Ý KIẾN NHẬN XÉT VÀ BÀI HỌC RÚT RA TỪ VIỆC NGHIÊN CỨU QUY TRÌNH KIỂM TOÁN KHOẢN MỤC DOANH THU TRONG KIỂM TOÁN BCTC DO CÔNG TY TNHH DELOITTE VIỆT NAM THỰC HIỆN

Ý KIẾN NHẬN XÉT VÀ BÀI HỌC RÚT RA TỪ VIỆC NGHIÊN
CỨU QUY TRÌNH KIỂM TOÁN KHOẢN MỤC DOANH THU
TRONG KIỂM TOÁN BCTC DO CÔNG TY TNHH DELOITTE
VIỆT NAM THỰC HIỆN
3.1. Nhận xét về cơ cấu tổ chức của công ty TNHH Deloitte Việt Nam
Là một Công ty hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ, Deloitte không những làm hài
lòng khách hàng bởi chất lượng của các báo cáo kiểm toán được thực hiện bởi các KTV
trình độ chuyên môn mà còn bởi thái độ làm việc nghiêm túc, tác phong làm việc hòa
nhã với khách hàng. Với phương châm mỗi nhân viên là hình ảnh, bộ mặt của Công ty,
mỗi nhân viên Deloitte luôn được nhắc nhở về trang phục, cách ứng xử giao tiếp với
khách hàng, điều này đã tạo nên một Deloitte Việt Nam hết sức chuyên nghiệp.
Ra đời sớm nhất tại Việt Nam, Deloitte Việt Nam hiểu rất rõ về môi trường kinh
doanh cũng như các quy định về kế toán, kiểm toán, các chính sách pháp luật tại Việt
Nam. Đây là một lợi thế của Deloitte Việt Nam khi cạnh tranh với các Big 4 khác trên
thị trường Việt Nam. Áp dụng quy trình kiểm toán theo chuẩn của Deloitte toàn cầu và
phần mềm kiểm toán AS/2 được hỗ trợ từ Deloitte Touche Tohmatsu, Deloitte Việt Nam
chất lượng kiểm toán của Deloitte Việt Nam cũng không thua kém gì so với các Deloitte
các nước khác. Deloitte toàn cầu với cam kết hỗ trợ lâu dài cho Deloitte Việt Nam về kỹ
thuật, điều này giúp cho Deloitte Việt Nam có điều kiện cập nhật với những kiến thức
mới về kiểm toán cũng như các lĩnh vực khác một cách nhanh nhất, đồng thời Deloitte
Việt Nam cũng được tiếp cận với nguồn dữ liệu dồi dào về thông tin các Công ty trên
toàn cầu, nhờ vậy, Công ty có thể giảm bớt thời gian và công sức tìm kiếm thông tin về
các khách hàng.
Quy trình kiểm toán của Deloitte Việt Nam được giám sát chặt chẽ bởi nhiều cấp.
Công việc của mỗi KTV đầu tiên sẽ được chính KTV đó kiểm tra, sau đó trưởng phòng
kiểm toán xem xét, cuối cùng chuyên viên kiểm toán cấp cao rà soát lại trước khi phát
hành báo cáo kiểm toán. Chính sự kiểm tra sát sao này nhằm đảm bảo KTV không để
lọt các sai phạm trọng yếu dẫn đến đưa ra ý kiến kiểm toán không phù hợp với thực tế
BCTC.
Là thành viên của một trong những Công ty kiểm toán lớn nhất thế giới, vì thế
Deloitte Việt Nam cũng được thừa hưởng mô hình tổ chức quản lý tương đối chặt chẽ

và hiệu quả. Cơ cấu phòng ban tương đối gọn nhẹ, bố trí tại các vị trí hợp lý từ đó tạo
điều kiện dễ dàng cho nhân viên của các phòng có thể liên hệ với nhau, bàn bạc và trao
đổi thông tin. Các phòng ban được bố trí hợp lý theo từng chức năng và nhiệm vụ của
từng phòng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện công việc.
Ban lãnh đạo của Công ty là những người giàu kinh nghiệm trong chuyên môn và
quản lý đội ngũ nhân viên một cách chuyên nghiệp. Ban lãnh đạo của Công ty đều là
những người đầu ngành trong lĩnh vực kiểm toán, với kinh nghiệm của mình trong công
tác quản lý cũng như điều hành các hoạt động của Công ty đã góp phần quan trọng đem
lại sự phát triển vượt bậc cho Công ty. Thực tế đã chứng minh bằng việc quản lý hiệu
quả, công tác kiểm toán nói chung và các dịch vụ khác do Deloitte cung cấp đều mang
đến chất lượng “ vượt trên sự mong chờ “ của khách hàng.
Deloitte Việt Nam có bản quy chế nhân viên tương đối rõ ràng, quy định chi tiết
trách nhiệm và quyền hạn của từng phòng ban cũng như các chức danh cụ thể trong
Công ty. Điều này là cơ sở để vận hành bộ máy quản lý một cách hiệu quả, tránh tình
trạng chồng chéo lên nhau trong quá trình hoạt động của các bộ phận cũng như xử lý
nhanh chóng các tình huống phát sinh ngoài kế hoạch, đảm bảo hiệu quả hoạt động và
tiết kiệm thời gian.
Đội ngũ nhân viên của Công ty được bố trí theo kinh nghiệm từ thấp đến cao, tạo
điều kiện có thể giúp đỡ nhau nhiều hơn trong công việc. Công ty có đội ngũ nhân viên
trẻ, có trình độ, luôn năng động và nhiệt tình trong công việc. Công ty luôn có chính
sách khen thưởng kịp thời, đồng thời luôn thực hiện đúng, đầy đủ các chính sách đối
với công nhân viên nên đã tạo được niềm tin đối với nhân viên, đội ngũ nhân viên hết
lòng phấn đấu vì sự phát triển chung của Công ty.
Công ty luôn tạo ra môi trường làm việc tương đối chuyên nghiệp, nâng cao trình
độ và trình độ chuyên môn là mục tiêu hàng đầu của Công ty, chính vì thế Công ty luôn
cử những nhân viên có trình độ và kinh nghiệm đi học những khóa đào tạo trong nước
cũng như nước ngoài. Vì vậy Công ty luôn có được đội ngũ nhân viên có chất lượng,
đáp ứng được các yêu cầu đòi hỏi ngày càng lớn của thị trường kiểm toán hiện nay. Đây
là một lợi thế lớn của Công ty trong quá trong trình cạnh tranh với các Công ty kiểm
toán khác trong thị trường kiểm toán đang phát triển hết sức mạnh mẽ.

3.2. Về tổ chức kiểm toán khoản mục doanh thu
Công ty đã áp dụng một cách triệt để và rất thành công những ứng dụng của công
nghệ trong quá trình thực hiện kiểm toán. Phải thừa nhận rằng, phần mềm kiểm toán
AS/2 chính là một công cụ kiểm toán rất hữu ích cho KTV trong quá trình thực hiện
kiểm toán. AS/2 có những hướng dẫn chi tiết cho KTV trong việc thực hiện từng phần
hành kiểm toán trong đó có phần hành doanh thu. Bên cạnh đó nó là nơi lưu trữ những
tài liệu, những giấy tờ làm việc của KTV một cách khoa học. Vì thế đã giúp cho việc
soát xét công việc của các KTV cấp cao cho mỗi cuộc kiểm toán trở nên dễ dàng hơn.
AS/2 giúp KTV tiết kiệm thời gian và công sức cho mỗi cuộc kiểm toán.
Như đã biết, DTT là một trong những Công ty kiểm toán và tư vấn lớn nhất thế
giới với tổng số nhân viên trên toàn Thế giới là trên 120.000 người, qua hệ thống các
Công ty thành viên và các văn phòng đại diện ở trên 150 quốc gia trên Thế giới. DTT
luôn cung cấp các dịch vụ với chất lượng cao, đáp ứng các nhu cầu của các khách hàng
khó tính nhất trên toàn Thế giới. Để làm được điều này, DTT có quy trình kiểm toán
tương đối hiện đại, đảm bảo chất lượng cuộc kiểm toán luôn ở mức cao nhất và ít xẩy
ra sai sót trong quá trình thực hiện kiểm toán. Với vị thế là một trong những Công ty
thành viên của DTT, Deloitte Việt Nam đã được tiếp nhận rất nhiều các công nghệ hiện
đại mà nổi bật hơn cả là quy trình kiểm toán tiên tiến. Quy trình kiểm toán của Deloitte
Việt Nam được xây dựng dựa trên quy trình kiểm toán hiện đại của Deloitte toàn cầu
phù hợp với điều kiện thực tế kiểm toán tại Việt Nam. Vì thế các hợp đồng kiểm toán
được Công ty thực hiện luôn đảm bảo chất lượng cao, các sai sót trong quá trình thực
hiện kiểm toán thường ít xẩy ra. Nhờ quy trình kiểm toán hiện đại kết hợp với sự hỗ trợ
của phần mềm kiểm toán tiên tiến đã giúp cho công việc của KTV trở nên đơn giản, nhẹ
nhàng hơn mà vẫn đảm bảo chất lượng công việc ở mức cao.
Quy trình kiểm toán khoản mục doanh thu của Deloitte Việt Nam vẫn đảm bảo
tuân thủ theo quy trình chung của một cuộc kiểm toán được thực hiện trong cả 3 bước:
Lập kế hoạch kiểm toán, thực hiện kiểm toán và kết thúc kiểm toán. Tuy nhiên trong
mỗi bước của Quy trình lại được phân nhỏ thành các bước chi tiết hơn. Việc chia nhỏ
quy trình này sẽ giúp công việc của KTV được hướng dẫn một cách cụ thể hơn, các
công việc KTV thực hiện luôn luôn đảm bảo hiệu quả ở mức độ cao nhất, ít có sai sót

xẩy ra do mức độ chặt chẽ của quy trình. Hon thế nữa, việc chia nhỏ này cũng giúp các
KTV cấp cao có thể dễ dàng kiểm soát công việc của các KTV, đảm bảo chất lượng
cuộc kiểm toán luôn ở mức cao nhất.
Trong mọi cuộc kiểm toán về doanh thu, Công ty luôn tiến hành thực hiện đánh
giá hiệu quả hoạt động của hệ thống KSNB của khách hàng trong việc thực hiện kiểm
soát đối với việc ghi nhận doanh thu. Việc đánh giá này được Deloitte Việt Nam thực
hiện thông qua việc đánh giá ban đầu về khách hàng. Mọi chính sách kiểm soát của
khách hàng đối với khoản mục doanh thu đều được KTV thu thập một cách đầy đủ.
Những thông tin ban đầu này được KTV lưu trong phần chỉ mục 4000 – tìm hiểu hệ
thống KSNB của AS/2. Trong việc mô tả hệ thống KSNB của khách hàng về khoản
mục doanh thu, KTV thường sử dụng một trong ba phương pháp gồm: bảng câu hởi về
hệ thống KSNB, bảng tường thuật và lưu đồ. Việc lựa chọn phương pháp nào là hoàn
toàn phụ thuộc vào KTV và phụ thuộc vào đặc trưng riêng của từng khách hàng. KTV
có thể lựa chọn một phương pháp để mô tả hệ thống KSNB của khách hàng hoặc cũng
có thể kết hợp các phương pháp để mô tả rõ hơn về quy trình kiểm soát đối với từng
nghiệp vụ hay khoản mục của khách hàng.
Thường xuyên có sự kiểm tra, giám sát và đánh giá chất lượng thực hiện kiểm
toán khoản mục doanh thu. Trước hết, tự bản thân mỗi KTV khi thực hiện công việc
kiểm toán phải tự đánh giá công việc mình đã làm xem có đạt yêu cầu hay không. Sau
đó, sẽ có sự đánh giá, giám sát của chủ nhiệm kiểm toán và dặc biệt là sự đánh giá công
việc của các chuyên gia kiểm toán cấp cao của Deloitte. Việc thường xuyên kiểm tra và
đánh giá công việc sẽ giúp phát hiện được các sai sót trong quá trình thực hiện để có
các biện pháp khắc phục và điều chỉnh kịp thời.
Trong quy trình kiểm toán khoản mục doanh thu tại Công ty, các thủ tục phân tích
được thực hiện tương đối có hiệu quả. Hiệu quả ở đây không chỉ ở trên khía cạnh giúp
cho KTV giảm bớt được các thủ tục kiểm tra chi tiết, mà việc thực hiện hiệu quả các
thủ tục phân tích giúp KTV có được cái nhìn tổng quát hơn, đánh giá được chính xác
hơn các sai sót trong quá trình thực hiện kiểm toán doanh thu mà. Mô hình ước tính
được KTV xây dựng dựa trên nguồn số liệu tương đối tin cậy thu thập được, đồng thời
công thức ước tính sát với thực tế tại khách hàng đã đảm bảo số liệu ước tính tương đối

chính xác và kết quả so sánh là đáng tin cậy.
3.3. Bài học rút ra từ việc nghiên cứu quy trình kiểm toán khoản mục doanh thu
tại Công ty YNHH Deloitte Việt Nam
Do thực tế hoạt động của các Công ty tại Việt Nam khác nhiều so với các công ty
khác trên thế giới. Vì vậy, khi áp dụng quy trình kiểm toán đối với khoản mục doanh
thu của Deloitte toàn cầu thì Deloitte Việt Nam đã có sự biến đổi cho phù hợp tuân thủ
đúng theo nguyên tắc cái chung và cái riêng. Biến đổi không có nghĩa là thay đổi hoàn
toàn, vẫn phải dựa trên sườn quy trình kiểm toán doanh thu chung của Deloitte toàn
cầu, tuy nhiên trong mỗi bước của quy trình lại có những biến đổi sao cho hợp lý như
nên giảm bớt các công việc trong mỗi bước, chỉ thực hiện những công việc cần thiết để
tránh sự chồng chéo và đem lại hiệu quả cao nhất.
Thực tế việc đánh giá hệ thống KSNB đối với khoản mục doanh thu sẽ giúp ích rất
nhiều trong công việc của KTV. Nó sẽ giúp cho công việc kiểm toán phần hành doanh
thu trở nên đơn giản và đáng tin cậy hơn nếu hệ thống này được dánh giá hoạt động có
hiệu quả. Chính vì lý do đó tại Deloitte việc đánh giá hoạt động của hệ thống KSNB với
khoản mục doanh thu được chú trọng thực hiện, từ đó làm giảm bớt và tiết kiệm được
thời gian, công sức và chi phí kiểm toán. Mặc dù vậy Công ty vẫn nên tăng cường thực
hiện các thử nghiệm kiểm soát đối với khoản mục doanh thu. Các thử nghiệm này nên
tập trung đánh giá sự hiện diện của hệ thống KSNB và sự hoạt động có hiệu quả hay
không của hệ thống này.
Bên cạnh việc tiếp tục hoàn thiện và cập nhật các chuẩn mực kế toán và kiểm toán
mới, công ty đã tìm hiểu và nắm bắt được sự thay đổi của khoa học công nghệ và sự lớn
mạnh của thị trường chứng khoán phù hợp với quy luật phát triển chung của xã hội và
của nền kinh tế. Việc nắm bắt được sự thay đổi của khoa học công nghệ sẽ giúp KTV
không bị bỡ ngỡ trước những thay đổi hiện đại trong quá trình hạch toán ghi nhận
doanh thu. Bên cạnh đó, việc lớn mạnh của thị trường chứng khoán sẽ giúp KTV có
được khá nhiều thông tin hữu ích từ thị trường này, nhất là các chỉ tiêu tài chính quan
trọng, từ đó phục vụ đắc lực trong công việc của mình.
Công ty cần đẩy mạnh hơn nữa việc thực hiện các cuộc kiểm toán sơ bộ về doanh
thu cho khách hàng. Có thể kiểm toán 3 tháng, 6 tháng hoặc 9 tháng tùy theo từng loại

hình doanh nghiệp. Thực tế đã chứng minh, việc thực hiện các cuộc kiểm toán sơ bộ sẽ
giúp cho việc thực hiện kiểm toán cuối năm công việc trở nên đơn giản hơn và theo đó
chi phí kiểm toán sẽ giảm mà hiệu quả của cuộc kiểm toán lại được tăng cao.