(Luận văn thạc sĩ) Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn

B

GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

NG

B

NÔNG NGHI P VÀ PTNT

I H C TH Y L I

NGUY N H NG H NH

GI I PHÁP NÂNG CAO HI U QU CÔNG TÁC QU N LÝ
NHÀ N

C

I V I HO T

NGHI P TRÊN

NG C A CÁC DOANH

A BÀN T NH L NG S N

LU N V N TH C S

HÀ N I, N M 2017

B

GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

NG

B

NÔNG NGHI P VÀ PTNT

I H C TH Y L I

NGUY N H NG H NH

GI I PHÁP NÂNG CAO HI U QU CÔNG TÁC QU N LÝ
NHÀ N

C

I V I HO T

NGHI P TRÊN

NG C A CÁC DOANH

A BÀN T NH L NG S N

Chuyên ngành: Qu n lý kinh t
Mã s : 60.34.04.10

NG

IH

NG D N: PGS.TS. Ph m Hùng

HÀ N I, N M 2017



L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan r ng n i dung c a b n lu n v n này ch a đ
ch

ng trình c p b ng cao h c nào c ng nh b t k m t ch

c n p cho b t k m t
ng trình c p b ng nào

khác.Và cơng trình nghiên c u này là c a riêng cá nhân tôi, không sao chép t b t c
cơng trình nghiên c u nào khác.

Tác gi lu n v n

Nguy n H ng H nh

i


L I C M

N

nghiên c u và hồn thành khóa lu n t t nghi p, ngoài s n l c c a b n thân tác
gi còn nh n đ

c s giúp đ t các cá nhân, t ch c t trong và ngoài tr

ng.

V y qua đây tác gi xin g i l i c m n chân thành đ n tồn th th y cơ giáo trong
Tr

ng

i Th y L i, đ c bi t là th y cô thu c khoa Kinh t và Qu n lý đã d y d ,

dìu d t tác gi trong su t th i gian tác gi h c t i tr

ng giúp tác gi có ki n th c

chuyên sâu v kinh t và qu n lý.
Tác gi xin c m n gia đình, b n bè và đ ng nghi p đã quan tâm, ch m sóc, đ ng viên
tác gi trong quá trình h c t p, tích l y ki n th c.
Tác gi xin bày t lòng bi t n sâu s c đ n PGS.TS. Ph m Hùng, ng
h

i đã t n tình

ng d n và giúp đ tác gi hồn thành khóa lu n t t nghi p c a mình.

Trong th i gian th c t p tác gi đã c g ng đ hoàn thành lu n v n c a mình, tuy
nhiên khó tránh kh i thi u xót. Vì v y mong nh n đ

c s nh n xét, b sung c a th y

cô.
Tác gi xin chân thành c m n.
Hà N i, ngày

tháng

n m 2017

TÁC GI LU N V N

Nguy n H ng H nh

ii


M CL C
DANH M C CÁC HÌNH NH.................................................................................................. vi
DANH M C B NG BI U ........................................................................................................ vii
DANH M C CÁC T VI T T T VÀ GI I THÍCH THU T NG ................................. viii
M

U......................................................................................................................................... 1

CH

NG 1. CH

LÝ NHÀ N

C

NG 1 C S LÝ LU N VÀ TH C TI N V CÔNG TÁC QU N
I V I HO T

1.1 Khái ni m Qu n lý Nhà n

NG C A CÁC DOANH NGHI P............................ 5
c đ i v i ho t đ ng c a Doanh nghi p .................... 5

1.1.1 Khái ni m, đ c đi m c a doanh nghi p .........................................................5
1.1.2 Khái ni m, đ c đi m qu n lý và qu n lý nhà n

c đ i v i ho t đ ng c a

doanh nghiêp ...........................................................................................................8
1.2 Các n i dung, vai trò nh h

ng đ n công tác QLNN đ i v i ho t đ ng c a các

doanh nghi p ............................................................................................................. 17

1.2.1 Ch th Qu n lý Nhà n

c đ i v i ho t đ ng c a doanh nghi p ................17

1.2.2 Các n i dung công tác qu n lý nhà n

c đ i v i ho t đ ng c a các doanh

nghi p....................................................................................................................17
1.2.3 Vai trị cơng tác qu n lý nhà n

c đ i v i ho t đ ng c a các doanh nghi p

...............................................................................................................................23
1.3 Các y u t

nh h

ng đ n công tác QLNN đ i v i ho t đ ng c a các doanh

nghi p ........................................................................................................................ 25
1.3.1 S lãnh đ o c a

ng c ng s n Vi t Nam đ i v i qu n lý nhà n

cv

ho t đ ng c a doanh nghi p .................................................................................25
1.3.2 M c đ hoàn thi n c a các quy đ nh pháp lu t liên quan .........................26
1.3.3 T ch c b máy qu n lý nhà n

c .............................................................26

1.3.4 Ph m ch t đ o đ c và n ng l c c a đ i ng cán b , công ch c ...............27
1.3.5 C ch giám sát ho t đ ng qu n lý nhà n

c ............................................27

1.3.6 Vai trị c a báo chí .....................................................................................28
1.3.7 Y u t h i nh p qu c t .............................................................................28
1.4 Các nghiên c u liên quan đ n đ tài ................................................................... 29
K t lu n ch

ng 1 ..................................................................................................... 31

iii


CH

NG 2. CH

V I HO T

NG 2 TH C TR NG CÔNG TÁC QU N LÝ NHÀ N

NG C A CÁC DOANH NGHI P TRÊN

C

I

A BÀN T NH L NG S N 32

2.1 i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i trên đ a bàn t nh L ng S n ......................... 32
2.1.1

c đi m t nhiên ........................................................................................ 32

2.1.2. Tình hình kinh t - xã h i t nh L ng S n t n m 2012 đ n 2016 .............. 33
2.1.3. Th c tr ng doanh nghi p t nh L ng S n .................................................... 34
2.2 Công tác QLNN đ i v i doanh nghi p trên đ a bàn t nh L ng S n ................... 35
2.2.1 Các ch th có th m quy n t ch c qu n lý nhà n

c đ i v i ho t đ ng c a

các doanh nghi p trên đ a bàn t nh L ng S n ...................................................... 35
2.2.2 T ch c b máy qu n lý nhà n
2.2.3 H tr đào t o ng

c đ i v i ho t đ ng c a doanh nghi p .... 37

i lao đ ng và lãnh đ o doanh nghi p........................... 38

2.2.4 Ki m tra, ki m soát c a c quan qu n lý nhà n

c đ i v i doanh nghi p.. 40

2.3 ánh giá công tác QLNN ................................................................................... 41
2.3.1 Nh ng k t qu đ t đ

c v qu n lý nhà n

c đ i v i ho t đ ng c a các

doanh nghi p trên đ a bàn t nh L ng S n ............................................................. 41
2.3.2 Nh ng h n ch trong qu n lý nhà n

c đ i v i ho t đ ng c a các doanh

nghi p trên đ a bàn t nh L ng S n........................................................................ 59
2.3.3 ánh giá tình hình th c t kh o sát doanh nghi p ...................................... 64
2.3.4 Nh ng y u t

nh h

ng đ n hi u qu QLNN đ i v i ho t đ ng c a doanh

nghi p trên đ a bàn t nh L ng S n........................................................................ 67
K t lu n Ch
CH

ng 2 .................................................................................................... 69

NG 3. CH

NG 3

TÁC QU N LÝ NHÀ N
TRÊN

3.1

XU T CÁC GI I PHÁP NÂNG CAO HI U QU CÔNG
C

I V I HO T

NG C A CÁC DOANH NGHI P

A BÀN T NH L NG S N ........................................................................................ 70
nh h

ng phát tri n c a nhà n

c và các doanh nghi p trên đ a bàn t nh...... 70

3.1.1 Doanh nghi p là b ph n c u thành quan tr ng trong n n kinh t th tr
đ nh h

ng xã h i ch ngh a

n

ng

c ta ................................................................ 70

3.1.2 H tr và t o m i thu n l i cho doanh nghi p trong đ u t , kinh doanh, g n
v i n đ nh kinh t , chính tr , xã h i và b o v môi tr

ng ................................. 71

3.1.3 Ho t đ ng c a doanh nghi p ph i đ m b o đúng quy đ nh c a pháp lu t,
m i ho t đ ng qu n lý nhà n

c đ u trên c s pháp lu t ................................... 72
iv


3.1.4

m b o phát tri n doanh nghi p m t cách hài hịa v quy mơ, phân b h p

lý các đ n v kinh t ..............................................................................................74
3.1.5 Phát tri n doanh nghi p g n v i vi c xây d ng h th ng chính tr xã h i
v ng vàng d

i s lãnh đ o c a

3.1.6 T ng c

ng công tác thanh tra, ki m tra, h u ki m doanh nghi p ..............76

3.2

ng .................................................................75

xu t các gi i pháp nâng cao hi u qu n lý nhà n

c đ i v i ho t đ ng c a các

doanh nghi p trên đ a bàn t nh L ng S n ................................................................. 77
3.2.1 Hoàn thi n h th ng pháp lu t nh m t o l p môi tr

ng kinh doanh thu n

l i, bình đ ng cho s phát tri n c a doanh nghi p ...............................................77
3.2.2

y m nh c i cách th t c hành chính đ i v i kinh doanh .........................79

3.2.3 Ki n toàn b máy qu n lý nhà n

c liên quan đ n doanh nghi p ...............79

3.2.4 Hoàn thi n các chính sách kinh t ...............................................................81
3.2.5 Hồn thi n công tác ki m tra, thanh tra ho t đ ng c a doanh nghi p .........86
3.2.6 T o đi u ki n thu n l i cho vi c thành l p và ho t đ ng c a các hi p h i
doanh nghi p .........................................................................................................87
3.2.7 Gi i pháp t phía doanh nghi p ...................................................................89
3.2.8 Các gi i pháp khác .......................................................................................89
K t lu n Ch

ng 3 ................................................................................................95

K T LU N................................................................................................................................... 96
DANH M C TÀI LI U THAM KH O................................................................................... 98

v

DANH M C CÁC HÌNH NH
Hình 2.1. T ch c qu n lý doanh nghi p ...................................................................... 36
Hình 2.2. T c đ t ng tr

ng doanh nghi p ................................................................. 50

Hình 2.3. T c đ t ng tr

ng v v n đ ng ký c a các doanh nghi p ........................... 50

vi


DANH M C B NG BI U
B ng 2.1: Doanh nghi p t nh L ng S n theo lo i hình .................................................34
B ng 2.2: Ngu n kinh phí h tr cho đào t o t 2012-2016 .........................................39
B ng 2.3. S l

t ki m tra c a c quan qu n lý nhà n

B ng 2.4: Doanh nghi p và t c đ t ng tr

c đ i v i doanh nghi p.........40

ng qua các n m........................................49

B ng 2.5: Doanh nghi p thành l p m i trung bình qua các giai đo n ..........................49

vii

DANH M C CÁC T

VI T T T VÀ GI I THÍCH THU T NG

T vi t t t

T vi t đ y đ

B KH

Bi n đ i khí h u

CNH

Cơng nghi p hố

CNH,H H

Cơng nghi p hóa, hi n đ i hóa

CNXH

Ch ngh a xã h i

BSCL

ng b ng sông C u Long

KT-XH

Kinh t - xã h i

MTQG

M c tiêu qu c gia

NTM

Nông thôn m i

XD

Xây d ng

XHCN

Xã h i ch ngh a

viii


M

U

1 Tính c p thi t c a đ tài
Doanh nghi p (DN) là tài s n quan tr ng c a m i qu c gia, là y u t vơ cùng quan
tr ng trong q trình phát tri n kinh t - xã h i. Doanh nghi p phát tri n góp ph n t o

vi c làm và thu nh p n đ nh, nâng cao m c s ng cho ng

i dân, góp ph n đ m b o

tr t t và an sinh xã h i. Vì v y t o đi u ki n và thúc đ y doanh nghi p phát tri n là
nhi m v c a c h th ng chính tr , trong đó quan tr ng nh t là nhà n
Nhà n

c.

c v i v trí là trung tâm c a h th ng chính tr , trong m i quan h v i doanh

nghi p, Nhà n
đ ng th i đ nh h

c có vai trị t o ti n đ , t o đ ng l c cho doanh nghi p phát tri n,
ng cho doanh nghi p phát tri n đi theo đúng m c tiêu mà Nhà n

c

đã đ ra. T t c nh ng nhi m v đó đ

c th hi n thơng qua h th ng pháp lu t c a

Nhà n

c ph i đ m b o vi c th c hi n pháp lu t c a

c, trên c s pháp lu t, Nhà n

t t c các doanh nghi p trong xã h i - ó chính là ho t đ ng qu n lý c a Nhà n

c.

i v i doanh nghi p, m c tiêu l i nhu n là m c tiêu hàng đ u trong kinh doanh, Nhà
n

c ta bên c nh vi c ban hành pháp lu t còn ph i th

ng xuyên tuyên truy n, v n

đ ng doanh nghi p tuân th pháp lu t, kinh doanh theo đúng quy đ nh c a pháp lu t.
Và đ đ m b o cho vi c doanh nghi p th c thi đúng pháp lu t, Nhà n

c đã giao cho

các c quan ch c n ng, c quan chuyên ngành th m quy n qu n lý Nhà n

c (QLNN)

theo t ng l nh v c c th , trong đó bao g m c qu n lý doanh nghi p theo l nh v c ph
trách. Các doanh nghi p sau khi thành l p s th c hi n các ho t đ ng kinh doanh theo
ngành, ngh mà doanh nghi p đã đ ng ký, và đ i v i t ng lo i ngành ngh , doanh
nghi p ph i th c hi n theo đúng quy đ nh pháp lu t v ngành ngh đó đ ng th i ch u
s qu n lý c a c quan chun mơn c a l nh v c đó.
Trong ho t đ ng c a doanh nghi p, các doanh nhân chính là nh ng ng

i th c hi n

nhi m v chèo lái con tàu doanh nghi p đó, trong s nghi p phát tri n kinh t - xã h i

đ tn

c, chính các doanh nhân là nh ng ng

vì v y doanh nhân đ

c coi là l c l

i tiên phong trên m t tr n kinh t , chính

ng quan tr ng trong xã h i c n đ

c b o v , tôn

vinh và khuy n khích phát tri n. Ngh quy t s : 09-NQ/TW, ngày 09/12/2011 c a B
Chính tr (khố XI) v xây d ng và phát huy vai trò c a đ i ng doanh nhân Vi t Nam
1


trong th i k đ y m nh công nghi p hóa, hi n đ i hóa và h i nh p qu c t đã kh ng
đ nh quan đi m c a

ng ta là:

i ng doanh nhân là l c l
hóa, hi n đ i hóa đ t n

ng có vai trị quan tr ng trong s nghi p công nghi p

c. Xây d ng đ i ng doanh nhân l n m nh, có n ng l c, trình

đ và ph m ch t, uy tín cao, s góp ph n tích c c nâng cao ch t l

ng, hi u qu , s c

c nh tranh, phát tri n nhanh, b n v ng và b o đ m đ c l p, t ch c a n n kinh t .
Th c hi n Ngh quy t s : 09-NQ/TW, Ban th

ng v t nh y L ng S n đã ban hành

Ch th s 20-CT/TU ngày 23/8/2012 v tri n khai th c hi n Ngh quy t s : 09NQ/TW, ngày 09/12/2011 c a B Chính tr (khố XI) v xây d ng và phát huy vai trò
c a đ i ng doanh nhân Vi t Nam trong th i k đ y m nh cơng nghi p hóa, hi n đ i
hóa và h i nh p qu c t ; m t trong nh ng ch đ o quan tr ng c a Ch th là:
T ng c

ng s lãnh đ o, ch đ o c a các c p u đ ng, nâng cao hi u l c, hi u qu

QLNN c a các c p chính quy n, s ph i k t h p đ ng b , ch t ch c a các s , ban,
ngành, M t tr n T qu c và đoàn th nhân dân trong h th ng chính tr t t nh đ n c
s đ i v i vi c xây d ng và phát huy vai trò c a đ i ng doanh nhân trong s nghi p
công nghi p hóa, hi n đ i hóa và h i nh p qu c t .
Vì v y, có th coi phát tri n doanh nhân là n i dung quan tr ng nh t trong ch

ng

trình phát tri n doanh nghi p t nh L ng S n.
Qu n lý nhà n

c đ i v i ho t đ ng c a các doanh nghi p trên đ a bàn t nh L ng S n

là m t n i dung không m i do đây là ho t đ ng th
n

c

ng xuyên c a các c quan nhà

L ng S n, nh ng cho đ n nay ch a có m t đ tài nghiên c u m t cách đ y đ

và sâu s c v c lý lu n và th c ti n v v n đ này, vì v y tác gi quy t đ nh l a ch n
đ tài “Gi i pháp nâng cao hi u qu công tác qu n lý nhà n

c đ i v i ho t đ ng

c a các doanh nghi p trên đ a bàn t nh L ng S n” làm lu n v n th c s .
2 M c tiêu nghiên c u
Trên c s nghiên c u lý lu n và th c ti n qu n lý nhà n

c đ i v i ho t đ ng c a các

doanh nghi p trên đ a bàn t nh L ng S n t n m 2010 đ n nay, lu n v n đ xu t các
gi i pháp nh m đ m b o nâng cao hi u qu QLNN đ i v i ho t đ ng c a các doanh
2


nghi p trên đ a bàn t nh L ng S n.
3

it

ng và ph m vi nghiên c u

3.1.
i t ng nghiên c u: Công tác qu n lý nhà n
doanh nghi p

c đ i v i ho t đ ng c a các

3.2. Ph m vi nghiên c u
V n i dung: Hi u qu c a công tác qu n lý nhà n

c đ i v i ho t đ ng c a doanh

nghi p.
V không gian: Trên đ a bàn t nh L ng S n
V th i gian:

ánh giá hi n tr ng công tác qu n lý nhà n

c đ i v i ho t đ ng c a

doanh nghi p trên đ a bàn t nh l ng giai đo n 2012-2016. Gi i pháp nâng cao hi u qu
giai đo n 2017-2022.
4 Ph

ng pháp nghiên c u

K t h p các ph
sánh, ph

ng pháp nghiên c u nh : Ph ng v n đi u tra, phân tích, t ng h p, so

ng pháp l ch s c th đ phân tích lu n gi i nh m gi i quy t v n đ m t cách

khách quan toàn di n.
5 Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a đ tài
5.1. Ý ngh a khoa h c
K t qu nghiên c u c a Lu n v n s góp ph n hồn thi n c s lý lu n v QLNN đ i
v i ho t đ ng c a các doanh nghi p, góp ph n vào vi c nâng cao nh n th c v t m
quan tr ng c a QLNN nói chung và QLNN đ i v i ho t đ ng c a các doanh nghi p
nói riêng.
5.2. Ý ngh a th c ti n
Nh ng ki n ngh c a Lu n v n góp ph n hồn thi n chính sách, pháp lu t c a Nhà
n

c ta đ c bi t là c a t nh L ng S n trong ho t đ ng QLNN đ i v i các doanh

nghi p.

3


6. K t qu d ki n đ t đ

c

- Nghiên c u c s lý lu n v nâng cao hi u qu công tác QLNN đ i v i ho t đ ng
c a các doanh nghi p;
- ánh giá th c tr ng công tác QLNN đ i v i ho t đ ng c a các doanh nghi p;
-

xu t các gi i pháp phù h p v i th c ti n t nh L ng S n trong vi c đ i m i và

hoàn thi n pháp lu t v nâng cao hi u qu QLNN đ i v i ho t đ ng c a các doanh
nghi p, góp ph n hồn thi n c s pháp lý, nâng cao ch t l
v i ho t đ ng c a doanh nghi p trong th i gian t i.

4

ng, hi u qu QLNN đ i


CH

NG 1.

CH
NG 1 C S LÝ LU N VÀ TH C TI N V CÔNG TÁC QU N
LÝ NHÀ N
C
I V I HO T
NG C A CÁC DOANH NGHI P
1.1 Khái ni m Qu n lý Nhà n

c đ i v i ho t đ ng c a Doanh nghi p

1.1.1 Khái ni m, đ c đi m c a doanh nghi p
- Khái ni m doanh nghi p
m in

c, trong m i th i k khác nhau, tu thu c vào nh ng đi u ki n c th c a

n n kinh t mà pháp lu t quy đ nh mơ hình t ch c s n xu t, kinh doanh thích h p.
Pháp lu t là cơng c c a Nhà n

c đ t o l p và v n hành n n kinh t th tr

ng thơng

qua vi c xác đ nh các mơ hình c b n c a t ch c s n xu t, quy đ nh đ a v pháp lý c a
m i lo i ch th kinh doanh phù h p v i đi u ki n kinh t - xã h i trong t ng th i k .
M c đích chính sách kinh t c a Nhà n

c là làm cho dân giàu n

c m nh, đáp ng

ngày càng t t h n nhu c u v t ch t và tinh th n c a nhân dân trên c s phát huy m i
n ng l c s n xu t, m i ti m n ng c a các thành ph n kinh t kinh t nhà n

c gi vai

trò ch đ o. Các thành ph n kinh t đ u là b ph n c u thành quan tr ng c a n n kinh
t qu c dân. Các ch th thu c các thành ph n kinh t bình đ ng, h p tác và c nh tranh
theo pháp lu t. Nhà n

c khuy n khích, t o đi u ki n đ doanh nhân, doanh nghi p và

cá nhân, t ch c khác đ u t , s n xu t, kinh doanh; phát tri n b n v ng các ngành kinh
t , góp ph n xây d ng đ t n

xu t, kinh doanh đ

c. Tài s n h p pháp c a cá nhân, t ch c đ u t , s n

c pháp lu t b o h và khơng b qu c h u hóa.

V i chính sách kinh t c a Nhà n

cđ

c ghi nh n trong Hi n pháp nh v y nên có

nhi u ch th kinh doanh (còn g i là các đ n v kinh doanh) tham gia th c hi n các
ho i đ ng kinh doanh trong n n kinh t nhi u thành ph n c a n
kinh doanh quan tr ng nh t và là đ i t

c ta. Nhóm ch th

ng đi u ch nh ch y u c a pháp lu t kinh t là

doanh nghi p thu c các thành ph n kinh t . Các doanh nghi p Vi t Nam có đ a đi m
kinh doanh chính và có th m chi nhánh, v n phịng đ i di n trong và ngồi n

cđ

th c hi n các ho t đ ng theo đ ng ký kinh doanh c a doanh nghi p. Nhà đ u t n
ngoài đ

c

c ti n hành ho t đ ng kinh doanh t i Vi t Nam v i các hi n di n nh doanh

nghi p có v n đ u t n

c ngoài ho c m ch nhánh, v n phòng đ i di n t i Vi t Nam.
5


Trong m t s l nh v c th
đ ng kinh doanh trong tr
Theo kho n 7

ng m i, nhà đ u t n

c ngồi có th th c hi n các ho t

ng h p khơng có hi n di n tai Vi t Nam.

i u 4 Lu t Doanh nghi p c a n

c C ng hòa XHCN Vi t Nam n m

2014 thì: “Doanh nghi p là t ch c có tên riêng, có tài s n, có tr s giao d ch, đ

c

đ ng ký thành l p theo quy đ nh c a pháp lu t nh m m c đích kinh doanh”.
Nh v y, thu t ng “doanh nghi p" đ
đ

c thành l p và ho t đ ng d

c dùng đ ch m t ch th kinh doanh đ c l p,

i nhi u mơ hình c th v i tên g

khác nhau. Nh ng

ch th này có nh ng đ c tr ng pháp lý và trong vi c thành l p và ho t đ ng, nó ph i
th a mãn nh ng đi u ki n do pháp lu t quy đ nh.
- Các đ c đi m c a doanh nghi p
Doanh nghi p v i t cách là t ch c kinh t có nh ng đ c đi m là c s đ phân bi t
v i h kinh doanh ho c v i các cá nhân, t ch c không ph i là t ch c kinh t nh c
quan nhà n

c, đ n v thu c l c l

ng v trang nhân dân, t ch c xã h i.

Th nh t, doanh nghi p ph i có tên riêng. Tên riêng c a doanh nghi p là y u t hình
th c nh ng là d u hi u đ u tiên xác đ nh t cách ch th đ c l p c a doanh nghi p trên
th

ng tr

ng. Tên doanh nghi p là c s đ Nhà n

c th c hi n QLNN đ i v i

doanh nghi p và c ng là c s phân bi t ch th trong quan h gi a các doanh nghi p

v i nhau và v i ng

i tiêu dùng. Tên doanh nghi p đ

c ghi trong con d u c a doanh

nghi p và m i ch th kinh doanh đ c l p v i t cách là doanh nghi p, dù thu c lo i
hình ho c kinh doanh trong l nh v c nào c ng đ u đ

c c p và s d ng m t con d u

doanh nghi p.
Th hai, doanh nghi p, ph i có tài s n. M c đích ch y u và tr

c tiên c a doanh

nghi p là ho t đ ng kinh doanh v i nh ng đ c tr ng là đ u t tài s n và đ thu l i v
tài s n. B i v y, đi u ki n tiên quy t và c ng là nét đ c tr ng l n c a doanh nghi p là
ph i có m t m c đ tài s n nh t đ nh. Tài s n là đi u ki n ho t đ ng và c ng là m c
đích ho t đ ng c a doanh nghi p.
Trong đi u ki n th i đ i ngày nay, khơng th nói đ n vi c thành l p m t doanh nghi p,
th m chí khơng th th c hi n đ

c m t ho t đ ng kinh doanh th c s trong b t c l nh
6


v c nào, n u hồn tồn khơng có tài s n.
Th ba, doanh nghi p ph i có tr s giao dich n đ nh (tr s chính). B t c nhà đ u
t nào thành l p ch th kinh doanh v i t cách doanh nghi p, dù là Vi t Nam hay

n

c ngoài, đ u ph i đ ng ký ít nh t m t đ a ch giao d ch trong ph m vi lãnh th Vi t

Nam. Tr s chính t i Vi t Nam c ng là c n c ch y u đ xác đ nh qu c t ch Vi t
Nam c a doanh nghi p. Các doanh nghi p có tr s chính t i Vi t Nam, đ

c đ ng ký

thành l p và ho t đ ng theo pháp lu t Vi t Nam là các pháp nhân Vi t Nam. Vi c gi i
quy t nh ng tranh ch p phát sinh trong kinh doanh gi a các doanh nghi p tr

ch t

ph i do Tr ng tài và Toà án và theo pháp lu t c a Vi t Nam.
Th t , doanh nghi p ph i th c hi n th t c thành l p theo quy đ nh c a pháp lu t và
m i doanh nghi p, dù kinh doanh
quan nhà n

cm tc

c có th m quy n c p m t v n b n có giá tr pháp lý là “Gi y ch ng nh n

đ ng ký doanh nghi p”, th
này đ

b t c l nh v c nào c ng đ u ph i đ

ng g i t t là đ ng ký kinh doanh. Có tr

c g i v i nh ng tên khác nh ng ph i đ

doanh. Trong v n b n này, nhà n

ng h p v n b n

c quy đ nh có giá tr là đ ng ký kinh

c ghi nh n nh ng y u t ch y u v t cách ch th

c a doanh nghi p, ph m vi, l nh v c ho t đ ng c a doanh nghi p. N i dung gi y
ch ng nh n đ ng ký doanh nghi p theo quy đ nh t i
đ

i u 29 c a Lu t Doanh nghi p,

c ghi trên c s nh ng thông tin trong h s đ ng ký doanh nghi p do ng

l p doanh nghi p khai và t ch u trách nhi m tr

i thành

c pháp lu t. Nh v y, đ ng ký kinh

doanh là c s cho ho t đ ng c a m i doanh nghi p đ ng th

c ng là c s cho vi c

th c hi n s ki m soát, QLNN đ i v i doanh nghi p.
Th n m, m c tiêu thành l p doanh nghi p là đ tr c ti p và ch y u th c hi n các

ho t đ ng kinh doanh. Nói m t cách khác, doanh nghi p luôn luôn là m t t ch c kinh
t ho t đ ng vì m c đích l i nhu n. Trong q trình ho t đ ng, doanh nghi p có th
th c hi n nh ng ho t đ ng nh m các m c tiêu xã h i khác, khơng ph i vì m c đích l i
nhu n nh các ho t đ ng t thi n, t nguy n nh ng đó là s k t h p và khơng ph i là
m c tiêu b n ch t c a doanh nghi p.
Trong th c ti n pháp lu t Vi t Nam, còn g p thu t ng “DNNVV".

ây là khái ni m

dùng đ ch c s kinh doanh đã đ ng ký kinh doanh theo quy đ nh pháp lu t, đ
7

c


chia thành ba c p: siêu nh , nh , v a theo quy mô t ng ngu n v n (t ng ngu n v n
t

ng đ

ng t ng tài s n đ

c xác đ nh trong b ng cân đ i k toán c a doanh nghi p)

ho c s lao đ ng bình quân n m (t ng ngu n v n là tiêu chí u tiên). ( i u 3 Ngh
đ nh s 56/2009/N -CP c a Chính ph v tr giúp phát tri n DNNVV). DNNVV
đ

ch

ng nh ng tr giúp theo chính sách tr giúp DNNVV c a Nhà n

c v : Tr

giúp tài chính, m t b ng s n xu t, đ i m i, nâng cao n ng l c công ngh , trình đ k
thu t, xúc ti n m r ng th tr

ng, tr giúp phát tri n ngu n nhân l c, thông tin t v n

và đào t o ngu n nhân l c,…
1.1.2 Khái ni m, đ c đi m qu n lý và qu n lý nhà n
doanh nghiêp
- Khái ni m qu n lý và qu n lý nhà n

c đ i v i ho t đ ng c a

c

Có nhi u cách nhìn khác nhau v khái ni m qu n lý:
- Warren Bennis, m t chuyên gia n i ti ng v ngh thu t lãnh đ o đã t ng nói r ng:
"Qu n lý là m t cu c th nghi m g t gao trong cu c đ i m i cá nhân, và đi u đó s
mài gi a h tr thành các nhà lãnh đ o". Ti ng Vi t c ng có t "qu n lý" và "lãnh
đ o" riêng r gi ng nh "manager" và "leader" trong ti ng Anh.
- Theo Haror Koontz, qu n lý là m t ho t đ ng thi t y u đ m b o s ph i h p n l c
c a các cá nhân nh m đ t đ n m c tiêu t ch c nh t đ nh.
- Theo Mariparker Follit (1868 - 1933), nhà khoa h c chính tr , nhà tri t h c M thì:
"Qu n lý là m t ngh thu t khi n công vi c đ
-T t

c th c hi n thông qua ng

i khác".

ng và quan đi m "qu n lý" đã có t cách đây h n 2.500 n m nh ng cho đ n

cu i th k XIX, đ u th k XX, v n đ qu n lý theo khoa h c m i xu t hi n. Ng
kh i x

i

ng là Fredrich Winslow Taylor v i cu n sách "Các nguyên t c qu n lý theo

khoa h c". Theo ơng thì ng

i qu n lý ph i là nhà t t

ng, nhà lên k ho ch ch đ o

- Trong cu n "Khoa h c T ch c và Qu n lý", tác gi

ng Qu c B o quan ni m:

t ch c cơng vi c.

"Qu n lý là m t q trình l p k ho ch, t ch c, h

ng d n và ki m tra nh ng n l c

c a các thành viên trong m t t ch c và s d ng các ngu n l c c a t ch c đ đ t
8

đ

c nh ng m c tiêu c th ".

Tuy nhiên, có th nh n th y các nhà nghiên c u đ u th ng nh t quan đi m cho r ng
bao gi qu n lý c ng xu t hi n cùng v i nhu c u c a con ng
phân công và ph i h p trong lao đ ng c a con ng

i, g n li n v i q trình

i, C.Mác khi nói t i vai trò c a

qu n lý trong xã h i đã kh ng đ nh:
T t c m i lao đ ng xã h i tr c ti p hay lao đ ng chung nào ti n hành trên m t quy
mơ t

ng đ i l n, thì ít nhi u c ng đ u c n đ n m t s ch đ o đ đi u hoà nh ng ho t

đ ng cá nhân và th c hi n nh ng ch c n ng chung phát sinh t s v n đ ng c a nh ng
khí quan đ c l p c a nó. M t ng
dàn nh c thì c n ph i có nh c tr

i đ c t u v c m t đi u khi n l y mình, cịn m t
ng.

Khi hi u nh v y, qu n lý xã h i là ho t đ ng g n li n v i s hình thành và phát tri n
c a xã h i loài ng

i, v i s liên k t con ng

i v i nhau đ s ng và làm vi c. Ho t

đ ng qu n lý g n li n v i s hình thành và phát tri n c a các t ch c trong xã h i v i
t cách là t p h p nh ng ng
m t cách th c đ nh tr
ch c đ u có nh ng ng

iđ

c đi u khi n, đ nh h

ng, ph i h p v i nhau theo

c nh m đ t t i m t m c tiêu chung nào đó. Trong t t c các t
i làm nhi m v g n k t nh ng ng

i khác, đi u khi n ng

khác giúp cho t ch c hoàn thành m c tiêu c a mình. Nh ng ng
nhà qu n lý.

i đó chính là các

m t ho t đ ng qu n lý có th di n ra, bên c nh ch th qu n lý c n có

các y u t khác nh đ i t
t

i

ng qu n lý, cách th c tác đ ng c a ch th qu n lý lên đ i

ng qu n lý và nh ng m c tiêu mà ho t đ ng qu n lý h

ng t i.

Trong quá trình qu n lý, nhà qu n lý b ng các quy t đ nh qu n lý c a mình tác đ ng
lên m t hay m t nhóm đ i t

ng nh t đ nh đ bu c đ i t

ng đó th c hi n nh ng

hành đ ng theo ý chí c a nhà qu n lý.
T các đ nh ngh a đ

c nhìn nh n t nhi u góc đ , chúng ta th y r ng t t c các tác

gi đ u th ng nh t v c t lõi c a khái ni m qu n lý, đó là tr l i câu h i; ai qu n lý
(ch th qu n lý)? qu n lý ai, qu n lý cái gì (khách th qu n lý)? qu n lý nh th nào
(ph

ng th c qu n lý)? qu n lý b ng cái gì (cơng c qu n lý)? qu n lý đ làm gì (m c

tiêu qu n lý)? t đó chúng ta có th hi u: Qu n lý là s tác đ ng có đ nh h
ch c c a ch th qu n lý lên đ i t

ng qu n lý b ng các ph

9

ng và t

ng th c nh t đ nh đ đ t


t i nh ng m c tiêu nh t đ nh. M c tiêu này có th do các thành viên trong t ch c t
th ng nh t v i nhau, c ng có th do ng

i đ ng đ u t ch c xây d ng và giao cho t

ch c th c hi n. Nh ng c ng có nh ng t ch c đ
m c tiêu đ

c xác đ nh tr

c hình thành đ th c hi n nh ng

c. Khi đó, b n thân t ch c khơng th t mình làm thay

đ i m c tiêu.
Theo đ i t

ng qu n lý, các ho t đ ng qu n lý có th phân chia thành ba nhóm ch

y u: qu n lý gi i vô sinh, qu n lý gi i sinh v t và qu n lý xã h i. Nh v y, qu n lý xã
h i v i t cách là qu n lý các ho t đ ng c a con ng
xã h i loài ng

i, gi a con ng

i v i nhau trong

i là m t b ph n c a qu n lý chung.

T khi xu t hi n nhà n

c "m t l c l

ng n y sinh t xã h i", "m t l c l

ng "t a h

nh đ ng trên xã h i" có nhi m v làm gi m b t, d u b t nh ng xung đ t, đi u hòa
các l i ích cá nhân và gi cho s xung đ t đó n m trong m t tr t t nh t đ nh thì ph n
qu n lý xã h i quan tr ng nh t do Nhà n

c đ m nhi m.

ó chính là QLNN. Trong

ho t đ ng qu n lý xã h i, có r t nhi u ch th tham gia: các đ ng phái chính tr , nhà
n

c, các t ch c chính tr - xã h i, các h i ngh nghi p, trong đó nhà n

quan tr ng. Nhà n

c gi vai trò

c là trung tâm c a h th ng chính tr , cơng c quan tr ng nh t đ

qu n lý xã h i.
Ch th qu n lý xã h i là con ng
hành là ho t đ ng qu n lý.

it

i ho c t ch c, ho t đ ng do ch th qu n lý đi u
ng c a qu n lý xã h i là các quan h xã h i mà ch

th qu n lý tác đ ng t i. Suy cho cùng đ i t
ng

ng c a qu n lý xã h i là qu n lý con

i. Khách th c a qu n lý xã h i, nói m t cách ng n g n đó là "tr t t xã h i". B i

m c đích c n đ t đ

c c a ch th qu n lý xã h i là làm sao cho hành vi ho t đ ng và

hành vi không ho t đ ng c a đ i t

ng b qu n lý ph i th c hi n theo ý chí c a ch

th qu n lý. M i quan h gi a ch th qu n lý và đ i t

ng b qu n lý đ

c th hi n

thông qua m i quan h "quy n uy - ph c tùng".
Qu n lý nhà n

c là m t d ng qu n lý xã h i đ c bi t, xu t hi n và t n t i cùng v i s

xu t hi n và t n t i c a nhà n

c. ó chính là ho t đ ng qu n lý g n li n v i h th ng

các c quan th c thi quy n l c nhà n
trong xã h i, có tính ch t c

c - b ph n quan tr ng c a quy n l c chính tr

ng ch đ n ph
10

ng đ i v i xã h i. QLNN đ

c hi u


tr

c h t là ho t đ ng c a các c quan nhà n

c th c thi quy n l c nhà n

c.

Nh v y theo ngh a r ng chúng ta có th hi u QLNN là ho t đ ng t ch c, đi u hành
c a b máy nhà n

c, là s tác đ ng, t ch c c a quy n l c nhà n

c trên ph

ng

di n l p pháp, t pháp và hành pháp.
V nguyên t c, quy n l c nhà n
đ uđ

c hi n nay

m i qu c gia trong quá trình th c thi

c chia thành ba b ph n c b n là quy n l p pháp, quy n hành pháp và quy n

t pháp. Quan h gi a các c quan th c thi ba nhánh quy n l c nhà n

c này, tr

c

h t là quan h gi a c quan th c thi quy n l p pháp và c quan th c thi quy n hành
pháp, xác đ nh cách th c t ch c b máy QLNN và t o nên s khác bi t trong cách

th c t ch c b máy nhà n

c

các n

c khác nhau.

- Quy n l p pháp là quy n ban hành và s a đ i Hi n pháp và lu t, t c là quy n xây
d ng các quy t c pháp lý c b n đ đi u ch nh t t c các m i quan h xã h i theo đ nh
h

ng th ng nh t c a nhà n

c. Quy n l p pháp do c quan l p pháp th c hi n.

- Quy n hành pháp là quy n th c thi pháp lu t, t c là quy n ch p hành lu t và t ch c
qu n lý các m t c a đ i s ng xã h i theo pháp lu t. Quy n này do c quan hành pháp
th c hi n.
- Quy n t pháp là quy n b o v pháp lu t do c quan t pháp (h th ng Toà án) th c
hi n.
n

c ta quy n l c nhà n

c là th ng nh t, nh ng có s phân cơng, ph i h p và

ki m soát gi a các c quan nhà n

c trong vi c th c thi ba quy n l p pháp, hành pháp

và t pháp.Theo c ch đó, quy n l p pháp đ

c trao cho Qu c h i. Ngoài ch c n ng

ch y u là l p pháp (ban hành và s a đ i Hi n pháp, lu t và các b lu t), Qu c h i
n

c ta th c hi n hai nhi m v quan tr ng khác là giám sát t i cao đ i v i m i ho t

đ ng c a Nhà n
l

c phát tri n kinh t - xã h i, nh ng nguyên t c ch y u v t ch c và ho t đ ng c a

b máy nhà n
đ

c và quy t đ nh nh ng chính sách c b n v đ i n i, đ i ngo i, chi n
c, v quan h xã h i và ho t đ ng c a cơng dân. Quy n hành pháp

c trao cho Chính ph th c hi n bao g m quy n l p quy và đi u hành hành chính.

Quy n t pháp đ

c trao cho h th ng Toà án nhân dân các c p th c hi n.
11


Qu n lý nhà n

c có các đ c đi m sau đây:

- Ch th QLNN là các c quan, công ch c trong b máy nhà n

cđ

c trao quy n

l c công g m: quy n l p pháp, quy n hành pháp và quy n t pháp.
-

it

ng qu n lý c a nhà n

c là t t c các cá nhân, t ch c sinh s ng và ho t đ ng

trong ph m vi lãnh th qu c gia.
- Qu n lý nhà n

c có tính tồn di n trên t t c các l nh v c c a đ i s ng xã h i: chính

tr , kinh t , v n hóa, xã h i, an ninh, qu c phòng, ngo i giao…
- M c tiêu c a QLNN là ph c v nhân dân, duy trì s

n đ nh và phát tri n b n v ng

trong xã h i.
Theo ngh a h p QLNN đ

c hi u ch y u là quá trình t ch c, đi u hành c a h th ng

c quan hành chính nhà n
con ng

c đ i v i các quá trình xã h i và hành vi ho t đ ng c a

i theo m c tiêu nh t đ nh nh m đ t đ

ng th i, các c quan nhà n

c m c tiêu theo u c u c a QLNN

c nói chung cịn th c hi n các ho t đ ng có tính ch t

ch p hành, đi u hành, tính ch t hành chính nhà n

c nh m xây d ng t ch c b máy

và c ng c ch đ cơng tác n i b c a mình, ch ng h n ra quy t đ nh thành l p, chia
tách, sát nh p các đ n v t ch c thu c b máy c a mình; đ b t, khen th

ng, k lu t

cán b , công ch c, ban hành quy ch làm vi c n i b ... QLNN theo ngh a h p còn
đ ng ngh a v i khái ni m qu n lý hành chính nhà n
- Qu n lý hành chính nhà n
Quy n l c nhà n

c là ho t đ ng mang quy n l c nhà n

c trong qu n lý hành chính nhà n

ch th có th m quy n th hi n ý chí nhà n
đó ph

c tr

c thông qua ph

ng ti n c b n và đ c bi t quan tr ng đ

chính nhà n

c v i các đ c đi m sau đây:
c.

c h t th hi n

vi c các

ng ti n nh t đ nh, trong

c s d ng là v n b n qu n lý hành

c. B ng vi c ban hành v n b n, ch th qu n lý hành chính nhà n

hi n ý chí c a mình d

i d ng các ch tr

ng, chính sách pháp lu t nh m đ nh h

c th
ng

cho ho t đ ng xây d ng và áp d ng pháp lu t.
- Qu n lý hành chính nhà n

c là ho t đ ng đ

quy n n ng hành pháp.
12

c ti n hành b i nh ng ch th có


Theo cách hi u ph bi n hi n nay thì nhà n

c có ba quy n n ng: L p pháp, hành

pháp và t pháp. Trong đó, quy n n ng hành pháp tr
c quan hành chính nhà n

c h t và ch y u thu c v các

c, tuy nhiên trong r t nhi u ho t đ ng khác nh : vi c n

đ nh t ch c n i b c a các c quan nhà n

c, ho t đ ng qu n lý đ

c ti n hành b i

các b … Trong nh ng tr

ng h p này quy n n ng hành pháp c ng th hi n rõ nét và

n u xét v b n ch t thì t

ng đ ng v i ho t đ ng hành pháp c a các c quan hành

chính nhà n

c.

- Qu n lý hành chính nhà n

c là ho t đ ng có tính th ng nh t, đ

c t ch c ch t ch .

b o đ m tính pháp ch trong ho t đ ng hành pháp, b máy các c quan hành pháp
đ

c t ch c thành m t kh i th ng nh t t trung

chính ph , nh đó các ho t đ ng c a b máy đ
đ m l i ích chung c a c n

ph

ng t i đ a ph

ng, đ ng đ u là

c ch đ o, đi u hành th ng nh t, b o

c, b o đ m s liên k t, ph i h p nh p nhàng gi a các đ a

ng t o ra s c m nh t ng h p, tránh đ

c s c c b phân hóa gi a các đ a ph

hay vùng mi n khác nhau. Tuy nhiên, do m i đ a ph

ng

ng đ u có nh ng nét đ c thù

riêng v đi u ki n kinh t - xã h i, nên đ có th phát huy t i đa nh ng y u t c a t ng
đ a ph
còn đ

ng, t o s n ng đ ng sáng t o trong qu n lý đi u hành, b máy hành chính
c t ch c theo h

cho chính quy n đ a ph

ng phân c p, trao quy n t quy t, t o s ch đ ng sáng t o

ng.

- Ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n

c mang tính ch p hành và đi u hành.

Tính ch p hành và đi u hành c a ho t đ ng QLNN th hi n trong vi c nh ng ho t
đ ng này đ

c ti n hành trên c s pháp lu t và nh m m c đích th c hi n pháp lu t,

cho dù đó là ho t đ ng ch đ ng sáng t o c a ch th qu n lý thì c ng không đ
v

t quá khuôn kh pháp lu t, đi u hành c p d

c

i, tr c ti p áp d ng pháp lu t ho c t

ch c nh ng ho t đ ng th c ti n…, trên c s quy đ nh pháp lu t nh m hi n th c hóa
pháp lu t.
- Qu n lý hành chính nhà n
qu n lý và ng

c

n

c ta khơng có s tách bi t tuy t đ i gi a ng

i

i b qu n lý.

Trong ch đ ta, m i công dân v a là ch th v a là khách th c a qu n lý. Chúng ta
13