SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM - Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học bài vẽ tranh chân dung ở khối lớp 4

1
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học bài vẽ
tranh chân dung ở khối lớp 4

Mở đầu
1.Lý do lựa chọn đề tài
Trải qua hàng trăm thế kỷ tồn tại và phát triển từ trong hang động nguyên thuỷ
tới các xu hướng đương đại, các hoạ sĩ đã thể nghiệm rất nhiều lối vẽ với đủ chất liệu
thích hợp để làm giàu kho tàng mĩ thuật thế giới.
Sự phát triển hội hoạ không theo đường thẳng mà thông qua sự lắt léo đặc thù,
không thể đồng nhất giữa các cách nhìn khác nhau và thời đại khác nhau. Mối “bất
hoà” giữa hội hoạ “hiện thực” và hội hoạ “trừu tượng” thị giác truyền thống sửng sốt
trước hình thái sáng tạo nghệ thuật lạ mắt, kỳ quặc.
Mĩ thuật là một môn học độc lập trong chương trình học của bậc tiểu học với
mục tiêu giáo dục tiểu học là: Giáo dục tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành
những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể
chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản để tiếp tục học trung học cơ sở, bởi nghệ thuật
luôn mở ra con đường mới và lý thú cho nền văn minh nhân loại. Cũng như bao loại
hình nghệ thuật khác, nền nghệ thuật tạo hình không ngừng ban tặng cho các thế hệ
thưởng ngoạn, mỹ thuật nhiều mỹ cảm manh mẽ, với học sinh tiểu học khi được học
mĩ thuật sẽ có những cảm nhận riêng của mình.
Với bản thân tôi là một giáo viên trực tiếp dạy bộ môn Mĩ thuật, luôn mong
muốn nâng cao chất lượng dạy và học Mĩ thuật nói chung và chất lượng học bài vẽ

2
tranh chân dung nói riêng, nên tôi chọn đề tài: “ Một số biện pháp nhằm nâng cao
chất lượng dạy học bài vẽ tranh chân dung ở khối lớp 4 trường tiểu học Cát Linh,
Quận Đống Đa, Thành Phố Hà Nội” nhằm giúp cho các em học sinh vẽ bài tranh chân
dung được đẹp hơn và các em thêm yêu môn học.

2.Mục đích nghiên cứu
Giống như bao thể loại tranh khác, tranh chân dung cũng có những nét riêng,
độc đáo, sự độc đáo của tranh chân dung là ở chỗ ngoài việc biểu đạt một con người
cụ thể còn thể hiện được nội tâm và suy nghĩ của con người đó bằng sự cảm nhận của
người vẽ và bằng tình cảm của người vẽ nói chung và của học sinh nói riêng.
Đề xuất một số biện pháp dạy học bài vẽ tranh chân dung cho học sinh lớp 4.
Nhằm nâng cao chất lượng dạy và học mĩ thuật nói chung và chất lượng bài vẽ của
học sinh trong trường nói riêng.
Là một giáo viên dạy bộ môn mĩ thuật ở lứa tuổi tiểu học tôi cần trau dồi và bổ
xung thêm nhiều kiến thức về tranh chân dung để truyền thụ cho các em một cách dễ
hiểu nhất. Và thông qua bài học các em học sinh thêm yêu mến với bộ môn nghệ
thuật tạo hình.

3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.
3.1 Đối tượng nghiên cứu.
- Một số biện pháp dạy học vẽ tranh chân dung.
- Học sinh lớp 4.
3.2 Phạm vi nghiên cứu.
- Nghiên cứu về tranh chân dung của các hoạ sĩ nói chung đặc
biệt nghiên cứu tranh chân dung của học sinh tiểu học vẽ.
4. Phương pháp nghiên cứu.
- Thu thập tài liệu.
- Sưu tầm tranh chân dung của hoạ sĩ và của học sinh tiểu học.
- Mô tả, phân tích và tổng hợp.


4
Nội dung
Chương I: Lịch sử hình thành và phát triển của tranh chân dung

1. Thế nào là tranh chân dung
Khái niệm tranh chân dung.
Tranh chân dung là tranh vẽ một người hoặc một mẫu người nào đó như tranh
chân dung các anh hùng dân tộc, các nhà khoa học, nhà tri thức có công với đất nước
hoặc là tranh chân dung của người thân, bạn bè, có khi là một mẫu người mình thích,
có khi là tự hoạ...
Tranh chân dung nhất thiết phải miêu tả con người có thực chứ không phải do
con người vẽ tưởng tượng hoặc bịa đặt ra. Nếu có sự tưởng tượng với ý nghĩa sáng
tạo thì tranh chân dung ấy cũng phải dựa vào con người có thực, con người mà người
vẽ đã được nhìn thấy, biết tới hoặc đã quen thân.
Thể loại tranh chân dung:
Thể loại tranh chân dung rất đa dạng có chân dung tự hoạ, chân dung nhóm
hoặc chân dung có phong cách làm nền...
Có thể chiatranh chân dung thành 3 loại:
Chân dung vẽ gương mặt con người (gồm đầu, mặt. cổ và có thêm một phần
vai) thường được đặc tả rất chi tiết, đặc biệt là đôi mắt và cái miệng. Với loại tranh
này, ngoài những yếu tố như các nét vẽ và cách cắt cúp gương mặt ( chính diện,
nghiêng hoặc quay ) đôi mắt và cái miệng có một ý nghĩa quan trọng trong việc thể
hiện thần thái hoặc mọi diễn biến cảm xúc tâm lý của nhân vật.
Chân dung nửa người ( từ đầu, mặt đến ngực hoặc đến thắt lung, thậm chí đến
đầu gối). Loại chân dung này ngoài việc diễn tả dương mặt nhân vật còn được hoạ sĩ
chú ý miêu tả trang phục của nhân vật để phô diễn vẻ đẹp của cơ thể.

5
Chân dung toàn thân: Đối với loại tranh này người vẽ rất quan tâm đến dáng
hình và các động tác của nhân vật; cử chỉ, thái độ ứng xử qua động tác và dáng điệu
còn biểu đạt cả mối tương quan, quan hệ tâm lý giữa các nhân vật trong tranh.
Đối tượng tranh chân dung
Tranh chân dung là một thể loại rất khó vẽ vì đối tượng diễn tả chính là con
người, mà con người thường rất phức tạp và tinh tế, ở mỗi thời kỳ lịch sử sẽ tạo ra

những bức chân dung khác nhau về đối tượng.
ở thời trung cổ, đối tượng chủ yếu trong tranh chân dung là thánh thần, đức
chúa trời, những mẫu người phù hợp với tôn giáo, có tròng mắt mở to như vừa ngơ
ngác vừa đắm chìm trong thế giới thần linh. Một mẫu người luôn hướng tới thế giới
vĩnh cửu trên thiên đường.
ở thời kỳ Phục hưng đối tượng được chọn là những thiên thần, các giáo sĩ,
chiến binh...
Từ thế kỷ 18-19 đến nay, các đối tượng trong tranh có phần đa dạng hơn. Các
hoạ sĩ đã khai thác triệt để sắc thái. Nội tâm và hoàn cảnh sống của nhân vật, từ
những người quyền quý trong xã hội, những nhà tri thức, công nhân, nông dân, cho
đến những kẻ sống dưới đáy bùn xã hội như gái điếm, kẻ ăn xin, những kẻ lang thang
cơ nhỡ...
Một bức chân dung đẹp phải đạt được 2 yếu tố: đẹp về ngoại hình và đẹp cả về
nội tâm nhân vật. Có ý nghĩa là về mặt hình thức phải giống đối tượng, mặt khác
nhân vật ấy trông sinh động, có hồn phản ánh được nét đặc trưng nhất của tính cách
và tâm trạng. Ngoài những phẩm chất trên, tác phẩm chân dung còn phản ánh được cả
tính giai cấp, tính xã hội và tính thời đại của nhân vật.
2. Lịch sử hình thành và phát triển của tranh chân dung.
Trong lịch sử nghệ thuật thế giới, thể loại tranh chân dung có từ lâu đời và phát
triển mạnh. Việc vẽ tranh và làm tượng chân dung là một nhu cầu lớn của các thời

6
đại, các tầng lớp và cá nhân nhất là tầng lớp giàu có. Nếu chúng ta biết rằng các thợ
chụp ảnh chân dung ngày nay bận rộn như thế nào thì chúng ta cũng không thể ngạc
nhiên khi thấy số lượng những bức tranh chân dung nhiều không kể xíêt của các hoạ
sĩ đã vẽ vào thời trước. Do đó, trước khi phát minh ra máy chụp hình, vẽ chân dung là
công việc của mỗi hoạ sĩ đều phải làm được.
Có thể nói từ thời phục hưng trở đi tranh chân dung đã phát triển mạnh. Đó là
có thời kỳ giai cấp tư sản ngày càng lớn mạnh, nhân cách con người được tôn trọng.
Con người có thể tự do phát triển trong mọi lĩnh vực. Có rất nhiều nhà buôn, học giả

và những người giàu làm cho nhu cầu tranh chân dung ngày càng lớn. Đã xuất hiện
những hoạ sĩ chuyên vẽ chân dung như Holbein, Moroni, Drues...
Những bức chân dung nổi tiếng đã đi vào lịch sử mĩ thuật thế giới như tác
phẩm “laJoconde” của leonar de Vinci. Ca ngợi vẻ đẹp và nụ cười bí hiểm của người
thiếu phụ trong tranh, bức tranh “ Đức mẹ Maria và chủa hài đồn” của Raphaen ca
ngợi vẻ đẹp về sự thánh thiện của tình mẫu tử, còn tác phẩm “ Người đàn bà xa lạ”
của Kramska hoạ sĩ Nga miêu tả vẻ đẹp kiêu sa của người thiếu phụ Nga.

ở Hà Lan đã xuất hiện hàng loạt tên tuổi các hoạ sĩ như Rubens. Rembrandt
chân dung nổi tiếng như Reoir với “chân dung nữ diễn viên Janxamarri” hay “ Thiếu
nữ với chiếc quạt”, Van Gogh với nhiều chân dung tự hoạ’’, Cézanne với “người
thiếu nữ đội chiếc mũ len” hay “Lucie và bạn cùng hội viên”... Đặc biệt Picasso với
bức chân dung tuyệt đẹp “Gertrude Stein” Picasso vẽ rất nhiều tranh chân dung. Năm
1996, viện bảo tàng Mĩ thuật hiện đại NewYork đã mở một triển lãm mang tên
“Picasso và tranh chân dung” đó là tác phẩm chuyên vẽ về chân dung của ông trong
suốt bảy thập niên.
ở Việt Nam, trong kho tàng nghệ thuật truyền thống, số lượng tranh chân dung
hầu như rất ít, căn bản là chân dung thờ cúng. Ví dụ chân dung Nguyễn Trãi (lụa).