Không gian lịch sử - văn hóa Lam Kinh trong dòng chảy xứ Thanh

NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI

KHÔNG GIAN LỊCH SỬ - VĂN HÓA LAM KINH
TRONG DÕNG CHẢY XỨ THANH
NCS. Lưu Thị Ngọc Diệp1
Tóm tắt: Khơng gian lịch sử - văn hóa Lam Kinh lấy điện Lam Kinh (xã Xuân Lam,
huyện Thọ Xuân) là trung tâm nhưng phạm vi lan tỏa trên địa bàn nhiều xã lân cận thuộc các
huyện Thọ Xuân, Ngọc Lặc, Thường Xn (Thanh Hóa). Đây là một khơng gian tích tụ các
giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể nổi bật. Có thể thấy rằng, khơng gian lịch sử - văn hóa
Lam Kinh thấm đẫm “hơi thở” của triều đại Lê sơ và mang dấu ấn văn hóa cung đình đậm
nét trên nhiều phương diện. Hào khí Lam Sơn cùng sự hiện hữu của di sản văn hóa Lam Kinh
đã tạo cho nơi đây trở thành một không gian lịch sử liền mạch và một vùng văn hóa đa dạng,
đặc sắc, trở thành một chủ lưu trong dịng chảy lịch sử - văn hóa xứ Thanh.
Từ khóa: Di sản, giá trị văn hóa, khơng gian lịch sử - văn hóa Lam Kinh, xứ Thanh.
1. Sự hình thành khơng gian lịch sử - văn hóa Lam Kinh
1.1. Cơ sở xác định khơng gian lịch sử - văn hóa Lam Kinh
Từ đầu thế kỷ 19, khi ngành khoa học Địa văn hóa có những thành tựu nhất định thì lý
thuyết về khu vực lịch sử - văn hóa, khơng gian văn hóa, khơng gian lịch sử - văn hóa, vùng
văn hóa bắt đầu được nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu.
Theo các nhà dân tộc học Xô Viết: “Khu vực lịch sử - văn hóa (hay là khu vực lịch sử dân tộc học) là một vùng địa lý ở đó phát triển kinh tế - xã hội, trong quá trình lịch sử lâu dài
giữa họ diễn ra những giao lưu, ảnh hưởng qua lại khăng khít, do vậy ở đó hình thành nên
những đặc trưng văn hóa chung về vật chất cũng như tinh thần, vận mệnh lịch sử các dân tộc
ấy gắn bó mật thiết với nhau” [5,tr.7].
Ở Việt Nam, một số nhà nghiên cứu đã có những cơng trình nghiên cứu mang tính thực
nghiệm “lý thuyết vùng văn hóa” áp dụng vào Việt Nam.
Theo GS.TS. Ngơ Đức Thịnh: “khơng gian văn hóa như là một khơng gian địa lý xác
định, mà ở đó một hiện tượng hay một tổ hợp hiện tượng văn hóa nảy sinh, tồn tại, biến đổi và
chúng liên kết với nhau như một hệ thống” [4, tr.10].
Theo GS.TSKH. Vũ Minh Giang, khơng gian văn hóa là một đối tượng nghiên cứu của
Khu vực học - ngành khoa học “lấy không gian văn hóa - xã hội bao gồm các lĩnh vực hoạt
động của con người và quan hệ tương tác giữa con người và điều kiện tự nhiên làm đối tượng

nghiên cứu” [2,tr.2].
Ứng dụng phương pháp liên ngành của Khu vực học để nghiên cứu, chúng ta có thể xác
định khơng gian lịch sử - văn hóa Lam Kinh là một khơng gian văn hóa với đầy đủ các đặc
trưng chung về điều kiện tự nhiên, lịch sử hình thành, sự phát triển kinh tế và văn hóa, trong
đó những dấu ấn về mặt lịch sử thể hiện sự ảnh hưởng mạnh mẽ và rõ nét.

1

Khoa Du lịch - Trường Đại học Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa

42


NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI

1.2. Không gian lịch sử - văn hóa Lam Kinh
Nhiều nhà nghiên cứu khi xác định phạm vi ở cấp độ rộng lớn hơn của khu vực học là
khơng gian văn hóa Lam Sơn đã chia khơng gian văn hóa này thành 2 lớp, gồm lớp văn hóa
Lam Sơn và lớp văn hóa Lam Kinh. Trong khuôn khổ của bài viết, chúng tôi xác định nghiên
cứu ở cấp độ nhỏ hơn là không gian lịch sử - văn hóa Lam Kinh, lấy điện Lam Kinh (xã Xuân
Lam, huyện Thọ Xuân) làm trung tâm nhưng phạm vi lan tỏa trên địa bàn một số xã lân cận
của các huyện Thọ Xuân, Ngọc Lặc, Thường Xuân (Thanh Hóa). Đây là một khơng gian tích
tụ đậm đặc các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể nổi bật.
Khơng gian lịch sử - văn hóa Lam Kinh hình thành chủ yếu trên vùng đất cổ Lam Sơn vùng đất xuất hiện từ thời Hùng Vương dựng nước. Theo TS. Phạm Văn Tuấn, Giám đốc
Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa Thanh Hóa nhận định: hương Lam Sơn đầu thế kỷ 15 là
một đơn vị hành chính rộng lớn, có thể thống hạt cả các xã, thơn, phường, sách mà ngày nay
tương đương với địa bàn các xã Thọ Minh, Thọ Lập, Xuân Thiên, Xuân Lam, một phần thị
trấn Lam Sơn (huyện Thọ Xuân); xã Kiên Thọ, Vân Am, Nguyệt Ấn, Phúc Thịnh (huyện
Ngọc Lặc); xã Ngọc Phụng và thị trấn Thường Xuân (huyện Thường Xuân). Như vậy, hương
Lam Sơn là một vùng rộng, “bao” cả một phần thượng du Thanh Hóa, xung quanh sơng Chu,

sơng Âm mà làng Cham - quê hương Lê Lợi - là khu trung tâm.
Sự hình thành của khơng gian lịch sử - văn hóa Lam Kinh mang dấu ấn đậm nét của
cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, song tên gọi Lam Kinh chỉ bắt đầu có tên gọi sau khi khởi nghĩa
Lam Sơn giành thắng lợi hồn tồn. Lê Lợi lên ngơi hồng đế, lấy niên hiệu là Thuận Thiên
(1428), đặt quốc đô là Đông Đô (Hà Nội ngày nay, sau đổi thành Đông Kinh), đồng thời chủ
trương xây dựng quê hương Lam Sơn thành khu kinh thành thứ hai gọi là Lam Kinh. Lam
Kinh cịn có tên gọi khác là Tây Kinh hay Tây Đô - khu điện miếu và lăng mộ của nhà Hậu
Lê vừa là đất quý hương của bản triều, vừa là nơi khởi phát của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn nổi
tiếng trong lịch sử chống xâm lược của dân tộc Việt Nam hồi thế kỷ 15.
2.Không gian lịch sử - văn hóa Lam Kinh trong dịng chảy xứ Thanh
Xứ Thanh - theo GS.TS. Ngô Đức Thịnh là: “một cách gọi dân gian chỉ tỉnh Thanh
Hóa, một thực thể địa lý tự nhiên và văn hóa, khiến Pierre Pasquier, viên Tồn quyền Đơng
Dương người Pháp trước kia coi Thanh Hố khơng chỉ là một tỉnh mà là một Xứ (pays). Cái
nhìn địa - văn hóa này đã được cha ông ta từ xa xưa thấu tỏ, do vậy, dù trải qua bao nhiêu
triều đại, qua bao cuộc sát nhập và phân chia thì Xứ Thanh vẫn là Xứ Thanh, Thanh Hóa vẫn
là Thanh Hóa” [1,tr.91].
Xứ Thanh là mảnh đất cổ, là một trong những cái nôi của dân tộc Việt Nam, có lịch sử
phát triển gắn liền với tất cả các giai đoạn lịch sử quan trọng của đất nước. Di chỉ núi Đọ phát
hiện năm 1960 ở huyện Thiệu Hóa, là cái mốc tối cổ, nơi tìm được dấu tích con người thuộc
sơ kỳ thời đại đá cũ. Đơng Sơn là nền văn hóa thời đại kim khí (đồ đồng, sơ kỳ sắt), phát hiện
lần đầu tiên năm 1924 tại làng Đơng Sơn, huyện Đơng Sơn, Thanh Hóa, và tên làng đã trở
thành tên gọi Văn hóa Đơng Sơn, một nền văn hóa khảo cổ có diện phân bố rộng, trong đó
trung tâm là châu thổ sơng Hồng và sông Mã. Các di chỉ khảo cổ học Đông Sơn tìm thấy
nhiều nhất trên đất Thanh Hóa, hiện vật tiêu biểu của văn hóa Đơng Sơn là trống đồng cũng
tìm thấy ở đây với các kiểu dạng khác nhau. Đây là giai đoạn phát triển rực rỡ của văn hóa,

43


NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI

văn minh Việt Nam trên cơ sở phát triển nông nghiệp lúa nước, kỹ thuật đúc đồng, rèn sắt, từ
đó hình thành nhà nước cổ đại, định hình cơ tầng của văn hóa Việt Nam cổ truyền. Trước thời
Hán, Thanh Hóa thuộc quận Cửu Chân. Thời Hán, quận Cửu Chân thuộc bộ Giao Chỉ. Thời
nhà Lương, đổi Cửu Chân thành Ái Châu. Bắt đầu thời phong kiến tự chủ, Thanh Hóa vẫn
thuộc Châu Ái. Đến thời Lý, năm Thuận Thiên thứ nhất, đổi thành phủ Thanh Hóa, cái tên
Thanh Hóa bắt đầu có từ đấy. Sau này, trải qua các triều đại, có lúc Thanh Hóa được gọi là
phủ, trấn, lộ, trại, thừa tuyên... Thậm chí, danh xưng Thanh Hóa có từ thời Lý (được xác định
bắt đầu có tên gọi này từ năm 1029) cũng có lúc đổi thành Thanh Đơ, Tây Đơ, Thanh Hoa,
nhưng thực thể xứ Thanh vẫn khơng có gì thay đổi. Năm Thiệu Trị thứ nhất (1841), chính
thức đổi tên tỉnh Thanh Hoa thành tỉnh Thanh Hóa do kỵ húy với hoàng thái hậu và trở thành
tên gọi tồn tại tới ngày nay [4; tr.212].
Theo GS. Trần Quốc Vượng: “Xứ Thanh là vị trí địa - chiến lược, địa - chính trị, địa - văn
hóa quan trọng của Việt Nam” [9,tr.242].Với vị trí địa - chính trị, địa - văn hóa riêng biệt đã
tạo cho xứ Thanh những sắc thái văn hóa độc đáo, mang tính trung gian, chuyển tiếp. Văn hóa
xứ Thanh trải qua nhiều triều đại vừa bảo lưu lại vừa tiếp nhận, chuyển hóa, phát triển nhiều
tầng, nhiều giá trị văn hóa. Trong dịng chảy mãnh liệt của văn hóa xứ Thanh qua ngàn đời, có
sự đóng góp quan trọng của những dịng chủ lưu như văn hóa núi Đọ, văn hóa Đa Bút, văn
hóa Đơng Sơn, khơng gian văn hóa Hàm Rồng… và đương nhiên khơng thể thiếu vai trị của
khơng gian văn hóa Lam Sơn, mà cụ thể hơn, đậm đặc hơn là không gian lịch sử - văn hóa
Lam Kinh.
Nằm trong vùng đất cổ Lam Sơn, khơng gian lịch sử - văn hóa Lam Kinh mang nhiều
nét riêng biệt. Với yếu tố lịch sử nổi bật là dấu ấn của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn và sự nghiệp
vang dội của người anh hùng áo vải Lê Lợi, khơng gian lịch sử - văn hóa ấy càng khẳng định
được tầm vóc và giá trị của nó trong bề dày lịch sử - văn hóa xứ Thanh.
Khơng gian lịch sử -văn hóa Lam Kinh chứa đựng một hệ thống di sản đồ sộ, đặc biệt
có giá trị, gắn liền với những thăng trầm của lịch sử dân tộc, giữ vai trị khơng thể thiếu trong
kho tàng di sản văn hóa xứ Thanh. Di sản văn hóa vật thể trong khơng gian văn hóa Lam Kinh
có số lượng lớn, khoảng 354 di tích, chiếm 23,8% trong tổng số 1.535 di tích - danh thắng của
xứ Thanh, chủ yếu là các cơng trình kiến trúc - nghệ thuật gắn với lịch sử và đời sống tơn giáo

- tín ngưỡng của vương triều Lê Sơ và nhân dân.
Di sản văn hóa vật thể trong khơng gian lịch sử - văn hóa Lam Kinh
400
350
300
250
200
150
100
50
0

354

Số lượng di tích

Di tích kiến trúc nghệ thuật

1

6

3

Di tích khảo cổ

Di tích lịch sử,
cách mạng

Danh lam thắng

cảnh

Nguồn: Số liệu điều tra của tác giả

44


NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI

Trước hết và quan trọng nhất là Lam Kinh với vị thế và ý nghĩa tồn tại đặc biệt, tự thân
nó đã là một “lớp văn hóa” quý giá. Đó là một hệ thống kiến trúc nghệ thuật với lăng mộ, bia
ký, đền đài, miếu mạo và vơ số các di tích vệ tinh. Đây vừa là đất quý hương của triều Lê, vừa
là nơi khởi phát của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn nổi tiếng trong lịch sử chống xâm lược ở thế
kỷ 15. Các di tích gốc cịn lại ở Lam Kinh gồm: Bia Vĩnh Lăng (bia ca ngợi công lao của Lê
Thái tổ); bia Khơn Ngun Chí Đức Lăng (bia lăng của Hồng thái hậu Ngô Thị Ngọc Dao);
bia Chiêu Lăng (bia lăng vua Lê Thánh Tông), bia Dụ Lăng (bia lăng vua Lê Hiển Tơng), bia
Kính Lăng (bia lăng vua Lê Túc Tơng), các tượng thú và tượng quan hầu bằng đá, mộ của các
vua Lê Thái Tổ, Lê Thánh Tông, Lê Hiến Tơng…Hiện nay, 9 tịa miếu phía sau điện chính
đang được khơi phục. Khu di tích Lam Kinh được các nhà nghiên cứu xem như một “mẫu
mực” về việc xây dựng kiến trúc lăng mộ dưới thời phong kiến Việt Nam, thể hiện sự hòa
trộn giữa tư tưởng Nho giáo đang ngày càng chiếm thế chủ đạo và văn hóa, tín ngưỡng dân
gian Việt - Mường của một trong những triều đại phong kiến tiêu biểu bậc nhất Việt Nam
(triều đại Lê sơ).
Bên cạnh Lam Kinh cịn có kinh đơ Vạn Lại - Yên Trường. Vạn Lại (thuộc xã Xuân
Châu) là vùng núi nằm về phía tây bắc huyện Thọ Xuân, giáp với Lam Kinh về phía tây nam,
có sơng Chu chảy qua, hình thế rất rộng rãi. Khu vực hành điện rộng chừng 7 - 8ha, đến nay
còn nhiều dấu vết cũ: hành điện, các vật liệu kiến trúc, di vật nghệ thuật... Hành cung Yên
Trường nay thuộc xã Thọ Lập, cách Vạn Lại 4km về phía đơng theo đường chim bay. Khi
cuộc nội chiến Trịnh - Nguyễn bùng nổ, các chúa Trịnh lại xây dựng phủ khố ở Yên Trường
gọi là Nghi Kinh - nơi chứa quân lương của nhà Lê - Trịnh. Đây cũng là nơi các vua Lê

thường lánh nạn mỗi khi ngai vàng bị uy hiếp. Cho đến khi quân Tây Sơn kéo ra Bắc Hà, Yên
Trường mới bị đốt phá.
Không gian lịch sử - văn hóa Lam Kinh cịn là vùng sinh thái độc đáo và hấp dẫn, với
diện tích trên 200 ha gồm quần thể di tích, đồi núi, rừng cây, sơng, hồ, khe, suối, vừa cổ kính,
linh thiêng, vừa kỳ vĩ thơ mộng.Đây là vùng đất chuyển tiếp giữa đồng bằng với miền núi
cao, có nhiều thắng cảnh thiên nhiên đẹp và từng giữ vai trò quan trọng trong giai đoạn đầu
của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn thế kỷ 15 như: Núi Chủ (Chủ Sơn, núi Chúa), núi Mục (Mục
Sơn), núi Dầu (Du Sơn, Lam Sơn)…
Bên cạnh hệ thống di sản văn hóa vật thể quan trọng, nơi đây còn chứa đựng kho tàng
văn hóa phi vật thể như các làng cổ, các làng nghề thủ công truyền thống, các lễ hội mà tiêu
biểu hơn cả là lễ hội Lam Kinh, các trò chơi, trị diễn vừa có yếu tố cung đình, vừa đậm tính
dân gian.
Vùng Lam Kinh cịn lại nhiều làng cổ mà tên gọi đã đi vào lịch sử. Đó là những ngôi
làng gắn với nơi sinh ra và lớn lên của Lê Lợi như làng Cham (Lam Sơn) quê cha, làng Chủa
(Thủy Chú) quê mẹ; các làng bản cổ xung quanh khu vực Lam Kinh lưu giữ ký ức gian khó,
đầy hào hùng trong thời kỳ kháng chiến chống Minh. Những tên làng đã đi vào ký ức: làng
Nhân, Hữu Lễ, Bái Thượng, Bái Đơ...chỉ tình cảm vua - dân nồng hậu, thân tình. Làng Trị
(Ngọc Lặc) gắn với sinh hoạt văn hóa Mường. Làng Bất Căng gợi nhớ trận đánh thành Đa

45


NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI

Căng lịch sử. Làng Miềng-một làng Mường cổ gắn với câu chuyện Nữ thần Cáo Trắng (Hồ
Ly phu nhân) đã cứu Lê Thái Tổ thoát vây ráp của quân Minh.
Làng nghề thủ công truyền thống trong khơng gian lịch sử - văn hóa Lam Kinh cũng rất
phong phú như nghề kéo sợi, dệt vải ở Trung Vực; nghề dệt lụa ở Phong Lai; làm giắng ở Xá
Lê; làm thừng, chão ở Bắc Lương, Vạn Lại. Song nổi tiếng khắp xứ Thanh và đựơc nhiều tỉnh
trong cả nước biết tới phải kể đến làng bánh gai Tứ Trụ.Tứ Trụ thuộc xã Thọ Diên, huyện

Thọ Xuân, cách thành phố Thanh Hố 40 km về phía tây. Bánh gai Tứ Trụ khởi đầu là do
người làng Mía trong vùng làm ra để cúng giỗ Lê Lợi, Lê Lai, cúng ông bà tổ tiên trong tết
Nguyên đán và lễ hội trong năm. Dần dần nghề làm bánh gai được phổ biến ở các làng vùng
Tứ Trụ, xã Thọ Diên và trở thành đặc sản của xứ Thanh.
Vùng Lam Kinh là nơi cịn gìn giữ và bảo lưu tốt hệ thống lễ hội truyền thống đa dạng,
phản ánh cuộc sống sản xuất nông tang, trị thủy, tái hiện lịch sử… thể hiện tiêu biểu trong lễ hội
Lam Kinh, lễ hội Lê Hoàn, hội làng Hào Lương, hội chùa Xuân Phả, hội làng Phong Lai…
Theo “Đại Việt sử ký toàn thư”, lễ hội Lam Kinh diễn ra vào mùa xuân, mà trọng điểm
là tháng hai âm lịch. Không thấy chép thời gian tháng tám âm lịch như dân gian lưu truyền
“Hăm mốt Lê Lai, hăm hai Lê Lợi”. Khi điện miếu Lam Kinh bị phá hủy hoàn toàn do con
người và thiên nhiên, thì lễ hội Lam Kinh cũng bị đi vào quên lãng cùng thời gian. Năm 1985,
đền Cham được tu sửa tơn tạo khang trang đáp ứng lịng ngưỡng mộ của nhân dân cả nước
đối với vị anh hùng dân tộc Lê Lợi thì lễ hội Lam Kinh mới chính thức quay trở lại. Từ đó, lễ
hội Lam Kinh được tổ chức hàng năm nhưng không phải diễn ra vào tháng 2 như sử sách còn
lưu giữ mà lễ hội được tổ chức vào tháng tám âm lịch, phù hợp với tâm thức dân gian.
Di tích Lam Kinh gắn liền với lễ hội Lam Kinh và trở thành một mối quan hệ hịa hợp.
Di sản vật thể đã góp phần làm sống dậy một sinh hoạt văn hóa đặc trưng và đến lượt mình, di
sản phi vật thể đã góp phần làm tăng thêm vẻ đẹp cho di tích. Cùng với việc khôi phục và bảo
tồn “thánh địa” Lam Kinh, từ năm 1995 đến nay, lễ hội Lam Kinh được tổ chức thường
xuyên, để trở thành một sự kiện văn hóa lớn của xứ Thanh nói riêng, cả nước nói chung mỗi
dịp 21 - 22 tháng 8 âm lịch. Lễ hội Lam Kinh với nhiều nghi thức cổ truyền đậm tính cung
đình, đặc biệt là nghi thức tế lễ từ thời vua Lê Thái tổ, Lê Thái tông, Lê Nhân tông, Lê Thánh
tông truyền lại, nhằm ca ngợi công lao của tổ tiên và công thần nhà Lê trong sự nghiệp trung
hưng đất nước.
Lễ hội Lam Kinh hiện nay tái hiện nhiều sự kiện trọng đại của quốc gia Đại Việt dưới
thời Lê sơ, như “Hội thề Lũng Nhai”, dòng suối “Lê Lợi vi quân, Lê Lai vi tướng, Nguyễn
Trãi vi thần”, “Lê Lai cứu chúa”, “Giải phóng thành Đơng Quan”, “Vua Lê Thái tổ đăng
quang”... Ngoài ra, lễ hội Lam Kinh còn là “sân khấu” của các trò diễn đặc trưng trong khơng
gian lịch sử- văn hóa Lam Kinh nói riêng và của cả xứ Thanh như trị Xn Phả, trị Chiềng,
múa rồng, trống hội... Có thể khẳng định, với các giá trị đặc sắc và không thể thay thế, lễ hội

Lam Kinh gắn với di tích Lam Kinh ví như cội nguồn văn hóa - lịch sử đáng trân trọng và tự
hào không chỉ của riêng xứ Thanh, mà của cả dân tộc.
Hệ thống trò diễn dân gian khơng thể khơng nhắc tới trị Xn Phả (gồm một hệ thống
các trò diễn dân gian đặc sắc mang nhiều yếu tố dân gian xen lẫn cung đình gồm: trị Hoa

46


NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI

Long (Hòa Lan), trò Ai Lao, trò Tú Huần (Lục hồn nhung), trò Xiêm Thành, trò Ngơ Quốc,
cịn gọi là “ngũ trị”. Hình ảnh các qn trò dáng điệu vua chúa, xứ thần, người dân mang
mặt nạ da bò, đầu đội bằng rế, phủ lá quanh mình, tái hiện những sự kiện, khung cảnh lịch sử
quyện vào cảm hứng sinh hoạt dân gian. Trò Xuân Phả là diễn xướng tổng hợp tập quán,
phong tục, tín ngưỡng, âm nhạc, múa, sân khấu, hóa trang, được xem như một đỉnh cao trong
sáng tạo nghệ thuật sân khấu cổ đại của người Việt.
Di sản văn hóa phi vật thể trong khơng gian lịch sử - văn hóa Lam Kinh
TT
Di sản văn hóa phi vật thể
Số lượng
1
Lễ hội
30
2
Trị diễn dân gian
01
3
Làng nghề
06
4

Huyền thoại, nhân vật lịch sử
14
5
Làng cổ
12
Nguồn: Số liệu điều tra của tác giả
Tóm lại, là một vùng đất cổ, khơng gian lịch sử - văn hóa Lam Kinh gắn liền với dấu ấn
sâu đậm của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn thần thánh và lưu giữ trong mình hệ thống di sản đồ sộ
phản ánh những giá trị lịch sử, văn hóa độc đáo. Với vị trí quan trọng đó, khơng gian lịch sử văn hóa Lam Kinh đã khẳng định được tầm vóc và giá trị của nó, khẳng định vai trò là một
trong những dòng chủ lưu góp phần hình thành lịch sử - văn hóa xứ Thanh.

Tài liệu tham khảo
[1]. Ban Quản lý Di tích và Danh thắng Thanh Hóa (2003), Di tích và Danh thắng
Thanh Hóa, tập 3, Nxb Thanh Hóa.
[2]. Vũ Minh Giang (2001), Khu vực học với nghiên cứu phương Đông, Kỷ yếu Hội
thảo quốc gia lần thứ nhất, Nxb ĐHQG Hà Nội.
[3]. Huyện ủy-HĐND-UBND huyện Thọ Xuân (2005),Địa chí huyện Thọ Xuân, Nxb
KHXH.
[4]. Đào Duy Anh (2005), Đất nước Việt Nam qua các đời, Nxb Văn hóa Thơng tin.
[5]. Ngơ Đức Thịnh (1993), Văn hóa vùng và phân vùng văn hóa ở Việt Nam, Nxb Khoa
học Xã hội.
[6]. Ngô Đức Thịnh (2000), Bản sắc văn hóa vùng ở Việt Nam, Nxb Khoa học Xã hội.
[7]. Ngô Đức Thịnh (2004), Tiểu vùng văn hóa xứ Thanh, Tạp chí Văn hóa Dân gian, số
(1), trang 91.
[8]. Phạm Tuấn, Thử xác định địa bàn hương Lam Sơn đầu thế kỷ 15, Thanh Hóa xưa và nay.
[9]. Trần Quốc Vượng (chủ biên) (2008), Cơ sở văn hóa Việt Nam, Nxb Giáo dục.

47

NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI

LAM KINH CULTURAL HISTORICAL SPACE
Luu Thi Ngoc Diep, Ph.D student
Abstract: Lam Kinh cultural historical space (Xuan Lam commune, Tho Xuan district)
is centered by Lam Kinh shrine. However, this site belongs to many neighboring communes of
Tho Xuan, Ngoc Lac and Thuong Xuan districts (Thanh Hoa).This is a space that
accumulates outstanding cultural values (including tangible and intangible cultural values).
The spiritual strength of Lam Son region land and the existence of Lam Kinh cultural heritage
has made this place a seamless historical space and an unique cultural area in the culturalhistorical flow of Thanh land.
Key words: heritage, cultural value, cultural-historical space, Thanh land.

Người phản biện: TS. Lê Thị Thảo (ngày nhận bài 21/02/2019; ngày gửi phản biện
22/02/2019; ngày duyệt đăng 02/4/2019).

48