Module Bồi dưỡng Tiểu học 17

Module TH17: SỬ DỤNG THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở TIỂU HỌC
Nội dung bồi dưỡng 3:
Module TH17: SỬ DỤNG THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở TIỂU HỌC
1. Khái niệm:
TBDH là hệ thống đối tượng vật chất và những phương tiện kĩ thuật được giáo viên và học sinh sử dụng
trong quá trình dạy học nhằm thực hiện mục đích dạy học.
2. Nhiệm vụ và yêu cầu của thiết bị dạy học:
- TBDH là công cụ đặc thù của lao động sư phạm.
- TBDH phải cung cấp thơng tin chính xác, đầy đủ về hiện tượng, đối tượng, quá trình nghiên cứu.
- TBDH phải nâng cao hiệu quả dạy học, tăng cường nhịp độ trình bày tài liệu và chuyền tải thơng tin.
- TBDH phải thỏa mãn nhu cầu và sự say mê của HS.
- TBDH phải làm giảm nhẹ cường độ lao động sư phạm của người dạy và người học.
- TBDH phải nâng cao tính trực quan cho q trình dạy học.
- TBDH phải đảm bảo tính hệ thống (đầy đủ và đồng bộ).
- TBDH phải đảm bảo tính khoa học, hiệu quả.
- TBDH phải đảm bảo tính sư phạm.
- TBDH phải đảm bảo tính an tồn.
- TBDH phải đảm bảo tính mĩ thuật.
- TBDH phải đảm bảo tính dùng chung tối ưu cho một bộ môn, cho nhiều bộ môn, cho nhiều hoạt động.
3. Bản chất của thiết bị dạy học.
- TBDH phản ánh các đối tượng nghiên cứu, phản ảnh q trình dạy và học.
- TBDH chứa đựng thơng tin về các đối tượng nhận thức.
- TBDH là phương tiện tái hiện kiến thức và phương pháp nghiên cứu của các nhà khoa học.
- TBDH là phương tiện rút ngắn quá trình nhận thức và tạo niềm tin khoa học.
- TBDH hàm chứa nội dung và PPDH.
4. Các chức năng cơ bản của thiết bị dạy học.
- Chức năng cơ bản và quan trọng nhất của thiết bị dạy học là chức năng thông tin.
- Thiết bị dạy học có chức năng phản ánh.
- Chức năng giáo dục.
- Chức năng phục vụ.
5. Vị trí và mối quan hệ giữa thiết bị dạy học với các thành tố khác của quá trình dạy học.

- TBDH là một trong những thành tố quan trọng của quá trình dạy học.
- TBDH vừa mang tính độc lập, vừa phụ thuộc và tác động lẫn nhau với các thành tố khác của quá trình dạy
học.
- TBDH có vị trí quan trọng đối với tất cả các mơn học ở trường tiểu học.
6. Vai trị của thiết bị dạy học trong quá trình dạy học.
- Có vai trị đối với phương pháp dạy học: TBDH góp phần nâng cao tính trực quan của q trình dạy học,
giúp học sinh nhận ra những sự việc, hiện tượng, khái niệm một cách cụ thể hơn, dễ dàng hơn.
- Có vai trị đối với nội dung dạy học: TBDH đảm bảo cho việc thực hiện mục tiêu của từng đơn vị kiến thức,
mục tiêu của từng bài học; đảm bảo cho việc phục vụ trực tiếp cho GV và HS cùng nhau tổ chức các hình thức dạy
học, tổ chức nghiên cứu từng đơn vị kiến thức của bài học và tổ chức cả quá trình dạy học; đảm bảo cho khả năng


truyền đạt của GV và khả năng lĩnh hội của HS theo đúng yêu cầu nội dung chương trình, nội dung bài học đối với
mỗi khối lớp, mỗi cấp học, bậc học.
* TBDH giúp phóng to các nội dung thơng tin cần biểu diễn cho học sinh; cung cấp cho học sinh kiến thức
một cách chắc chắn và chính xác; nội dung thơng tin phong phú, đa dạng, hình thức biểu diễn đẹp, sinh động; rút
ngắn thời gian trình bày thơng tin, tăng cường hoạt động của thầy và trị; thể hiện được những yếu tố mà trong thực
tế khó hoặc khơng biểu diễn được; dễ gây cảm tình và sự chú ý của học sinh.


Module TH18: LẮP ĐẶT, BẢO QUẢN THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở TIỂU
HỌC
Nội dung bồi dưỡng 3:
Module TH18: LẮP ĐẶT, BẢO QUẢN THIẾT BỊ
DẠY HỌC Ở TIỂU HỌC
I. Khái niệm:
TBDH là hệ thống đối tượng vật chất và những phương tiện kĩ thuật được giáo viên và học sinh sử dụng
trong q trình dạy học nhằm thực hiện mục đích dạy học.
TBDH ở tiểu học bao gồm nhiều loại hình khác nhau như tranh ảnh, biểu bảng, sơ đồ, mơ hình, mẫu vật và
các thiết bị dùng chung khác,…

II. Nội dung chính:
1. Lắp đặt thiết bị dạy học ở tiểu học.
* Lắp đặt và sử dụng một số thiết bị dạy học môn Thủ công – Kĩ thuật.
- Bộ dụng cụ vật liệu cắt, khâu, thêu lớp 4,5: Bộ dụng cụng vật liệu cắt, khâu, thêu lớp 4,5 dành cho giáo viên
và học sinh cơ bản giống nhau về số lượng và chủng loại các chi tiết.
+ Khi sử dụng chúng ta cần chú ý và nắm các mã thiết bị, tên thiết bị, đối tượng nào được sử dụng, dùng cho
lớp nào.
+ Khi sử dụng phải biết chọn chủng loại thiết bị nào để sử dụng cho phù hợp. Ví dụ: Khi học khâu, thêu, nên
chọn loại vải sợi bông để thực hành, do vải bơng có sợi to, khi căng vải trên khung mặt nền sẽ phẳng, không bị co
rúm, hình mẫu khơng bị xơ lệch; khi chọn chỉ khâu, thêu cẩn phải lựa chọn loại chỉ có độ mảnh, độ dai phù hợp với
độ dày, độ dai của sợi vải và có màu sắc phù hợp với mục đích, u cầu sử dụng;...
- Bộ lắp ghép mơ hình kĩ thuật lớp 4,5: Bộ lắp ghép mơ hình kĩ thuật lớp 4,5 có hai loại: bộ dành cho GV và
bộ dành cho HS. Về cơ bản, hai bộ lắp ghép này không khác nhau nhiều; chúng giống nhau cả về số lượng và
chủng loại các chi tiết.
+ Khi sử dụng chúng ta cần chú ý và nắm các mã thiết bị, tên thiết bị, đối tượng nào được sử dụng, dùng cho
lớp nào.
+ Bộ lắp ghép mơ hình kĩ thuật gồm có nhiều chi tiết và dụng cụ khác nhau, được phân thành 7 nhóm chính:
1)

Nhóm các tấm nền.

2)

Nhóm các loại thanh thẳng.

3)

Nhóm cá thanh chữ U và chữ L.

4)

Nhóm các bánh xe, bánh đai.

5)

Nhóm các loại trục.

6)

Nhóm vịng hãm, ốc và vít.

7)

Nhóm dụng cụ cơ lê, tua –vít.

+ Giáo viên cần phải nắm chắc phương pháp và kĩ thuật lắp ghép mơ hình kĩ thuật đúng quy trình, đúng kĩ thuật,
nắm được các tên thiết bị, nhận dạng được các chi tiết, dụng cụ một cách chính xác trong bộ lắp ghép mơ hình kĩ
thuật; biết sử dụng thành thạo các dụng cụ thiết bị, nắm được nguyên tắc lắp ghép thiết bị ( bộ phận, chi tiết nào lắp
sau sẽ được tháo trước).
+ Giáo viên phải thường xuyên lắp ghép để khi thực hành được thành thạo và nhanh chóng.
* Lắp đặt và sử dụng một số thiết bị dạy học các môn học tự nhiên và xã hội.


- Hộp đối lưu: Gồm hai nửa hộp bằng nhựa AS. Mỗi nửa có kích thức 240x150x180mm, dày 3mm, có một lỗ
43mm. Hai nửa có gờ để khép khít lại với nhau. Có hai ống hở hai đầu bằng thủy tinh trong suốt 42mm, dày 280mm,
dày 3mm. Có hai gioăng cao su gắn vừa ống thủy tinh với vỏ hộp; 2 đĩa sứ kích thước 68x20mm.
+ Hộp đối lưu dùng để dạy học bài 37: Tại sao có gió? (Khoa học lớp 4). Giáo viên biết làm thí nghiệm để
hiểu nguyên nhân gây ra gió. Nắm được các bước tiến hành thí nghiệm.
- Hộp thí nghiệm “Vai trị của ánh sáng”: Có kích thước 350x200x67mm, dày 3mm, bằng nhựa ABS màu đen
nhám, nắp có kích thước 350x200x3mm có gờ tháo lắp được, mặt trong nhám có hộp để đựng 2 pin tiểu 1,5V; đầu

hộp có kích thước 200x67mm có khe nhìn 10x50mm và có rãnh cài bằng nhựa để cài hai miếng kính (một miếng
kính trong, một miếng kính mờ) kích thước 35x59mm; kèm theo đèn pin bắng sắt dùng 2 pin tiểu.
+ Hộp thí nghiệm “Vai trị của ánh sáng” dùng để dạy học bài 45: “Ánh sáng”, trong thí nghiệm: Tìm hiểu mắt
nhìn thấy vật khi nào? (Khoa học lớp 4). Giáo viên nắm được các bước tiến hành thí nghiệm.
- Chai lọ thí nghiệm: Bộ chai lọ thí nghiệm dùng để dạy học Bài 32: “Khơng khí gồm những thành phần nào?”
và Bài 35: “Khơng khí cần cho sự cháy” (Khoa học lớp 4).
- Mơ hình bánh xe nước: Giáo viên cần nắm các bước lắp đặt thiết bị, hướng dẫn quan sát sự thay đổi xảy
ra.
- Mơ hình Trái đất quay quanh mặt trời, mặt trăng quay quanh trái đất: Giáo viên cần nắm cấu tạo của mơ
hình, các sự vận động.
2. Bảo quản các loại hình thiết bị dạy học ở tiểu học
- Các quy định chung về bảo quản thiết bị dạy học.
- Thực hiện bảo quản thiết bị dạy học ở tiểu học.
+ Phân loại thiết bị dạy học: Có 2 phân loại: Dựa vào đặc trưng về chất liệu và theo môn học.
+ Sắp xếp thiết bị dạy học: Các thiết bị phải được sắp xếp sao cho gọn gàng, dễ lấy, dễ cất và đảm bảo an
toàn cho thiết bị (Sắp xếp theo chủ đề thiết bị, theo loại thiết bị)
+ Đảm bảo trật tự, vệ sinh, sạch sẽ phòng thiết bị.
+ Khi các thiết bị dạy học có những hư hỏng bất thường, viên chức làm công tác thiết bị dạy học cần lập biên
bản báo cáo và đề xuất hướng sửa chữa, khắc phục ngay để kịp thời phục vụ dạy học.
- Biết sửa chữa các thiết bị dạy học đơn giản.
- Biết cách tổ chức cho học sinh tham gia công tác bảo quản thiết bị dạy học ở tiểu học.


Module TH19: TỰ LÀM ĐỒ DÙNG DẠY HỌC Ở TIỂU HỌC
Nội dung bồi dưỡng 3:
Module TH19: TỰ LÀM ĐỒ DÙNG DẠY HỌC Ở TIỂU HỌC
I. Ý nghĩa của việc tự làm thiết bị dạy học.
Tự làm TBDH là một trong những phương hướng quan trọng của công tác giáo dục cả về mặt sự phạm lẫn
kinh tế.
TBDH tự làm chứng tỏ sự nhiệt tình, sáng tạo của GV và HS trong q trình sưu tầm ngun vật liệu sẵn có

ở địa phương mình để làm ra những TBDH có giá trị. Quá trình làm và sử dụng TBDH tựlàm trong các bài học sẽ tạo
ra động cơ học tập tốt hơn, giúp HS tập trung chú ý cao và việc nắm kiến thức mới trở nên dễ dàng hơn, sâu sắc
hơn.
Chính các sản phẩm này giúp các GV cũng như các em HS tự thực hiện các thí nghiệm và rèn luyện kĩ năng
thực hành trong quá trình tự làm đồ dùng dạy học. Thơng qua đó hình thành kĩ năng sử dụng các công cụ lao động
tốt hơn, tạo cơ hội khám phá môi trường xung quanh, rèn luyện tính cần cù, cẩn thận, tỉ mỉ, ý thức tổ chức kỉ luật và
yêu quý thành quả lao động.
TBDH tự làm đã bổ sung cho nguồn TBDH cung cấp đã được sản xuất hàng loạt, phục vụ kịp thời những yêu
cầu dạy và học.
II. Các tiêu chí đánh giá các THBD tự làm.
Gồm có 4 tiêu chí sau:
1. Tính khoa học.
- TBDH phải đảm bảo tính chính xác, đảm bảo các thông tin chủ yếu về các hiện tượng, sự vật có liên quan
đến nội dung bài học, phản ảnh rõ các dấu hiệu bản chất của nội dung dạy học, có thể giải quyết được những vấn đề
mà chương trình và SGK đặt ra.
- TBDH phải góp phần vào việc đổi mới PPDH chứ không chỉ đơn thuần là minh họa cho bài giảng.
2. Tính sư phạm.
- Tạo ra chỗ dựa trực quan cho tư duy, bổ sung vốn hiểu biết để giúp HS tiếp thu kiến thức có hiệu quả.
- Tạo điều kiện mở rộng hoặc làm sâu sắc thêm nội dung bài học.
- Dùng cho nhiều loại bài học.
3. Tính tiện lợi.
- Dễ dùng, dễ thao tác.
- Đảm bào an tồn cho người sử dụng.
4. Tính thẩm mĩ.
- Đẹp, bền, gây cảm hứng cho cả người dạy và người học.
- Đảm bảo vệ sinh môi trường, tiết kiệm,...
III. Hướng nghiên cứu, thực hành chế tạo được một số TBDH tự làm trong các môn học dựa trên danh mục
TBDH đã được cung cấp.
1. Hướng công tác tự làm TBDH tới các loại hình sau:
- Sửa chữa những dụng cụ hỏng.

- Cải tiến các dụng cụ cũ, dụng cụ nước ngoài cho phù hợp với điều kiện Việt Nam.
- Bổ sung những dụng cụ mới vào bộ dụng cụ đã có, làm cho chúng trở nên thành một bộ dụng cụ hồn
chỉnh và có thể sử dụng được.
2. Tổ chức phong trào tự làm đồ dùng dạy học trong trường tiểu học.


- Nghiên cứu, khai thác hết những TBDH đã được cung cấp cho khối mình, lớp mình, những TBDH đã được
cung cấp có thể dùng chung cho khối lớp khác.
- Định ra kế hoạch tự làm TBDH cho từng học kì và cả năm học.
- Hướng dẫn học sinh cùng tham gia, nhất là công việc sưu tầm tranh, ảnh từ sách báo, tạp chí, lịch, sưu tầm
hiện vật,...
- Nhờ sự hỗ trợ của đồng nghiệp, cha mẹ học sinh, người thân,...trong công tác tự làm những thiết bị phục vụ
dạy học.


(Mã mô đun TH17)
SỬ DỤNG THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở TIỂU HỌC
1. Vị trí, vai trị của cơng tác thiết bị dạy học trong nhà trường
tiểu học:
Giáo dục và đào tạo đang là vấn đề thách thức của toàn cầu. Hiện nay các
quốc gia trên thế giới đang nỗ lực đổi mới nội dung và phương pháp giáo
dục-đào tạo với nhiều mơ hình, biện pháp khác nhau nhằm mở rộng qui
mơ, nâng cao tính tích cực trong dạy học và học một cách toàn diện, dạy
làm sao để giúp người học hướng tới việc học tập chủ động, chống lại thói
quen học tập thụ động. Muốn vậy cần phải nâng cao, cải tiến đồng bộ các
thành tố liên quan, trong đó phương tiện dạy và học là một thành tố quan
trọng.
Nói chung, trong q trình dạy học, các phương tiện dạy học giảm nhẹ
công việc của giáo viên và giúp cho học sinh tiếp thu kiến thức một cách
thuận lợi. Có được các phương tiện thích hợp, người giáo viên sẽ phát huy

hết năng lực sáng tạo của mình trong công tác giảng dạy, làm cho hoạt
động nhận thức của học sinh trở nên nhẹ nhàng và hấp dẫn hơn, tạo ra
cho học sinh những tình cảm tốt đẹp với mơn học. Do đặc điểm của q
trình nhận thức, mức độ tiếp thu kiến thức mới của học sinh tăng dần theo
các cấp độ của tri giác: nghe-thấy-làm được (những gì nghe được khơng
bằng những gì nhìn thấy và những gì nhìn thấy thì khơng bằng những gì tự
tay làm), nên khi đưa những phương tiện vào quá trình dạy học, giáo viên
có điều kiện để nâng cao tính tích cực, độc lập của học sinh và từ đó nâng
cao hiệu quả của quá trình tiếp thu, lĩnh hội kiến thức và hình thành kỹ
năng,
kỹ
xảo
của
các
em.
Tính chất của phương tiện dạy học biểu thị nội dung thơng tin học, hình
thức thơng tin và phương pháp cho thông tin chứa đựng trong phương tiện
và phải dưới sự tác động của giáo viên hoặc học sinh tính chất đó mới
đựơc bộc lộ ra. Như vậy đã có mối liên hệ chặt chẽ giữa tính chất và chức
năng
của
phương
tiện
dạy
học.
Phương tiện dạy học
Truyền
Hình
Phát
triển

Tổ
chức
điều

bao

gồm các chức năng
thụ
tri
thành
kỹ
hứng
thú
học
khiển
q
trình
dạy

sau:
thức
năng
tập
học.

Do đó, khi dạy các mơn học, đặc biệt là các môn học tự nhiên, cần chú ý


đến
hai

vấn
đề
chủ
yếu
sau:
+ Học sinh tri giác trực tiếp các đối tượng. Con đường nhận thức này được
thể hiện dưới dạng học sinh quan sát các đối tượng nghiên cứu ở trong
các
giờ
học
hay
khi
đi
tham
quan.
+ Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh tri giác không phải bản thân
đối tượng nghiên cứu mà tri giác những hình ảnh, biểu tượng, sơ đồ phản
ảnh
một
bộ
phận
nào
đó
của
đối
tượng.
Trên cơ sở phân tích trên ta thấy rằng phương tiện dạy học có ý nghĩa to
lớn
đối
với

q
trình
dạy
học
- Giúp học sinh dể hiểu bài, hiểu bài sâu sắc hơn và nhớ bài lâu hơn.
+ Phương tiện dạy học tạo điều kiện thuận lợi nhất cho sự nghiên cứu
dạng bề ngoài của đối tượng và các tính chất có thể tri giác trực tiếp của
chúng.
+ Phương tiện dạy học giúp cụ thể hóa những cái quá trừu tượng, đơn
giản hóa những máy móc và thiết bị quá phức tạp.
+ Phương tiện dạy học giúp làm sinh động nội dung học tập, nâng cao
hứng thú học tập bộ mơn, nâng cao lịng tin của học sinh vào khoa học.
+ Phương tiện dạy học còn giúp học sinh phát triển năng lực nhận thức,
đặc biệt là khả năng quan sát, tư duy (phân tích, tổng hợp các hiện tượng,
rút ra những kết luận có độ tin cây,...), giúp học sinh hình thành cảm giác
thẩm mỹ, được hấp dẫn bởi cái đẹp, cái đơn giản, tính chính xác của thông
tin
chứa
trong
phương
tiện.
- Giúp giáo viên tiết kiệm được thời gian trên lớp trong mỗi tiết học. Giúp
giáo viên điều khiển được hoạt động nhận thức của học sinh, kiểm tra và
đánh giá kết quả học tập của học sinh được thuận lợi và có hiệu suất cao.
Có rất nhiều loại phương tiện dạy học với các hình thức và chức năng
khác nhau, trong đó có: phương tiện tạo hình ảnh (bảng đen, bảng trắng,
tranh ảnh, bảng biểu,...), những phương tiện khuếch đại hình ảnh (máy
chiếu), phương tiện thu/phát khuếch đại âm thanh (máy quay, máy ghi
âm,....)
Để đánh giá chất lượng của các loại phương tiện dạy học, ta thường dựa

vào các chỉ tiêu chính: tính khoa học sư phạm, tính nhân trắc học, tính
thẩm
mỹ,
tính
khoa
học
kỹ
thuật
và
tính
kinh
tế.
*
Tính
khoa
học
sư
phạm
Tính khoa học sư phạm là một chỉ tiêu chính về chất lương phương tiện
dạy học. Chỉ tiêu này đặc trưng cho sự liên hệ giữa mục tiêu đào tạo và
giáo dục, nội dung phương pháp dạy học với cấu tạo và nội dung của
phương tiện. Tính khoa học sư phạm thể hiện ở chỗ:
- Phương tiện dạy học phải bảo đảm cho học sinh tiếp thu được kiến thức,
kỹ năng kỹ xảo nghề nghiệp tương ứng với yêu cầu của chương trình học,


giúp cho giáo viên truyền đạt một cách thuận lợi các kiến thức phức tạp, kỹ
xảo tay nghề... làm cho họ phát triển khả năng nhận thức và tư duy logic.
- Nội dung cà cấu tạo của phương tiện dạy học phải bảo đảm các đặc
trưng của việc dạy lý thuyết và thực hành cũng như các nguyên lý sư

phạm
cơ
bản.
- Phương tiện dạy học phải phù hợp với nhiệm vụ sư phạm và phương
pháp giảng dạy, thúc đẩy khả năng tiếp thu năng động của học sinh.
- Các phương tiện dạy học hợp thành một bộ phải có mối liên hệ chặt chẽ
về nội dung, bố cục và hình thức, trong đó mỗi cái phải có vai trị và chỗ
đứng
riêng.
Phương tiện dạy học phải thúc đẩy việc sử dụng các phương pháp dạy
học hiện đại và các hình thái tổ chức dạy học tiên tiến.
*
Tính
nhân
trắc
học
Thể hiện ở sự phù hợp của các phương tiện dạy học với tiêu chuẩn tâm
sinh lý của giáo viên và học sinh, gây được sự hứng thú cho học sinh và
thích ứng với cơng việc sư phạm của thầy và trò. Cụ thể là:
- Phương tiện dạy học dùng để biểu diễn trước học sinh phải được nhìn rõ
ở khoảng cách 8m. Các phương tiện dạy học dùng cho cá nhân học sinh
không
được
chiếm
nhiều
chỗ
trên
bàn
học.
- Phương tiện dạy học phải phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của học sinh.

- Màu sắc phải sáng sủa, hài hòa và giống với màu sắc của vật thật (nếu là
mơ
hình,
tranh
vẽ).
- Bảo đảm các u cầu về độ an tồn và khơng gây độc hại cho thầy và trị.
*
Tính
thẩm
mỹ
Các phương tiện dạy học phải phù hợp với các tiêu chuẩn về tổ chức môi
trường
sư
phạm:
- Phương tiện dạy học phải bảo đảm tỉ lệ cân xứng, hài hịa về đường nét
và
hình
khối
giống
như
các
cơng
trình
nghệ
thuật.
- Phương tiện dạy học phải làm cho thầy trị thích thú khi sử dụng, kích
thích tình u nghề, làm cho học sinh nâng cao cảm thụ chân, thiện, mỹ.
*
Tính
khoa

học
kỹ
thuật
Các phương tiện dạy học phải có cấu tạo đơn giản, dễ điều khiển, chắc
chắn, có khối lượng và kích thước phù hợp, công nghệ chế tạo hợp lý và
phải áp dụng những thành tựu của khoa học kỹ thuật mới.
- Phương tiện dạy học phải được bảo đảm về tuổi thọ và độ vững chắc.
- Phương tiện dạy học phải được áp dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật
mới
nhất
nếu
có
thể.
- Phương tiện dạy học phải có kết cấu thuận lợi cho việc chuyên chở và
bảo
quản.
*
Tính
kinh
tế


Tính kinh tế là một chỉ tiêu quan trong khi lập luận chứng chế tạo mới hay
đưa
vào
sử
dụng
các
thiết
bị

dạy
học
mẫu.
- Nội dung và đặc tính kết cấu của phương tiện dạy học phải được tính
tốn để với một số lượng ít, chi phí nhỏ vẫn bảo đảm hiệu quả cao nhất.
- Phương tiện dạy học phải có tuổi thọ cao và chi phí bảo quản thấp.
Hiệu quả dạy học chính là sự tăng chất lượng, khối lượng kiến thức, kỹ
năng, kỹ xảo của học sinh, phù hợp với yêu cầu của chương trình, ít tiêu
hao sức lực của giáo viên và học sinh. để phát huy hiệu quả các phương
tiện dạy học cần phải đảm bảo các điều kiện trình bày dưới đây:
+ Môi trường sư phạm của nhà trường. Môi trường sư phạm của nhà
trường bao gồm cả môi trường vật chất và tinh thần (nề nếp học tập, tinh
thần làm việc, quan hệ thầy trò...). ở đây chúng ta chỉ đề cập đến mơi
trường vật chất, nói khác hơn, đó là cơ sở vật chất của nhà trường bao
gồm: không gian, ánh sáng, âm thanh, nhiệt độ, độ ẩm, sự lưu thơng của
khơng khí, hình thức và nội dung bố trí các đồ vật, nơi làm việc của học
sinh và giáo việc (lớp học, phòng thực hành, xưởng...)
+ Bảo đảm các nguyên tắc sử dụng phương tiện dạy học. Phương tiện dạy
học có tác dụng làm tăng hiệu quả của quá trình nhận thức của học sinh,
giúp cho học sinh thu nhận được kiến thức về đối tượng thực tiễn khách
quan. Tuy vậy, nếu không sử dụng phương tiện dạy học một cách hợp lý
thì hiệu quả sư phạm của phương tiện dạy học khơng những khơng tăng
lên mà cịn làm cho học sinh khó hiểu, rối loạn, căng thẳng... Do đó các
nhà sư phạm đã nêu lên các nguyên tắc đúng lúc, đúng chỗ, đúng cường
độ. Như vậy, không phải bao giờ và bất cứ đâu phương tiện dạy học cũng
có
tác dụng tích cực đến hoạt động nhận thức của học sinh. Nhiều khi, nếu
được sử dụng không đúng với những yêu cầu sư phạm cụ thể, phương
tiện dạy học lại có tác dụng theo chiều tiêu cực, làm cho học sinh hoang
mang, hiệu quả tiếp thu kém... để phát huy hết hiệu quả và nâng cao vai

trò của phương tiện dạy học khi sử dụng phương tiện, người giáo viên
phải nắm vững ưu nhược điểm và các khả năng cũng như yêu cầu của
phương tiện để việc sử dụng phương tiện dạy học phải đạt đựơc mụch
đích dạy học và phải góp phần nâng cao hiệu quả của quá trình dạy học.
I. Vị trí, vai trị của hệ thống CSVC-TBDH của trường học trong quá trình
dạy
học.
Trong bất kỳ một quá trình sản xuất nào, trong quá trình dạy học giáo dục,
người
ta
phải
sử
dụng
phương
tiện
nhất
định.
* Cơ sở vật chất-TBDH là phương tiên lao động sư phạm của các nhà giáo
dục
và
học
sinh.
* Cơ sở vật chất-TBDH: Là một trong các điều kiện thiết yếu để tiến hành


quá trình dạy học - giáo dục trong nhà trường; thiếu điều kiện nầy thì q
trình đó khơng thể diễn ra hoặc diễn ra ở dạng khơng hồn thiện.
Tóm lại: Khơng thể nói đến giáo dực tồn diện một khi khơng có CSVC - kỹ
thuật
trường

học.
Tuy nhiên: CSVC - TBDH chỉ phát huy được tác dụng, nghĩa là làm cho
quá trình giáo dục diễn ra có hiệu quả, nếu như nó thực sự trở thành một
nhân tố của quá trình giáo dục- phù hợp với mục đích, nội dung, phương
pháp
và
hình
thức
tổ
chức
giáo
dục.
Dạy học ngày nay không chỉ trang bị cho học sinh những kiến thức mà lồi
người đã tích luỹ được và đã hệ thống hố lại mà cịn phải có nhiệm vụ
phát triển năng lực sáng tạo của thế hệ trẻ và kĩ năng thường xuyên tự
hoàn
thiện
tri
thức
cho
họ.
Đặc điểm cơ bản của các phương pháp dạy học mới thể hiện ở chỗ biến
hoạt động dạy của giáo viên vốn là hoạt động thông báo tri thức trước đây
thành hoạt động tổ chức, điều khiển để học sinh tự lĩnh hội, tìm kiếm tri
thức.
(
Dạy
cho
học
sinh

phương
pháp
tự
học)
Nghị Quyết số 40/2000/QH 10, ngày 9/12/2000 của Quốc hội nước Cộng
hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam: " Đổi mới nội dung chương trình, sách
giáo khoa, phương pháp dạy và học phải được thực hiện đồng bộ với việc
nâng cấp và đổi mới trang thiết bị dạy học, tổ chức đánh giá, thi cử, chuẩn
hoá trường sở, đào tạo, bồi dưỡng giáo viên và công tác quản lý giáo dục".
2. Hệ thống thiết bị dạy học ở trường tiểu học:
*Thiết bị dạy học: Là một bộ phận CSVC của nhà trường.
Bao gồm: những đối tượng vật chất và phương tiện , kĩ thuật dạy
học. Được GV và người học sử dụng để tiến hành các hoạt động dạy học.
*Phân
loại:
TBDH dùng chung: máy chiếu đa năng; tivi, đầu đọc đĩa; hệ thống
tăng âm, loa, micro; máy in; máy quay phim; máy tính; mạng máy tính;…
TBDH dùng trên lớp: phân loại theo loại thiết bị và theo môn học. (Tham
khảo “Danh mục các TBDH chuẩn ở cấp tiểu học theo qui định của Bộ
GD&ĐT
hàng
năm).
*PHẦN
THỰC
HÀNH
Phiếu
giao
việc
1:
Tổ

chức
chia
nhóm
phân
loại
TBDH
theo
loại.
Phân
loại
theo
mơn
học
1.
Tiếng
Việt:
Bộ
chữ
(chữ
rời,
bảng
mẫu
chữ)
2.
Tốn:


Que tính, mơ hình, Thẻ hình, bộ hình, Bộ cân, bộ chai, bộ thước
3.
Đạo

đức:
Bộ
tranh,
ảnh, Đĩa
CD,
VCD
4.
Khoa
học:
Tranh
(câm), Thiết
bị
lắp
ráp, Thiết
bị
thí
nghiệm
*
Lắp
đặt
TBDH
ở
trường
tiểu
học
Mơ hình bánh xe nước. Mơ hình Trái Đất - Mặt Trời - Mặt Trăng
Chai
lọ
thí
nghiệm , Hộp

đối
lưu
1.
Mơ
hình
bánh
xe
nước
Phễu để rót nước. Buồng tua-bin và hệ thống phát điện
Khay
chứa
nước
Ngun
lý
hoạt
động?
Vai
trị
của
từng
bộ
phận?
2. Mơ hình Trái Đất quay quanh Mặt Trời, Mặt Trăng quay quanh Trái Đất
TBDH
TN&XH
3
- Mô phỏng sự chuyển động của Trái Đất, Mặt Trời, Mặt Trăng; giải thích
một số hiện tượng tự nhiên: ngày, đêm, trăng trịn, trăng khuyết…
- Thực hành lắp đặt và vận hành.
3. Hướng dẫn sử dụng một số thiết bị dạy học:

- Tổ chức sử dụng cơ sở vật chất - TBGD vào quá trình dạy học - giáo dục:
*Yêu cầu các giáo viên đưa việc sử dụng phương tiện dạy học vào kế
hoạch chun mơn của mình theo từng đề tài giảng dạy trong từng học kì,
kế
hoạch
này
được
tổ
chun
mơn
thơng
qua.
*Thường xun phát động thi đua sử dụng phương tiện dạy học theo tinh
thần của các phương pháp dạy học tiên tiến; đây là một tiêu chuẩn đánh
giá chất lượng công tác chuyên môn, từng học kì nên tổ chức hội giảng sử
dụng
phương
tiện
dạy
học.
*Thường xuyên bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và kĩ thuật sử dụng các
phương tiện dạy học cho giáo viên qua nhiều hình thức, cho đi huấn luyện
các lớp do Sở giáo dục, BGD tổ chức, tổ chức huấn luyện qua tổ chuyên
môn
v.v..
*Xây dựng những qui trình sử dụng cơ sở vật chất TBDH và yêu cầu mọi
người
phải
thực
hiện.

*Tổ
chức
bảo
quản
CSVC-TBDH
trường
học.
Cán bộ phụ trách thiết bị ( thực hành) có vai trị rất quan trọng trong việc
thực
hiện
chun
mơn:
-Giúp hiệu trưởng quản lý tài sản nhà trường ( Thống kê thiết bị -sắp xếp
thiết
bị
).
-Giúp Cán bộ QLGD quản lý, theo dõi, việc sử dụng có hiệu quả trang thiết
bị dạy học ( Hồ sơ sổ sách theo dõi mượn trả thiết bị, thí nghiệm thực hành
)


?Do vậy cán bộ phụ trách thiết bị phải được tập huấn, bồi dưỡng nghiệp
vụ.
* Sắp xếp thiết bị (hoá chất, mẫu vật.)khoa học, ngăn nắp.
* Sắp xếp thiết bị theo khối, bài hoặc theo đặc thù bộ mơn.
*Bày trí thiết bị dễ lấy, bảo quản tốt các thiết bị đắc tiền ( kính hiển vi .)
* Tinh thần trách nhiệm cao, hồ sơ sổ sách đầy đủ.
1.3.
Giáo
viên

* Thực hiện tương đối đầy đủ các tiết TNTH đạt hiệu quả và chất lượng.
* Giúp HS lĩnh hội được kiến thức đầy đủ qua thực hành.
* Rèn luyện cho HS kỹ năng vận dụng khéo léo, khả năng sáng tạo.
* Giúp HS khám phá cái mới, tìm tịi cái mới, tư duy, sáng tạo.
Quản lý thiết bị và chuẩn bị thiết bị cho GV giảng dạy là một nhiệm vụ
không thể thiếu được ở trường học,
2. Các biện pháp giúp giáo viên khắc phục những tồn tại trong
việc khai thác và sử dụng thiết bị dạy học:.
Giáo viên phải hiểu được dạy học là tác động vào người học, nhằm
phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh. Dạy học theo
hướng tổ chức các “Hoạt động dạy học’’. Chứng tỏ lúc nào học sinh
có “Hoạt động học’’ thì q trình dạy học trên lớp mới có hiệu quả. Dạy
học phải để cho các em tự thao tác trên đồ dùng, biết suy nghĩ và thảo
luận, tức là tạo ra “Môi trường học’’ tốt, tạo ra cơ hội để các em “Hoạt động
học tập’’, tạo ra sự “Hợp tác’’ giữa trò với trò, giữa thầy với trò. Việc học
tập theo cách đó sẽ hấp dẫn lơi cuốn các em vào quá trình học một cách tự
giác, tự nhiên hơn, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí học sinh Tiểu học .
Đồ dùng dạy học có phát huy được tác dụng hay không phụ thuộc
rất nhiều vào việc giáo viên sử dụng nó như thế nào. Để đạt hiệu quả cao
trong sử dụng đồ dùng dạy học mỗi giáo viên cần:
Nắm vững danh mục đồ dùng dạy học.
Nghiên cứu kĩ nội dung bài học để xác định đồ dùng dạy học nào
cần phải sử dụng, sử dụng với mục đích gì (dẫn dắt kiến thức mới hay
minh hoạ, hệ thống hố kiến thức…).
Xác định thời điểm, thời gian thích hợp sử dụng đồ dùng đó trong
tiết học.
Tìm biện pháp, cách thức thích hợp, chuẩn bị hệ thống câu hỏi dẫn
dắt học sinh thực hành, quan sát đồ dùng theo đúng mục đích sử dụng.
Chú ý đến ngơn ngữ, lời nói trong giảng dạy và trong q trình sử
dụng đồ dùng dạy học. Khi giới thiệu và sử dụng đồ dùng giáo viên nên

tránh tình trạng giải thích dài dịng, vừa làm mất thời gian và không cần
thiết, vừa làm rối rắm vấn đề. Tuy nhiên lời nói của giáo viên cũng là
phương tiện trực quan ngơn ngữ. Vì vậy một khi sử dụng đồ dùng dạy học


giáo viên cần xác định rõ đồ dùng dạy học đó có tác dụng gì trong việc khai
thác nội dung kiến thức của bài để có thể kết hợp việc sử dụng ngôn ngữ
với việc sử dụng đồ dùng dạy học một cách hợp lý nhằm giúp học sinh
hiểu biết vấn đề rõ ràng hơn, mạch lạc hơn.
Để tránh tình trạng lúng túng, mất thời gian trong việc sử dụng đồ
dùng dạy học giáo viên cần dành thời gian thực hành trước các thao tác
sử dụng đồ dùng dạy học trước khi lên lớp.
Cuối cùng giáo viên cần nắm vững phương châm sử dụng và khai thác đồ
dùng dạy học như sau:
Các thao tác học sinh tự làm được nên để học sinh tự thực hành.
Thao tác nào học sinh làm sai cần phải được giáo viên chỉ rõ và hướng
dẫn làm lại kịp thời.
Chỉ khi học sinh không thể thực hiện được thao tác trên đồ dùng thì giáo
viên mới làm mẫu và hướng dẫn cụ thể, rõ ràng để học sinh có thể tiến
hành thao tác.
Yêu cầu đặt ra phải rõ ràng, theo trình tự các bước một cách lơgic, lời nói
và hành động phải kết hợp một cách nhịp nhàng.
Giáo viên chỉ tiến hành các thao tác mẫu trên đồ dùng để kiểm tra kết quả
làm việc của học sinh, chuẩn hoá các thao tác để đưa ra hình ảnh trực
quan đẹp nhất.
Cần khai thác triệt để nội dung sách giáo khoa, sử dụng sáng tạo sách
giáo khoa, coi sách giáo khoa như là đồ dùng dạy học để hướng dẫn học
sinh thực hiện các hoạt động học tập.
Xác định và sử dụng tốt đồ dùng dạy học tức là đã xác định được cái đích
cần đạt của mỗi bài và của môn học, là sự thiết kế các hoạt động cơ bản

của học sinh trong việc tìm tịi, chiếm lĩnh tri thức mới. Chính vì vậy việc sử
dụng đồ dùng phải kết hợp hài hoà với phương pháp dạy học sao cho
lôgich mới mang lại hiệu quả góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở bậc
Tiểu học.
Để có một bộ mơn chất lượng đáp ứng đựoc yêu cầu thì việc sử
dụng đồ dùng dạy học cần được kết hợp hài hoà với các phương pháp dạy
học một cách logic, để có hiệu quả cao thực sự trong việc đổi mới hơn
nữa, công việc này tất cả mọi giáo viên trong nhà trường đều có thể sử
dụng trong giảng dạy ở tất cả các khối lớp khi dạy ở bậc tiểu học.