Quản trị rủi ro trong nhập khẩu hàng hóa của Công ty cổ phần thiết bị y tế và thương mại hoa cẩm chướng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
-----ooo-----

NGUYỄN VĂN PHƯƠNG

QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG NHẬP KHẨU HÀNG HĨA CỦA
CƠNG TY CỔ PHẦN THIẾT BỊ Y TẾ VÀ THƯƠNG MẠI
HOA CẨM CHƯỚNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ
NGÀNH QUẢN TRỊ KINH DOANH

HÀ NỘI, 2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
-----ooo-----

NGUYỄN VĂN PHƯƠNG

QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG NHẬP KHẨU HÀNG HĨA CỦA
CƠNG TY CỔ PHẦN THIẾT BỊ Y TẾ VÀ THƯƠNG MẠI
HOA CẨM CHƯỚNG

Chuyên ngành: QUẢN TRỊ KINH DOANH

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN MINH DUỆ

HÀ NỘI, 2018


LỜI CAM ĐOAN
Đề tài luận văn thạc sĩ “Quản trị rủi ro trong nhập khẩu hàng hóa của Cơng
ty Cổ phần Thiết bị Y tế và Thương mại Hoa Cẩm Chướng” do tôi thực hiện dưới
sự hướng dẫn của PGS.TS. Nguyễn Minh Duệ – Giảng viên Viện Kinh tế và Quản
lý - Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội, cùng các cán bộ của Công ty Cổ phần
Thiết bị Y Tế và Thương mại Hoa Cẩm Chướng.
Trong suốt quá trình thực hiện tơi đã tìm hiểu và nghiên cứu thơng qua một
số giáo trình chuyên ngành, tài liệu ở thư viện, tài liệu của Công ty. Các dữ liệu
được thu thập từ những nguồn hợp pháp; nội dung nghiên cứu và kết quả trong đề
tài này là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ một luận văn nào
khác. Tôi xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu do chính bản thân tơi thực hiện.

Hà Nội, ngày tháng

năm 2018

Tác giả

Nguyễn Văn Phương

i


LỜI CẢM ƠN
Sau thời gian hai năm học tập, nghiên cứu tại Viện Kinh tế và Quản lý
trường đại học Bách khoa Hà Nội, tôi đã nhận được sự giúp đỡ tận tình của các thầy

cơ giáo đến nay tơi đã hồn thành khóa học thạc sỹ Quản trị kinh doanh. Với lịng
biết ơn của mình, lời đầu tiên tơi xin chân thành cảm ơn Thầy giáo PGS.TS.
Nguyễn Minh Duệ - người đã hướng dẫn tôi trong suốt thời gian nghiên cứu đến
lúc hồn thành luận văn này.
Đồng thời tơi xin được gửi lời cảm ơn tới toàn thể các thầy giáo, cô giáo viện
Kinh tế và Quản lý; viện Đào tạo sau đại học, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội đã
truyền đạt cho tôi những kiến thức bổ ích trong suốt thời gian học tập tại trường và
luôn tạo điều kiện để tơi hồn thành khóa học cùng bài luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo Công ty Cổ phần Thiết bị Y Tế và
Thương mại Hoa Cẩm Chướng cùng các bạn bè, đồng nghiệp đã nhiệt tình giúp đỡ
tơi trong cơng tác thu thập số liệu cần thiết để hoàn thành luận văn của mình.
Xin chân thành cảm ơn và xin kính chúc các thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp
luôn mạnh khỏe, hạnh phúc và thành đạt.
Hà Nội, tháng

năm 2018

Người thực hiện

Nguyễn Văn Phương

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii
MỤC LỤC ................................................................................................................ iii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT..................................................................................vii
DANH MỤC HÌNH ............................................................................................... viii

DANH MỤC BẢNG ................................................................................................. ix
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1
CHƯƠNG 1. CƠ SỚ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG NHẬP
KHẨU HÀNG HÓA Ở DOANH NGHIỆP ............................................................. 4
1.1. Tổng quan về quản trị rủi ro trong nhập khẩu hàng hóa .............................. 4
1.1.1. Hoạt động nhập khẩu hàng hóa .................................................................... 4
1.1.1.1. Khái niệm .............................................................................................. 4
1.1.1.2. Đặc điểm và vai trò của nhập khẩu với nền kinh tế .............................. 4
1.1.1.3. Các hình thức nhập khẩu ....................................................................... 7
1.1.2. Rủi ro trong hoạt động nhập khẩu ................................................................ 9
1.1.2.1. Khái niệm rủi ro .................................................................................... 9
1.1.2.2. Phân loại rủi ro .................................................................................... 10
1.1.3. Quản trị rủi ro trong nhập khẩu .................................................................. 16
1.1.4. Sự cần thiết tăng cường quản trị rủi ro trong nhập khẩu hàng hóa tại doanh
nghiệp.................................................................................................................... 17
1.1.4.1. Xuất phát từ vai trò của quản trị rủi ro trong nhập khẩu ..................... 17
1.1.4.2. Nhập khẩu chứa đựng nhiều rủi ro ...................................................... 18
1.1.4.3. Tổn thất từ các rủi ro xảy ra trong nhập khẩu thường lớn................... 19
1.1.4.4. Năng lực quản trị rủi ro tốt là điều kiện quan trọng để nâng cao chất
lượng và hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp ............................ 20
1.1.4.5. Xu thế hội nhập quốc tế và tồn cầu hóa địi hỏi phải nâng cao năng
lực quản trị rủi ro .............................................................................................. 21
1.2. Nội dung quản trị rủi ro trong nhập khẩu..................................................... 21
1.2.1. Nhận biết các rủi ro có thể xảy ra trong nhập khẩu .................................... 22
1.2.2. Đo lường rủi ro xảy ra trong nhập khẩu ..................................................... 23
1.2.3. Giám sát rủi ro trong nhập khẩu ................................................................. 24
1.2.4. Kiểm soát rủi ro trong nhập khẩu ............................................................... 25
1.2.5. Báo cáo và đánh giá về quản trị rủi ro trong nhập khẩu ............................. 28
1.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới quản trị rủi ro trong nhập khẩu ...................... 28

iii


1.3.1. Các nhân tố chủ quan .................................................................................. 28
1.3.1.1. Năng lực quản trị và trình độ chun mơn của các nhà quản trị trong
hoạt động nhập khẩu ........................................................................................ 28
1.3.1.2. Thông tin kinh doanh trong kinh doanh nhập khẩu ............................ 29
1.3.1.3. Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nhập khẩu .............................. 29
1.3.2. Các nhân tố khách quan .............................................................................. 29
1.3.2.1. Các nhân tố xuất phát từ phía nhà xuất khẩu ...................................... 30
1.3.2.2. Các nhân tố xuất phát từ nhà vận chuyển ............................................ 31
1.3.2.3. Các nhân tố từ mơi trường bên ngồi .................................................. 31
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ......................................................................................... 33
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG NHẬP KHẨU
HÀNG HĨA CỦA CƠNG TY CỔ PHẦN THIẾT BỊ Y TẾ VÀ THƯƠNG MẠI
HOA CẨM CHƯỚNG 2014-2016 ......................................................................... 34
2.1. Giới thiệu về Công ty Cổ phần Thiết bị Y Tế và Thương mại Hoa Cẩm
Chướng ..................................................................................................................... 34
2.1.1. Q trình hình thành phát triển của cơng ty ............................................... 34
2.1.2. Cơ cấu tổ chức hoạt động, lĩnh vực hoạt động và các dịch vụ cung cấp .... 35
2.1.2.1. Cơ cấu tổ chức ..................................................................................... 35
2.1.2.2. Chức năng nhiệm vụ các phịng ban ................................................... 36
2.1.3. Hình thức tổ chức kinh doanh..................................................................... 38
2.1.4. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty Cổ phần Thiết bị Y Tế
và Thương mại Hoa Cẩm Chướng ........................................................................ 39
2.1.4.1. Tình hình doanh thu ............................................................................ 40
2.1.4.2. Lợi nhuận của công ty ......................................................................... 40
2.1.4.3. Thị trường và khách hàng .................................................................... 41
2.1.4.4. Hoạt động nhập khẩu của công ty 2014 -2016 .................................... 42
2.2. Thực trạng quản trị rủi ro trong nhập khẩu hàng hố của Cơng ty Cổ

phần Thiết bị Y Tế và Thương mại Hoa Cẩm Chướng ....................................... 44
2.2.1. Nhận biết rủi ro có thể xảy ra trong nhập khẩu hàng hoá ........................... 44
2.2.1.1. Xác định nguồn rủi ro từ hoạt động kinh doanh nhập khẩu ................ 44
2.2.1.2. Nghiên cứu đối tượng rủi ro trong nhập khẩu ..................................... 52
2.2.1.3. Lập bảng danh mục rủi ro.................................................................... 53
2.2.2. Đo lường rủi ro trong nhập khẩu ................................................................ 55
2.2.3. Giám sát rủi ro trong nhập khẩu ................................................................ 57
2.2.4. Kiểm soát rủi ro trong nhập khẩu ............................................................... 59
2.2.4.1. Né tránh rủi ro ..................................................................................... 59
iv


2.2.4.2. Chấp nhận rủi ro .................................................................................. 60
2.2.4.3. Chuyển giao hoặc chia sẻ rủi ro .......................................................... 61
2.2.4.4. Giảm thiểu rủi ro ................................................................................. 62
2.2.5. Báo cáo và đánh giá về quản trị rủi ro trong hoạt động nhập khẩu ............ 63
2.3. Đánh giá thực trạng quản trị rủi ro trong nhập khẩu hàng hóa của Cơng ty
cổ phần Thiết bị Y tế và thương mại Hoa Cẩm Chướng..................................... 64
2.3.1. Những ưu điểm trong quản trị rủi ro trong nhập khẩu hàng hóa của Công ty
cổ phần Thiết bị Y tế và thương mại Hoa Cẩm Chướng ...................................... 64
2.3.1.1. Công ty đã nhận biết được tầm quan trọng của quản trị rủi ro trong
nhập khẩu hàng hóa .......................................................................................... 64
2.3.1.2. Quan tâm và chú trọng để hồn thiện quy trình quản trị rủi ro trong
hoạt động nhập khẩu ........................................................................................ 65
2.3.2. Những tồn tại trong quản trị rủi ro trong nhập khẩu hàng hóa của Công ty
cổ phần Thiết bị Y tế và thương mại Hoa Cẩm Chướng ...................................... 66
2.3.2.1. Quy trình quản trị rủi ro khơng có tính hệ thống ................................ 66
2.3.2.2. Quy trình quản trị rủi ro chưa được thực hiện tốt và nghiêm ngặt ...... 66
2.3.3. Nguyên nhân của những tồn tại trong quản trị rủi ro trong nhập khẩu hàng
hóa của Công ty cổ phần Thiết bị Y tế và thương mại Hoa Cẩm Chướng ........... 68

2.3.3.1. Nguyên nhân chủ quan ........................................................................ 68
2.3.3.2. Nguyên nhân khách quan .................................................................... 70
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ......................................................................................... 72
CHƯƠNG 3. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ
RỦI RO TRONG NHẬP KHẨU HÀNG HOÁ CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN
THIẾT BỊ Y TẾ VÀ THƯƠNG MẠI HOA CẨM CHƯỚNG ........................... 73
3.1. Phương hướng nhập khẩu và định hướng quản trị rủi ro trong nhập khẩu
hàng hố của Cơng ty Cổ phần Thiết bị Y Tế và Thương mại Hoa Cẩm
Chướng trong giai đoạn 2018-2022 ....................................................................... 73
3.1.1. Định hướng phát triển hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp trong giai
đoạn 2018-2022 .................................................................................................... 73
3.1.2. Định hướng phát triển hoạt động nhập khẩu và quản trị rủi ro trong nhập
khẩu hàng hoá của doanh nghiệp .......................................................................... 74
3.2. Giải pháp tăng cường quản trị rủi ro trong nhập khẩu hàng hóa của Cơng
ty Cổ phần Thiết bị Y Tế và Thương mại Hoa Cẩm Chướng cho giai đoạn
2018-2022.................................................................................................................. 76
3.2.1. Giải pháp 1: Thành lập bộ phận chuyên về quản trị rủi ro trong hoạt động
kinh doanh thương mại ......................................................................................... 76
v


3.2.1.1. Căn cứ giải pháp .................................................................................. 76
3.2.1.2. Nội dung của giải pháp ........................................................................ 77
3.2.2. Giải pháp 2: Bồi dưỡng nâng cao trình độ nghiệp vụ chun mơn và nâng
cao tinh thần trách nhiệm cho đội ngũ cán bộ nhân viên ..................................... 78
3.2.2.1. Căn cứ giải pháp .................................................................................. 78
3.2.2.2. Nội dung của giải pháp ........................................................................ 78
3.2.3. Giải pháp 3: Lựa chọn thị trường và nhà nhập khẩu đủ tin cậy ................. 81
3.2.4. Giải pháp 4: Xây dựng chiến lược quản trị rủi ro phù hợp với đặc điểm, qui
mô, năng lực quản trị kinh doanh của công ty...................................................... 82

3.2.5. Giải pháp 5: Đầu tư các trang thiết bị hiện đại để bảo đảm việc thu thập
thông tin đầy đủ, cập nhật và chính xác phục vụ quản trị rủi ro........................... 84
3.2.6. Giải pháp 6: Tạo lập mối quan hệ với ngân hàng tốt hơn nữa nhằm nâng
cao năng lực tài chính ........................................................................................... 84
3.3. Một số kiến nghị với các Bộ ngành liên quan ................................................ 85
3.3.1. Đầu tư xây dựng hệ thống kho bãi, bến cảng cho các đơn vị hỗ trợ hoạt
động kinh doanh thương mại quốc tế ................................................................... 85
3.3.2. Hoàn thiện chính sách quản lý ngành tạo mơi trường cạnh tranh lành mạnh
cho thị trường thiết bị Y tế nhập khẩu .................................................................. 85
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ......................................................................................... 86
KẾT LUẬN .............................................................................................................. 87
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 88

vi


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
STT

Từ viết tắt

Viết đầy đủ

Nghĩa tiếng việt

Báo cáo kết quả hoạt động

Báo cáo kết quả hoạt động

kinh doanh

kinh doanh

1.

BCKQHDKD

2.

BCĐKT

Bảng cân đồi kế toán

Bảng cân đồi kế tốn

3.

KH

Khách hàng

Khách hàng

4.

ISO

Intenational Organization for

Tổ chức tiêu chuẩn hóa

Standardization

quốc tế

5.

LNST

Lợi nhuận sau thuế

Lợi nhuận sau thuế

6.

NLĐ

Người lao động

Người lao động

7.

SXKD

Sản xuất kinh doanh

Sản xuất kinh doanh

8.

TSCĐ

Tài sản cố định

TSCĐ

9.

TSDH

Tài sản dài hạn

TSDH

10.

TSNH

Tài sản ngắn hạn

Tài sản ngắn hạn

11.

XNK

Xuất nhập khẩu

Xuất nhập khẩu

vii


DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Nội dung quản trị rủi ro trong hoạt động nhập khẩu................................. 21
Hình 2.1: Sơ đồ bộ máy tổ chức Bộ máy quản lý của Công ty Cổ phần Thiết bị Y tế
và Thương mại Hoa Cẩm Chướng ............................................................................ 35
Hình 2.2: Cách thức hoạt động của phịng Kinh doanh ............................................ 36
Hình 2.3: Sơ đồ cách thực hoạt động phòng xuất nhập khẩu ................................... 37

viii


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh 2014 -2016 ................................39
Bảng 2.2. Hoạt động nhập khẩu của Công ty Hoa Cẩm Chướng giai đoạn 2014 2016 ...........................................................................................................................42
Bảng 2.3. Hoạt động nhập khẩu từ các nước của Công ty Hoa Cẩm Chướng giai
đoạn 2014 – 2016 ......................................................................................................43
Bảng 2.4. Hoạt động nhập khẩu theo hình thức nhập khẩu của Công ty Hoa Cẩm
Chướng giai đoạn 2014 - 2016 ..................................................................................43
Bảng 2.5. Các hợp đồng rủi ro trong nhập khẩu hàng hóa từ phía nhà xuất khẩu của
Cơng ty Cổ phần Thiết bị Y Tế và Thương mại Hoa Cẩm Chướng 2014 -2016......45
Bảng 2.6. Các hợp đồng rủi ro trong nhập khẩu hàng hóa từ phía nhà nhập khẩu
Cơng ty Cổ phần Thiết bị Y Tế và Thương mại Hoa Cẩm Chướng 2014 -2016......49
Bảng 2.7. Các hợp đồng rủi ro nhập khẩu hàng từ yếu tố nhà vận chuyển của Công
ty Cổ phần Thiết bị Y Tế và Thương mại Hoa Cẩm Chướng 2014 -2016 ...............51
Bảng 2.8. Bảng tổng kết số hợp đồng rủi ro của Công ty Hoa Cẩm Chướng giai
đoạn 2014 – 2016 ......................................................................................................53
Bảng 2.9. Bảng danh mục rủi ro, nguyên nhân và các biện pháp hạn chế rủi ro ......54

Bảng 2.10. Cơ cấu rủi ro giữa các loại rủi ro trong nhập khẩu của Công ty Hoa Cẩm
Chướng giai đoạn 2014 – 2016 .................................................................................56
Bảng 2.11. Khả năng đo lường của các loại rủi ro trong hoạt động nhập khẩu của
Công ty Hoa Cẩm Chướng giai đoạn 2014 – 2016 ...................................................57
Bảng 2.12. Giám sát rủi ro nhập khẩu hàng của Công ty Cổ phần Thiết bị Y Tế và
Thương mại Hoa Cẩm Chướng 2014- 2016 .............................................................58
Bảng 2.13. Kiểm soát rủi ro nhập khẩu hàng bằng né tránh của Công ty Cổ phần
Thiết bị Y Tế và Thương mại Hoa Cẩm Chướng 2014- 2016 ..................................60
Bảng 2.14. Báo cáo thiệt hại rủi ro xuất nhập khẩu của Công ty Cổ phần Thiết bị .63
Y Tế và Thương mại Hoa Cẩm Chướng ...................................................................63
Bảng 3.1. Số lượng nhân sự của phòng quản trị rủi ro nhập khẩu hàng của Công ty
Cổ phần Thiết bị Y Tế và Thương mại Hoa Cẩm Chướng 2018-2022 ....................77
Bảng 3.2. Dự kiến đào tạo nâng cao trình độ của nhân viên của Công ty Cổ phần
Thiết bị Y Tế và Thương mại Hoa Cẩm Chướng .....................................................79
Bảng 3.3. Dự kiến chi phi cho đào tạo nhân viên của Công ty Cổ phần Thiết bị Y Tế
và Thương mại Hoa Cẩm Chướng ............................................................................80
Bảng 3.4. Dự kiến máy móc thiết bị cần đầu tư của Công ty Cổ phần Thiết bị Y Tế
và Thương mại Hoa Cẩm Chướng ............................................................................84

ix


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Hoạt động nhập khẩu có vai trị vơ cùng quan trọng đối với nền kinh tế quốc
dân, là công cụ đắc lực để phát triển nhiều ngành nghề, trong đó có ngành y tế.
Trong điều kiện trình độ cơng nghệ nước nhà cịn nhiều hạn chế, việc nhập khẩu
hàng hóa cho ngành y tế mang lại nhiều lợi ích cho nhà nước và người dân. Thông
qua nhập khẩu, nền y học nước nhà được tiếp nhận những thiết bị công nghệ cao từ
các nước có trình độ kỹ thuật và y học phát triển trên thế giới, mua được hàng hóa

với giá rẻ hơn và nhanh hơn nhiều so với tự sản xuất trong nước.
Tuy nhiên, thương mại quốc tế luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro phức tạp và khó
đốn biết. Thêm vào đó, ngành y tế bản thân lại yêu cầu trình độ khoa học cơng
nghệ và chất lượng cao và liên quan trực tiếp đến sức khỏe, sinh mạng của con
người. Do đó các dự án đầu tư mua sắm trang thiết bị của nhà nước phục vụ cho
ngành y tế, ln có rất nhiều rủi ro tiềm ẩn. Đó không chỉ là rủi ro từ nội tại doanh
nghiệp, từ mơi trường kinh doanh trong nước, mà cịn bao gồm những rủi ro từ môi
trường kinh doanh quốc tế.
Rủi ro gây ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng của dự án, đồng thời ảnh
hưởng đến uy tín và lợi nhuận của nhà thầu. Tuy nhiên, rủi ro lại song hành cùng lợi
nhuận, “Rủi ro càng lớn thì lợi nhuận càng cao”. Do vậy, quản trị rủi ro là việc các
doanh nghiệp nhập khẩu ln quan tâm để làm sao có thể nhận diện, đo lường, kiểm
soát, giám sát rủi ro một cách tốt nhất mà không bỏ lỡ cơ hội kinh doanh.
Là một nhà thầu hoạt động lâu năm trong lĩnh vực dự án y tế, hoạt động nhập
khẩu hàng hóa là hoạt động chủ yếu tạo ra sức cạnh tranh và lợi nhuận cho Công ty Cổ
phần Thiết bị Y Tế và Thương mại Hoa Cẩm Chướng. Do đó hoạt động quản trị rủi ro
và đặc biệt là quản trị rủi ro nhập khẩu hàng hóa có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với
sự tồn tại và phát triển của Cơng ty.
Xuất phát từ vai trị, ý nghĩa và tính cấp thiết của việc cần phải quản trị rủi ro trong
hoạt động nhập khẩu tại Công ty Cổ phần Thiết bị Y Tế và Thương mại Hoa Cẩm
Chướng tôi đã chọn đề tài: “Quản trị rủi ro trong nhập khẩu hàng hóa của Cơng
ty Cổ phần Thiết bị Y tế và Thương mại Hoa Cẩm Chướng” làm đề tài luận văn
cao học.
1


2. Mục tiêu nghiên cứu
Hệ thống hóa kiến thức về quản trị rủi ro trong nhập khẩu hàng hóa, phân tích
thực trạng quản trị rủi ro nhập khẩu tại Cơng ty Cổ phần Thiết bị Y Tế và Thương
mại Hoa Cẩm Chướng. Trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp tăng cường quản trị rủi ro

nhập khẩu hàng hóa tại doanh nghiệp này.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Hoạt động quản trị rủi ro nhập khẩu hàng hóa tại Cơng ty Cổ phần Thiết bị Y
tế và Thương mại Hoa Cẩm Chướng.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian: Luận văn nghiên cứu nội dung quản trị rủi ro nhập khẩu
hàng hóa của Cơng ty Cổ phần Thiết bị Y tế và Thương mại Hoa Cẩm Chướng trên
địa bàn thành phố Hà Nội.
- Về thời gian: Luận văn nghiên cứu hoạt động quản trị rủi ro nhập khẩu hàng
hóa của Cơng ty Cổ phần Thiết bị Y Tế và Thương mại Hoa Cẩm Chướng trong
giai đoạn 2014-2016.
4. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu dựa trên phương pháp nghiên cứu mô tả, cùng với việc sử
dụng kỹ phân tích số liệu được thu thập tại các phịng xuất nhập khẩu, kế tốn,
hành chính tổng hợp và phịng kinh doanh trong Cơng ty Cổ phần Thiết bị Y Tế và
Thương mại Hoa Cẩm Chướng.
4.1. Phương pháp thu thập số liệu
Thu thập các dữ liệu cần thiết chủ yếu tại phịng kinh doanh, phịng kế tốn từ các
nguồn sẵn có như tài liệu của phịng xuất nhập khẩu phịng kế tốn và phịng hành
chính, phịng kinh doanh qua các năm 2014 -2016 để thu thập các thơng tin về tình
hình hoạt động nhập khẩu hàng hóa, hoạt động kinh doanh của Công ty trong thời
gian qua và định hướng phát triển của công ty trong thời gian tới. Các nguồn khác
như: luận văn, báo, tạp chí và internet.
4.2. Phương pháp xử lý số liệu
Tiến hành phân tích thống kê miêu tả bằng kỹ thuật lập bảng, so sánh ngang, so
sánh chéo các số liệu thu được, sắp xếp theo thứ tự các dữ liệu đã được thu thập từ

2

đó đưa ra kết luận cho vấn đề nghiên cứu và các phương hướng làm cơ sở đưa ra
giải pháp.
5. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản trị rủi ro trong nhập khẩu hàng hóa ở
doanh nghiệp.
Chương 2: Thực trạng quản trị rủi ro trong nhập khẩu hàng hóa của cơng ty
Cổ phần thiết bị y tế và Thương mại Hoa Cẩm Chướng.
Chương 3: Đề xuất một số giải pháp tăng cường quản trị rủi ro trong nhập
khẩu hàng hóa của cơng ty Cổ phần thiết bị y tế và Thương mại Hoa Cẩm Chướng.

3


CHƯƠNG 1
CƠ SỚ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG NHẬP KHẨU
HÀNG HÓA Ở DOANH NGHIỆP
1.1. Tổng quan về quản trị rủi ro trong nhập khẩu hàng hóa
1.1.1. Hoạt động nhập khẩu hàng hóa
1.1.1.1. Khái niệm
Nhập khẩu là việc mua hàng hố và dịch vụ của nước ngồi, nhập khẩu để bổ
sung hàng hố mà trong nước khơng sản xuất được, hoặc sản xuất không đáp ứng
được nhu cầu. Nhập khẩu cịn để thoả mãn mục đích kiếm lời, nghĩa là nhập khẩu
những hàng hoá mà sản xuất trong nước khơng có lợi bằng nhập khẩu.
Vậy thực chất kinh doanh nhập khẩu ở đây là nhập khẩu từ các tổ chức kinh
tế, các cơng ty nước ngồi, tiến hành tiêu thụ hàng hoá, vật tư ở thị trường nội địa
hoặc tái xuất với mục tiêu lợi nhuận và nối liền sản xuất giữa các quốc gia với nhau.
Mục tiêu hoạt động kinh doanh nhập khẩu là sử dụng có hiệu quả nguồn
ngoại tệ để nhập khẩu vật tư, thiết bị kỹ thuật và dịch vụ phục vụ cho quá trình tái

sản xuất mở rộng, nâng cao năng suất lao động, tăng giá trị ngày công, và giải quyết
sự khan hiếm hàng hoá, vật tư trên thị trường nội địa.
Mặt khác, kinh doanh nhập khẩu đảm bảo sự phát triển ổn định của các
ngành kinh tế mũi nhọn của mỗi nước mà khả năng sản xuất trong nước chưa đảm
bảo vật tư, thiết bị kỹ thuật đáp ứng nhu cầu phát triển, khai thác triệt để lợi thế so
sánh của quốc gia, góp phần thực hiện chun mơn hố trong phân cơng lao động
quốc tế, kết hợp hài hồ và có hiệu quả giữa nhập khẩu và cải thiện cán cân thanh
toán [tr 14 -16, 6].
1.1.1.2. Đặc điểm và vai trò của nhập khẩu với nền kinh tế
a) Đặc điểm của nhập khẩu
Những đặc điểm của nhập khẩu được xem xét dưới góc độ quản trị rủi ro, do
vậy chỉ những đặc điểm nào ảnh hưởng tới tình hình rủi ro của doanh nghiệp mới
được đề cập.
- Nhập khẩu diễn ra trong môi trường đa dạng và phức tạp
Nhập khẩu liên quan đến một hay nhiều thị trường bên ngoài quốc gia.

4


Những kinh nghiệm từ thị trường trong nước không thể áp dụng sang các thị trường
ngoài nước do sự khác biệt về điều kiện văn hố, xã hội, chính trị. Sự khác biệt này
đòi hỏi doanh nghiệp phải thu thập thơng tin khơng chỉ vì nhu cầu, sở thích, thói
quen… của khách hàng, về tình hình đối thủ cạnh tranh ở thị trường nước ngoài mà
cả các đặc điểm về mơi trường tự nhiên, văn hố, chính trị ở đó. Nhu cầu phải xử lý
một khối lượng thông tin nhiều như vậy khơng thể tránh khỏi tình trạng thơng tin
sai lệch hay thiếu hụt. Đây chính là nguồn gốc tạo ra những loại rủi ro mà các doanh
nghiệp kinh doanh trong nước có thể khơng hoặc ít khi gặp phải.
- Nhập khẩu chịu sự điều tiết của đồng thời nhiều nguồn luật
Mỗi doanh nghiệp khi tham gia vào hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu
không chỉ chịu sự điều tiết của pháp luật trong nước mà còn cả pháp luật tại các

nước mà mình có hoạt động kinh doanh, các công ước, tập quán quốc tế. Vấn đề
này không chỉ đòi hỏi các doanh nghiệp phải nắm vững luật pháp nước sở tại, các
luật và tập quán quốc tế mà còn phải xử lý những xung đột giữa các nguồn luật này.
Đây chính là nguồn gốc dẫn đến những quan niệm khác nhau trong việc xử lý tranh
chấp trong hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu dễ rơi vào tình trạng bị kéo dài.
- Các đối tác trong nhập khẩu có quốc tịch khác nhau
Một đặc điểm trong nhập khẩu là các giao dịch sẽ được tiến hành với một
hay nhiều đối tác có quốc tịch nước ngồi. Đặc điểm này có thể dẫn tới các bất đồng
về ngơn ngữ, tập qn bn bán, văn hố… là nguồn gốc gây ra rủi ro.
- Phương thức giao dịch gián tiếp và từ xa đóng vai trị chủ yếu
Giao dịch trong kinh doanh quốc tế chủ yếu thơng qua các hình thức gián
tiếp như: thư tín, điện thoại, fax, thư điện tử, mạng internet. Các hình thức này giúp
giảm đáng kể chi phí và tăng nhanh tốc độ liên lạc. Tuy nhiên, việc sử dụng các
hình thức giao dịch gián tiếp này lại dễ gây ra những rủi ro do tính hạn chế của
chúng. Thông tin không đến đúng nơi kịp thời, có thể bị giả mạo là những nguyên
nhân làm tăng độ rủi ro cho các giao dịch.
- Hàng hoá và chứng từ liên quan phải chuyển giao trong thời gian dài và cự ly xa
Trong nhập khẩu, hàng hoá được chuyển giao từ người bán sang người mua
qua những không gian địa lý rất xa. Những rủi ro như bị mất trộm, cướp, bị đắm
chìm, bị va tàu… là những rủi ro dường như nằm ngồi tầm kiểm sốt của người

5


chun chở.
Việc lưu chuyển chứng từ thanh tốn bằng hình thức trực tiếp qua thuyền
trưởng đến thẳng người mua hay gián tiếp qua hệ thống ngân hang cũng thường gặp
phải khơng ít rủi ro như: động đất, bão lụt, thậm chí là sự thiếu trách nhiệm của các
bên liên quan trong giao dịch chứng từ.
- Hoạt động thanh toán phải trải qua bước chuyển đổi từ đồng tiền này sang đồng tiền

khác
Mỗi quốc gia đều có đồng tiền riêng, do vậy khi thực hiện thanh toán hợp
đồng, các doanh nghiệp đều phải đổi từ đồng tiền nước này sang đồng tiền nước
khác. Những rủi ro thường gặp là: tỷ giá hối đoái biến động bất thường hay giá trị
đồng tiền nắm giữ bị suy giảm nghiêm trọng.
b) Vai trò của nhập khẩu với nền kinh tế
- Nhập khẩu là một hoạt động quan trọng của ngoại thương. Nhập khẩu tác
động một cách trực tiếp và quyết định đến sản xuất và đời sống trong nước; nhập
khẩu để bổ sung các hàng hố trong nước khơng sản xuất được, hoặc sản xuất
khơng đáp ứng đủ nhu cầu; nhập khẩu cịn để thay thế, nghĩa là nhập khẩu những
hàng hoá mà nếu sản xuất trong nước sẽ khơng có lợi bằng xuất khẩu. Nhập khẩu
bổ sung và nhập khẩu thay thế nếu được thực hiện tốt sẽ tác động tích cực đến sự
phát triển cân đối nền kinh tế quốc dân.
- Nhập khẩu tạo điều kiện thúc đẩy nhanh quá trình xây dựng cơ sở vật chất
kỹ thuật, chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng từng bước cơng nghiệp hố đất
nước, đuổi kịp các nước tiên tiến, bổ sung kịp thời những mặt mất cân đối của nền
kinh tế, đảm bảo phát triển kinh tế cân đối ổn định.
- Nhập khẩu góp phần cải thiện, nâng cao mức sống của nhân dân, vì nhập
khẩu vừa thoả mãn nhu cầu trực tiếp của nhân dân về hàng tiêu dùng, vừa đảm bảo
đầu vào cho sản xuất, tạo việc làm ổn định cho người lao động.
- Nhập khẩu có vai trị tích cực trong việc thúc đẩy xuất khẩu. Sự tác động
này thể hiện ở chỗ xuất khẩu tạo đầu vào cho sản xuất hàng xuất khẩu, tạo môi
trường thuận lợi cho việc xuất khẩu hàng sản xuất được trong nước ra nước ngồi,
đặc biệt là nước đối tác mà mình đã nhập hàng của họ.
Có thể nói, nhập khẩu tạo cầu nối giữa nền kinh tế trong nước với nền kinh tế

6


thế giới, biến nền kinh tế thế giới thành nơi cung cấp các “yếu tố đầu vào” và tiêu

thụ các “yếu tố đầu ra” cho nền kinh tế quốc dân trong hệ thống kinh tế quốc tế.
1.1.1.3. Các hình thức nhập khẩu
Ở Việt Nam, có khá nhiều hình thức nhập khẩu, tuy nhiên để sử dụng hình
thức nhập khẩu nào là phù hợp với doanh nghiệp mình để có hiệu quả cao nhất thì
doanh nghiệp nhập khẩu cần phải xem xét môi trường kinh doanh, lĩnh vực kinh
doanh, điều kiện giao dịch… Bên cạnh đó, doanh nghiệp nhập khẩu cũng cần phải
dựa vào khả năng tài chính, tiềm lực, thế mạnh của mình để lựa chọn hình thức
nhập khẩu thích hợp hoặc có thể kết hợp các hình thức nhập khẩu.
a) Nhập khẩu trực tiếp
Nhập khẩu trực tiếp là hoạt động nhập khẩu độc lập của một doanh nghiệp,
doanh nghiệp trực tiếp nghiên cứu thị trường, tìm hiểu đối tác, lựa chọn đối tác, tính
tốn chi phí, ký kết hợp đồng, thực hiện hợp đồng, chịu trách nhiệm về lỗ lãi… đảm
bảo đúng phương hướng, phù hợp luật pháp quốc gia và luật pháp quốc tế.
Nhập khẩu trực tiếp có các ưu điểm như:
- Nhập khẩu trực tiếp giúp doanh nghiệp nhập khẩu có thể biết rõ về thị
trường xuất khẩu, về giá cả, chất lượng, số lượng, quy cách…
- Nhập khẩu trực tiếp giúp doanh nghiệp nhập khẩu không bị chia sẻ lợi
nhuận.
- Nhập khẩu trực tiếp giúp doanh nghiệp xây dựng chiến lược tiếp thị
quốc tế phù hợp.
Bên cạnh đó có những nhược điểm:
- Nhập khẩu trực tiếp sẽ phải chịu chi phí cao để tìm hiểu, nghiên cứu thị
trường nước ngồi nên khơng phù hợp với những doanh nghiệp có quy mơ nhỏ, vốn
ít.
- Kinh doanh xuất nhập khẩu trực tiếp địi hỏi doanh nghiệp phải có những
cán bộ nghiệp vụ kinh doanh xuất nhập khẩu giỏi, giỏi về nghiên cứu thị trường,
giao dịch đàm phán, am hiểu và có kinh nghiệm trong bn bán quốc tế. Có như
vậy mới đảm bảo kinh doanh xuất nhập khẩu trực tiếp có hiệu quả.
b) Nhập khẩu uỷ thác
Nhập khẩu ủy thác là hoạt động được hình thành giữa một doanh nghiệp

7


trong nước có vốn ngoại tệ riêng và có nhu cầu nhập khẩu một số hàng hố nhưng
lại khơng tham gia nhập khẩu trực tiếp mà uỷ thác cho một doanh nghiệp khác (gọi
là thương nhân trung gian) chuyên nhập khẩu hàng theo yêu cầu của mình. Bên đặt
hàng (bên uỷ thác) giao đơn vị ngoại thương (bên nhận uỷ thác) tiến hành nhập
khẩu một số lô hàng nhất định. Theo đó, bên nhận uỷ thác phải ký hợp đồng nhập
khẩu với danh nghĩa của mình nhưng bằng chi phí của bên uỷ thác. Bên nhận uỷ
thác phải tiến hành đàm phán với doanh nghiệp nước ngoài để làm thủ tục nhập
hàng theo yêu cầu của bên uỷ thác và được hưởng một phần phí gọi là phí uỷ thác.
Trách nhiệm và quyền lợi của các bên như sau:
- Bên uỷ thác nhập khẩu: Đưa đơn hàng có kèm theo xác nhận của ngân hàng
về khả năng thanh toán cho bên nhận uỷ thác, tham gia giao dịch mua hàng, có
nghĩa vụ nhận hàng và thanh tốn tiền hàng.
- Bên nhận uỷ thác: Ký hợp đồng nhập khẩu với điều kiện có lợi cho bên uỷ
thác, thực hiện các thủ tục hải quan, kiểm tra chất lượng hàng hoá… để bên uỷ thác
có thể nhận hàng, tiến hành các biện pháp hạn chế tổn thất.
Nhập khẩu ủy thác có ưu điểm so với nhập khẩu trực tiếp là:
- Thương nhân trung gian thường là những người am hiểu thị trường nước
ngồi, pháp luật và tập qn bn bán của các nước trên thế giới. Thương nhân
trung gian có khả năng làm giảm thiểu hay tránh bớt rủi ro cho bên uỷ thác.
- Thương nhân trung gian thường có cơ sỏ vật chất nên bên uỷ thác đỡ phải
đầu tư trực tiếp cho hoạt động ở nước ngoài.
Nhưng nhập khẩu ủy thác lại có những nhược điểm:
- Doanh nghiệp nhập khẩu khơng có sự lien hệ trực tiếp với thị trường nước
ngồi.
- Vốn có thể sẽ bị bên thương nhân trung gian chiếm dụng.
- Lợi nhuận bị chia sẻ cho thương nhân trung gian.

- Doanh nghiệp nhập khẩu phải đáp ứng u cầu của thương nhân trung gian.
Ngồi ra, cịn có một số hình thức nhập khẩu khác cũng thường được áp
dụng của các doanh nghiệp nhập khẩu ở Việt Nam như: nhập khẩu tái xuất, nhập
khẩu liên doanh, nhập khẩu đổi hàng, nhập khẩu đấu thầu…

8


1.1.2. Rủi ro trong hoạt động nhập khẩu
1.1.2.1. Khái niệm rủi ro
Rủi ro là sự kiện không may mắn, hết sức đa dạng, phức tạp luôn gắn liền với
môi trường hoạt động của con người.
Nói đến rủi ro là đề cập đến những sự kiện không may mắn bất ngờ đã xảy ra
gây những thiệt hại về lợi ích của con người gồm: sức khỏe, tinh thần, sự nghiệp, tài
sản, nguồn lợi mất hưởng. Với cách tiếp cận này có thể cho rằng [tr 14 -16, 6]:
Rủi ro là những sự kiện bất lợi, bất ngờ đã xảy ra gây tổn thất cho con người.
Qua khái niệm về rủi ro cho thấy, rủi ro có 3 tính chất quan trọng, đó là:
- Rủi ro là sự kiện bất ngờ đã xảy ra
- Rủi ro là những sự cố gây ra tổn thất và mức độ tổn thất là khác nhau
- Kết quả không mong muốn
Tuy nhiên, khái niệm này đều có điểm khơng rõ ràng và khơng phù hợp với
lĩnh vực quản trị rủi ro. Điểm hạn chế của khái niệm nêu trên là chỉ gắn rủi ro với
tổn thất, mà trong kinh doanh, khả năng kết quả cuối cùng có thể sai lệch so với dự
tính ban đầu theo hướng bất lợi cũng được xem là rủi ro. Khái niệm nêu trên khơng
nói lên được loại rủi ro này. Do vậy, có thể đưa ra một khái niệm về rủi ro thích hợp
hơn cho lĩnh vực quản trị nói chung và quản trị rủi ro nói riêng như sau:
Rủi ro là một tình huống của thế giới khách quan trong đó tồn tại khả năng
xảy ra một sự sai lệch bất lợi so với kết quả được dự tính hay mong đợi.
Từ khái niệm này, chúng ta có thể rút ra những đặc điểm cơ bản của rủi ro
như sau:

Thứ nhất, với việc cho rằng rủi ro là “một tình huống của thế giới khách
quan”, khái niệm đã khẳng định tính chất khách quan của rủi ro, đó là rủi ro chịu sự
ảnh hưởng của các nhân tố từ môi trường khách quan chứ không phải chịu sự tác
động bởi nhận thức chủ quan của con người.
Thứ hai, với quan niệm kết quả không mong muốn của rủi ro chính là sự sai
lệch bất lợi so với kết quả được dự tính hay mong đợi, khái niệm bao hàm cả những
rủi ro gắn với các tổn thất và những rủi ro gắn với sự sai lệch so với dự tính. Nếu
trong một tình huống cụ thể tồn tại khả năng xảy ra một sự sai lệch bất lợi so với
mong muốn, thì tình huống đó được coi là rủi ro bởi vì nó tồn tại khả năng xảy ra

9


tổn thất hay thiệt hại. Nhưng nếu một tình huống xảy ra một sự sai lệch so với dự
tính mặc dù không gây ra tổn thất hay thiệt hại mà chỉ theo chiều hướng khơng có
lợi thì cũng được coi là rủi ro, chẳng hạn giá cả tăng không như dự tính khiến lợi
nhuận sẽ khơng cao như mong đợi.
Thứ ba, khái niệm cho thấy nguyên nhân gây ra sự sai lệch là khách quan
nhưng dự tính của con người là nhân tố chủ quan và nó khác nhau trong từng tình
huống cụ thể. Vì vậy, con người có thể vận dụng một cách linh hoạt các cơng cụ
lượng hố vào mỗi tình huống cụ thể [tr10 -13, 4].
Sau khi đã hiểu rõ về khái niệm rủi ro, có thể đưa ra khái niệm về rủi ro
trong hoạt động nhập khẩu hàng hóa như sau:
Rủi ro trong hoạt động nhập khẩu là một tình huống của thế giới khách quan
trong đó tồn tại khả năng xảy ra một sự sai lệch bất lợi so với kết quả được dự tính
hay mong đợi phát sinh trong quá trình thực hiện nhập khẩu hàng hóa liên quan đến
các giao dịch quốc tế, nguyên nhân phát sinh từ quan hệ giữa các bên tham gia thực
hiện hoạt động nhập khẩu như: nhà xuất khẩu, nhà nhập khẩu, các ngân hàng, các tổ
chức cá nhân và các tác nhân trung gian… hoặc do những nhân tố khách quan khác
gây nên như thiên tai, chiến tranh, chính trị…

1.1.2.2. Phân loại rủi ro
a) Phân loại rủi ro nói chung
Có nhiều tiêu chí để phân loại rủi ro, sau đây là một số cách phân loại
chủ yếu:
 Theo tính chất của rủi ro
Có hai loại: rủi ro suy đoán và rủi ro thuần tuý
Rủi ro suy đoán: cịn gọi là rủi ro suy tính hay rủi ro đầu cơ, tồn tại cơ hội
kiếm lời cũng như nguy cơ tổn thất. Đây là loại rủi ro gắn liền với khả năng thành
bại trong hoạt động đầu tư kinh doanh và đầu cơ. Ví dụ như mua cổ phiếu, việc đầu
tư này có thể lãi hoặc hồ hoặc lỗ.
Rủi ro thuần tuý: là loại rủi ro mà nếu xảy ra thì chỉ có thể dẫn đến tổn thất
mà khơng còn cơ hội kiếm lời nữa. Loại rủi ro này thường là những rủi ro thuộc về
môi trường thiên nhiên như động đất, lụt bão, sóng thần…

10


 Theo nguyên nhân của rủi ro
Có hai loại: rủi ro do các yếu tố khách quan và rủi ro do các yếu tố chủ quan.
Rủi ro do các yếu tố khách quan: xảy ra ngoài ý muốn của con người và
khơng thể lường trước hay kiểm sốt được. Rủi ro này thường là những nguyên
nhân xảy ra từ môi trường tự nhiên như: động đất, cháy nổ, mưa, bão lụt, hạn hán…
hay rủi ro do khủng hoảng kinh tế hoặc có nguồn gốc từ chính sách kinh tế và điều
hành vĩ mơ của Chính phủ. Vì vậy, các doanh nghiệp rất khó kiểm sốt để hạn chế
rủi ro.
Rủi ro do các yếu tố chủ quan: loại rủi ro này ảnh hưởng trực tiếp từ hành vi
của con người hoặc của các tổ chức kinh doanh, như hệ thống luật pháp thay đổi,
thể chế chính trị khơng ổn định, chính sách quản lý vĩ mô lệch hướng…
 Theo phạm vi ảnh hưởng của rủi ro
Có hai loại: rủi ro cơ bản và rủi ro riêng biệt.

Rủi ro cơ bản: là những rủi ro phát sinh từ những nguyên nhân ngoài tầm
kiểm soát của con người. Hậu quả của rủi ro cơ bản thường rất nghiêm trọng, khó
lường, có ảnh hưởng chung tới tồn xã hội. Ví dụ: lạm phát, khủng hoảng kinh tế,
động đất…
Rủi ro riêng biệt: là loại rủi ro xuất phát từ các biến cố chủ quan và khách
quan của từng cá nhân, tổ chức. Loại rủi ro này chỉ ảnh hưởng tới lợi ích của từng
cá nhân hoặc tổ chức, chứ khơng ảnh hưởng tới tồn xã hội.
 Theo tác động của mơi trường vĩ mơ
Có các loại: rủi ro do điều kiện tự nhiên, rủi ro chính trị, rủi ro kinh tế, rủi ro
luật pháp, rủi ro văn hố… Với nhóm rủi ro này, nếu doanh nghiệp khơng có biện
pháp quản trị tốt thì rất dễ phải chịu hậu quả nặng nề.
b) Phân loại rủi ro trong nhập khẩu
Có nhiều cách phân loại rủi ro nhập khẩu hàng hóa tùy thuộc vào tiêu chí phân
loại. Chẳng hạn căn cứ vào nguyên nhân gây ra rủi ro có thể chia thành rủi ro khách
quan và rủi ro chủ quan; căn cứ theo nguồn gốc rủi ro có thể chia ra rủi ro do môi
trường thiên nhiên, văn hóa, xã hội, kinh tế, chính trị, mơi trường bên trong của tổ
chức, hay do nhận thức của cá nhân lãnh đạo hoặc người lao động; căn cứ theo đối
tượng chịu rủi ro có thể chia ra rủi ro về tài sản hay về con người. Trong luận văn

11


này người nghiên cứu sử dụng tiêu chí phân loại theo các giai đoạn thực hiện của
hoạt động nhập khẩu hàng hóa, gồm có:
• Rủi ro về sự biến động của giá
Giá hàng hóa phụ thuộc vào nhiều yếu tố và có thể biến động lên xuống, đặc
biệt là trong nền kinh tế hiện nay thì sự biến động càng thường xuyên hơn và bất
thường hơn. Giá phụ thuộc vào nguồn hàng, phụ thuộc vào năng suất, sản lượng và
mức độ cung ứng của ngành hàng này, sản phẩm này trên thị trường. Nếu cung
khơng đủ cầu thì tất yếu giá cả sẽ tăng lên, còn cung vượt quá cầu thì giá sẽ giảm

xuống. Sự biến động giá thất thường, đột ngột mang đến nhiều rủi ro cho doanh
nghiệp.
Đối với các doanh nghiệp nhập khẩu, việc giá biến động là một trong những
rủi ro dễ gặp phải và gây ra những tác động vô cùng xấu. Khi hỏi hàng, người xuất
khẩu chào một mức giá nhưng khi ký hợp đồng mua và thanh tốn, giá có thể thay
đổi. Giá biến động giảm sẽ có lợi cho người nhập khẩu, nhưng thực tế đa số trường
hợp giá sẽ biến động theo chiều hướng tăng.
• Rủi ro về số lượng
Đối với nhiều doanh nghiệp sản xuất đã ký hợp đồng rồi mà người bán khơng
có đủ số lượng hàng hóa thì sẽ gặp phải những thiệt hại rất lớn khi không đáp ứng
được nhu cầu và không thực hiện được hợp đồng với đối tác. Khi nhà sản xuất
không đáp ứng được số lượng đặt hàng, người mua phải đổi sang loại hàng hóa thay
thế hoặc phải mua thu gom hàng tồn kho từ các đại lý với giá bán lẻ cao hơn, làm
cho lợi nhuận của doanh nghiệp giảm, đôi khi rơi vào thua lỗ.
•

Rủi ro về thơng tin
Thơng tin hàng hóa gồm các thơng tin: ký hiệu, hãng sản xuất, nước sản xuất,

năm sản xuất, số sê ri của hàng hóa. Phát sinh xảy ra khi có sai khác một hay nhiều
trong số các thông tin trên của sản phẩm giữa hợp đồng bán cho dự án, hợp đồng
mua/nhập khẩu, chứng từ nhập khẩu, tem nhãn hàng hóa. Nguyên nhân sai sót này
thường do hồ sơ mời thầu được xây dựng không đúng với sản phẩm thực tế. Đây là
lỗi thường gặp do đơn vị tư vấn thiếu chuyên môn nghiệp vụ, hoặc lỗi soạn thảo văn
bản, hoặc do người sử dụng không hiểu đúng về thông tin sản phẩm nhưng vẫn đề
xuất đưa vào hồ sơ mời thầu và được chủ đầu tư phê duyệt. Hồ sơ mời thầu không

12

đúng sẽ dẫn đến chào thầu và hợp đồng bán sai theo.
Thông tin là nguồn lực quan trọng của doanh nghiệp, thông tin mang lại cơ hội
thành công cho doanh nghiệp nhưng cũng tạo ra nguy cơ đe dọa khi không đầy đủ
và thiếu thông tin. Các rủi ro thông tin phổ biến là:
i) Thông tin sai về năng lực, tư cách pháp nhân của đối tác;
ii) Thông tin nội bộ sai lệnh dẫn đến sự thiếu phối hợp trong tổ chức hoạt động
kinh doanh, làm phát sinh chi phí, giao hàng chậm, không thực hiện được các cam
kết trong quan hệ với khách hàng và đối tác.
• Rủi ro cung cấp giấy tờ pháp lý
Các giấy tờ pháp lý gồm có: Thư ủy quyền nhập khẩu và phân phối, chứng chỉ
chất lượng ISO 9001 hoặc ISO 13485, chứng chỉ lưu hành tự do sản phẩm tại nước
sản xuất, catalog. Ngay từ khi doanh nghiệp hỏi hàng sản phẩm để đưa vào xây
dựng hồ sơ thầu thì nhà cung cấp hoặc nhà sản xuất (nếu mua trực tiếp từ nhà sản
xuất) phải cung cấp các giấy tờ này với đầy đủ tính pháp lý và cịn hiệu lực để phục
vụ cho việc đấu thầu và xin cấp phép nhập khẩu (nếu hàng hóa thuộc danh mục
quản lý của cơ quan nhà nước như Bộ Y tế, Bộ Công thương…). Nhà sản xuất có
thể khơng cung cấp đầu đủ hoặc khơng chính xác, hoặc khơng đủ tính pháp lý (đã
hết hạn hoặc không phải do cơ quan đủ thẩm quyền xác nhận) dẫn tới doanh nghiệp
không đủ căn cứ pháp lý để đấu thầu và xin cấp phép nhập khẩu khi nhập hàng.
• Rủi ro về lãi suất tín dụng
Rủi ro lãi suất là loại rủi ro xuất hiện khi có sự thay đổi của lãi suất thị trường
hoặc của những yếu tố có liên quan đến lãi suất dẫn đến tổn thất về tài sản hoặc làm
giảm thu nhập của người đi vay và ngân hàng. Nguyên nhân rủi ro lãi suất chủ yếu
mà các tổ chức, doanh nghiệp phải đối diện là rủi ro do có độ chênh lệch lãi suất, rủi
ro về biên độ lãi suất tín dụng, rủi ro lãi suất cơ bản và rủi ro quyền chọn. Hầu như
các doanh nghiệp khơng có đủ tiềm lực tài chính hay nguồn vốn tự huy động để
hoạt động kinh doanh mà chủ yếu là vay vốn từ các tổ chức tín dụng hoặc thậm chí
phải vay từ các cá nhân. Các khoản vay này thường chịu lãi suất cao, địi hỏi phải
có tài sản thế chấp. Với những rủi ro biến động lãi suất hiện nay (chủ yếu biến động
tăng), nguy cơ doanh nghiệp bị lỗ vốn, không trả nợ,…là mối lo ngại sâu sắc của

nhiều doanh nghiệp, của Chính Phủ và tồn xã hội.

13


• Rủi ro về nguồn nhân lực
Nguồn nhân lực không hợp lý có thể dẫn đến những sai sót cả về chiến lược
lẫn vận hành trong hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu. Hiện nay, rất nhiều doanh
nghiệp còn thiếu nhân viên có trình độ nghiệp vụ ngoại thương. Sự thiếu hiểu biết
về pháp luật và tập quán quốc tế mà thể hiện là mua hàng không sát giá, nhầm chất
lượng, thiếu số lượng, vi phạm hợp đồng, vi phạm L/C. Một khi trình độ nghiệp vụ
ngoại thương của nhân viên cịn yếu kém thì doanh nghiệp dễ dàng mắc lừa, mắc lỗi
và hậu quả là rủi ro phát sinh thường xuyên và liên tiếp.
• Rủi ro khi làm việc với cơ quan quản lý nhà nước
Doanh nghiệp nhập khẩu cần tương tác rất nhiều với các cơ quan quản lý nhà nước,
bao gồm:
- Xin cấp phép nhập khẩu, ví dụ: thiết bị y tế được quản lý bởi Bộ Y tế, một số
hàng tiêu dùng được quản lý bởi Bộ Cơng thương, xuất bản phẩm khơng đi kèm
hàng hóa được quản lý bởi Bộ thông tin và truyền thông…
- Kiểm định chất lượng hàng hóa, ví dụ: thiết bị y tế được quản lý bởi Viện trang
thiết bị và cơng trình y tế, bình oxy được quản lý bởi Bộ lao động và thương binh xã
hội…
- Thủ tục hải quan: quản lý bởi chi cục Hải quan cửa khẩu nhập hàng
Quá trình tương tác này hàm chứa nhiều rủi ro, có thể do doanh nghiệp chưa
nắm vững các quy định và văn bản hướng dẫn thực hiện, hoặc cơ quan quản lý nhà
nước khơng tích cực hỗ trợ các doanh nghiệp gây mất nhiều thời gian và ảnh hưởng
đến tiến độ nhập hàng.
• Rủi ro hàng hóa hư hỏng, mất mát (Rủi ro vận chuyển hàng hóa quốc tế)
Hàng hóa trong kinh doanh XNK thường được vận chuyển qua nhiều quốc
gia, bằng nhiều cách khác nhau (đường thủy, đường bộ, đường sắt, đường không, đa

phương tiện) trên nhiều loại phương tiện (tàu thủy, thuyền, ô tô, tàu hỏa,…) và trên
những quãng đường rất dài (thông qua nhiều biên giới của nhiều quốc gia), điều đó
đồng nghĩa với việc rủi ro hàng hóa bị hư hỏng mất mát là rất lớn, đặc biệt là khi
gặp phải thời tiết xấu, cướp biển, lâm tặc,…Trong khi đó, q trình vận chuyển
hàng hóa hay lưu kho, lưu bãi ở cảng, tàu, không phải lúc nào doanh nghiệp cũng có
thể kiểm sốt được mà do hãng vận tải, do bên Hải Quan phụ trách, điều đó đồng

14