Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học quân sự tại khoa giáo dục quốc phòng an ninh trường đại học bách khoa hà nội

..

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
------------------------------------------

PHẠM VĂN THÀNH

MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC QUÂN SỰ TẠI
KHOA GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG AN NINH, TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH
KHOA HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SỸ SƯ PHẠM KỸ THUẬT
CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
CHUYÊN SÂU: QUẢN LÝ GIÁO DỤC VÀ NGHỀ NGHIỆP

Hà Nội – 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
------------------------------------------

PHẠM VĂN THÀNH

MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠ HỌC QUÂN SỰ TẠI
KHOA GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG AN NINH, TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH
KHOA HÀ NỘI

CHUYÊN SÂU: QUẢN LÝ GIÁO DỤC VÀ NGHỀ NGHIỆP

LUẬN VĂN THẠC SỸ SƯ PHẠM KỸ THUẬT
CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. NGUYỄN ĐẮC TRUNG

Hà Nội –2017


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan những gì được viết trong luận văn này là do sự tìm hiểu và
nghiên cứu của bản thân. Mọi kết quả nghiên cứu cũng như ý tưởng của các tác giả
khác, nếu có đều được trích dẫn từ nguồn gốc cụ thể.
Luận văn này cho đến nay chưa được bảo vệ tại bất kì một Hội đồng bảo vệ
luận văn Thạc sĩ nào và chưa được cơng bố trên bất kì một phương tiện thơng tin nào.
Tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm về những gì mà tơi đã cam đoan trên đây.
Hà Nội, ngày 20 tháng 10 năm 2017
Tác giả luận văn

Phạm văn Thành

i


LỜI CẢM ƠN
Trước tiên tơi xin được bày tỏ lịng biết ơn đến TS. Nguyễn Đắc Trung,
người thầy đã tận tình hướng dẫn tơi trong suốt q trình học tập, nghiên cứu và
hồn thiện luận văn.
Tơi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô trong Viện Sư phạm Kĩ thuật, Viện
đào tạo sau đại học- Trường Đại học Bách khoa Hà Nội đã nhiệt tình giảng dạy và

giúp đỡ tơi trong q trình học tập, nghiên cứu khoa học.
Tơi xin trân trọng cảm ơn các thầy trong Ban chủ nhiệm khoa và tập thể giáo
viên khoa Giáo dục quốc phòng - an ninh Trường Đại học Bách khoa Hà Nội đã tạo
mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi trong thời gian học Cao học và triển khai
nghiên cứu đề tài.
Cuối cùng, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn tới tồn thể gia đình, bạn bè và đồng
nghiệp đã luôn cổ vũ, động viên tôi trong suốt thời gian qua.
Trong q trình thực hiện, do cịn hạn chế về thời gian cũng như trình độ
chun mơn nên luận văn khơng tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được
những ý kiến quý báu của các thầy cô giáo, các nhà khoa học, bạn bè và đồng nghiệp.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 20 tháng 10 năm 2017
Tác giả luận văn

Phạm Văn Thành

ii


MỤC LỤC
Contents
LỜI CAM ĐOAN............................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN.................................................................................................... ii
MỤC LỤC ..........................................................................................................1
DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT..........................................................4
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ......................................................................5
PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................7
1. Lí do chọn đề tài .................................................................................................7
2. Mục đích nghiên cứu ..........................................................................................8
3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu.....................................................8

4. Nhiệm vụ nghiên cứu..........................................................................................8
5. Giả thuyết khoa học ............................................................................................9
6. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................9
7. Cấu trúc luận văn ................................................................................................9
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC
QUÂN SỰ TẠI KHOA GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN NINH......................................10
1.1. Một số khái niệm cơ bản................................................................................10
1.1.1. Khái niệm về chất lượng, chất lượng dạy học và chất lượng dạy học quân sự
..........................................................................................................................10
1.1.2. Khái niệm Quốc phòng – An ninh và Giáo dục Quốc phòng – An ninh 12
1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng dạy học quân sự ................................13
1.2.1. Mục tiêu dạy học quân sự.......................................................................14
1.2.2. Nội dung dạy học quân sự ......................................................................17
1.2.3. Phương pháp dạy học quân sự ...............................................................19
1.2.4. Phương tiện dạy học quân sự .................................................................22
1.2.5. Người dạy và hoạt động dạy...................................................................23
1.2.6. Người học với hoạt động học .................................................................25
1.2.7. Kiểm tra đánh giá kết quả dạy học quân sự...........................................26
1.2.8. Môi trường kinh tế - xã hội, văn hoá, khoa học kĩ thuật trong đó diễn ra
việc dạy học quân sự ........................................................................................29
1.3. Khái quát về mơn học Giáo dục Quốc phịng – An ninh...............................30
1.3.1. Vị trí, vai trị và đặc điểm của Giáo dục Quốc phòng – An ninh trong hệ
thống giáo dục quốc dân ..................................................................................30

1


1.3.2. Chương trình Giáo dục Quốc phịng – An ninh trình độ cao đẳng, đại
học ....................................................................................................................33
1.3.3. Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học mơn Giáo dục Quốc phịng-An ninh....34

1.4. Các tiêu chuẩn đánh giá chất lượng dạy học quân sự....................................37
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .....................................................................................38
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CỦA VIỆC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY
HỌC QUÂN SỰ TẠI KHOA GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG – AN NINH TRƯỜNG ĐẠI
HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI...................................................................................40
2.1. Khoa Giáo dục Quốc phòng – An ninh Trường Đại học Bách khoa Hà nội .40
2.2. Giới thiệu tổ chức khảo sát ............................................................................40
2.2.1. Mục đích khảo sát....................................................................................40
2.2.2. Nội dung khảo sát ...................................................................................41
2.2.4. Phương pháp khảo sát ............................................................................41
2.2.5. Các biện pháp tổ chức khảo sát .............................................................41
2.2.6. Xử lí kết quả khảo sát .............................................................................42
2.3. Thực trạng dạy học quân sự tại Khoa Giáo dục Quốc phòng – An ninh
trường Đại học Bách khoa Hà Nội .......................................................................42
2.3.1. Về đội ngũ giảng viên .............................................................................42
2.3.2. Về trình độ, động cơ, thái độ học tập của sinh viên...............................52
2.3.3. Về cơ sở vật chất và phương tiện dạy học..............................................54
2.3.4. Về vận dụng các phương pháp dạy học..................................................57
2.4. Đánh giá dạy học quân sự tại trường Đại học Bách Khoa Hà Nội................60
2.4.1. Những thuận lợi và khó khăn .................................................................60
2.4.2. Khuyết điểm và nguyên nhân..................................................................61
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .....................................................................................62
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC
QUÂN SỰ TẠI KHOA GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN NINH TRƯỜNG ĐẠI
HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI...................................................................................64
3.1. Một số nguyên tắc đề xuất biện pháp nâng cao chất lượng dạy học .............64
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................64
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn.........................................................64
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi............................................................65
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ..........................................................65

2


3.2. Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học quân sự tại Khoa Giáo dục
Quốc phòng – An ninh, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội ...............................65
3.2.1. Nâng cao nhận thức của sinh viên về mục tiêu, yêu cầu của môn học ..65
3.2.2. Đào tạo bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên ................67
3.2.3. Đổi mới phương pháp dạy học quân sự để phát huy tính tích cực chủ
động học tập của sinh viên ...............................................................................71
3.2.4. Đầu tư và khai thác hiệu quả cơ sở vật chất, thiết bị dạy học phục vụ
cho hoạt động dạy học......................................................................................80
3.2.5. Đổi mới kiểm tra, thi và đánh giá kết quả học tập .................................81
3.2.6. Chuẩn bị bài giảng phù hợp với đối tượng sinh viên ...........................82
3.2.7. Tăng cường giáo dục, quản lí, rèn luyện SV trong q trình tham gia
học tập quân sự.................................................................................................83
3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đã đề xuất............85
3.3.1. Mục đích khảo nghiệm............................................................................85
3.3.2. Đối tượng khảo nghiệm ..........................................................................86
3.3.3. Nội dung khảo nghiệm............................................................................86
3.3.4. Kết quả khảo nghiệm ..............................................................................86
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..........................................................................93
1. Kết luận.............................................................................................................93
2. Kiến nghị...........................................................................................................94
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................96
PHỤ LỤC .........................................................................................................99

3

DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT
TT

Từ, cụm từ viết tắt

Tên đầy đủ

1

BKHN

Bách khoa Hà Nội

2

CNXH

Chủ nghĩa xã hội

3

CNH-HĐH

Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa

4

CB

Cán bộ

5

CBQL

Cán bộ quản lí

6

CNTT

Cơng nghệ thông tin

7

CSTĐ

Chiến sĩ thi đua

8

ĐNGV

Đội ngũ giảng viên

9

ĐH, CĐ

Đại học, Cao đẳng

10

ĐHBKHN

Đại học Bách khoa Hà Nội

11

GDQP-AN

Giáo dục Quốc phòng- An ninh

12

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

13

GV

Giảng viên

14

HS, SV

Học sinh, Sinh viên

15

KH&CN

Khoa học và Công nghệ

16

SQBP

Sĩ quan biệt phái

17

SV

Sinh viên

18

PPDH

Phương pháp dạy học

19

PK-KQ

Phịng khơng – Khơng qn

20

QP-AN

Quốc phịng – An ninh

4


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
TT

Bảng

Trang

1

Bảng 1.1: Danh mục thiết bị dạy học tối thiểu mơn học Giáo dục

34

Quốc phịng – An ninh trong các trường Đại học, Cao đẳng

2

Bảng 2.1: Thống kê số lượng giảng viên từ năm học 2013 -

41

2014 đến năm học 2015 – 2016

3

Bảng 2.2: Tổng hợp trình độ chun mơn, nghiệp vụ đội ngũ

43

giảng viên năm học 2016-2017

4

Bảng 2.3: Cơ cấu độ tuổi đội ngũ giảng viên thời điểm tháng 3

45

năm 2017

5

Bảng 2.4: Kết quả tự đánh giá về phẩm chất của đội ngũ giảng
viên Giáo dục Quốc phòng – An ninh ở Khoa Giáo dục Quốc

47

phòng - An ninh Đại học Bách khoa Hà Nội

6

Bảng 2.5: Kết quả tự đánh giá về năng lực chuyên môn, nghiệp
vụ của đội ngũ giảng viên ở Khoa Giáo dục Quốc phòng-An

49

ninh Đại học Bách khoa Hà Nội

7

Bảng 2.6: Mức độ hứng thú với môn học của SV

53

8

Bảng 2.7: Bảng thái độ tham gia vào xây dựng bài giảng với

54

môn học của SV

9

Bảng 2.8: Thống kê vật chất trang bị phục vụ học tập Khoa

55

Giáo dục Quốc phòng – An ninh năm 2017

10

Bảng 2.9: Nhận thức của giáo viên về tầm quan trọng của việc

58

đổi mới PPDH

11

Bảng 2.10: Thực trạng về mức độ sử dụng các phương pháp

58

dạy học

12

Bảng 3.1.a: Tổng hợp ý kiến của cán bộ quản lí về mức độ cần
thiết của các biện pháp nâng cao chất lượng dạy học quân sự tại
Khoa Giáo dục Quốc phòng – An ninh Trường Đại học Bách

5

88


khoa Hà Nội

13

Bảng 3.1.b: Tổng hợp ý kiến của đội ngũ giảng viên về mức độ

89

cần thiết của các biện pháp nâng cao chất lượng dạy học quân
sự tại Khoa Giáo dục Quốc phòng – An ninh Trường Đại học
Bách khoa Hà Nội

14

Bảng 3.2.a: Tổng hợp ý kiến của cán bộ quản lí về tính khả thi

90

của các biện pháp nâng cao chất lượng dạy học quân sự tại
Khoa Giáo dục Quốc phòng – An ninh Trường Đại học Bách
khoa Hà Nội

15

Bảng 3.2.b: Tổng hợp ý kiến của đội ngũ giảng viên về tính
khả thi của các biện pháp nâng cao chất lượng dạy học quân sự
tại Khoa Giáo dục Quốc phòng – An ninh Trường Đại học
Bách khoa Hà Nội

6

91

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Giáo dục quốc phòng và an ninh cho SV là chủ trương lớn của Đảng, Nhà
nước ta nhằm trang bị cho SV những nội dung cơ bản về đường lối quân sự, quốc
phòng và các kiến thức, kĩ năng quân sự cần thiết. Qua đó, SV nhận thức đầy đủ
về quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của mình đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc. Các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà
nước về GDQP-AN đã được thể hiện thông qua các chỉ thị, nghị định,… như Chỉ
thị số 62-CT/TW ngày ngày 12 tháng 02 năm 2001 của Bộ Chính trị (khóa IX) về
tăng cường cơng tác giáo dục quốc phịng tồn dân trước tình hình mới; Chỉ thị số
12-CT/TW ngày 03 tháng 5 năm 2007 của Bộ Chính trị (khóa X) về tăng cường
sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục quốc phịng và an ninh trong tình
hình mới; Nghị định số 15/2001/NĐ-CP ngày 01 tháng 5 năm 2001 của Chính phủ
về giáo dục quốc phòng, Nghị định số 116/2007/NĐ-CP ngày 10 tháng 7 năm
2007 của Chính phủ quy định về giáo dục quốc phòng và an ninh, Nghị quyết Hội
nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, tồn diện GD&ĐT. Tại kỳ họp
thứ 5 Quốc hội khóa XIII (từ 20/5-21/6/2013), Quốc hội nước Cộng hòa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam đã thơng qua Luật GDQP-AN (có hiệu lực thi hành từ ngày
01/01/2014), công tác GDQP-AN trên phạm vi cả nước nói chung và trường
ĐHBKHN nói riêng đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, tạo sự chuyển biến tích cực.
Tuy nhiên, do nhiều ngun nhân nên cơng tác GDQP-AN cho SV tại
trường ĐHBKHN còn bộc lộ một số bất cập, hạn chế. Đội ngũ CB, GV hiện nay
phần lớn là SQBP, kiến thức toàn diện về QP-AN cũng như phương pháp, kĩ năng
sư phạm cịn hạn chế; cơng tác quy hoạch, xây dựng đội ngũ CB, GV của môn
GDQP-AN chưa được coi trọng đúng mức; việc bảo đảm chế độ, chính sách vẫn
chưa hợp lí nên chưa thực sự tạo động lực để họ yên tâm công tác. Hệ thống cơ sở
vật chất, trang thiết bị dạy học, thao trường, bãi tập tại trường còn thiếu, chưa đáp
ứng được yêu cầu đặc thù của môn học. Mặt khác, nhận thức của một bộ phận SV
về vị trí, vai trị của cơng tác GDQP-AN chưa đầy đủ nên chất lượng học tập còn

7


chưa được như mong muốn. Việc nâng cao chất lượng công tác GDQP-AN nhất là
dạy học quân sự đang trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm góp phần nâng cao chất
lượng giáo dục đào tạo nói chung, GDQP-AN nói riêng tại nhà trường nhằm thực
hiện thắng lợi chiến lược phát triển giáo dục đào tạo của nhà trường trong giai
đoạn cách mạng hiện nay.
Từ những lí do trên, tác giả chọn đề tài “Một số biện pháp nâng cao chất
lượng dạy học quân sự tại Khoa GDQP - AN, Trường ĐHBKHN” làm đề tài
luận văn thạc sĩ của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
Xây dựng luận cứ khoa học và đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao
chất lượng dạy học quân sự cho SV tại Khoa GDQP-AN, Trường ĐHBKHN.
3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học quân sự tại Khoa GDQP-AN, Trường ĐHBKHN.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp nâng cao chất lượng dạy học quân sự tại Khoa GDQP-AN,
Trường ĐHBKHN.
3.3. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu luận cứ khoa học và các biện pháp nâng cao chất lượng dạy
học quân sự tại Khoa GDQP-AN, Trường ĐHBKHN.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Xây dựng cơ sở khoa học về nâng cao chất lượng dạy học quân sự tại
Khoa GDQP-AN, Trường ĐHBKHN.
- Khảo sát và đánh giá thực trạng dạy học quân sự tại Khoa GDQP-AN,
Trường ĐHBKHN.
- Đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng dạy học quân sự tại Khoa
GDQP-AN, Trường ĐHBKHN.

- Kiểm nghiệm kết quả nghiên cứu.

8


5. Giả thuyết khoa học
Chất lượng dạy học quân sự ở Khoa GDQP-AN Trường ĐHBKHN cịn
gặp nhiều khó khăn, bất cập, chưa đạt được mục tiêu đề ra. Nếu đề xuất được các
biện pháp phù hợp thì sẽ nâng cao chất lượng dạy học quân sự, đáp ứng yêu cầu
của chương trình GDQP-AN Trường ĐHBKHN.
6. Phương pháp nghiên cứu
Chúng tơi có sử dụng một số nhóm phương pháp nghiên cứu sau:
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận: Phân tích nghiên cứu các tài
liệu, các văn bản, chủ trương, chính sách, các bài báo, tham luận... có liên quan
đến chất lượng dạy học, dạy học quân sự theo chương trình GDQP-AN.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Điều tra, khảo sát thực trạng
dạy học quân sự tại Khoa GDQP-AN, Trường ĐHBKHN. Xin ý kiến chuyên gia
về một số nội dung trong thực trạng dạy học quân sự tại Khoa GDQP-AN Trường
ĐHBKHN và các biện pháp đưa ra về nâng cao chất lượng dạy học quân sự tại
Khoa GDQP-AN Trường ĐHBKHN. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm: Tìm
hiểu kết quả học tập và thái độ của SV Trường ĐHBKHN .
6.3. Phương pháp thống kê toán học: Sử dụng một số cơng thức tốn học
thống kê để xử lí kết quả nghiên cứu một cách định lượng nhằm rút ra những kết
luận khoa học
7. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu; kết luận, kiến nghị và tài liệu tham khảo, phần nội
dung luận văn được chia làm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận về nâng cao chất lượng dạy học quân sự tại Khoa
Giáo dục Quốc phòng – An ninh.
Chương 2: Thực trạng dạy học quân sự tại Khoa Giáo dục Quốc phòng –

An ninh, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội.
Chương 3: Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học quân sự tại Khoa
Giáo dục Quốc phòng – An ninh, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội.

9


CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY
HỌC QUÂN SỰ TẠI KHOA GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG - AN NINH
1.1. Một số khái niệm cơ bản

1.1.1. Khái niệm về chất lượng, chất lượng dạy học và chất lượng dạy học quân sự
* Khái niệm về chất lượng
Chất lượng luôn là vấn đề quan trọng, là một phạm trù phức tạp mà con
người thường hay gặp trong các lĩnh vực hoạt động của mình. Việc phấn đấu nâng
cao chất lượng được xem là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất trong bất
kỳ một cơ sở hoạt động nào. Thuật ngữ chất lượng có nhiều quan điểm khác nhau
trong cách tiếp cận và đã đưa ra nhiều khái niệm khác nhau:
Theo từ điển tiếng Việt, chất lượng là: “cái làm nên phẩm chất, giá trị của
sự vật” hoặc “cái tạo nên bản chất sự vật, làm cho sự vật này khác sự vật kia”;
Chất lượng là “tổng thể những tính chất, thuộc tính cơ bản của sự vật (sự
việc)….làm cho sự vật (sự việc) này phân biệt với sự vật ( sự việc) khác.
Theo Philip B. Grosby: “Chất lượng là sự phù hợp với những yêu cầu hay
đặc tính nhất định”.
Chất lượng là “tiềm năng của một sản phẩm hay dịch vụ nhằm thỏa mãn
nhu cầu người sử dụng” (Tiêu chuẩn Pháp-NFX 50-109).
Theo W. Edwards Deming (Mỹ): “Chất lượng là mức độ dự báo được về
độ đồng đều và đọ tin cậy với chi phí thấp và phù hợp thị trường” [dẫn theo 21].
Trên đây là một số định nghĩa tiêu biểu về chất lượng, mỗi định nghĩa được
nêu ra dựa trên những cách tiếp cận khác nhau về vấn đề chất lượng và do đó mỗi

một quan niệm đều có mặt mạnh mặt yếu riêng. Mặc dù vậy tổ chức quốc tế về
tiêu chuẩn hóa ISO đưa ra đinh nghĩa trong ISO 8402:1984: “Chất lượng là một
tập hợp các tính chất và đặc trưng của một thực thể, tạo cho nó có khả năng thỏa
mãn những nhu cầu đã được nêu rõ hoặc còn tiềm ẩn” là một khái niệm khá hợp
lý hoàn chỉnh và thộng dụng nhất hiện nay. Nó phát huy được những mặt tích cực
và khắc phục được những hạn chế của các khái niệm trước đó, ở đây chất lượng
được xêm xét một cách toàn diện và rộng rãi hơn.

10


*Khái niệm chất lượng dạy học
Chất lượng là vấn đề cơ bản nhất của giáo dục. Tuy nhiên, thế nào là chất
lượng dạy học cũng khơng phải đã có những câu trả lời giống nhau trong xã hội
cũng như ngành giáo dục đào tạo. Người ta thường cho rằng: Có thầy giỏi có
phương tiện tốt, HS chăm học, thi cử nghiêm minh, tỉ lệ tốt nghiệp cao đó là chất
lượng giáo dục cao.
Xét về phương diện giáo dục học vĩ mơ thì cách hiểu như vậy mới đúng
một phần .Tuy là phần quan trọng cần thiết nhưng chưa phải là phần cơ bản nhất.
Theo tác giả Lê Văn Giạng: "Đó mới chỉ là điều kiện chứ chưa phải là tiêu chuẩn
cùa chất lượng giáo dục, chưa cho chúng ta biết thế nào là chất lượng giáo dục.
Chất lượng giáo dục được xác định ở chỗ mục tiêu của nó đúng đắn cụ thể và ở
chỗ mục tiêu đó được thực hiện đầy đủ”.[19 tr69]
Tính đúng đắn của mục tiêu giáo dục là mục tiêu đó phù hợp với yêu cầu
phát triển xã hội (trong đó có yêu cầu phát triển cá nhân các thành viên trong xã hội).
Tính cụ thể của mục tiêu giáo dục là mục tiêu đó đề ra đủ rõ để làm căn cứ
cho việc xác đinh nộị dung, phương pháp đào tạo. Như vậy, trong quan niệm tồn
diện về chất lượng giáo dục phải có hai thành phần: Phần tiêu chuẩn chất lượng do
muc tiêu đào tạo quy định, phần điều kiện chất lượng mà nội dung là các yếu tố cơ
bản q trình giáo dục.

Có thể đi sâu hơn nữa về cách hiểu vấn đề chất lượng. Chất lượng dạy học
cuối cùng được thể hiện qua tác dụng của nó đối với sự phát triển của xã hội. Cách
đặt vấn đề như vậy là cần thiết vì nó chỉ ra mục đích cuối cùng của cơng tác giáo
dục, mục đích này nằm trong bản chất chức năng xã hội của giáo dục. Nhưng cách
hiểu đó về chất lượng giáo dục có phần vượt quá phạm vi nghiên cứu của để tài
này. Vì tác dụng của con người đã qua đào tạo không chỉ phụ thuộc vào chất lượng
giáo dục mà còn phụ thuộc ở một mức độ có khi khơng kém quan trọng vào cách
xã hội sử dụng những con người đó như thế nào.
*Khái niệm chất lượng dạy học quân sự
Trong lĩnh vực đào tạo, chất lượng dạy và học với đặc trưng sản phẩm là

11


“con người lao động” có thể hiểu là kết quả (đầu ra) của quá trình dạy học và được
thể hiện cụ thể ở các phẩm chất, giá trị nhân cách và giá trị sức lao động hay năng
lực hành nghề của người tốt nghiệp tương ứng với mục tiêu đào taọ của từng
nghành đào tạo trong hệ thống đào tạo. Trong dạy học quân sự, chất lượng dạy học
quân sự là người học vừa phải nắm được các kỹ năng quân sự để tham gia vào sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, có ý thức tổ chức
kỷ luật cao, có lịng u nước, yêu CNXH, niềm tự hào và sự trân trọng đối với
truyền thống đấu tranh chống ngoai xâm của dân tộc, của lực lượng vũ trang nhân
dân Việt Nam, có ý thức cảnh giác trước âm mưu thủ đoạn của các thế lực thù địch.
1.1.2. Khái niệm Quốc phòng – An ninh và Giáo dục Quốc phòng – An ninh
1.1.2.1. Khái niệm Quốc phòng
Theo luật Quốc phòng năm 2005 “Quốc phịng là cơng cuộc giữ nước bằng
sức mạnh tổng hợp của tồn dân tộc, trong đó sức mạnh qn sự là đặc trưng, lực
lượng vũ trang nhân dân làm nòng cốt” [25 tr1]. “Nền quốc phịng tồn dân là sức
mạnh quốc phòng của đất nước được xây dựng trên nền tảng nhân lực, vật lực, tinh
thần mang tính chất tồn dân, toàn diện, độc lập, tự chủ, tự cường” [25 tr1].

1.1.2.2. Khái niệm an ninh
Theo luật An ninh quốc gia năm 2004 “An ninh quốc gia là sự ổn định, phát
triển bền vững của chế độ xã hội chủ nghĩa và Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ
nghĩa Việt Nam, sự bất khả xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn
lãnh thổ của Tổ quốc” [26, tr1]. An ninh quốc gia chính là trạng thái ổn định, có
trật tự của một quốc gia, một chế độ xã hội. Bảo đảm an ninh quốc gia là đảm bảo
cho sự tồn tại và phát triển bền vững của một chế độ xã hội, của nhà nước. An ninh
quốc gia được thực hiện trên các lĩnh vực của đời sống xã hội bao gồm cả hoạt
động đối nội và đối ngoại. An ninh quốc gia phải gắn chặt với quốc phòng.
1.1.2.3. Khái niệm Giáo dục Quốc phòng - An ninh
Quốc phòng - An ninh là sự kết hợp quốc phòng với an ninh tạo thành sức
mạnh tổng hợp trong thời bình cũng như trong thời chiến nhằm xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc. GDQP-AN có vị trí, vai trị to lớn được quy định là môn học bắt buộc ở

12


các cơ sở giáo dục “GDQP-AN trong trường cao đẳng nghề, cơ sở giáo dục đại học
là mơn học chính khóa” [28 tr3]. GDQP-AN là hoạt động có kế hoạch, có nội dung
chương trình phương pháp và hình thức phù hợp với từng đối tượng, nhằm truyền
thụ cho người học những tri thức, bồi dưỡng kinh nghiệm, kĩ năng quân sự và
những vấn đề về QP-AN cần thiết để họ sẵn sàng làm tốt nghĩa vụ QP-AN bảo vệ
Tổ quốc theo chức trách.
1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng dạy học quân sự
Như phần một đã nêu các yếu tố cấu thành của quá trình day học là điều
kiện đảm bảo chất lượng dạy học. Xem xét sự ảnh hưởng của từng yếu tố đến chất
lượng dạy học là phải nghiên cứu chúng trong hệ thống chung hoàn chỉnh của quá
trình dạy học quân sự.
Quá trình dạy học theo tác giả Lê Khánh Bằng đó là q trình nhận thức
độc đáo của HS dưới sự chỉ đạo của người giáo viên, là quá trình hai mặt (dạy và

học) nhằm đạt được các nhiệm vụ dạy học, đạt được chất lượng và hiệu quả dạy
học". [9 tr53]
Dạy học đại học là q trình có mục đích, có tổ chức, phối hợp thống nhất
giữa hoạt động dạy và hoạt động học nhằm trang bị kiến thức, kĩ xảo, kĩ năng
nghề nghiệp, phát triển khả năng tư duy sáng tạo, giáo dục những phẩm chất nhân
cách cần thiết cho SV đáp ứng yêu cầu của xã hội và nghề nghiệp tương lai.[1
tr13].
Quá trình dạy học quân sự chủ yếu nhằm trang bị tri thức, kĩ năng kĩ xảo
cho người học. Đối với bậc đại học quá trình dạy học là một q trình tích cực chủ
động nhận thức có tính chất nghiên cứu của SV dưới sự hướng dẫn chỉ đạo của
người thầy giáo nhằm đạt được các nhiệm vụ dạy học do mục tiêu dạy học quy
định. Quá trình dạy học là một hệ thống hoàn chỉnh bao gồm các yếu tố cơ bản
sau đây:
- Mục liêu dạy học;
- Nội dung day học;
- PPDH và hình thức tổ chức dạy học;

13


- Phương tiện dạy học;
- Kiểm tra đánh giá kết quả;
- Người dạy với hoạt dộng dạy;
- Người học với hoạt động học;
- Môi trường kinh tế - xã hội văn hố, khoa học kĩ thuật trong đó diễn ra
việc dạy học;
Các yếu tố cơ bản của quá trình dạy học có mối quan hệ biện chứng với
nhau. Khi nghiên cứu quá trình dạy học hay từng yếu tố cấu thành của nó đều cần
thiết phải đặt chúng trong sự vận động, biến đổi và phát triển trong hệ thống lớn
hơn (q trình sư phạm tổng thể hay cịn gọi là quá trình giáo dục) đồng thời cũng

phải thấy được sự ổn định tương đối của chúng trong một thời gian nhất định.
1.2.1. Mục tiêu dạy học quân sự
1.2.1.1. Khái niệm mục tiêu dạy học
Khái niệm “mục đích” và “mục tiêu” vẫn còn một vài tranh luận. Theo Từ
điển tiếng việt của nhà xuất bản Khoa học Xã hội thì sự giống nhau của chúng ở
cái vạch ra làm cái đích cần đạt tới. Sự khác nhau của chúng là mục tiêu mang tính
chất hẹp hơn, cụ thể hơn có thể đo lượng được mức độ đạt được [31 tr1013-1031].
Theo tác giả Lê Khánh Bằng “Mục tiêu giáo dục là những gì mà HS phải
có được về tri thức kĩ năng, kĩ xảo nghề nghiệp và thái độ sau một quá trình học
tập”. [8 tr99]
Mục tiêu dạy học một ngành học là nhân cách dự kiến hay mẫu người CB
chuyên mơn được hình dung trước, định hướng bởi nhu cầu thực tiễn và đáp ứng
sự phát triển kinh tế xã hội trong một giai đoạn nhất định. Nhân cách đó, mẫu
người đó là chất lượng mà người học phải đạt được qua quá trình đào tạo.[16 tr9].
Mục tiêu dạy học mỗi ngành học bao gồm các cấp độ: cấp ngành học, cấp
môn học, cấp bài học - tạo thành một hệ thống hồn chỉnh (hệ thống con của q
trình dạy học).
Đối với mục tiêu nghành học luôn luôn phải xuất phát từ nhu cầu của xã
hội về hoạt động nghề nghiệp. Có nghĩa là nhu cầu của thực tiễn sử dụng giữ một

14


vị trí quyết định đối với nhân cách dự kiến sẽ hình thành ở người học mà mục tiêu
dạy học đã xác lập.
Mục tiêu dạy học là một phạm trù chứa đựng yếu tố phát triển chứ khơng
phải hồn tồn bất biến. Bản thân các yếu tố hợp thành bản phác thảo về triển
vọng phát triển nhân cách HS luôn vận động và biến đổi trong quá, trình phát triển
kinh tế xã hội. Cho nên nhân cách dự kiến chỉ phù hợp với một giai đoạn nhất
định của quá tình phát triển kinh tê xã hội. Một cách chính xác luôn là các thành

phần nhân cách dự kiến chỉ phù hợp với điều kiện sản xuất của ngành nghề vẫn
còn tương đối ổn định chưa bị biến đổi nhiều do tiến bộ của khoa học kĩ thuật.
Mục tiêu dạy học quân sự vừa chứa đựng yếu tố hiện thực vừa chứa đựng
yếu tố lí tưởng. Yếu tố hiện thực thể hiện ở chỗ mục tiêu dạy học bao gồm một tổ
hợp những phẩm chất, năng lực cần thiết cho người tốt nghiệp hoạt động nghề
nghiệp trong thực tiễn được xác định từ nhu cầu của chính thực tiễn đó. Những
phẩm chất năng lực nói trên qua q trình đào tạo sẽ được người học tiếp nhận
biến thành của riêng và nhờ đó nhân cách hình thành. Yếu tố lí tưởng thể hiện ở
chỗ: Trong thiết kế mẫu người (khi xác định mục tiêu) ta đã phải hình dung trước
đón đầu sự phát triển của kinh tế - xã hội, tiến bộ khoa học kĩ thuật ứng dụng vào
sản xuất. Mặt khác quá trình dạy học theo mục tiêu dạy học đặt ra còn chịu sự chi
phối của điều kiện chủ quan, khách quan làm cho chất lượng đào tạo thường
không đáp ứng đúng yêu cầu của xã hội.
1.2.1.2. Chức năng của mục tiêu dạy học quân sự
- Đối với người học: Mục tiêu dạy học giúp người học xác định được những
kiến thức kĩ năng, kĩ xảo cần lĩnh hội và lựa chọn phương pháp học tập thích hợp
với bản thân.
- Đối với người dạy: Mục tiêu dạy học là tài liệu định hướng lựa chọn nội
dung dạy học, khối lượng và mức độ dạy kiến thức, kĩ năng cần đào luyện cho
người học, lựa chọn PPDH, theo dõi đánh giá kết qủa của hoạt động dạy để tự
điều chỉnh hoạt động dạy của mình.
- Đối với người quản lí giáo dục: Mục tiêu dạy học là tài liệu chỉ đạo xây

15


dựng nội dung chương trình đào tạo, giáo trình và sách giáo khoa, chỉ đạo công
tác phương pháp dạy và học, chỉ đạo việc lập kế hoạch dạy học kiểm tra đánh giá
kết quả của tập thể giáo viên và SV.
- Đối với người sử dụng SV tốt nghiệp: Mục tiêu dạy học là tài liệu để phân

tích đánh giá chất lượng đào tạo của nhà trường, bố trí sử dụng SV tốt nghiệp
đúng mục đích mà họ đã đào tạo. Phối hợp cùng nhà trường bảo đảm công tác học
tâp, thực tâp của SV, đóng góp ý kiến xây dựng nội dung chương trình đào tạo
phù hợp với yêu cầu sử dụng.
1.2.1.3. Yêu cầu đối với mục tiêu dạy học quân sự
Mục tiêu dạy học là tiêu chuẩn của chất lượng dạy học. Do vai trị vị trí của
mục tiêu dạy học là để đánh giá chất lượng dạy học, theo PGS Đặng Bá Lãm thì
mục tiêu dạy học phải đảm bảo các yêu cầu sau đây:
- Phải thích đáng (đáp ứng đúng nhu cầu);
- Phải hợp lí (lơ gích phi mâu thuẫn hình thức);
- Phải chính xác (rõ ràng, cụ thể , dễ hiểu);
- Phải mang tính khả thi (thực hiện được trong điều kiện xác định);
- Phải quan sát được (nhìn thấy được rõ ràng);
- Phải đo lường được (đo đếm được);[23]
Những yêu cầu trên rất cần thiết khi nghiên cứu cải tiến hoặc xây dựng
mục tiêu dạy học ở tất cả các cấp học, bậc học. Tuy nhiên, trong thực tế yêu cầu
đo lường được, quan sát được là điều khó khăn do đó các nhà giáo dục học đã đưa
ra bốn trình độ hiểu biết khi xây dựng mục tiêu dạy học:
+ Trình độ nhận biết: Hiểu biết, xác định, phân biệt, nhận ra.
+ Trình độ tái hiện: Tái hiện được thông tin vào thực tiễn trong những tình
huống quen thuộc gọi là kiến thức kĩ năng. Nếu thành thạo, tự động hố thì gọi là
kiến thức kĩ xảo.
+ Trình độ biến hố: Vận dụng kiến thức vào thực tiễn vào những vấn đề,
đối tượng tình huống quen biết nhưng đã biến đổi.

16


Như vậy, nếu mục tiêu dạy học được thiết kế hợp lí đáp ứng được các u
cầu nêu trên thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học.

1.2.2. Nội dung dạy học quân sự
1.2.2.1.Khái niệm nội dung dạy học quân sự
Khái niệm nội dung dạy học được nhiều nhà giáo dục học đề cập về hình
thức khơng hồn tồn trùng lặp nhưng về bản chất thì cơ bản như nhau. Xin trình
bày một vài định nghĩa về nội dung dạy học:
Nội dung dạy học là tổng hợp những chất liệu bao gồm những kinh nghiệm
và tri thức khoa học, những tiêu chuẩn mẫu mực đạo đức và hành vi, hình ảnh
thực tế: “Nững quy tắc, quy định hoạt động nghề nghiệp được lựa chọn phù hợp
với yêu cầu phát triển nhân cách của một loại hình đào tạo”. [16 tr21]
Nội dung dạy học quân sự là hệ thống những tri thức kĩ năng kĩ xảo tương
ứng gắn liền với hoạt động nghề nghiệp quân sự.
1.2.2.2. Đặc điểm của nội dung dạy học quân sự
Nội dung dạy học được coi là phương tiện để thực hiện mục tiêu dạy học
do đó nội dung dạy học trước hết được định hướng bởi mục tiêu dạy học.
Trong quá trình xây dựng nội dung dạy học, về mặt định tính, vấn đề khoa
học lựa chọn được xem xét hàng đầu. Trong quá trình chi tiết hố thì yếu tố thời
gian là cơ bản nhất.
Trong quá trình dạy học, nội dung dạy học quân sự luôn là đối tượng tác
động của hai trung tâm trí tuệ đó là: Trung tâm trí tuệ của người dạy và trung tâm
trí tuệ của người học. Trong đó người dạy dùng nội dung dạy học để truyền thụ
đào luyện người học và người học lĩnh hội tiếp thu và biến đổi thành gía trị riêng
của bản thân qua đó phát triển và hình thành nhân cách.
1.2.2.3. Chức năng của nội dung dạy học quân sự
Nội dung dạy học quân sự làm chức năng phương tiện thực hiên mục tiêu
dạy học trong đó xác định một hệ thống kiến thức cơ bản, kiến thức cơ sở, kiến
thức chuyên môn và kiến thức hỗ trợ cần thiết để nắm vững các lĩnh vực khoa học,
có những kĩ năng, kĩ xảo tương ứng nắm được xu thế phát triển của khoa học kĩ

17

thuật những yêu cầu về quan điểm, phẩm chất .. liên quan đến tiến bộ khoa học kĩ
thuật công nghệ và xã hội.
Nội dung dạy học quân sự làm chức năng định hướng việc lưa chọn phương
pháp hình thức tổ chức quá trình dạy học phù hợp để phát huy cao nhất mối quan
hệ giữa người dạy và người học.
Nội dung dạy học quân sự làm chức năng định chuẩn trong việc xác định
hình thức, nội dung, chỉ tiêu đánh giá trong khâu kiểm tra đánh giá kết quả day học
của người dạy và người học.
1.2.2.4. Yêu cầu đối với nội dung dạy học quân sự
Do vai trò quan trọng của nội dung dạy học quân sự trong quá trình dạy học
để dạy học có chất lượng cao nội dung dạy học phải đảm bảo các yêu cầu
sau đây:
- Nội dung dạy học phải được phản ánh khách quan, khoa học, chân thực,
chính xác đối tượng nghiên cứu.
- Nội dung dạy học, một mặt phải được phản ánh thành tựu hiện đại của
nhân loại cả lí thuyết lẫn thực tiễn ứng dụng thuộc lĩnh vực khoa học đó. Mặt khác,
nội dung dạy học phải phù hợp với thực tiễn Việt Nam.
- Nội dung dạy học phải được sắp xếp thành hệ thống hồn chỉnh lơgíc khoa
học, chặt chẽ phù hợp với mục tiêu dạy học và kết hợp với quy luật tâm lí sư phạm.
Phải thể hiện được sự nhuần nhuyễn những kiến thức khoa học và khoa học
sư phạm.
- Nội dung dạy học phải gắn liền với các đặc trưng của phương pháp dạy
học của bậc đại học đặc trưng. Truyền đạt cho con người không chỉ những kết quả
khoa học còn phải bao gồm cả con đường, cách thức của sự nhận thức để đạt được
kết quả của khoa học đó.
- Nội dung dạy học phải đảm bảo các yêu cầu về giáo dục tư tưởng, phẩm
chất đạo đức.

18

1.2.3. Phương pháp dạy học quân sự
1.2.3.1. Khái niệm phương pháp dạy học
Do tầm quan trọng đối với phương pháp và q trình dạy học, đã từ lâu,
PPDH ln ln là trung tâm chú ý của các nhà giáo trên thế giới và trong nước.
Cho đến nay, PPDH vẫn đang là một phạm trù được các nhà lí luận dạy học quan
tâm. Có nhiều ý kiến khác nhau về khái niệm cấu trúc sự phân loại, xu thế phát triển…
Nói chung lí luận về PPDH đã được phát triển ngày càng hồn thiện trên cơ
sở kế thừa có phê phán và chọn lọc những thành tựu về tâm lí sư phạm và lí luận
dạy học, đặc biệt là những tư tưởng mới về dạy học và phát triển về tích cực hóa,
tối ưu hóa q trình dạy học.
Sau đây là một số định nghĩa về phương pháp:
- Bách khoa toàn thư của Liên xô năm 1965: "PPDH là cách thức làm việc
của giáo viên và HS, nhờ đó mà HS nắm vững kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo, hình
thành thế giới quan, phát triển năng lực nhận thức".
- PPDH theo theo Nguyễn Ngọc Quang: "Cách thức làm việc của thầy và
trò dưới sự chỉ đạo của thầy nhằm làm cho trò nắm vững kiến thức kĩ năng, kĩ xảo
một cách tự giác,tích cực tự lực, phát triển những năng lực nhận thức và năng lực
hành động, hình thành thế giới quan duy vật khoa học...".
- PPDH là cách thức (hoạt động) hướng tới đạt được những mục tiêu, mục
đích đã định trong những điều kiện và môi trường cụ thể [17 tr245].
PPDH đại học theo tác giả Đặng Vũ Hoạt nó là một phạm trù của lí luận
dạy học đại học PPDH đại học là một nhân tố cấu thành hữu cơ của q trình dạy
học đại học có mối quan hệ biện chứng với cáс nhân tố khác của quá trình dạy
học. PPDH đại học bao gồm phương pháp dạy và phương pháp học trong sự thống
nhất với nhau. Phương pháp dạy là cách thức mà giáo viên trình bày tri thức, tổ
chức và kiểm tra hoạt động nhận thức và thực tiễn của HS nhằm đạt được các
nhiệm vụ dạy học. Phương pháp học là cách thức tiếp thu tự tổ chức và kiểm tra
hoạt động nhận thức và thực tiễn của HS nhằm đạt được các nhiệm vụ dạy học. Vì

dạy học ở đại học tiệm cận với nghiên cứu khoa học, nên PPDH đại học sát gần

19


với phương pháp nghiên cứu khoa học.
Về đặc điểm PPDH đại học theo tác giả Lê Khánh Bằng: PPDH đại học
phải gắn liền với thực tiễn xã hội, thực tiễn sản xuất và chiến đấu, thực tiễn nghiên
cứu khoa học và thị trường.
 PPDH đại học ngày càng thống nhất với phương pháp nghiên cứu khoa
học, kích thích cao độ tính tích cực độc lập sáng tạo của SV.
 PPDH đại học rất đa dạng nó thay đổi tùy theo loại trường đại học, loại
mục đích, nội dung, điều kiện dạy học tuỳ theo đặc điếm nhân cách của người dạy
và người học.
 PPDH đại học gắn liền với các thiết bị, các phương tiện dạy học đặc
biệt và các phương tiện kĩ thuật dạy học hiện đại".[10 tr24]
Phương pháp dạy học quân sự là tổng hợp các cách thức hoạt động, phối
hợp thống nhất giữa người dạy và người học nhằm thực hiện mục đích, nhiệm vụ
dạy học quân sự đề ra [1].
1.2.3.2 Một số phương pháp dạy học thường được sử dụng ở đại học
Theo [35], phương pháp dạy học thường được sử dụng ở đại học gồm
những nhóm sau:

* Nhóm phương pháp dạy học thơng báo - tiếp nhận ( Thông báo-Tái hiện)
Cấu trúc hoạt động học tập trong kiểu dạy học này chủ yếu là theo các hình
thức dạy học trong đó giáo viên thơng báo – học viên tiếp nhận tri thức. Thơng
thường có sự thay đổi thường xun giữa các hình thức thơng báo tri thức của
giáo viên (exposition) và các bài luyện tập (practice) của học viên. Trong trường
hợp được tổ chức tốt, giai đoạn luyện tập nhiều hơn giai đoạn thông báo tri thức.
Dạy học theo kiểu phương pháp này, tri thức được sắp xếp theo một cấu

trúc rõ ràng, chặt chẽ. Thông qua giáo viên, tri thức được truyền thụ tới học viên
dưới dạng thơng báo và được tích hợp vào vốn tri thức sẵn có của người học. Học
viên tiếp nhận tri thức theo cấu trúc đã được sắp xếp.
Về mặt nội dung, học viên định hướng vào cấu trúc tri thức của các môn
khoa học. Về mặt phương pháp, học viên tập trung vào việc củng cố và vận dụng

20


những điều đã học trong những mối quan hệ khác nhau. Tuy nhiên, nhược điểm cơ
bản của lí thuyết dạy học này là hạn chế tính tích cực nhận thức và sáng tạo của HS.
* Nhóm phương pháp khám phá và giải quyết vấn đề
Xuất phát từ luận điểm “Tâm lí phát triển và thể hiện qua vận động” (S.L.
Rubinstein), từ nhiều thập niên gần đây, các chính sách giáo dục cũng như khoa
học dạy học ln địi hỏi tăng cường vai trò chủ thể của người học trong việc học
tập. Các kết quả nghiên cứu cho thấy rằng, dạy học thông báo – tiếp nhận dẫn đến
những tri thức nặng về mơ tả, giải thích nhưng khơng đủ vững chắc.
Mục đích quan trọng của kiểu PPDH tích cực – sáng tạo là nhằm phát triển
năng lực giải quyết vấn đề. Vì vậy, dạy học giải quyết vấn đề là một trọng tâm của
dạy học tích cực – sáng tạo. Một vấn đề xuất hiện khi người ta định đạt tới mục
đích nào đó, nhưng lại chưa biết rằng đạt đến bằng cách nào, và như vậy không
thể sử dụng những cách thức, những kĩ thuật hay hành động quen thuộc để giải
quyết vấn đề. Để giải quyết vấn đề, đòi hỏi phải nắm được những quy luật của
phương pháp giải quyết vấn đề với tư cách là chiến lược của việc tìm kiếm và phát
hiện. Trong dạy học giải quyết vấn đề, việc học tập cần hướng vào việc khám phá
những mối quan hệ còn chưa biết đối với chủ thể học tập. Quá trình học tập bao
gồm ba quá trình diễn ra đồng thời: lĩnh hội tri thức, chế biến tri thức và đánh giá
tri thức.
Bản chất của dạy học giải quyết vấn đề là: học viên nhận thức và hiểu được
vấn đề, lập kế hoạch giải quyết, thực hiện giải quyết vấn đề và thường xuyên tự

kiểm tra việc giải quyết vấn đề
* Phương pháp dạy thực hành
- Khái niệm
Phương pháp dạy thực hành là PPDH để SV lĩnh hội và hình thành một kĩ
năng, kĩ xảo (kĩ năng tâm động cơ) họat động nghề nghiệp nào đó.
Phương pháp dạy thực hành là PPDH dựa vào sự quan sát giáo viên làm
mẫu và thực hành tự lực của SV dưới sự hướng dẫn của giáo viên thể hiện bằng
lời nói, câu hỏi hay bài tập thực hành, nhằm giúp cho SV rèn luyện kĩ năng thực hành.

21