Khái niệm kinh tế thị trường

Câu 23: Khái niệm kinh tế thị trường? Phân tích tính tất yếu khách quan và lợi ích
của sự phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam
* Khái niệm kinh tế thị trường:
- Kinh tế thị trường là mô hình kinh tế trong đó các yếu tố đầu vào và đầu ra phải đều phải
thong qua thị trường.
- Đại hội IX nêu lên : nền kinh tế nước ta là nền kinh tế hang hóa nhiều thành phần vận
hành theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có sự quản lý của nhà nước, được
gọi tắt là kinh tế thị trường định hướng XHCN.
- Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở VN: là một kiểu tổ chức kinh tế vừa dựa trên
những nguyên tắc và quy luật của kinh tế thị trường vừa trên cơ sở được dẫn dắt và chi
phối bởi các nguyên tắc và bản chất CNXH thể hiện trên 3 mặt : sở hữu, tổ chức quản lý và
phân phối.
* Phân tích tính tất yếu khách quan và lợi ích của sự phát triển kinh tế thị trường ở Việt
Nam
- Tất yếu khách quan:
Việt Nam, trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, những điều kiện chung để kinh tế
hàng hóa xuất hiện vẫn còn tồn tại. Do đó, sự tồn tại kinh tế hàng hóa , kinh tế thị trường ở
nước ta là một tất yếu khách quan:
+ Phân công lao động xã hội là cơ sở tất yếu của nền sản xuất hàng hóa vẫn tồn tại và ngày
càng phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu ở nước ta hiện nay
Phân công lao động xã hội phát triển thể hiện ở chỗ các ngành nghề ở nước ta ngày
càng đa dạng, phong phú, chuyên môn hóa sâu. Tác động của phân công lao động:
- Góp phần phá vỡ tính chất tự cung tự cấp của nền kinh tế tự nhiên trước đây và
thúc đẩy kinh tế hàng hóa phát triển mạnh mẽ hơn.
- Là cơ sở và là động lực để nâng cao năng suất lao động xã hội, nghĩa là làm cho nền kinh
tế ngày càng có nhiều sản phẩm thặng dư dùng để trao đổi, mua bán. Do đó, làm cho trao
đổi, mua bán hàng hóa trên thị trường ngày càng phát triển hơn.
+ Sự tách biệt tương đối về mặt kinh tế: Do tồn tại nhiều hình thức sở hữu ( sở hữu toàn
dân, sở hữu tập thể, sở hữu tư nhân, sở hữu hỗn hợp. Do đó tồn tại nhiều chủ thể kinh tế
độc lập, lợi ích riêng, nên quan hệ kinh tế giữa họ chỉ có thể thực hiện bằng quan hệ hàng
hóa -tiền tệ.

+ Thành phần kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể, tuy cùng dựa trên chế độ công hữu về tư
liệu sản xuất, nhưng các đơn vị kinh tế vẫn có sự khác biệt nhất định, có quyền tự chủ
trong sản xuất kinh doanh, có lợi ích riêng, mặt khác các đơn vị kinh tế còn có sự khác
nhau về trình độ kỹ thuật - công nghệ, về trình độ quản lý, nên chi phí sản xuất và hiệu quả
cũng khác nhau nên quan hệ kinh tế giữa họ phải thực hiện bằng quan hệ hàng hóa tiền tệ.
+ Trong quan hệ kinh tế đối ngoại trong điều kiện phân công lao động quốc tế mỗi quốc
gia riêng biệt là chủ sở hữu đối với mỗi hàng hóa đưa ra trao đổi trên thị trường, sự trao
đổi này phải trên nguyên tắc ngang giá.
Với bốn lý do trên, kinh tế thị trường ở nước ta là một tồn tại tất yếu.
Đại hội Đảng lần thứ IX đã khẳng định mô hình nền kinh tế ở nước ta trong thời kỳ quá độ
là nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường, có sự quản lý
của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Sự lựa chọn đó là xuất phát từ những lợi
ích của việc phát triển kinh tế – xã hội đem lại cho nước ta.
- Lợi ích của sự phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam
+ Tạo động lực thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển
Do cạnh tranh trong nền sản xuất hàng hóa, buộc các chủ thể sản xuất phải cải tiến kỹ
thuật, áp dụng công nghệ mới vào sản xuất làm cho năng xuất lao động tăng, chi phí sản
xuất giảm ở mức thấp nhất nhờ đó mà chiến thắng trong cạnh tranh. Quá trình đó đã thúc
đẩy lực lượng sản xuất phát triển.
+ Kích thích tính năng động, sáng tạo của các chủ thể kinh tế, kích thích việc nâng cao chất
lượng, cải tiến mẫu mã , tăng khối lượng hàng hóa và dịch vụ, làm cho sản xuất gắn với
tiêu dùng. Kinh tế thị trường chịu sự chi phối của quy luật giá trị, cạnh tranh, cung cầu,
buộc mỗi người sản xuất tự chịu trách nhiệm về hàng hóa mình làm ra. Mỗi người sản xuất
đều chịu sức ép buộc phải quan tâm tới sự tiêu thụ trên thị trường, sao cho sản phẩm của
mình được xã hội thừa nhận và cũng từ đó họ mới có thu nhập.
+ Thúc đẩy phân công lao động, chuyên môn hóa sản xuất vì thế mà phát huy được tiềm
năng, lợi thế của từng vùng, của đất nước để mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại.
+ Thúc đẩy quá trình tích tụ và tập trung sản xuất, tạo điều kiện ra đời nền sản xuất lớn xã
hội hóa cao; đồng thời chọn lọc được những nhà sản xuất kinh doanh giỏi, hình thành đội
ngũ cán bộ quản lý có trình độ, đội ngũ lao động lành nghề đáp ứng nhu cầu của đất nước.

+ Phát triển nền kinh tế thị trường làm cho lực lượng sản xuất phát triển sản phẩm xã hội
ngày càng phong phú, đáp ứng nhu cầu đa dạng của mọi người.
Như vậy, phát triển kinh tế thị trường đối với nước ta là một tất yếu kinh tế, một nhiệm vụ
kinh tế cấp bách để chuyển nền kinh tế lạc hậu thành nền kinh tế hiện đại, hội nhập vào sự
phân công lao động quốc tế. Đó là con đường đúng đắn để phát triển lực lượng sản xuất,
khai thác có hiệu quả mọi tiềm năng của đất nước để thực hiện nhiệm vụ công nghiệp hóa,
hiện đại hóa.
Thực tiễn những năm đổi mới chỉ ra rằng, việc chuyển đổi sang mô hình kinh tế thị trường
của Đảng là hoàn toàn đúng đắn.