Hành trình trở thành nhà lãnh đạo

ON BECOMING A LEADER
Copyright 2003 by Warren Bennis Inc.
First Edition Copyright 1989 by Warren Bennis Inc.
All rights reserved.
First published in the United States by Basic Book, a member of the
Perseus Books Group.
Baãn Tiïëng Viïåt àûúåc xuêët baãn theo sûå nhûúång quyïìn cuãa Perseus
Books Inc.
4 5
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO
LÚÂI KHEN DÂNH CHO
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO
“Warren Bennis, nhâ thûåc hânh bêåc thêìy, nhâ nghiïn cûáu
vâ nhâ l thuët, àậ viïët mưåt cën sấch giấo khoa vúä lông
thiïët thûåc dânh cho nhâ lậnh àẩo nhûng vêỵn à àưå tinh tïë
vâ phûác tẩp cêìn thiïët. Khưng ch àïì nâo quan trổng hún,
khưng ai cố thïí cưng kđch cën sấch”.
-
TOM PETERS
“Bâi hổc tûâ cën sấch nây rêët dûát khoất vâ thuët phc.”
-
FORTUNE
“Àêy lâ cën sấch quan trổng nhêët ca Warren Bennis.”
-
PETER DRUCKER
“Mưåt cën sấch th võ... nẩm bùçng nhûäng viïn àấ qu sấng
sët.”
-
DALLAS TIMES - HERALDS
“Bennis xấc àõnh nhûäng nhên tưë then chưët àïí lậnh àẩo thânh
cưng vâ gip ta vệ ra kïë hoẩch àïí ni dûúäng nhûäng phêím

chêët àố”.
-
SUCCESS
“Rộ râng àêy lâ tấc phêím hay nhêët ca Bennis, rêët êën tûúång
vâ cố nhûäng àống gốp àêìy nghơa”.
-
BUSINESS FORUM
“Rêët ngẩc nhiïn, cën sấch cho ta thêëy nhûäng cấi nhòn sấng
sët vâo thïë giúái ca nhûäng ngûúâi lậnh àẩo. Bennis khếo lếo
lưåt bỗ lúáp bao bổc bïn ngoâi vâ gip chng ta nhòn thêëy
bẫn chêët ca quấ trònh lậnh àẩo. Hậy àổc vâ gùåt hấi thânh
quẫ tûâ cën sấch nây”.
-
HARVEY B. MCKAY
“Warren Bennis àậ chẩm àïën cưët lội ca quấ trònh lậnh àẩo,
ca sûå trung thûåc, chên thêåt, vâ têìm nhòn khưng bao giúâ bõ
àống khung trong mưåt cưng thûác nâo. Cën sấch nây lâ tiïu
chín gip chng ta lûåa chổn nhûäng nhâ lậnh àẩo múái mâ
mổi ngûúâi àang rêët cêìn”.
-
BETTY FRIEDAN
“Sûå sấng sët vâ tâi nùng viïët vùn ca Warren Bennis àậ
khiïën nhûäng bâi hổc tûâ cấc nhâ lậnh àẩo hâng àêìu nûúác
M trúã nïn hêëp dêỵn cho mổi quẫn trõ viïn trïn thïë giúái.”
-
CHARLES HANDY
6 7
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO PHÊÌN ÀÊÌU
Mc lc
Lúâi cẫm ún...................................................................................................................

9
Lúâi giúái thiïåu cho lêìn tấi bẫn nùm 2003 ..........................................
11
Lúâi giúái thiïåu bẫn gưëc, nùm 1989 ...........................................................
33
1. Lâm ch hoân cẫnh..........................................................................
49
2. Nùỉm vûäng nhûäng àùåc àiïím cú bẫn .................................
89
3. Hiïíu rộ bẫn thên...............................................................................
109
4. Hiïíu vïì thïë giúái xung quanh ................................................
133
5. Hậy lâm theo mấch bẫo ca tiïìm thûác ......................
169
6. Kïë hoẩch hânh àưång cho bẫn thên:
dưëc toân lûåc, cưë gùỉng thûã mổi cú hưåi..........................
185
7. Vûúåt qua nghõch cẫnh ................................................................
221
8. Thu phc ngûúâi khấc...................................................................
237
9. Tưí chûác hưỵ trúå - hóåc gêy cẫn trúã ...................................
259
10. Xêy dûång tûúng lai .....................................................................
283
Tiïíu sûã ...............................................................................................................
301
HÂNH TRỊNH
TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO

8 9
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO
Lúâi cẫm ún
Mùåc d chó cố mònh tưi àûáng tïn tấc giẫ cën sấch nây nhûng
giưëng nhû mổi cën sấch khấc, àêy lâ mưåt tấc phêím nhúâ sûå cưång
tấc ca nhiïìu ngûúâi. Tûâ rêët lêu rưìi, tưi nhêån ra rùçng cấch hổc hỗi
hiïåu quẫ nhêët lâ liïn tc giao tiïëp vúái nhiïìu ngûúâi. Chđnh nhúâ
nhûäng bíi trô chuån vui vễ, th võ vúái nhûäng àưìng nghiïåp
thưng minh mâ nhûäng tûúãng, sau khi àậ àûúåc chổn lổc vâ hiïåu
àđnh ca tưi, múái thûåc sûå ài vâo trang sấch. Trong lêìn phất hânh
trûúác ca cën sấch Hânh trònh trúã thânh nhâ lậnh àẩo, tưi cưë
gùỉng ghi nhêån lẩi têët cẫ nhûäng ai àậ gip tưi, bùçng cấch nây hay
cấch khấc, hònh thânh nïn cën sấch nây. Vâ tưi cng rêët biïët
ún têët cẫ nhûäng àưìng nghiïåp, nhûäng ngûúâi cưång sûå, vâ bẩn bê,
nhûäng ngûúâi àậ cho tưi kiïën tû vêën, kinh nghiïåm chun mưn
vâ thúâi gian ca hổ rêët hâo phống.
Àưëi vúái lêìn tấi bẫn ca thïë k 21 nây, tưi àùåc biïåt biïët ún nhûäng
cưång tấc viïn ca mònh. Trûúác hïët lâ trúå l ca tưi tẩi Àẩi hổc
Nam California, Marie Christian. Marie lûu giûä mổi tâi liïåu ca
tưi cho quấ trònh viïët sấch theo trêåt tûå mưåt cấch khưng mïåt mỗi
vúái sûå khếo lếo vâ thưng minh. Cư êëy àậ gip àúä tưi chuån nhỗ
lêỵn chuån lúán àïí tưi suy nghơ vâ viïët mưỵi ngây. Tiïëp theo tưi xin
10 11
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO
cẫm ún Nick Philipson, ngûúâi biïn têåp tẩi Perseus Books. Àïí chín
bõ cho êën bẫn nùm 2003, Nick gip tưi nhiïìu hún cưng viïåc ca
mưåt biïn têåp viïn àôi hỗi. Ưng bùỉt àêìu àổc cën sấch Hânh trònh
trúã thânh nhâ lậnh àẩo khưng chó vúái mưåt cấi nhòn àêìy ûu ấi
mâ côn gốp phï bònh gip tưi. Ưng lûu tưi nhûäng àiïìu ngây
nay vêỵn côn tưìn tẩi vâ thêåm chđ quan trổng hún cẫ lâ chó cho tưi

biïët nhûäng chưỵ nâo khưng côn giấ trõ nûäa. Ưng gip tưi chónh sûãa
lẩi cën sấch sao cho ph húåp vúái thúâi àẩi nhûng khưng hïì khiïën
tưi nẫn chđ. Vâ hún hïët lâ trong quấ trònh àố, ưng vûâa lâ ngûúâi
bẩn, vûâa lâ àưìng nghiïåp àng nghơa. Ưng àậ cho tưi nhûäng nhêån
àõnh sùỉc bến cng nhûäng khđch lïå àưång viïn. Ưng chó ra nhûäng
lưỵi sai nhûng vêỵn àẫm bẫo giûä àûúåc tûúãng vâ giổng vùn ca
tưi, gip kïët húåp cẫ hai ëu tưë àố vâo trong cưng viïåc vâ àẫm
bẫo tấc phêím khưng hïì phư trûúng. Nối tốm lẩi, tưi rêët vui àûúåc
lâm viïåc vúái ưng. Cëi cng, tưi xin gûãi lúâi cẫm ún àïën ngûúâi bẩn
vâ lâ cưång tấc viïn ca tưi, Patricia Ward Biederman. Pat vâ tưi
cố mưåt mưëi quan hïå trong cưng viïåc mâ đt ai cố thïí cố àûúåc. Trong
hâng nhiïìu thêåp niïn, cư êëy àậ khuën khđch cấc tûúãng ca tưi
vâ gip chng thùng hoa. Mưỵi khi chng tưi lâm viïåc cng nhau,
tưi ln ghi nhúá lâ nhûäng cưång sûå thên thiïët ca tưi lâ nhûäng ngûúâi
khiïën tưi suy nghơ, cûúâi àa vâ cẫm nhêån àûúåc tònh cẫm thêåt sûå
dânh cho nhau.
Lúâi giúái thiïåu
cho lêìn tấi bẫn
nùm 2003
Phêìn giúái thiïåu lâ bûác tranh phấc thẫo vïì thïë giúái tẩi thúâi àiïím
cën sấch àûúåc viïët. Khi tưi viïët phêìn giúái thiïåu cho êën bẫn àêìu
tiïn ca cën sấch Hânh trònh trúã thânh nhâ lậnh àẩo chó trûúác
khi nố àûúåc xët bẫn vâo nùm 1989, thïë giúái àang trong thúâi k
cố nhiïìu thay àưíi lẩ thûúâng. Mùåc d mưåt sưë ngûúâi àậ dûå àoấn lâ
Bûác tûúâng Berlin sệ sp àưí vâo thấng 11 trong sûå hoan nghïnh
àốn chúâ ca mổi ngûúâi, chđnh thûác chêëm dûát thúâi k chia cấch
àêët nûúác tûâ sau Chiïën tranh Thïë giúái thûá II, nhûng vâo àêìu nùm
àố, khi cën sấch xët hiïån trûúác cưng chng, nûúác Àûác vêỵn chûa
thưëng nhêët, Liïn bang Xư viïët vêỵn tưìn tẩi vâ mưåt ưng George Bush
giâ cẫ lẩi lïn ngưi Tưíng thưëng tẩi Hoa K. Cấch Berlin khưng xa

lâ àêët nûúác Nam Tû thưëng nhêët tûúng àưëi n bònh. Lc àố, Nelson
Mandela, ngûúâi sau nây àûúåc thïë giúái vinh danh lâ George
Washington ca chêu Phi vêỵn bõ cêìm t trong nhâ t ca chïë àưå
phên biïåt chng tưåc Apartheid úã Nam Phi. Trïn thïë giúái chó cố
khoẫng 400 ngûúâi úã mưåt sưë rêët đt cú quan chđnh ph vâ trûúâng
12 13
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO PHÊÌN ÀÊÌU
àẩi hổc biïët àïën Internet. Thêåm chđ ngay cẫ nhûäng ngûúâi nhòn
xa trưång rưång vêỵn khưng hònh dung àûúåc sûå ẫnh hûúãng mẩnh
mệ ca Internet àïën mổi thûá tûâ nïìn kinh tïë toân cêìu àïën cẫ cấch
mâ bổn khng bưë sûã dng Internet cho tưåi ấc nghiïm trổng ca
chng. Nùm 1989, ngûúâi M àậ cố àiïån thoẩi khưng dêy vâ àêìu
mấy video (VCRs) nhûng sûå tưìn tẩi ca àiïån thoẩi di àưång vâ DVD
chó tưìn tẩi trong trđ tûúãng tûúång ca mổi ngûúâi.
Cho àïën nùm 2002, tûác lâ mûúâi ba nùm sau, khi tưi viïët lẩi
phêìn giúái thiïåu cho cën sấch nây tẩi Cambridge, Massachusetts,
cẫ thïë giúái àang tûå hỗi liïåu M cố tiïën hânh cåc chiïën vúái Iraq.
Cûåu tưíng thưëng Jimmy Carter thò vûâa nhêån àûúåc giẫi thûúãng
Nobel Hôa bònh vâ sau àố vâi ngây, Bùỉc Triïìu Tiïn cưng bưë lâ
cëi cng hổ àậ cố àûúåc v khđ hẩt nhên. Cẫ hânh tinh bõ che
ph búãi bống ma thẫm hổa v khđ hẩt nhên xẫy ra. Kïí tûâ àónh
cao ca Chiïën tranh Lẩnh vâo thêåp niïn 60, ngûúâi ta khưng côn
e ngẩi vïì khẫ nùng nây. Lc àố, ngay cẫ trễ em trong cấc trûúâng
hổc M cng hổc cấch khom ngûúâi chẩy vâ che chùỉn àêìu trong
trûúâng húåp Liïn bang Xư viïët têën cưng. Khi tưi viïët lúâi giúái thiïåu
cho êën bẫn àêìu tiïn, nûúác M chó àang trïn àâ hưìi phc sau khi
thõ trûúâng chûáng khoấn sp àưí vâo thấng Mûúâi nùm 1987. Kïí tûâ
àố, cẫ àêët nûúác trẫi qua mưåt thúâi k phất triïín thõnh vûúång chûa
tûâng cố trong lõch sûã. Nhûng trong hai nùm gêìn àêy, sûå phất triïín
àố lẩi lẩc vâo mưåt giai àoẩn hưỵn loẩn nhêët mâ nhûäng ngûúâi úã thïë

hïå dûúái 50 tíi tûâng chûáng kiïën. Nùm 1989, àẫng Dên Ch mong
chúâ mònh sệ lẩi bûúác vâo giânh lêëy Nhâ Trùỉng nhúâ hy vổng vâo
thưëng àưëc trễ tíi àêìy sûác ht ca vng Arkansas. Sau àố, Bill
Clinton àậ lâm tưíng thưëng trong hai nhiïåm k. Tưíng thưëng Bill
àậ bõ àûa ra tôa (d cëi cng àûúåc tun bưë trùỉng ấn) trong nhiïåm
k tưíng thưëng ca mònh vò mưëi quan hïå húá hïnh vúái thûåc têåp viïn
trễ trung trong chiïëc ấo àêìm mâu xanh ca Nhâ Trùỉng. Hiïån giúâ,
George W. Bush àang lâm ch cùn phông bêìu dc sau cåc tranh
cûã d thêët bẩi trûúác cưng chng nhûng cëi cng vêỵn thùỉng nhúâ
vâo sûå phấn quët lêìn àêìu tiïn trong lõch sûã kïët quẫ thùỉng thua
ca Tôa ấn Tưëi cao Liïn bang. Nhúâ vâo cưng nghïå vûúåt bêåc, con
ngûúâi àậ giẫi mậ àûúåc bưå gen ca chđnh mònh. Àiïìu nây gip
chng ta hiïíu rộ hún bao giúâ hïët nhûäng bđ mêåt vïì bưå nậo con
ngûúâi. Mùåc d AIDS vêỵn lâ cùn bïånh giïët chïët ngây câng nhiïìu
ngûúâi úã chêu Phi vng cêån sa mẩc Sahara hún bêët k mưåt cún
dõch nâo khấc thúâi Trung cưí vâ hiïån àang lan rưång mưåt cấch
nhanh chống àïën cấc nûúác chêu Ấ thò tẩi M, AIDS khưng côn lâ
mưåt ấn tûã hònh nûäa.
Trong chûúng múã àêìu cën sấch Hânh trònh trúã thânh nhâ
lậnh àẩo, tấc giẫ nối àïën viïåc “lâm ch hoân cẫnh” vâ thûåc tïë thò
viïåc nây ngây câng trúã nïn quan trổng cng nhû khố khùn hún
bao giúâ hïët. Nối mưåt cấch khấc, mổi thûá thay àưíi hoân toân kïí tûâ
nùm 1989. Trong cën sấch bấn chẩy nhêët nùm 1999 Chiïëc Lexus
vâ cêy Ưliu ca nhâ bấo tûâng àoẩt giẫi Pulitzer – Thomas L.
Friedman – thò “thïë giúái chó múái trôn mûúâi tíi.”
Sûå xët hiïån ca World Wide Web (www) lâ vđ d àiïín hònh nhêët
vò nố mang àïën sûå thay àưíi lúán nhêët ca thïë giúái. Vâo nùm 1989,
400 ngûúâi sûã dng Internet àêìu tiïn àậ dûå àoấn lâ Internet sệ
lâm mưåt cåc cấch mẩng trong liïn lẩc viïỵn thưng ca thïë giúái.
Nhûng hổ cng khưng thïí ngúâ lâ mûác àưå ẫnh hûúãng lan nhanh

khng khiïëp ca Internet nhû hiïån giúâ. Khi tưi viïët lúâi giúái thiïåu
cho cën sấch nây, hâng ngây trïn thïë giúái cố àïën 580 triïåu ngûúâi
sûã dng Internet vâ con sưë nây cûá tùng lïn gêëp àưi cûá sau mưỵi
100 ngây. Thêåm chđ nïëu Bûác tûúâng Berlin khưng sp àưí vâo thấng
11-1989, viïåc mổi ngûúâi trïn thïë giúái liïn lẩc vúái nhau bùçng mẩng
14 15
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO PHÊÌN ÀÊÌU
àiïån tûã cng cố thïí kếo àưí têët cẫ nhûäng bûác tûúâng ngùn cấch
trûúác kia cng nhû thu hểp têët cẫ khoẫng cấch giûäa cấc qëc gia
bõ cư lêåp.
Kïí tûâ nùm 1989, cưng nghïå àậ mang lẩi àiïìu mâ thûác hïå
khưng thïí àem lẩi cho thïë giúái nây. Cưng nghïå àố tẩo ra mưåt cưång
àưìng nưëi mẩng trïn toân thïë giúái. Web gip thïë giúái biïët àïën nhûäng
cåc cấch mẩng d nhỗ ca cấc cưång àưìng trïn thïë giúái, vđ d
nhû cåc nưíi loẩn giânh quìn tûå trõ tẩi bang Chiapas ca Mexico
cấch àêy vâi nùm. Thïë nhûng cho d cưng nghïå gip cho thïë giúái
nây trao àưíi thưng tin dïỵ dâng hún vâ thu hểp lẩi khoẫng cấch
ca thïë giúái thò cưng nghïå vêỵn chùèng thïí gip thïë giúái nây bònh
n hún. Lêìn cëi cng tưi phẫi ài kiïím tra tim mẩch lâ khi thïë
giúái nây bõ cêëu xế khùỉp núi vïì vêën àïì biïn giúái giûäa cấc nûúác,
liïn quan àïën hún bưën mûúi qëc gia. Vâ liïn lẩc viïỵn thưng khưng
nhûäng ngùn cẫn mâ côn hưỵ trúå mưåt sưë h tc tưn giấo khùỉp thïë
giúái tiïëp tc phất triïín mẩnh mệ, thïí hiïån dûúái hònh thûác biïën
nhûäng con ngûúâi mêët lông tin thânh qu dûä vâ àûa nhûäng phất
minh cưng nghïå vïì ấp dng cho thúâi k Trung cưí. Hêåu quẫ lâ
giúâ àêy chng ta sưëng trong mưåt thïë giúái mâ ph nûä vêỵn côn bõ
nếm àấ àïën chïët vò tưåi ngoẩi tònh vâ trong khi hâng ngân ngûúâi
trïn khùỉp thïë giúái xem hònh ẫnh àố qua vïå tinh.
Kinh tïë thïë giúái cng trẫi qua thúâi k chuín àưíi. Trung Qëc
ài theo hûúáng thûúng mẩi hốa cng vúái nhûäng hònh thûác khấc

ca ch nghơa tû bẫn. Tûâng cố thúâi tûúãng vïì mưåt Cưång àưìng
chung chêu Êu chó lâ mưåt àiïìu khưng tûúãng trïn sấch vúã thò giúâ
àêy tûúãng àố lẩi trúã thânh hiïån thûåc. Cưång àưìng àố lâ cố thûåc,
thïí hiïån úã viïåc dng mưåt àưìng tiïìn chung múái lâ euro thay thïë
cho nhûäng àưìng mark Àûác, àưìng franc Phấp. Trong sët nhiïìu
nùm qua tẩi M, Nïìn Kinh tïë Múái àậ xët hiïån, phất triïín thõnh
vûúång rưìi sau àố ài vâo giai àoẩn thoấi trâo. Trong sët thêåp niïn
90, dûúâng nhû nhûäng cư cêåu thanh niïn úã lûáa tíi 20 nâo cng
cố thïí thânh lêåp cưng ty kinh doanh trïn mẩng àiïån tûã rưìi ngưìi
chúâ giấ cưí phiïëu ca mònh tùng vn vt d hổ vêỵn chûa kõp àûa
hâng hốa ca mònh ra thõ trûúâng vâ cng chûa biïët lúâi lưỵ nhû thïë
nâo. Trong bưëi cẫnh cẫ mưåt nïìn kinh tïë chó dûåa trïn nhûäng hûáa
hển khưng thûåc tïë, sûå sp àưí ca quẫ bom thïë hïå kinh tïë dotcom
chó lâ vêën àïì thúâi gian. Nhûng d vêåy thò nhûäng hïå ly ca Nïìn
Kinh tïë Múái vêỵn côn tưìn tẩi vâ hoẩt àưång bònh thûúâng cho d
nghơa chng thïí hiïån trïn chó sưë Nasdaq mang àêìy sûå hùçn th.
Cng giưëng nhû nïìn kinh tïë ca thïë k 21, Nïìn Kinh tïë Múái sệ
àûúåc tiïëp nùng lûúång búãi ngìn vưën tri thûác. Thúâi k mâ tâi sẫn
qu giấ nhêët ca cưng ty lâ cấc tôa nhâ vâ thiïët bõ khưng côn
nûäa. Giúâ àêy chđnh tûúãng múái lâ ngìn nùng lûúång vâ sûác mẩnh
trong nïìn kinh tïë toân cêìu. Àưëi vúái ngûúâi lậnh àẩo hay nhûäng
ngûúâi lậnh àẩo ca tûúng lai thò bâi hổc rt ra tûâ thúâi k Nïìn
Kinh tïë Múái lâ quìn lûåc sệ lâ kïët quẫ tûâ tûúãng chûá khưng phẫi
tûâ võ trđ trong cấc tưí chûác. Ngay lc nây, cấc phûúng tiïån truìn
thưng àẩi chng viïët vïì hònh ẫnh nhûäng cưng nhên viïn chûác
mïåt mỗi phẫi tûâ bỗ giêëc mú àûúåc vïì hûu súám khi chûáng kiïën cẫnh
giấ trõ ca cấc qu 401(k) giẫm ài tûâng qu mưåt. Thïë nhûng úã
nûãa cëi ca nùm 2002, cấc cưng nhên viïn chûác rêët vui mûâng
vò cố viïåc vâ tòm cấch àïí duy trò cưng viïåc ca hổ. Nhûng àiïìu
nây sệ súám thay àưíi. Vâ mưåt khi àiïìu nây thay àưíi thò ngûúâi lậnh

àẩo nâo mën dêỵn dùỉt tưí chûác, doanh nghiïåp ca mònh ài àïën
thânh cưng mưåt lêìn nûäa phẫi tûúãng thûúãng vâ thêåm chđ nêng niu
chiïìu chång nhûäng nhên viïn nâo cố nhûäng tûúãng hay. Nhûäng
giai àoẩn kinh tïë thẫm hẩi vûâa qua tẩo àiïìu kiïån cho nhûäng nhâ
lậnh àẩo hẩng hai thïí hiïån sûå bêët cêín mâ khưng phẫi trẫ giấ.
16 17
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO PHÊÌN ÀÊÌU
Sùỉp túái, nhûäng chu k kinh tïë sấng sa sệ àïën vâ khi àố chó nhûäng
nhâ lậnh àẩo khưng àưëi xûã vúái nhên viïn, vúái ngûúâi xung quanh
theo kiïíu ngûúâi trïn kễ dûúái nûäa mâ nhû nhûäng àưìng nghiïåp vâ
cưång sûå múái cố thïí sưëng sốt vâ thùng hoa àûúåc.
Nïëu chu k ca Nïìn Kinh tïë Múái lâ hònh thânh, tùng trûúãng,
phất triïín rưìi li tân thò nhûäng nhâ lậnh àẩo cng thïë. Mưåt trong
nhûäng xu hûúáng chïët ngûúâi ca thêåp niïn 90 lâ sûå xët hiïån ca
cấc CEO nưíi tiïëng. Nhâ quẫn trõ Lee Iacocca ca Chrysler cố lệ lâ
nhâ lậnh àẩo hiïån àẩi àêìu tiïn mâ ngûúâi ta quen mùåt nhû cấc
ngưi sao àiïån ẫnh hay nhẩc rock. Dên M ln cho rùçng doanh
nghiïåp, têåp àoân chó lâ cấi bống ca nhûäng vơ nhên, vâ nhûäng
nhâ lậnh àẩo hâo nhoấng ln àûúåc tûúãng thûúãng nhiïìu hún mûác
àống gốp ca hổ vúái tưí chûác, àiïìu khiïën cho nhâ lậnh àẩo thûåc
sûå nhû John Adams phất àiïn lïn. Nhûng suy nghơ àố khưng côn
dïỵ kiïím soất àûúåc nûäa trong nhûäng nùm vûâa qua ca thïë k 20.
ëu tưë chđnh khiïën hònh ẫnh vâ hoân cẫnh thûåc tïë ca nhûäng
ngûúâi àûáng àêìu têåp àoân àiïín hònh khưng côn giưëng nhû c nûäa
lâ chïë àưå lûúng thûúãng cho hổ. Khưng ai trong chng ta nghơ rùçng
nhûäng doanh nhên thânh àẩt trong nhûäng cưng ty hâng àêìu
àấng phẫi sưëng trong nghêo khố. Vâo thêåp niïn 70, thêåp niïn
chïë àưå lûúng bưíng cho doanh nhên vûúåt ra khỗi sûå kiïím soất,
mûác thu nhêåp trung bònh mưåt CEO úã M cao gêëp 40 lêìn thu nhêåp
trung bònh ca mưåt cưng nhên. Tuy nhiïn tđnh àïën nùm 2000,

theo thưng tin tûâ Hiïåp hưåi Lao àưång vâ Àẩi hưåi cấc tưí chûác k
nghïå Hoa K (AFL-CIO) thò t lïå nây tùng lïn gêëp 300 lêìn. Nùm
2002, túâ bấo Business Week bấo cấo mûác thu nhêåp ca nhûäng
CEO hâng àêìu ca M lâ 11 triïåu, so sấnh vúái mûác thu nhêåp trïn
àêìu ngûúâi lc àố lâ $30.000/nùm.
Àiïìu khiïën ngûúâi ta cẫm thêëy lo lùỉng nhiïìu nhêët tûâ con sưë so
sấnh kïåch cúäm nây lâ nố nhêën mẩnh khoẫng cấch ngây câng lúán
giûäa con sưë 1% dên M nhûng nùỉm giûä trïn 50% tâi sẫn so vúái
nhûäng ngûúâi côn lẩi. Trong sưë nhûäng con ngûúâi côn lẩi, cố thïí kïí
ra lâ têìng lúáp trung lûu ngây câng giẫm dêìn trong khi têìng lúáp
bêìn cng – nhûäng ngûúâi thiïëu cẫ hy vổng vâ bẫo hiïím y tïë – ngây
câng tùng. Trong sët nûãa sau ca thïë k 20, t lïå têìng lúáp trung
lûu tùng lïn lâ kïët quẫ ca mưåt cêu chuån cưí tđch vïì sûå thânh
cưng trong kinh doanh ca nhûäng ngûúâi nây. Vò vêåy, sûå biïën mêët
ca têìng lúáp vưën xët thên tûâ nhûäng con ngûúâi tin tûúãng vâo lông
trung thânh vúái tưí chûác vâ lâm viïåc hùng hấi hïët mònh àïí mang
lẩi sûå àẫm bẫo vïì kinh tïë, cng lâ mưåt cêu chuån chng ta phẫi
lûu trong thïë k múái nây. Vâ trûâ khi xu hûúáng tiïìn ngây câng
chẫy nhiïìu vâo ti ca chó mưåt sưë đt ngûúâi àẫo chiïìu côn khưng
thò àêy sệ lâ mưåt viïỵn cẫnh thûåc sûå u ấm, khùỉc nghiïåt.
Khi cấc CEO bùỉt àêìu trúã thânh nhû nhûäng ưng hoâng bâ cha,
hổ nïn cêín thêån vò gieo giố sệ gùåp bậo. Thay vò thïë, nhiïìu ngûúâi
trúã nïn quấ kiïu ngẩo. Nùm 2001 vâ 2002, hïët têåp àoân nây àïën
têåp àoân khấc nưëi ài nhau sp àưí, hêåu quẫ ca nhûäng gian
lêån kïë toấn, cho vay bêët húåp phấp vâ mua bấn nưåi giấn. Trong
cún lưëc cố cấc têåp àoân nhû Enron, WorldCom, Adelphia, Global
Crossing vâ ImClone. Nhiïìu nhâ quẫn trõ cao cêëp ca cấc têåp
àoân nây chđnh thûác bõ båc tưåi vâ bõ công tay dêỵn àưå ài. Hònh
ẫnh gêy cùm phêỵn nhêët chđnh lâ “nûä hoâng” Martha Stewart ca
ImClone khi bâ nây àưëi mùåt vúái khẫ nùng båc tưåi hònh sûå vò àậ

lïånh bấn hïët cưí phiïëu ca ImClone chó trûúác khi ngûúâi ta thưng
bấo lâ cố thïí loẩi thëc àiïìu trõ ung thû múái ca ImClone sệ khưng
àûúåc Tưí chûác An toân thûåc phêím Liïn bang (FDA) chêëp thån.
Nhiïìu ngûúâi vui sûúáng vâ àa cúåt khiïëm nhậ trïn sûå thêët bẩi ca
18 19
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO PHÊÌN ÀÊÌU
Martha, mư tẫ nhâ t ca bâ vúái giêëy dấn tûúâng cố sổc nhû xâ
lim, mưåt kiïíu cûúâi trïn nưỵi àau ca ngûúâi khấc vúái cm tûâ
Marthafreude.
Nhâ triïët hổc Ralph Waldo Emerson thûúâng àốn châo bẩn bê
tûâ lêu khưng gùåp vúái cêu hỗi: “Kïí tûâ lêìn cëi chng ta gùåp nhau,
anh àậ nhêån ra àiïìu gò chûa?”. Riïng àưëi vúái bẫn thên tưi, tưi
nhêån thêëy hún bao giúâ hïët, sûå chđnh trûåc lâ tđnh cấch quan trổng
nhêët ca mưåt nhâ lậnh àẩo. Àêy cng lâ tđnh cấch mâ hổ sệ phẫi
thïí hiïån rêët nhiïìu trong cåc àúâi. Rêët nhiïìu nhâ lậnh àẩo – khưng
chó nhûäng nhâ quẫn trõ cao cêëp trong cấc têåp àoân, cấc quan chûác
trong nhâ thúâ tưn giấo, cng nhû nhiïìu võ àûáng àêìu trong nhûäng
lơnh vûåc khấc nhau – qụn rùçng ngûúâi khấc àang quan sất hổ
rêët k vâ bêët cûá lc nâo hổ cng cố thïí bõ chêët vêën hóåc phẫi
chõu trấch nhiïåm trûúác cưng chng. Hổ qụn rùçng cố nhûäng àiïìu
àûúåc coi lâ húåp phấp nhûng chûa chùỉc húåp vúái lông ngûúâi. Vâ
hổ qụn rùçng nïëu cưng chng mang àïën cho hổ àiïìu gò thò cưng
chng cng cố thïí lêëy ài bêët cûá lc nâo. Hậy nhòn vâo bâi hổc
Martha Stewart.
Nhûäng v bï bưëi ca cấc têåp àoân tấc àưång tiïu cûåc àïën thõ
trûúâng chûáng khoấn vưën trûúác àêy vêỵn hoẩt àưång tưët sau khi
nhûäng v bï bưëi ca Enron vâ cấc cưng ty gian lêån khấc qua ài.
Hâng nghòn t àưla àậ bõ bưëc khối do nhûäng c hẩ cấnh an toân
ca giúái quẫn trõ viïn vúái hâng ni tiïìn khưíng lưì. Àấm mêy u ấm
bao ph khùỉp núi àïën nưỵi cûåu CEO ca Intel lc àố lâ Andy Grove

phẫi thưët lïn, “Tưi cẫm thêëy thêåt xêëu hưí vò mònh lâ mưåt trong
nhûäng nhâ quẫn trõ M úã thúâi àiïím nây.”
Nhûäng nhâ lậnh àẩo ngây nay phẫi gấnh chõu hêåu quẫ nhû
thïë nâo? Cố thïí tûâ tònh hònh lưån xưån àố, thò rưët cåc, nhûäng nhâ
quẫn trõ ngây nay sệ nhêån àûúåc cấc khoẫng thu nhêåp thêëp hún
thúâi trûúác, d dơ nhiïn cấc CEO vêỵn sệ kiïëm hún àûúåc rêët nhiïìu
so vúái thu nhêåp trung bònh ca mưåt cưng nhên. Nhúâ vâo nhûäng
qu nhû 401(k), giúâ àêy cưng nhên viïn chûác cng lâ nhûäng cưí
àưng ca cấc qu àố, vò vêåy, trong tûúng lai, hổ hoân toân cố
quìn u cêìu nhûäng ngûúâi àiïìu hânh cấc tưí chûác kia phẫi trung
thûåc vâ trẫ cho nhûäng nhâ quẫn trõ àố mưåt mûác lûúng thêëp hún
so vúái trûúác kia. Nhûäng nhâ quẫn trõ ca cấc tưí chûác phi lúåi nhån
cng nhû nhûäng tưí chûác khấc cố thïí sệ nhêån mûác lûúng thêëp
hún nhûng chõu sûå kiïím soất nhiïìu hún. Cố lệ nhû thïë lẩi lâ àiïìu
tưët. Tûâ trûúác giúâ khi nghiïn cûáu vïì tđnh sấng tẩo trong cưng viïåc
thò tiïìn dûúâng nhû lâ mưåt trúã ngẩi chûá khưng hïì lâ mưåt àưång lûåc.
Nhûäng nhâ quẫn l àûúåc trẫ lûúng thêëp hún cố lệ sệ têåp trung toân
têm toân lâm tưët cưng viïåc vò nhûäng phêìn thûúãng mang lẩi do
cẫm giấc hoân thânh tưët cưng viïåc lâ quan trổng hún cẫ. Lc àố cố
lệ hổ nhêån ra rùçng hònh ẫnh mưåt nhâ kinh doanh cố àẩo àûác cng
quan trổng nhû nhiïåm v phẫi lâm tùng doanh sưë vêåy.
Tưi hy vổng lâ mổi ngûúâi sệ búát phêỵn nưå, bònh tơnh lẩi àïí suy
nghơ mưåt cấch nghiïm tc àïën têån cng vïì cêu hỗi “Vai trô mc
àđch ca cấc doanh nghiïåp vâ cấc tưí chûác khấc trong thïë giúái ngây
nay lâ gò?”. Suy nghơ tưí chûác lâ mưåt cưỵ mấy tẩo ra giấ trõ cho cấc
cưí àưng ngây nay trúã nïn quấ àún giẫn vâ đt giấ trõ. Vêåy thò cố
nghơa êín d nâo khấc sấng sa hún khưng? Tưi rêët thđch khấi
niïåm tưí chûác, doanh nghiïåp lâ mưåt thûåc thïí hûäu cú, cố thïí thay
àưíi vâ tûúng tấc vúái nhûäng tấc àưång xung quanh hóåc quan niïåm
ca Charles Handy: tưí chûác nhû mưåt cưång àưìng trong xậ hưåi. Quan

àiïím xem xết cấc tưí chûác, doanh nghiïåp nhû mưåt cưång àưìng xậ
hưåi ngây câng nhêån àûúåc nhiïìu sûå ch , àùåc biïåt khi chng ta
sưëng trong mưåt xậ hưåi mâ thúâi gian úã cưng súã côn nhiïìu hún úã
gia àònh. Hún nûäa, chng ta cng ngây câng mong mën mònh
20 21
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO PHÊÌN ÀÊÌU
cố thïí cên bùçng giûäa cåc sưëng cấ nhên vâ cưng viïåc. Thêåm chđ
ngay cẫ khi chng ta bêån rưån sët ngây vúái mấy nhùỉn tin vâ àiïån
thoẩi di àưång úã cưng súã, chng ta vêỵn mong mën mưåt cưng viïåc
cố nghơa à àïí bâo chûäa cho viïåc àậ bỗ lúä rêët nhiïìu cú hưåi àûúåc
úã bïn cẩnh con cấi. Ngûúâi àûáng àêìu têët cẫ cấc tưí chûác cêìn phẫi
suy nghơ nghiïm tc vâ lêu dâi vïì vêën àïì nhû sûå khen thûúãng
cho cưng nhên àưìng thúâi phẫi biïën cưng súã thânh mưåt mưi trûúâng
thên thiïån. Thêåt lâ mưåt bi kõch khi nhûäng nhâ lậnh àẩo quấ sûäng
súâ vâ bêån têm àïën nhûäng v tai tiïëng gêìn àêy àïën nưỵi khưng
nhêån ra àûúåc bẫn chêët triïët l vâ àẩo àûác ca chng. Thêåm chđ,
côn tïå hẩi hún nûäa nïëu nhûäng v tai tiïëng àố khiïën cho cưng
chng nhòn nhêån kinh doanh khưng phẫi lâ mưåt nghïì xûáng àấng
àïí lâm, cng giưëng nhû trûúác kia, nhûäng v bï bưëi chđnh trõ lâm
vêëy bêín hònh ẫnh ca cấc dõch v cưng đch.
Theo nhû mêëy tđt bấo rm beng gêìn àêy, tưi nghơ cấc bẩn cng
thêëy rùçng thấi àưå ca chng ta àưëi vúái nhûäng nhâ lậnh àẩo thưng
thûúâng thay àưíi theo chu k. Cố lc thò chng ta hïët mûåc ch
vâ tấn tûúãng hổ, àưëi xûã vúái hổ nhû nhûäng ưng hoâng bâ cha,
rưìi sau àố lẩi àưëi xûã quay ngûúåc lẩi 180 àưå coi hổ nhû qu dûä.
Cấch cû xûã cûåc àoan nâo cng khưng àng. Cêìn phẫi ghi nhúá lâ
bïn ngoâi nhûäng kễ nhû Dennis Kozlowski (võ CEO bõ hêët khỗi võ
trđ lậnh àẩo ca Tyro) thò côn cố hâng trùm, hâng ngân nhûäng
ngûúâi lâ lậnh àẩo xët chng vâ àấng kđnh trïn thûúng trûúâng.
Bïn cẩnh àố lâ nhûäng con ngûúâi tâi ba ca cấc tưí chûác phi chđnh

ph, cấc nhốm hoẩt àưång xậ hưåi, trong trûúâng hổc, cấc nïìn vùn
hốa vâ cấc tưí chûác hoẩt àưång phi lúåi nhån. Hổ chđnh lâ nhûäng
ngûúâi mâ ngûúâi lậnh àẩo tûúng lai cêìn tòm ra vâ cưë gùỉng cẩnh
tranh vúái hổ.
Tưi xin phếp àûa ra mưåt vđ d. Gêìn àêy, tưi cố xët bẫn mưåt
cën sấch mang tïn Geeks and Geezers trong àố so sấnh vâ àưëi
chiïëu nhûäng nhâ lậnh àẩo kiïíu c vâ kiïíu múái. Trong sưë nhûäng
nhên vêåt àûúåc tưi vâ àưìng tấc giẫ cën sấch lâ Bob Thomas phỗng
vêën cố Sidney Harman, CEO ca Harman International Industries
(HII). Cấch àêy khưng lêu, khi mưỵi ngây lẩi cố mưåt v bï bưëi liïn
quan àïën vêën àïì gian lêån trong kinh doanh ca cấc têåp àoân,
trong mưỵi k bấo cấo qu ca mònh, Sidney thûúâng xun gûãi
thưng bấo àïën toân thïí cấc cưí àưng ca HII. Trong thưng bấo
àố, ưng bấo vúái hổ lâ bẫn thên cưng ty HII khưng liïn quan àïën
cấc thânh viïn trong ban giấm àưëc àiïìu hânh. Àưìng thúâi, ưng
nhêën mẩnh HII ấp dng cú chïë ph húåp nhùçm àẫm bẫo sûå trung
thûåc ca ban giấm àưëc vâ bẫn thên cưng ty. Ưng àẫm bẫo vúái
cấc cưí àưng ưng sệ biïët nïëu trong cưng ty cố chưỵ nâo trc trùåc.
Ưng viïët nhû sau, “Tưi toân têm toân vò cưng ty. Tưi xem xết
mổi viïåc vâ sệ biïët nïëu cố chuån gò xẫy ra.” Tưi cho rùçng hânh
àưång ca Sidney chûáng tỗ mưåt lưëi cû xûã nhanh nhẩy vâ àêìy trấch
nhiïåm. Tưi cho rùçng nhû thïë múái lâ lậnh àẩo.
Mưåt trong nhûäng ëu tưë quan trổng hâng àêìu cng giưëng nhû
têët cẫ nhûäng nhâ lậnh àẩo vơ àẩi àậ ấp dng mâ Sidney àậ ni
dûúäng chđnh lâ sûå thânh thêåt ngay thùèng. Tưi tûâng viïët rêët nhiïìu
vïì àïì tâi lậnh àẩo nhûng mậi àïën sau nây tưi múái nhêån ra mưåt
khđa cẩnh rêët quan trổng àống gốp vâo thânh cưng ca mưåt tưí
chûác, doanh nghiïåp, àố chđnh lâ sûå phô tấ hïët lông ca nhûäng
ngûúâi ài theo chûá khưng phẫi lâ tâi lậnh àẩo ca bẫn thên nhûäng
nhâ lậnh àẩo, mưåt àiïìu mâ dûúâng nhû khưng mêëy ai lûu têm àïën.

Sidney cố lûu mưåt khêíu hiïåu rêët k qúåc tïn bân lâm viïåc ca
mònh lâ, “Trong mưỵi tưí chûác chùỉc chùỉn lc nâo cng cố mưåt ngûúâi
nâo àố biïët rêët rộ mổi viïåc thûåc sûå àang diïỵn ra nhû thïë nâo. Kễ
àố nïn bõ sa thẫi.” Dơ nhiïn lâ khêíu hiïåu ca Sidney nghe khưng
22 23
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO PHÊÌN ÀÊÌU
thån tai. Nhûng ưng thûåc hânh triïåt àïí viïåc lùỉng nghe, thêåm chđ
múâi mổc nhûäng kễ cố quan àiïím bêët àưìng vúái ưng. Thïë nhûng
trong rêët nhiïìu cấc doanh nghiïåp, tưí chûác khấc thò ngûúåc lẩi.
Nhûäng ai dấm nối lïn sûå thêåt khưng àûúåc ngûúâi khấc mong chúâ
lẩi thûåc sûå bõ sa thẫi hóåc đt nhêët lâ bõ cấch ly khỗi mổi ngûúâi.
Tưi kïí àêy mưåt vđ d, bi kõch liïn quan àïën v nưí ca con tâu
v tr Challenger. Vâo ngây 28 thấng Giïng nùm 1989, Phi
thuìn con thoi Challenger phất nưí chó sau khi àûúåc phống lïn
vâ lâm chïët toân bưå sấu nhâ du hânh v tr cng vúái giấo viïn
khưng gian àêìu tiïn, Christa McAuliffe. Àêy lâ thẫm hổa khưng
gian àau thûúng nhêët trong lõch sûã Hoa K. Thêåm chđ nố khiïën
ngûúâi ta àau lông hún khi ngûúâi thên ca cấc phi hânh gia cng
têån mùỉt chûáng kiïën cẫnh tûúång bi thẫm êëy. Àấng lệ thẫm hổa
nây àậ khưng xẫy ra. Chó mưåt ngây trûúác khi phi thuìn àûúåc
phống lïn khưng gian, Roger Boisjoly, k sû ca Morton Thiokol,
mưåt nhâ cung cêëp thiïët bõ cho Cú quan Hâng khưng V tr Hoa
K (NASA) cẫnh bấo cấc cêëp trïn ca mònh vïì mưåt lưỵi chïët ngûúâi
trïn vïët hân ca con tâu. Lúâi cẫnh bấo ca Boisjoly àïën vúái nhûäng
ngûúâi liïn quan nhûng khưng ai xûã l chng. Phêìn thûúãng vò sûå
can àẫm khi nối lïn sûå thêåt àïí ngùn chùån trûúác thẫm hổa ca
Boisjoly lâ ưng bõ sa thẫi. Kïí tûâ àố, ưng chuín sang kiïëm sưëng
bùçng cưng viïåc ài thuët giẫng cấc viïåc cẫnh bấo vâ cấc vêën àïì
khấc liïn quan àïën àẩo àûác nối chung. L do lâ vò ưng khưng
bao giúâ kiïëm àûúåc mưåt cưng viïåc khấc trong ngânh hâng khưng

v tr nûäa. Mưåt lúâi khun húi khố nët mâ ưng dânh cho nhûäng
ai dấm lïn tiïëng nối ra sûå thêåt lâ – hậy chùỉc chùỉn lâ bẩn àậ cố
mưåt cưng viïåc khấc lâm hêåu thỵn trûúác khi nối ra sûå thêåt.
Cho d nhûäng ngûúâi nối cố quan àiïím àưëi lêåp cố àûúåc trổng
vổng thò hiïëm khi nâo hổ sưëng sốt nưíi trong cấc tưí chûác hóåc
doanh nghiïåp. Tưi nhúá cố mưåt bûác hoẩt hổa gêìn àêy vệ mưåt ngûúâi
khưíng lưì cưng nghiïåp, vêy xung quanh lâ nhûäng kễ xu nõnh. Mêëy
tïn nây sa lïn: “Àûáa nâo chưëng àưëi lẩi thò àưìng nghơa vúái tûâ:
tao nghó viïåc”. Cấc tưí chûác, doanh nghiïåp thûúâng cố xu hûúáng
àưëi xûã khùỉc nghiïåt vúái nhûäng ai khùng khùng nối lïn sûå thêåt àấng
xêëu hưí. Vđ d nhû Sherron Watkins ca têåp àoân nùng lûúång
Enron hóåc Colleen Rowley – àùåc v vâ lâ ngûúâi tró trđch FBI. Vâ
têët nhiïn lâ trong mưåt tưí chûác hóåc doanh nghiïåp, khưng ai àấng
giấ hún nhûäng nhên viïn dấm nối ra sûå thêåt vúái lậnh àẩo ca
mònh. Àưi khi cấc tưí chûác, doanh nghiïåp cng ngưëc ngïëch thêåm
chđ ài ngûúåc lẩi àẩo àûác khi lâm nhû khưng biïët gò vïì nhûäng tin
xêëu. Thấi àưå im lùång ca ngânh cưng nghiïåp xe húi trûúác nhûäng
mêỵu xe húi hóåc xe tẫi cố thïí gêy nguy hiïím àïën tđnh mẩng lâ
mưåt vđ d quấ sûác tûúãng tûúång. Nhûng nhûäng ngûúâi lậnh àẩo
thûåc sûå ln ln coi trổng nhûäng ai dấm nối sûå thêåt cho d sûå
thêåt àố khưng dïỵ dâng tiïëp nhêån. Khưng gò khiïën mưåt ngûúâi lậnh
àẩo chòm xìng nhanh bùçng viïåc xung quanh anh ta hóåc cư ta
chó toân lâ nhûäng kễ ba phẫi. Thêåm chđ khi nhûäng lúâi phẫn àưëi
kia khưng àng, thò àêëy cng lâ mưåt cú hưåi àïí ngûúâi lậnh àẩo
àấnh giấ lẩi võ trđ vâ giấ trõ ca mònh. Àưìng thúâi gip hổ thûã thấch
ëu àiïím ca mònh. tûúãng nâo hay sệ câng hay hún nïëu chng
àưëi diïån vâ vûúåt qua àûúåc thûã thấch. Nhûäng nhên viïn cêëp dûúái
nối lïn sûå thêåt cêìn àïën lông can àẫm vâ cố thïí sệ phẫi trẫ giấ
cho sûå chđnh trûåc ca mònh. Nhûng lâm nhû thïë thò anh ta hóåc
cư ta múái chûáng tỗ àûúåc khưng gò khấc hún chđnh lâ khẫ nùng

lậnh àẩo ca mònh. Viïåc sùén sâng àûáng trûúác mưåt ưng sïëp nâo
àố vâ nối lïn sûå thêåt cố thïí khiïën cho cấ nhên anh ta mêët viïåc
lâm nhûng sệ rêët bưí đch cho anh ta trong mưåt tưí chûác khấc tưët
àểp hún sau nây.
24 25
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO PHÊÌN ÀÊÌU
Àiïìu nây gip tưi suy nghơ àïën mưåt vêën àïì mâ tưi àậ hổc àûúåc
tûâ khi viïët cën sấch Hânh trònh trúã thânh nhâ lậnh àẩo nây.
Lậnh àẩo vơ àẩi vâ ngûúâi phô tấ cho hổ ln ln lâm viïåc vúái
nhau trong mưåt mưëi quan hïå húåp tấc sấng tẩo. Chng ta thûúâng
cố xu hûúáng nghơ rùçng lậnh àẩo phẫi lâ nhûäng thiïn tâi cư àưåc
giưëng nhû nghïå sơ. Thêåt ra, thúâi k mâ mưåt ai àố d tâi ba àïën
mêëy mưåt mònh cố thïí àưëi phố vúái mổi viïåc àậ qua rưìi. Nhûäng vêën
àïì chng ta àưëi diïån ngây nay xët hiïån quấ nhanh vâ quấ phûác
tẩp. Vò vêåy, chng ta cêìn sûå húåp sûác ca nhiïìu nhûäng con ngûúâi
tâi nùng àïí cng àưëi phố vúái chng. Vâ àûáng àêìu dêỵn dùỉt nhốm
ngûúâi àố chđnh lâ lậnh àẩo, thêåm chđ cố thïí lâ mưåt nhốm cấc lậnh
àẩo khấc nhau. Nhû tưi vâ Patricia Ward Biederman viïët trong cën
sấch Organizing Genius: The Secrets of Creative Collaboration,
“Ngûúâi k binh àún àưåc àậ chïët”. Àïí cố thïí dêỵn dùỉt mưåt nhốm
lúán, ngûúâi àûáng àêìu khưng cêìn phẫi cố têët cẫ nhûäng k nùng nhû
cấc cấ nhên trong nhốm cố. Anh ta hay cư ta chó cêìn cố mưåt têìm
nhòn, mưåt khẫ nùng têåp húåp mổi ngûúâi vâ sûå chđnh trûåc. Ngûúâi
nây cng cêìn àïën khẫ nùng quẫn l siïu viïåt, k nùng hën luån
– úã àêy nghơa lâ tòm ra ngûúâi cố tâi, khẫ nùng nhêån thêëy àêu lâ
sûå lûåa chổn àng, mưåt sûå lẩc quan khiïën ngûúâi khấc phẫi lẩc quan
theo, khẫ nùng gip ngûúâi khấc vêån dng mùåt mẩnh nhêët ca
hổ, khẫ nùng àiïìu àònh trung hôa mêu thỵn vâ khẫ nùng mang
lẩi sûå cưng bùçng. Vâ cëi cng, nhûng lâ ëu tưë ln phẫi cố chđnh
lâ lông chđnh trûåc. Hún nûäa, con ngûúâi thêåt ca anh ta hay cư ta

phẫi mang lẩi sûå tin tûúãng cho ngûúâi khấc. Thïë giúái ngây nay
khưng hïì àún giẫn hún cng khưng hïì phất triïín chêåm hún quấ
khûá. Vò vêåy, sûå húåp tấc vâ khẫ nùng kïët húåp mổi ngûúâi àïí cng
nhau lâm viïåc quan trổng hún bao giúâ hïët.
Gêìn àêy cố hai sûå kiïån àùåc biïåt àôi hỗi àïën khẫ nùng lậnh àẩo.
Thûá nhêët chđnh lâ thẫm hổa 11.9. Khng bưë têën cưng vâo Trung
têm Thûúng mẩi Thïë giúái – WTC vâ Lêìu Nùm Gốc vâo ngây
11.9.2001. Sûå kiïån nây khiïën nûúác M thay àưíi hïët sûác sêu sùỉc
giưëng nhû thêët bẩi tẩi Trên Chêu Cẫng nùm xûa. Ai trong chng
ta suy nghơ túái nghơa ca sûå lậnh àẩo vâ thay àưíi cố lệ cho rùçng
tưëc àưå nhûäng thay àưíi ngây câng tùng tưëc vâ rùçng chng ta phẫi
tòm cấch nùỉm lêëy cú hưåi nây vâ vui mûâng vò nố. Nhûng cố nhiïìu
thay àưíi khiïën ta thêåt khưng dïỵ chêëp nhêån àûúåc, àónh àiïím lâ
thẫm hổa 11.9. Kïí tûâ sau cåc Àẩi Khng hoẫng - Great
Depression, nûúác M tûâng lâ mưåt núi rêët an toân. Tûâ sau cåc
nưåi chiïën, chûa hïì cố mưåt cåc chiïën tranh nâo xẫy ra trong lông
nûúác M. Cho d vêỵn côn sûå khưng cưng bùçng vâ phên biïåt chng
tưåc, àêy vêỵn lâ qëc gia cố sûå àưåc lêåp àấng kïí nhêët vâ lâ qëc
gia chêëp nhêån sûå àa dẩng vïì vùn hốa, chng tưåc vâ sûå khấc biïåt
ca tûâng cấ nhên. V têën cưng 11.9 khiïën cho nûúác M ngây câng
kếm an toân. Nùm 2002, v àấnh bom khng bưë tẩi cêu lẩc bưå
àïm úã àẫo Bali – rộ râng lâ nhùỉm àïën phûúng Têy. Kïë tiïëp lâ hâng
loẩt nhûäng v bùỉn tóa úã vng ngoẩi ư th àư Washington, D.C
câng lâm cho hònh ẫnh mưåt nûúác M an toân bõ xối môn. Chng
ta vêỵn sệ quay lẩi vúái v 11.9, cố gùỉng tòm ra nghơa trong hâng
ngân cấi chïët kia, àâo búái trong àưëng àưí nất àïí rt ra nhûäng bâi
hổc. Àiïìu nây sệ khiïën chng trúã thânh àiïìu gò àố cố nghơa hún
thay vò chó nhùỉc àïën tai hổa àố vúái mưåt con sưë thûúng vong mêët
mất vư nghơa nâo àố.
Chng ta biïët mưåt àiïìu lâ trong mưåt thïë giúái câng hiïím ấc thò

nhu cêìu vïì ngûúâi lậnh àẩo trong mưỵi tưí chûác, trong mưỵi àõnh chïë
cêëp thiïët hún bao giúâ hïët. Nùm 2002, trong quấ trònh nghiïn cûáu
tẩi sao nhûäng con ngûúâi lẩ lng kia lẩi trúã thânh lậnh àẩo, Bob
Thomas vâ tưi khấm phấ ra rùçng khẫ nùng lậnh àẩo ca hổ ln
26 27
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO PHÊÌN ÀÊÌU
ln xët hiïån sau mưåt vâi quấ trònh chuín àưíi – thưng thûúâng
lâ rêët nùång nïì. Chng tưi gổi quấ trònh àố lâ lô tưi luån ra nhâ
lậnh àẩo. Khi mưåt phống viïn phỗng vêën tưi lâm thïë nâo mâ tưi
lẩi thđch th vúái àïì tâi nây, tưi bẫo vúái anh ta rùçng nïëu tûâng sưëng
qua thúâi nhûäng nùm 30-40 mâ khưng suy nghơ vïì vêën àïì nây
múái lâ lẩ. Àố lâ thúâi àẩi ca nhûäng cêy àẩi th trïn thïë giúái –
nhûäng tûúång àâi lậnh àẩo nhû FDR, Churchill vâ Gandhi. Vâ àêy
cng lâ thúâi àẩi ca nhûäng kễ nùỉm trong tay quìn lûåc to lúán
nhûng lẩi sûã dng chng mưåt cấch khng khiïëp nhêët nhû Hitler
vâ Stalin. Nhûäng kễ àậ lâm sai lïåch ài nghơa thêåt sûå ca tûâ “lậnh
àẩo” vâ àậ giïët chïët hâng triïåu nhûäng con ngûúâi vư tưåi. Cåc Àẩi
Khng hoẫng vâ nhûäng trêån chiïën trong Chiïën tranh Thïë giúái thûá
II chđnh lâ lô luån ca riïng bẫn thên tưi cng nhû àưëi vúái rêët
nhiïìu ngûúâi àậ sưëng trong thúâi àố.
Sûå tưi luån trong khố khùn thûã thấch lâ mưåt ëu tưë quan trổng
trong quấ trònh trúã thânh mưåt nhâ lậnh àẩo. Àiïìu nây tưi àậ khưng
thûåc sûå hiïíu hïët vâo nùm 1989. Trong quấ trònh tưi luån qua
thûã thấch, àiïìu k diïåu àậ xẫy ra. Cố thïí quấ trònh tưi luån àố
lâ sûå thûã thấch vïì thïí xấc mâ Mandela phẫi chõu àûång trong
nhûäng nùm t tưåi. Cng cố thïí quấ trònh àố lâ khi tiïëp nhêån nhûäng
lúâi hûúáng dêỵn khưng phẫi chõu àau àúán vïì thïí xấc. Mưỵi mưåt cấ
nhên mang àïën tđnh cấch riïng ca mònh vâo quấ trònh rên luån
àố vâ trúã ra vúái nhûäng k nùng lậnh àẩo múái mễ vâ tiïën bưå. D
cố chuån gò xẫy ra, hổ cng xët hiïån trúã lẩi vúái sûå mẩnh mệ

hún bao giúâ hïët, vúái sûå cûáng cỗi khưng ai phấ vúä àûúåc. Cho d
hổ trẫi qua nhûäng thûã thấch tân bẩo nhû thïë nâo, hổ câng trúã
nïn lẩc quan vâ múã rưång lông àốn nhêån nhûäng trẫi nghiïåm múái
hún bao giúâ hïët. Hổ khưng mêët ài hy vổng hóåc cng khưng ngûâng
khấng cûå lẩi vúái sûå cay àùỉng ti nhc. Àïën mưåt lc nâo àố, tưi
mư tẫ mưåt vâi tđnh cấch mâ giúâ àêy tưi nhêån ra lâ cûåc k quan
trổng àưëi vúái mưåt ngûúâi lậnh àẩo. Nhûng dơ nhiïn úã àêy tưi khưng
àẫm bẫo cố àûúåc nhûäng tđnh cấch àố àïìu cố khẫ nùng lậnh àẩo
àûúåc. Trûúác hïët, tưi xin nối nhiïìu hún vïì nhûäng lô luån thûã thấch.
Khi viïët thû cho con trai mònh John Quincy Adams vâo nùm 1780,
chun gia lậnh àẩo Abigail Adams àậ nối àng vïì quan àiïím
(nhû thưng thûúâng úã nhûäng trûúâng húåp khấc bâ cng àng) lâ
nhûäng thúâi àiïím khố khùn chđnh lâ nhûäng lc rên luån nïn tđnh
cấch vâ khẫ nùng lậnh àẩo. Àố lâ: “Khưng phẫi trong lc trúâi n
biïín lùång thò tẩo nïn nhûäng tđnh cấch lúán. Trong quấ trònh cưë
gùỉng àïí chiïën thùỉng khố khùn múái tẩo nïn thối quen suy nghơ
sêu sùỉc. Thûã thấch câng lúán thò chó cố nhûäng tđnh cấch lúán múái
vûúåt qua àûúåc.” Cng giưëng nhû Chiïën tranh Thïë giúái thûá II rên
luån nïn nhûäng nhâ lậnh àẩo cho nûãa sau ca thïë k 20, tưi
dûå àoấn lâ sûå kiïån 11.9 vâ sûå sp àưí ca thïë hïå dotcom sệ lâ lô
rên gia nïn thïë hïå lậnh àẩo cho tûúng lai sùỉp túái. Nïëu thûåc sûå
àng lâ nhû vêåy, chng ta sệ cố l do àïí vûâa mûâng nhûng cng
vûâa lo.
Bïn ngoâi nhûäng tđnh cấch tưi mư tẫ trong cën sấch nây thò
têët cẫ cấc nhâ lậnh àẩo phẫi cố àûúåc bưën khẫ nùng cêìn thiïët.
Trûúác hïët, hổ phẫi cố khẫ nùng húåp tấc vúái ngûúâi khấc thưng qua
quấ trònh chia sễ. Hổ phẫi cố mưåt têìm nhòn vâ cố khẫ nùng thuët
phc ngûúâi khấc hiïíu àûúåc têìm nhòn ca hổ lâ gò. Hitler lâ mưåt
vđ d àiïín hònh d rêët khng khiïëp cho tđnh cấch nây vâ lâ lúâi
nhùỉc nhúã vïì vai trô ca khẫ nùng hng biïån vâ thïí hiïån mònh

trong lậnh àẩo. Mưåt l do gip lậnh àẩo cố thïí thïí hiïån têìm nhòn
ca mònh lâ vò hổ hiïíu nhûäng ngûúâi phô tấ mưåt cấch tinh tïë, cẫm
nhêån àûúåc nưỵi àau, nhu cêìu, ûúác mën ca hổ. Trong mổi lơnh
vûåc, lậnh àẩo àûúåc ph cho khẫ nùng thêëu hiïíu lông ngûúâi.
28 29
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO PHÊÌN ÀÊÌU
Thûá hai lâ, têët cẫ nhûäng nhâ lậnh àẩo thûåc sûå àïìu cố mưåt tiïëng
nối khấc biïåt. Nối lâ tiïëng nối thò ca tưi lâ vïì mc àđch, lông tûå
tin vâ khẫ nùng cẫm nhêån àûúåc chđnh mònh vâ mưåt cêëu trc gưìm
têët cẫ cấc ëu tưë ngây nay chng ta gổi lâ Hïå sưë trđ tụå cẫm xc
(Emotional Intelligence – khấi niïåm do Daniel Goleman àùåt tïn).
Khưng dïỵ xấc àõnh tiïëng nối êëy lâ nhû thïë nâo nhûng vai trô ca
nố cûåc k quan trổng. Mưåt trong nhûäng lúâi giẫi thđch cho thêët bẩi
úã cåc bêìu cûã Tưíng thưëng ca Al Gore vâo nùm 2000 lâ vò ưng
khưng cố mưåt tiïëng nối nhû thïë. Ai chng ta mâ biïët Al Gore cng
àïìu rêët êën tûúång búãi trđ thưng minh, sûå tao nhậ, têìm nhòn vâ vễ
mùåt hâi hûúác chïë giïỵu ca ưng. Tuy nhiïn, sët chiïën dõch tranh
cûã, cưng chng chûa bao giúâ thêëy àûúåc tiïëng nối àố tûâ ưng. Mùåt
khấc tưíng thưëng George W. Bush lẩi lâ con ngûúâi cố sùén mưåt tiïëng
nối khấc biïåt thïí hiïån sûå bònh thẫn, khưng quấ gêy xc àưång khiïën
cho ngûúâi phẫn àưëi quan àiïím chđnh trõ vúái Bush cng phẫi trẫ
lúâi. Àùåc biïåt úã thúâi àẩi ngây nay, tiïëng nối ca nhâ lậnh àẩo lâ cố
vai trô rêët quan trổng vò cấc phûúng tiïån truìn thưng àẩi chng
phất ài úã khùỉp mổi núi.
Tđnh cấch thûá ba mâ têët cẫ nhûäng nhâ lậnh àẩo thûåc sûå phẫi
cố lâ sûå chđnh trûåc. Thúâi gian gêìn àêy, chng ta nhêån thûác àûúåc
têìm quan trổng ca tđnh cấch nây vúái hònh ẫnh thûúâng thêëy ca
rêët nhiïìu nhûäng nhâ lậnh àẩo cưng ty nhûng lẩi khuët hùèn ëu
tưë nây. Ngûúâi ta dng dng cm tûâ “loâi chưìn cưng súã” àïí gổi
nhâ lậnh àẩo kiïíu nây. Mưåt thânh phêìn ca lông chđnh trûåc lâ

mưåt tû cấch àẩo àûác vûäng bïìn. ÚÃ àêy khưng àôi hỗi mưåt àûác tin
tưn giấo nâo hïët mâ àún thìn àố chó lâ niïìm tin mẩnh mệ ca
bẫn thên ngûúâi àố vúái bïn ngoâi, vúái nhûäng ngûúâi xung quanh.
Cam kïët ca Ralph Nader trong viïåc bẫo vïå quìn lúåi ca ngûúâi
tiïu dng lâ mưåt vđ d àiïín hònh. Thêåt sûå, lậnh àẩo nùçm úã chưỵ
khđ chêët ca mưỵi ngûúâi. Mưåt trong nhûäng quan sất th võ nhêët
ca tưi lâ trong mưåt bâi lån vïì Harry Truman ca David
McCullough tûâ cën sấch Tđnh cấch lâ quan trổng hún cẫ -
Character Above All, ưng viïët nhû sau, “Trong vai trô tưíng thưëng,
tđnh cấch lâ ëu tưë quan trổng hún bêët k mưåt phêím chêët nâo
khấc. Nố côn quan trổng hún cẫ hiïíu biïët ca tưíng thưëng vïì chđnh
sấch àưëi ngoẩi, kinh tïë hóåc thêåm chđ cẫ chđnh trõ. Khi xẫy ra
khng hoẫng – thûåc sûå thò úã dûúái thúâi tưíng thưëng nâo mâ khưng
cố khng hoẫng – lâm sao bẩn quët àõnh àïí giẫi quët chng?
Bẩn sệ bùỉt àêìu tûâ àêu vâ ài theo hûúáng nâo? Trong trûúâng húåp
nhû thïë thò àôi hỗi sûå can àẫm nhû thïë nâo? Khi nối vïì ngûúâi
anh hng ca bẫn thên, Truman tûâng cho biïët ‘Àïí àưëi àiïån vúái
kễ th trïn chiïën trûúâng àôi hỗi chó mưåt khđa cẩnh nâo àố ca sûå
can àẫm, nố khưng hïì giưëng nhû lông can àẫm khi phẫi nối
‘Khưng’ vúái mưåt ngûúâi bẩn.”
Giúâ àêy tưi nhêån ra mưåt ëu tưë tưëi quan trổng nûäa àưëi vúái ngûúâi
lậnh àẩo – ëu tưë then chưët lâ khẫ nùng thđch nghi. Khẫ nùng àố
gip ngûúâi lậnh àẩo phẫn ûáng mưåt cấch nhanh chống vâ thưng
minh trûúác nhûäng tònh hëng thay àưíi liïn tc. Quấ trònh ra quët
àõnh múái àậ liïn tc àûúåc cẫi tiïën trong hún ba mûúi nùm qua
trûúác mưåt mưi trûúâng thay àưíi. Karl Weick, nhâ têm l hổc àậ hng
hưìn viïët rùçng “lậnh àẩo theo trûúâng phấi ngây xûa cố thïí dûåa
trïn bẫn àưì àõa l lâ à. Nhûng úã thúâi àẩi k thåt sưë ngây nay,
núi thïë giúái khưng ngûâng biïën àưång vâ têåp trung úã chó mưåt vâi
àiïím thò lậnh àẩo phẫi dûåa vâo khẫ nùng àõnh hûúáng ca chđnh

mònh. Weick giẫi thđch rùçng, “Theo àõnh nghơa, bẫn àưì chó gip
chng ta hiïíu rộ vïì mưåt thïë giúái àậ àûúåc vệ ra úã thúâi k trûúác.
Nhûng khi bẩn cng khưng biïët chùỉc mâ chó cố thïí cẫm nhêån lâ
mònh àang àûáng úã hûúáng nâo thò khẫ nùng tûå àõnh hûúáng àố lâ
30 31
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO PHÊÌN ÀÊÌU
mưåt àiïìu cûåc k bưí đch.” Khẫ nùng thđch ûáng gip ngûúâi lậnh àẩo
ngây nay hânh àưång rưìi sau àố àấnh giấ kïët quẫ ca hânh àưång
àố thay vò ph thåc vâo mư hònh àûa ra quët àõnh nhû tûâ trûúác
túái giúâ – nghơa lâ thưng thûúâng thi ngûúâi ta phẫi thu thêåp àêìy à
vâ phên tđch têët cẫ cấc thưng tin dûä liïåu, rưìi sau àố lâ quët àõnh.
Nhûäng nhâ lậnh àẩo thïë hïå múái hiïíu rộ tưëc àưå àûa ra quët àõnh
lâ quan trổng nhû thïë nâo. Vâ thûåc sûå hổ phẫi quët àõnh trûúác
khi cố àêìy à nhûäng sưë liïåu kia. Sau àố hổ lẩi phẫi xem xết àấnh
giấ kïët quẫ ca quët àõnh àố, cố thïí cố vâi àiïìu chónh rưìi lẩi
tiïëp tc hânh àưång.
Khẫ nùng thđch nghi àûúåc hònh thânh tûâ nhiïìu ëu tưë trong àố
cố sûå kiïn cûúâng – hay nhû ngưn ngûä ca cấc nhâ têm l hổc thò
àố lâ “sûå tấo bẩo, gan dẩ.” Theo mư tẫ ca tiïíu thuët gia Saul
Bellow dânh cho mưåt trong nhûäng nhên vêåt ca ưng thò nhûäng
ngûúâi cố khẫ nùng hânh àưång nhanh chống vâ àng lc àïìu lâ
nhûäng “ngûúâi nhòn ra vêën àïì hâng àêìu”. Khẫ nùng thđch ûáng vúái
thay àưíi cng lâ mưåt dẩng ca tđnh sấng tẩo. Vâ nối rộ thïm thò
khẫ nùng thđch ûáng àố cng gip hoân thiïån k nùng xấc àõnh
àêu lâ cú hưåi vâ chưåp lêëy nố. Trong sët nhûäng nùm qua, khi
quan sất hâng trùm ngûúâi trúã thânh lậnh àẩo, tưi thûåc sûå bõ êën
tûúång búãi mưåt sưë ngûúâi àậ tòm ra àûúåc nhûäng ngûúâi hûúáng dêỵn
ài trûúác (mâ hổ cêìn) mưåt cấch rêët hiïåu quẫ. Tưi nhêån ra mưåt trong
nhûäng khẫ nùng ca riïng tưi mâ tûâ khi côn trễ lâ tòm ra àêu lâ
ngûúâi thêìy giỗi vâ thuët phc ngûúâi àố gip mònh. Khẫ nùng

côn phûác tẩp vâ quan trổng hún cẫ mẩng lûúái quan hïå ca bẩn.
Àố chđnh lâ khẫ nùng trong vư sưë nhûäng ngûúâi kia, bẩn xấc àõnh
ra ai lâ ngûúâi sệ mang lẩi cho bẩn nhûäng thay àưíi quan trổng
nhêët vâ lưi kếo hổ àûáng vïì phđa bẩn. Trong nhiïìu thêåp niïn vûâa
qua, tưi quan sất nghiïn cûáu dûúái con mùỉt ca mưåt ngûúâi ài trûúác,
nhiïìu kinh nghiïåm thò tưi thûåc sûå ngẩc nhiïn búãi cấch mâ mưåt
vâi ngûúâi trễ tíi hún tưi dng àïí lưi tưi vâo trong cåc, khiïën tưi
phẫi quan têm àïën cåc sưëng ca hổ vâ thưi thc tưi phẫi gip
hổ tưët nhêët trong khẫ nùng ca mònh. Khẫ nùng nây rêët cêìn thiïët
àïí trúã thânh mưåt nhâ lậnh àẩo. Cêìn cho biïët thïm lâ àêy cng lâ
mưåt chiïën lûúåc thu ht vâ lưi kếo mâ nhûäng loâi àưång vêåt linh
trûúãng khấc cng sûã dng àïí lưi kếo nhûäng con vêåt khấc theo
mònh. Trong quấ trònh nghiïn cûáu loâi khó àêìu chố, Robert
Sapolsky – nhâ khoa hổc vïì thêìn kinh hổc ca trûúâng Àẩi hổc
Stanford nhêån thêëy sûå khấc biïåt giûäa nhûäng con khó àêìu chố
giưëng àûåc sưëng lêu hay chïët súám lâ úã chưỵ mưåt sưë con cố khẫ nùng
kïu gổi nhûäng con àûåc khấc trễ hún, khỗe hún bẫo vïå cho chng.
Nhû vêåy múái àûúåc lâ tòm mưåt ai àố gip àúä ta côn quan trổng
hún cẫ chiïën lûúåc ta vẩch ra cho sûå nghiïåp. Àố lâ mưåt mưëi quan
hïå tûúng tấc qua lẩi hai bïn àïìu cố lúåi.
Trong quấ trònh nối chuån vúái nhûäng ngûúâi khấc cố nhiïìu kinh
nghiïåm, tưi ln ln phẫi ngẩc nhiïn àïën sûäng súâ búãi khẫ nùng
thđch nghi ca hổ. Giúâ àêy tưi biïët chùỉc hún bao giúâ hïët lâ Hânh
trònh trúã thânh nhâ lậnh àẩo cng lâ con àûúâng gip ngûúâi ta
trúã thânh mưåt ngûúâi àêìy à, hoân thiïån hún. Àố cng lâ hânh
trònh gip cho ai àố trûúãng thânh hún. Khi tưi suy nghơ vïì khẫ
nùng thđch nghi, tưi thûúâng suy ngêỵm vïì nhûäng ngûúâi nhû
Arthur Levitt con, cûåu giấm àưëc ca y ban Chûáng khoấn vâ
Hưëi àoấi. Khẫ nùng thđch ûáng ca Arthur gip ưng liïn tc tûå
lâm múái mònh. Khi tưi viïët cën sấch nây thò ưng cng cố mưåt

cën sấch vïì Wall Street vâ cấc doanh nghiïåp M lổt vâo danh
sấch sấch bấn chẩy nhêët. Ưng cng lâ nhâ phï bònh àûúåc sùn
tòm nhiïìu nhêët àïí bònh lån vïì cấch kinh doanh kiïíu M trong
nhûäng nùm qua. Thúâi gian khiïën ưng ngây câng trúã thânh mưåt
32 33
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO
lậnh àẩo khấc biïåt hún àưìng thúâi câng lâm nưíi bêåt khẫ nùng
thđch ûáng vâ phất triïín ca chđnh ưng.
Khđ chêët vâ sûå xấc thûåc ln ln lâ ëu tưë gip hònh thânh
nïn nhûäng ngûúâi lậnh àẩo khưng bao giúâ lưỵi thúâi. Tưi xin dng
àïën nghiïn cûáu ca William James, nhâ têm l tiïn phong vïì sûå
xấc thûåc àố nhû sau, “Tưi thûúâng nghơ lâ cấch tưët nhêët àïí gip
ta nhòn thêëy àûúåc bẫn chêët thûåc sûå ca mưåt ai àố lâ vâo nhûäng
lc hổ àang trong nhûäng hoân cẫnh khiïën phẫi vêån dng hïët cẫ
con ngûúâi, tinh thêìn vâ trđ ốc àïí sưëng. Vâo nhûäng thúâi àiïím bẫn
thên anh ta cẫm thêëy mònh àang sưëng, àang hânh àưång nhû vêåy
sệ khiïën cho anh ta cẫm thêëy ‘àêy múái chđnh lâ con ngûúâi thêåt
ca mònh.’”
Nùm 1989, tưi u cêìu cấc bẩn hậy khấm phấ vâ ni dûúäng
con ngûúâi xấc thûåc ca cấc bẩn, khấm phấ khđa cẩnh gip bẩn
cẫm thêëy mònh sưëng mẩnh mệ nhêët, àng lâ bẩn nhêët. Giúâ àêy,
tưi khùèng àõnh lẩi lâ tòm kiïëm vâ ni dûúäng con ngûúâi àố lâ cấch
àẫm bẫo chùỉc chùỉn nhêët àïí trúã thânh mưåt ngûúâi lậnh àẩo sau
nây.
Lúâi giúái thiïåu
bẫn gưëc, nùm 1989
Nhiïìu thêåp niïn vûâa qua, tưi dânh rêët nhiïìu thúâi gian àïí nghiïn
cûáu vïì àïì tâi lậnh àẩo. Mưåt trong nhûäng cưng viïåc khưng thïí thiïëu
trong quấ trònh nghiïn cûáu lâ quan sất vâ phỗng vêën mưåt sưë lậnh
àẩo – cẫ àân ưng vâ ph nûä – ca àêët nûúác. Bẫn bấo cấo àêìu

tiïn ca tưi vïì àïì tâi nây tïn lâ Nhûäng ngûúâi lậnh àẩo – Leaders
(Nhâ xët bẫn Harper & Row, nùm 1985, àưìng tấc giẫ vúái Burt
Nanus). Bêët thònh lònh tưi trúã thânh mưåt ngûúâi cố võ trđ trong giúái.
Khi cố ai àố thùỉc mùỉc vïì vêën àïì nây, hổ àïën nhâ tòm tưi. Tưi kïí
lẩi àiïìu nây vúái cẫm giấc vûâa tûå hâo nhûng lẩi vûâa chấn nẫn búãi
vò thêåt sûå tưi khưng thïí nâo cố têët cẫ nhûäng cêu trẫ lúâi cho hổ.
Tưi xin nối thïm lâ nghiïn cûáu vïì àïì tâi lậnh àẩo khưng hùèn
nhû nghiïn cûáu vïì hốa hổc. Mưåt mùåt, xậ hưåi thò khưng thïí theo
mưåt trêåt tûå nhêët àõnh nhû thïë giúái vêåt chêët. Hún nûäa, xậ hưåi lẩi
khưng dïỵ bõ àiïìu chónh búãi nhûäng låt lï, quy låt c thïí nâo
àố. Mùåt khấc, con ngûúâi khưng giưëng nhû nhûäng vêåt thïí vư tri
kia, khưng giưëng nhû khưng khđ vâ nûúác. Mưỵi ngûúâi cng khưng
hïì giưëng nhau vâ khưng thïí àoấn trûúác àûúåc. Khi àậ lâ ngûúâi
trûúãng thânh, tưi tûâng lâ giấo viïn vâ cng tûâng lâ hổc viïn nïn
34 35
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO PHÊÌN ÀÊÌU
cng nhû mổi ngûúâi, tưi rêët mën nhanh chống tòm ra kïët lån
cho mổi viïåc hóåc tòm ra bùçng chûáng xấc thûåc nâo àố cho nhûäng
sûå thêåt trong cåc sưëng. Vò vêåy hïët lêìn nây túái lêìn khấc, tưi bõ ếp
båc phẫi tòm ra cêu trẫ lúâi ph húåp cho hổ. Ai cng mën Sûå
Thêåt nïn tưi cho hổ biïët kiïën ca tưi. ÚÃ mưåt khđa cẩnh nâo àố,
lậnh àẩo cng giưëng nhû sùỉc àểp vêåy, rêët khố àõnh nghơa àểp úã
àêy lâ gò, nhûng khi nhòn thêëy ngûúâi thêåt viïåc thêåt, bẩn sệ biïët
ngay lâ àểp hay khưng.
Cho túái giúâ tưi vêỵn chûa thïí tòm ra têët cẫ cấc cêu trẫ lúâi. Nhûng
kïí tûâ khi tưi xët bẫn cën sấch Nhûäng ngûúâi lậnh àẩo, tưi àậ
nghiïn cûáu rêët nhiïìu vïì àïí tâi nây. Vâ àêy lâ tấc phêím thûá hai
ca tưi. Cën sấch Nhûäng ngûúâi lậnh àẩo chó gip chng ta hiïíu
lậnh àẩo lâ gò thò úã àêy, cën Hânh trònh trúã thânh nhâ lậnh
àẩo trẫ lúâi tiïëp cêu hỗi lâm thïë nâo: vđ d nhû lâm thïë nâo àïí

trúã thânh ngûúâi lậnh àẩo? hổ lậnh àẩo nhû thïë nâo? trong cấc tưí
chûác, doanh nghiïåp, ngûúâi ta khđch lïå hóåc àân ấp nhûäng nhâ
lậnh àẩo tiïìm nùng nhû thïë nâo?
Nhûng nïëu nhû theo àõnh nghơa, lậnh àẩo khưng thïí nâo àûúåc
thïí hiïån nïëu khưng cố mưåt mưi trûúâng c thïí nâo àố nïn tưi xin
bùỉt àêìu vúái bưëi cẫnh hiïån tẩi, àố lâ cố hâng ngân nhûäng râo cẫn
khấc nhau chưëng lẩi nhûäng ngûúâi lậnh àẩo tiïìm nùng. Ai cng
phân nân vïì tònh hònh thiïëu sûå lậnh àẩo hiïån nay úã nûúác M, vâ
nhûäng lúâi nây ln dânh cho nhûäng ngûúâi lậnh àẩo bêët tâi. Lông
tham lam, hên nhất, thiïëu mưåt têìm nhòn lâ nhûäng tđnh cấch phưí
biïën trong àấm ngûúâi lậnh àẩo rúãm. Rộ râng, cho d cố bao nhiïu
ngûúâi thêåt sûå lâ lậnh àẩo chên chđnh úã àêët nûúác nây – theo tưi
biïët lâ cố rêët nhiïìu vò bẫn thên tưi cng àậ gùåp gúä vâ trô chuån
vúái hổ – thò cêìu vêỵn ln ln vûúåt cung, nhêët lâ lậnh àẩo úã têìm
qëc gia. Thïë nhûng con sưë nhûäng nhâ lậnh àẩo rúãm kia d rêët
đt lẩi lâ triïåu chûáng ca mưåt vêën àïì lúán hún nhiïìu.
Nïëu nhûäng cưng dên dêỵn àûúâng dûúâng nhû khưng cố khẫ nùng
kiïím soất cưng viïåc trong phẩm vi quẫn l ca hổ, thò têët nhiïn
bẫn thên thïë giúái cng khưng thïí kiïím soất àûúåc chđnh nố. Nhûäng
àưíi thay trong thúâi gian vûâa qua khiïën cẫ thïë giúái thay àưíi àïën
cẫ nhûäng àiïìu cùn bẫn, thêåm chđ àïën cẫ mưi trûúâng kinh doanh.
Nhûäng thay àưíi nây thêåm chđ khiïën ta nghơ lâ ngây nay ngûúâi
M thò chúi bống àấ, côn thïë giúái lẩi chúi bống bêìu dc vêåy. Thay
àưíi úã àêy khưng phẫi lâ chó àún thìn úã låt chúi mâ nố khiïën
cho chng ta bûúác vâo mưåt cåc chúi hoân toân khấc.
Vò l do nây, trûúác khi ai àố cố thïí lâm lậnh àẩo, hổ phẫi hổc
hỗi vïì thïë giúái múái vâ lẩ nây. Thêåt ra, nïëu bêët k ai khưng lâm
ch àûúåc mưi trûúâng àêìy biïën àưång nây thò sệ bõ chđnh mưi trûúâng
àố cën ài. Rêët nhiïìu ngûúâi àậ chiïën thùỉng àûúåc hoân cẫnh àố
vâ bẩn sệ àûúåc gùåp gúä hổ trong cën sấch nây. Hổ àïën tûâ nhiïìu

têìng lúáp xậ hưåi, vúái nhûäng kinh nghiïåm, nghïì nghiïåp khấc nhau.
Nhûng hổ giưëng nhau úã mưåt àiïìu lâ hấo hûác trûúác cåc sưëng trong
tûúng lai, mong mën àûúåc thïí hiïån chđnh mònh mưåt cấch àêìy
à vâ hoân chónh nhêët. Bẩn sệ thêëy lâ viïåc thïí hiïån bẫn thên mưåt
cấch àêìy à vâ hoân chónh lâ àiïìu cú bẫn nhêët àïí trúã thânh ngûúâi
lậnh àẩo. Theo nhû Ralph Waldo Emerson thò “Mưỵi ngûúâi chó lâ
mưåt nûãa chûa hoân thiïån, nûãa côn lẩi chđnh lâ cấch thïí hiïån con
ngûúâi ca anh ta.”
Hânh trònh trúã thânh nhâ lậnh àẩo dûåa trïn giẫ àõnh lâ lậnh
àẩo phẫi lâ ngûúâi cố khẫ nùng thïí hiïån con ngûúâi thêåt ca hổ
mưåt cấch àêìy à nhêët. Tưi nối nhû vêåy cố nghơa lâ mưỵi ngûúâi phẫi
biïët hổ lâ ai, àiïím mẩnh, àiïím ëu ca hổ lâ gò vâ cấch hổ cưëng
36 37
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO PHÊÌN ÀÊÌU
hiïën toân lûåc vâo nhûäng àiïím mẩnh ca hổ vâ b khuët cho
nhûäng àiïím ëu àố. Hổ cng phẫi biïët mònh cêìn cấi gò, tẩi sao
hổ lẩi cêìn àiïìu àố, lâm cấch nâo àïí hổ thïí hiïån mong mën ca
mònh cho ngûúâi khấc hiïíu nhùçm nhêån àûúåc sûå húåp tấc vâ hưỵ trúå
tûâ ngûúâi khấc. Cëi cng lâ, hổ phẫi biïët lâm cấch nâo àïí àẩt
àûúåc mc tiïu. Bđ quët ca viïåc thïí hiïån con ngûúâi chên thêåt
nhêët lâ phẫi hiïíu chđnh mònh vâ hiïíu thïë giúái. Vâ bđ quët àïí hiïíu
chđnh mònh vâ thïë giúái lâ hổc hỗi tûâ trong cåc sưëng vâ nhûäng
trẫi nghiïåm ca bẫn thên.
Cng giưëng nhû viïåc phêën àêëu àïí thânh mưåt bấc sơ hay nhâ
thú thò viïåc trúã thânh ngûúâi lậnh àẩo khưng phẫi dïỵ dâng. Côn
nïëu cố ai àố dấm nối viïåc nây rêët dïỵ thò hổ àang tûå àấnh lûâa
bẫn thên hổ. Nhûng hổc cấch lậnh àẩo ngûúâi khấc lẩi dïỵ hún lâ
chng ta tûúãng tûúång búãi vò mưỵi ngûúâi chng ta àïìu cố khẫ nùng
nây. Thêåt ra, hêìu nhû ai trong chng ta cng cố thïí cố kinh
nghiïåm lâm lậnh àẩo rưìi. Cố thïí àố khưng phẫi lâ kinh nghiïåm

àiïìu hânh cưng ty hay mưåt bang nâo àố mâ àố cố thïí nhû trong
cën sấch ca Harlan Cleveland, The Knowledge Executive:
Têìng lúáp qu tưåc thânh cưng rêët nhiïìu vâ úã nhiïìu lơnh vûåc… Hổ
cố thïí lâ lậnh àẩo trong lơnh vûåc chđnh trõ, kinh doanh, nưng nghiïåp,
nhên sûå, låt, giấo dc, bấo chđ, tưn giấo. Hổ cng cố thïí thânh
cưng trong lơnh vûåc vêån àưång hânh lang, nhâ cûãa cưång àưìng hóåc
bêët cûá chđnh sấch nâo tûâ phấ thai àïën súã th àõa phûúng… Hổ cố
thïí gêy ẫnh hûúãng tûâ cấc vêën àïì cưång àưìng àïën cấc quët àõnh
qëc gia vâ cấc vêën àïì toân cêìu, hóåc cng cố thïí gêy hûúãng àïën
cẫ mưåt ngânh cưng nghiïåp àa qëc gia nâo àố. Hổ cng cố thïí cố
ẫnh hûúãng àïën nhûäng vêën àïì hểp hún sêu hún trong cåc sưëng
vâ cưng viïåc. Vđ d, mưåt cưng ty nâo àố, mưåt vùn phông àõa phûúng
hóåc àún thìn chó lâ cố ẫnh hûúãng àïën hâng xốm ca mònh.
Cố lệ Harlan nïn àûa lúáp hổc vâo danh sấch ẫnh hûúãng ca
giúái qu tưåc. Cho d kinh nghiïåm lâm lậnh àẩo ca bẩn lâ gò ài
chùng nûäa thò lúáp hổc lâ mưåt núi rêët tưët àïí khúãi àêìu.
Thêåt ra, quấ trònh trúã thânh mưåt ngûúâi lậnh àẩo cng giưëng
nhû quấ trònh trûúãng thânh thânh mưåt con ngûúâi hoân thiïån. Àưëi
vúái ngûúâi lậnh àẩo hay àưëi vúái bêët k mưåt con ngûúâi trûúãng thânh
nâo, bẫn thên cåc sưëng cng giưëng nhû sûå nghiïåp vêåy. Khi dng
tûâ mư tẫ quấ trònh trúã thânh “lậnh àẩo” thò tưi cng chó nhùçm
mc àđch thu hểp phẩm vi lẩi thưi.
Braque, hổa sơ ngûúâi Phấp tûâng phất biïíu, “Ta khưng thïí giẫi
thđch àûúåc vêën àïì duy nhêët mang àïën nghơa trong hưåi hổa.”
Lậnh àẩo cng vêåy. Nhûng cng giưëng nhû hưåi hổa, khẫ nùng
lậnh àẩo cố thïí àûúåc thïí hiïån. Vâ cho túái nay, tưi vêỵn hấo hûác
mën tòm hiïíu vâ lùỉng nghe nhûäng nhâ lậnh àẩo àùåc biïåt ca
àêët nûúác nhû cấch àêy hâng nhiïìu thêåp niïn, thúâi k tưi bùỉt àêìu
nghiïn cûáu vïì àïì tâi nây. Giưëng nhû bêët k ngûúâi nâo khấc,
nhûäng con ngûúâi àùåc biïåt nây lâ kïët quẫ tưíng thïí ca nhûäng trẫi

nghiïåm ca bẫn thên hổ. Nhûng khưng giưëng nhûäng ngûúâi khấc
úã chưỵ, mưỵi ngûúâi trong sưë nây lẩi thu lûúåm àûúåc nhiïìu quẫ ngổt
hún so vúái trẫi nghiïåm ca mònh. L do úã àêy lâ vò hổ hổc tûâ nhiïìu
hún nhûäng trẫi nghiïåm àố. Hổ lâ nhûäng con ngûúâi duy nhêët, khấc
biïåt chûá khưng phẫi lâ bẫn sao ca bêët k ai khấc.
Do àố mư hònh nghiïn cûáu ca tưi lâ bẫn thên cấc nhâ lậnh
àẩo chûá khưng phẫi nghiïn cûáu vïì l thuët ca àïì tâi nây. Tưi
têåp trung vâo nhûäng nhâ lậnh àẩo hânh àưång nhû thïë nâo trong
thïë giúái thêåt chûá khưng phẫi trong bưëi cẫnh nhên tẩo hóåc tònh
hëng giẫ àõnh nâo àố. Tưi rêët thêån trổng trong viïåc lûåa ra nhûäng
ngûúâi khưng chó thânh cưng mâ côn lâ nhûäng con ngûúâi tâi nùng
38 39
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO PHÊÌN ÀÊÌU
úã nhiïìu lơnh vûåc: ngûúâi viïët sấch àưìng thúâi lâ mưåt CEO, mưåt nhâ
khoa hổc àưìng thúâi lâ ngûúâi àiïìu hânh mưåt tưí chûác, mưåt låt sû
àưìng thúâi lâ thânh viïn trong nưåi cấc chđnh ph, mưåt thanh niïn
trễ tíi nhûng àậ lâm cưng viïåc thûá ba trong sûå nghiïåp ca mònh.
Cåc sưëng ca têët cẫ nhûäng ngûúâi nây àïìu mang àïën mưåt thay
àưíi nâo àố àấng suy ngêỵm, thïí hiïån bẫn thên, vâ phẫn ẫnh con
ngûúâi thêåt ca hổ.
Tưi cho rùçng hiïån thúâi nïìn vùn hốa ca chng ta chõu sûå ẫnh
hûúãng vâ chi phưëi ca hoẩt àưång thûúng mẩi. Khoẫng mưåt phêìn
ba trong sưë nhûäng ngûúâi lậnh àẩo lâ hoẩt àưång trong lơnh vûåc
thûúng mẩi. (Mưåt sưë cấc bẩn sệ cho rùçng nïìn vùn hốa ca chng
ta chõu ẫnh hûúãng phêìn lúán lâ do lơnh vûåc truìn thưng àẩi
chng. Nhûng theo Norman Lear, nhâ sẫn xët huìn thoẩi trong
lơnh vûåc truìn hònh cho biïët thò thêåm chđ lơnh vûåc ca ưng cng
chõu sûå ẫnh hûúãng ca hoẩt àưång thûúng mẩi.) Mưåt sưë trong
nhûäng nhâ lậnh àẩo nây àiïìu hânh nhûäng têåp àoân M côn mưåt
sưë khấc cố cưng ty riïng ca mònh. Trong sưë nhûäng ngûúâi lậnh

àẩo àố, cố mưåt sưë lâ hoẩt àưång trong lơnh vûåc truìn thưng àẩi
chng vâ trong lơnh vûåc nghïå thåt. Mưåt sưë àậ àưíi tûâ cưng viïåc
kinh doanh sang lơnh vûåc tưí chûác phi lúåi nhån, mưåt sưë lâ cấc
ngưi sao trong thïí thao, nhûäng nhâ hổc thåt. Ngoâi ra côn cố
mưåt tấc giẫ kiïm nhâ phên têm hổc, mưåt nhâ khoa hổc àậ kïí tïn
úã trïn. Cëi cng, côn cố Betty Friedan, tûâ mưåt ngûúâi nưåi trúå trúã
thânh tấc giẫ, nhâ lậnh àẩo trong hoẩt àưång nûä quìn vâ khiïën
nố trúã thânh mưåt cåc cấch mẩng. Cấc bẩn cố lệ thêëy lâ tưi khưng
kïí ra àêy nhûäng chđnh trõ gia vò dûúâng nhû hiïëm cố chđnh trõ gia
nâo lẩi lâ ngûúâi bưåc trûåc, khưng thiïn võ. Hún nûäa, bẫn thên tưi
hûáng th vúái tûúãng hún lâ l tûúãng.
Nhûäng nhâ lậnh àẩo kïí trïn cng chó lâ nhûäng ngûúâi bònh
thûúâng. Hổ lâm viïåc trïn chiïën tuën àêìu tiïn àïí hònh thânh nïn
mưåt ngây mai. Hổ hoẩt àưång úã àố nhû nhûäng ngûúâi dêỵn àûúâng,
dêỵn dùỉt ngûúâi khấc trúã nïn giưëng hổ úã hiïån tẩi vâ trong tûúng
lai. Hổ lâ ngûúâi hûúáng àẩo sinh vúái nhûäng lúâi hûúáng dêỵn cho ngûúâi
úã tuën sau. Hổ xët thên tûâ nhiïìu têìng lúáp xậ hưåi, tíi tấc, nghïì
nghiïåp vâ àẩt àûúåc thânh quẫ khấc nhau nhûng lẩi giưëng nhau
úã hai àiïìu cú bẫn.
Mưåt lâ, têët cẫ nhûäng ngûúâi nây àïìu àưìng lậnh àẩo lâ nhûäng
ngûúâi àûúåc tẩo ra chûá khưng phẫi sinh ra mâ cố sùén. Vâ ngûúâi
tẩo ra lậnh àẩo chđnh lâ bẫn thên hổ chûá khưng phẫi ai khấc.
Hai lâ, têët cẫ àïìu cho lâ khưng cố nhâ lậnh àẩo nâo àûúåc sinh ra
bẫn chêët àậ lâ lậnh àẩo mâ phẫi qua quấ trònh thïí hiïån bẫn thên
mưåt cấch àêìy à vâ tûå do thoẫi mấi nhêët. Àiïìu àố cố nghơa lâ
nhûäng ngûúâi lậnh àẩo khưng cố àõnh thïí hiïån chûáng tỗ bẫn
thên mâ àún thìn chó lâ thïí hiïån con ngûúâi mònh mưåt cấch chên
thânh, thûåc nhêët. Sûå khấc nhau nây rêët quan trổng vò nố cho thêëy
sûå khấc biïåt giûäa àêu lâ viïåc bõ hoân cẫnh àûa àêíy, lưi kếo – con
sưë nây chiïëm àa sưë – àêu lâ viïåc bẫn thên hổ lâ ngûúâi tûå tòm hûúâng

mâ ài – con sưë nây chó lâ thiïíu sưë mâ thưi.
Nhûäng ngûúâi nây côn cố mưåt àiïím chung nûäa lâ ai trong sưë hổ
cng tiïëp tc hổc hỗi vâ trûúãng thânh hún nûäa trong sët cẫ cåc
àúâi. Chng ta cố thïí kïí ra ngay mưåt loẩt nhûäng ngûúâi lậnh àẩo
tiïn phong nhû sau: George Bernard Shaw, Charles Darwin,
Katharine Hepburn, Martin Luther, Mahatma Gandhi, Jean Piaget
vâ mưåt vâi vđ d khấc. Riïng Winston Churchill thò mậi àïën nùm
66 tíi ngûúâi ta múái biïët túái.
Vò vêåy mưåt trong nhûäng àiïìu cën sấch nây àang nối àïën lâ
40 41
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO PHÊÌN ÀÊÌU
hổc têåp lâ nhiïåm v cẫ àúâi. Rộ râng, hêìu hïët nhûäng nhâ têm l
chùèng àïì cêåp gò àïën àúâi sưëng tinh thêìn, hổc hỗi vâ phất triïín khi
chng ta àậ lâ ngûúâi trûúãng thânh. D l do gò ài chùng nûäa,
chng ta thûúâng cho rùçng sûå sấng tẩo vâ hổc hỗi ài àưi vúái tíi
trễ. Tưi nghơ thêåt ra àố lâ do quan àiïím ca xậ hưåi lâm cho chng
ta cố cẫm giấc lâ ngûúâi lúán tíi (sau 45 chùèng hẩn) thò khưng
hổc nûäa. Rộ râng lâ nïëu xem xết lẩi nhûäng vđ d tûâ nhûäng ngûúâi
vêỵn tiïëp tc hổc hỗi khi àậ lúán tíi, tûâ Churchill cho àïën Picasso
cho àïën Beethoven hóåc thêåm chđ nghơ àïën Freud thò chng ta sệ
phẫi xem xết lẩi giẫ àõnh do xậ hưåi ca chng ta àùåt ra.
Vò hiïån nay giẫ àõnh àùåt ra vêỵn côn nghi vêën nïn cûá cho lâ
chûa cố mưåt l thuët gò c thïí, nhûng vúái nhûäng gò chng ta
thu thêåp àûúåc cho thêëy ngûúâi lúán tíi sệ hổc cố hiïåu quẫ nhêët
khi bẫn thên hổ tûå nghơ ra mònh nïn hổc cấi gò ph húåp vúái bẫn
thên nhêët. Àêy cng lâ mưåt àiïìu kiïån cêìn thiïët trong quấ trònh
trúã thânh mưåt con ngûúâi phất triïín vâ trûúãng thânh toân àiïån.
Trong sưë nhûäng tđnh cấch gip ta nhêån ra sûå riïng biïåt ca
mưỵi nhâ lậnh àẩo, àiïím mêëu chưët vêỵn lâ mưỵi ngûúâi lậnh àẩo phẫi
cố mưåt mc tiïu dâi hẩn dêỵn àûúâng, mưåt têìm nhòn phđa trûúác.

Vêën àïì khưng chó lâ àẩt àûúåc mc tiïu. Karl Wallenda tûâng nối,
“Bûúác ài trïn con àûúâng vẩch ra múái cố nghơa lâ àang sưëng. Côn
lẩi mổi quấ trònh khấc chó lâ sûå chúâ àúåi”. Cng vúái têìm nhòn, mưåt
mc àđch thuët phc sệ lâ hiïån thên ca têìm nhòn àố. Àưëi vúái
Darwin, cêy tiïën hốa núi thïí hiïån sûå sinh sẫn, phất triïín ca
nhiïìu loâi sinh vêåt khấc nhau lâ nghơa sưëng ca ưng. William
James coi quấ trònh tû duy lâ mưåt dông nûúác trïn sưng, sëi. John
Locke lẩi têåp trung nghiïn cûáu ngûúâi ni chim ûng vò mưỵi mưåt
ch chim ra àúâi mang nghơa lâ “mưåt tûúãng ca ưng lốe sấng
trong quấ trònh sấng tẩo” – vâ àiïìu nây àưìng nghơa vúái hiïíu biïët
vïì nhên loẩi. Thûåc sûå mâ nối nhûäng phếp êín d úã trïn cố thïí
chûa à àưå thêm thy nhûng chng cng cố nghơa tûúng tûå.
Thomas Carlyle phất biïíu, “L tûúãng cng nhû nhûäng trúã ngẩi
nùçm trong chđnh con ngûúâi bẩn.” Chng ta tûâng biïët àïën Socrates
vâ Plato, nhûäng trúã ngẩi àố sệ chùèng côn nûäa nïëu chng ta quan
sất thêåt k chng vâ àùåt àng cêu hỗi vâo àng lc. Dûúâng nhû
mưỵi ngûúâi lậnh àẩo kia àậ vûúåt qua bêët k trúã ngẩi nâo hổ gùåp
trïn àûúâng. Trong quấ trònh trô chuån vúái hổ (úã àêy khưng phẫi
lâ nhûäng cåc phỗng vêën thưng thûúâng), chng tưi tòm kiïëm cêu
trẫ lúâi chđnh xấc cho tûâng cêu hỗi cùn bẫn nhûng lẩi lâ nhûäng chên
l vïì lậnh àẩo. ÚÃ mưåt nghơa nâo àố thò chng tưi cng nhau giẫi
quët nhûäng vêën àïì mưỵi cấ nhên àậ tûâng kinh qua trong quấ trònh
tòm kiïëm cấch àïí thïí hiïån bẫn thên mưåt cấch àêìy à nhêët.
Plato cho rùçng hổc cú bẫn chó lâ quấ trònh nhúá lẩi hóåc gốp
nhùåt kiïën thûác. Nố cng giưëng nhû quấ trònh loâi gêëu vâ sû tûã
bùçng bẫn nùng biïët chng cêìn phẫi lâm gò àïí sưëng. Nhûng trong
trûúâng húåp ca loâi ngûúâi thò àiïìu bẫn thên chng ta cêìn hổc vâ
nïn hổc thûúâng bõ nhûäng ëu tưë tấc àưång bïn ngoâi ẫnh hûúãng.
Vò vêåy, hổc àún thìn chó lâ quấ trònh nhúá àûúåc cấi gò thûåc sûå
quan trổng. Jung tûâng nối: phên tđch têm thêìn gêìn vúái viïåc hổc

hỗi, nhúá lẩi chûá khưng phẫi lâ àang chûäa trõ mưåt cùn bïånh.
Vò vêåy, chng ta àậ biïët chng ta cêìn biïët nhûäng gò nhûng mưỵi
cấ nhên phẫi tûå mònh thu lûúåm hóåc nhúá vïì kiïën thûác cú bẫn.
Trong sët quấ trònh thu lûúåm hóåc nhúá lẩi sệ khưng trấnh khỗi
nhûäng cêu hỗi àùåt ra. Khi bùỉt àêìu tûå àưëi thoẩi, trong àêìu tưi
thûúâng xët hiïån nhûäng cêu hỗi nhû sau:
z
Bẩn tin phêím chêët ca mưåt nhâ lậnh àẩo phẫi nhû thïë nâo?
42 43
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO PHÊÌN ÀÊÌU
z
Trẫi nghiïåm nâo cố nghơa quan trổng cho quấ trònh phất
triïín ca bẩn?
z
Nhûäng bûúác ngóåt trong cåc àúâi bẩn lâ gò?
z
Vai trô ca nhûäng thêët bẩi trong cåc sưëng ca bẩn?
z
Bẩn hổc nhû thïë nâo?
z
Trong cåc sưëng ca bẩn cố ai àố khiïën bẩn ngûúäng mưå hay
khưng?
z
Cấc tưí chûác, doanh nghiïåp lâm thïë nâo àïí khuën khđch hóåc
àân ấp nhûäng ngûúâi lậnh àẩo tiïìm nùng?
Nhûäng cêu hỗi trïn rêët cú bẫn nhûng chng àûa chng ta àïën
vúái nhûäng cêu trẫ lúâi tûâ rêët rưång vâ tûå do. Àiïìu nây ngûúåc lẩi
gip tưi khấm phấ ra nhûäng vêën àïì cú bẫn hún bao giúâ hïët: lâm
cấch nâo mổi ngûúâi hổc hỗi, lâm cấch nâo hổ hổc cấch lậnh àẩo,
lâm cấch nâo cấc tưí chûác, doanh nghiïåp hưỵ trúå hóåc cẫn trúã quấ

trònh trúã thânh ngûúâi lậnh àẩo ca nhên viïn. Hóåc tưi xin nối
ngùỉn gổn lâ lâm cấch nâo àïí ngûúâi ta trúã thânh ngûúâi lậnh àẩo.
Chng ta thûúâng hay nghơ lâ nïëu ai àố cố tưë chêët àêìy à ca
mưåt nhâ lậnh àẩo thò tûå nhiïn anh ta hóåc cư ta sệ tiïën lïn võ trđ
dêỵn àêìu. Quấ trònh nây nối nưm na cng giưëng nhû phêìn kem
bếo sệ nưíi lïn trïn chai sûäa, hóåc kem ln nùçm trïn mùåt sûäa
trong chai cho túái khi ngûúâi ta lùỉc chai sûäa. Nhûng thûåc tïë thò
khưng phẫi nhû vêåy. Stella Adler, tûâng lâ mưåt nûä diïỵn viïn nưíi
tiïëng vâ sau nây lâ giấo viïn dẩy diïỵn xët cng rêët nưíi tiïëng, tûâ
chưëi bònh lån vïì nhûäng diïỵn viïn tûâng lâ hổc trô ca mònh nhûng
sau nây lâ nhûäng ngưi sao nưíi tiïëng. Bâ cho biïët mònh cng cố
rêët nhiïìu nhûäng hổc trô khấc, tâi nùng cng nhû nhûäng ngưi sao
kia nhûng vò l do nây kia lẩi khưng bao giúâ thânh cưng. Cố thïí
vò hổ khưng may mùỉn, cng cố thïí vò hổ thiïëu àưång cú phêën àêëu
tưët. Vò vêåy, bâ khưng mën bònh lån gò hïët vò e ngẩi sệ khiïën hổ
cẫm thêëy bõ tưín thûúng. Nối nhû vêåy cố nghơa lâ tâi nùng diïỵn
xët cng chûa àẫm bẫo sệ biïën hổ trúã thânh ngưi sao, cng
giưëng nhû ngûúâi cố tû chêët lậnh àẩo chûa chùỉc cố thïí àiïìu hânh
mưåt cưng ty hay cú quan chđnh ph tưët àûúåc. Thêåt ra, trong bưëi
cẫnh kinh doanh mưåt chïët hai sưëng nhû hiïån nay, ngûúâi nâo cố
nhûäng mc tiïu lẩ thûúâng khố àẩt àûúåc thânh cưng nhû mong
mën so vúái nhûäng ngûúâi dïỵ bõ hoân cẫnh biïën àưíi. L do lâ vò đt
nhêët trong thúâi àẩi ca chng ta, nhûäng thânh quẫ thûåc sûå khưng
cố nghơa bùçng sûå thânh cưng àún giẫn. Vâ nhûäng ai cố khẫ nùng
àẩt àûúåc thânh quẫ sấng chối chûa chùỉc àậ lâ ngûúâi dêỵn àêìu
khi túái àđch.
Mùåc d tưi tûâng nối lâ ai cng cố khẫ nùng lậnh àẩo nhûng tưi
khưng tin lâ ai cng sệ trúã thânh nhûäng nhâ lậnh àẩo. Àùåc biïåt
lâ trong bưëi cẫnh nhiïỵu nhûúng vâ àưëi nghõch chng ta àang sưëng
ngây nay. Cố quấ nhiïìu ngûúâi chó lâ sẫn phêím sẫn sinh ra tûâ mưi

trûúâng hổ sưëng. Hổ thiïëu chđ àïí thay àưíi vâ àïí phất triïín con
ngûúâi thûåc ca chđnh hổ. Tuy nhiïn tưi cng tin lâ mổi ngûúâi d úã
lûáa tíi, hoân cẫnh nâo vêỵn cố khẫ nùng tûå thay àưíi bẫn thên.
Trúã thânh ngûúâi lậnh àẩo lâ hânh àưång cưë gùỉng cú bẫn khi chng
ta tûå nguån. Vâ mưåt khi bẩn cố chđ, bẩn sệ tòm ra con àûúâng.
Búãi vò thay àưíi bẫn thên phẫi qua mưåt quấ trònh nïn cën sấch
nây lâ cêu chuån nối vïì quấ trònh êëy chûá khưng àún thìn chó
lâ têåp húåp nhûäng bâi hổc rúâi rẩc. Giưëng nhû mưåt cêu chuån hiïån
àẩi, cën sấch khưng cố múã àêìu, khưng thên bâi vâ kïët lån. Thïë
nhûng cën sấch chûáa àûång rêët nhiïìu nhûäng àïì tâi xẫy ra nhiïìu
lêìn. Àố lâ u cêìu vïì giấo dc cẫ chđnh thûác trïn trûúâng lúáp vâ
khưng chđnh thûác trïn trûúâng àúâi. Àố lâ u cêìu àûâng hổc hỗi tûâ
44 45
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO PHÊÌN ÀÊÌU
viïåc bùỉt chûúác ngûúâi khấc àïí sau àố bẩn cố thïí tûå hổc hỗi theo
cấch ca riïng mònh. (Hay nối theo cấch ca Satchel Paige thò,
“Thûåc tïë khưng phẫi àiïìu bẩn khưng biïët lâm tưín thûúng bẩn mâ
bẩn tưín thûúng vò nhûäng gò bẩn biïët”.) Àố lâ u cêìu bẩn phẫi tûå
tòm kiïëm bẫn thên thưng qua viïåc hổc hỗi àïí bẩn cố thïí hiïíu àûúåc
nghơa ca nhûäng bâi hổc kia. Àố lâ u cêìu bẩn cêìn phẫi dấm
chêëp nhêån ri ro, phẩm sai lêìm vâ cëi cng lâ u cêìu bẩn phẫi
trau dưìi khẫ nùng ca mònh nhùçm lâm ch lêëy vêån mïånh trong
tay.
Tưi biïët lâ cën sấch nây cố nhiïìu ch àïì hún cẫ mưåt vúã nhẩc
kõch Wagner. Vâ tưi cng bấo trûúác vúái cấc bẩn cën sấch nây
thïí hiïån mưåt bưëi cẫnh kinh doanh phûác tẩp. Vò vêåy, nhûäng ch
àïì khưng phẫi xẫy ra liïn tc mâ chng àïën mưåt cấch dưìn dêåp.
Vđ d nhû cêu chuån Sydney Pollack kïí khi lâm chó àẩo diïỵn
xët cho Barbara Streisand trong chûúng 5, chûúng Hậy lâm theo
lúâi mấch bẫo ca bẫn nùng. Cấch xûã l ca Pollack mư tẫ rêët rộ

râng viïåc dấm chêëp nhêån ri ro, dấm àùåt vâ soi mònh vâo hoân
cẫnh ca ngûúâi khấc. Sau khi bẩn àổc xong cën sấch lêìn thûá
nhêët, cố lệ bẩn sệ mën tiïëp tc xem lûúát qua lêìn nûäa. Đt nhêët
thò tưi hy vổng bẩn sệ lâm nhû thïë.
Nối tốm lẩi, Hânh trònh trúã thânh nhâ lậnh àẩo àưìng nghơa vúái
viïåc trúã thânh chđnh mònh. Rộ râng viïåc nây rêët àún giẫn nhûng
cng àêìy khố khùn. Vò vêåy hậy bùỉt àêìu hânh trònh àố.
Cấc nhên vêåt trong sấch
Tưi thđch cấch liïåt ra cấc nhên vêåt trong cấc tiïíu thuët ca
Nga ngay tûâ àêìu mưỵi cën sấch. Vò vêåy tưi àậ liïåt kï sú qua nhûäng
ngûúâi xët hiïån trong cën sấch nây theo thûá tûå chûä cấi. Tiïíu sûã
ca hổ nùçm úã cëi cën sấch:
Herb Alpert vâ Gil Freisen: nhûäng àưëi tấc lêu àúâi ca nhau
trong hậng A&M Records.
Gloria Anderson: nhâ biïn têåp vâ àiïìu hânh bấo chđ.
Anne Bryant: cûåu giấm àưëc àiïìu hânh ca Hiïåp hưåi Nûä sinh
viïn Àẩi hổc Hoa K (American Association of University
Women). Hiïån lâ giấm àưëc àiïìu hânh ca Hiïåp hưåi Trûúâng
hổc Qëc gia (National School Boards Association).
James Burke: cûåu ch tõch hưåi àưìng quẫn trõ vâ CEO ca
Johnson & Johnson.
Barbara Corday: cûåu quẫn trõ viïn cấc chûúng hònh truìn
hònh. Hiïån ph trấch khoa sẫn xët phim vâ cấc chûúng
trònh truìn hònh tẩi trûúâng Àẩi hổc Àiïån ẫnh - Truìn hònh
Nam California.
Horace Deets: giấm àưëc àiïìu hânh múái vïì hûu ca AARP. Hiïån
lâ tû vêën cao cêëp cho tưí chûác nây.
Robert Dockson: cûåu ch tõch hưåi àưìng quẫn trõ vâ CEO ca
CalFed.
Richard Ferry: cûåu ch tõch vâ àưìng sấng lêåp ca Korn/Ferry

International.
Betty Friedan: tấc giẫ vâ àưìng sấng lêåp ca Tưí chûác Ph nûä
M (National Organization for Women).
46 47
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO PHÊÌN ÀÊÌU
Alfred Gottschalk: ch tõch danh dûå, Àẩi hổc cưång àưìng Do
Thấi (Hebrew Union University).
Roger Gould: nhâ phên têm hổc vâ tấc giẫ viïët sấch.
Frances Hesselbein: cûåu giấm àưëc àiïìu hânh, Tưí chûác Hûúáng
àẩo sinh nûä ca M, tấc giẫ.
Shirley Hufstedler: låt sû, cûåu quan tôa, cûåu bưå trûúãng bưå
giấo dc M.
Edward C. Johnson III: CEO ca Fidelity Investments.
Martin Kaplan: cûåu giấm àưëc àiïìu hânh ca Walt Disney. Hiïån
lâ phố ch nhiïåm tẩi Trûúâng Annanberg, Àẩi hổc Nam
California.
Brooke Knapp: doanh nhên vâ phi cưng.
Mathilde Krim: nhâ khoa hổc vâ hoẩt àưång vò bïånh AIDS.
Norman Lear: tấc giẫ - nhâ sẫn xët chûúng trònh truìn hònh
vâ nhâ hoẩt àưång mang àïën nhûäng thay àưíi àêìu tiïn.
Michael McGee: cûåu giấm àưëc bưå mưn àiïìn kinh, Àẩi hổc Nam
California. Hiïån ph trấch àiïìn kinh ca Àẩi hổc Nam
Carolina.
Sydney Pollack: àẩo diïỵn àoẩt giẫi Oscar, nhâ sẫn xët phim.
Jamie Raskin: cûåu trúå l chûúãng l, hiïån lâ giấo sû låt.
Don Ritchey: cûåu CEO Lucky Stores.
Richard Schubert: cûåu CEO Hưåi Chûä thêåp àỗ Hoa K.
John Sculley: cûåu CEO hậng mấy tđnh Apple. Hiïån lâ nhâ àêìu
tû mẩo hiïím.
Gloria Steinem: tấc giẫ, nhâ hoẩt àưång, biïn têåp viïn sấng lêåp

tẩp chđ Ms..
Clifton R. Wharton con: cûåu ch tõch hưåi àưìng quẫn trõ, CEO,
Hiïåp hưåi Bẫo hiïím vâ Lûúng bưíng ca Giấo viïn (Teachers
Insurance and Annuity Association), Qu dânh cho cấc giấo
sû vïì hûu (College Retirement Equities Fund).
Larry Wilson: doanh nhên, ngûúâi sấng lêåp vâ cûåu CEO ca
Wilson Learning Corporation.
Renn Zaphiropoulos: sấng lêåp viïn ca Versatec, cûåu quẫn trõ
viïn ca Xerox.
48 49
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO
1
Lâm ch hoân cẫnh
Ngûúâi lậnh àẩo àống mưåt vai trô rêët nghơa trong viïåc tẩo nïn
trẩng thấi tinh thêìn xậ hưåi. Hổ lâ hònh tûúång ca mưåt thïí thưëng nhêët
vïì àẩo àûác ca xậ hưåi. Hổ cố thïí tẩo nïn nhûäng giấ trõ gùỉn kïët mổi
ngûúâi trong xậ hưåi lẩi vúái nhau. Quan trổng nhêët lâ hổ cố thïí nhêån
thûác vâ kïët nưëi nhûäng mc tiïu nhùçm àûa mổi ngûúâi thoất khỗi
nhûäng nưỵi bêån têm vn vùåt, nêng hổ vûúåt lïn trïn nhûäng mêu thỵn
chia cùỉt xậ hưåi, vâ hûúáng hổ vâo viïåc theo àíi nhûäng mc tiïu
xûáng àấng sûå cưëng hiïën hïët sûác mònh.
- J
OHN
W. G
ARDNER
, No Easy Victories
Túâ Time sưë thấng 11 nùm 1987 àậ àùåt cêu hỗi ngay trïn trang
bòa “Trấch nhiïåm ca ai?” cng vúái cêu trẫ lúâi “Qëc gia cêìn nhûäng
ngûúâi lậnh àẩo nhûng chùèng ai cố mùåt”. Nïëu gộ vâo cm tûâ “thiïëu
sûå lậnh àẩo” trong Google, bẩn sệ tòm thêëy 27.000 tiïu àïì xët

hiïån, trong àố, mưỵi tiïu àïì lâ mưåt lúâi than vận vïì sûå khan hiïëm
50 51
HÂNH TRỊNH TRÚÃ THÂNH NHÂ LẬNH ÀẨO LÂM CH HOÂN CẪNH
ngûúâi lậnh àẩo trong cấc tưí chûác thïë giúái, cấc qëc gia, cấc bang,
cấc tưí chûác tưn giấo, cấc têåp àoân, cấc tưí chûác phi lúåi nhån, cấc
lơnh vûåc nghïì nghiïåp, giấo dc, chùm sốc sûác khỗe, thïí thao, vâ
hêìu hïët cấc hoẩt àưång khấc ca con ngûúâi.
Vêåy cấc nhâ lậnh àẩo àậ ài àêu cẫ rưìi? Hổ àậ “li vâo dơ vậng”,
nhû nhûäng bưng hoa trong bâi hất quen thåc ca Pete Seeger.
Têët cẫ nhûäng ngûúâi lậnh àẩo chng ta kđnh trổng mưåt thúâi àïìu
àậ chïët. FDR, ngûúâi àậ lậnh àẩo mưåt qëc gia àûáng dêåy vûúåt lïn
nưỵi súå hậi, àậ ra ài. Churchill, ngûúâi chia sễ mấu, mưì hưi vâ nûúác
mùỉt, àậ ra ài. Schweitzer, ngûúâi àậ truìn cho nhên loẩi sûå kđnh
trổng cåc sưëng trong rûâng ca Lambarene, cng ra ài. Einstein,
ngûúâi cho chng ta biïët vïì sûå thưëng nhêët trong vư cûåc, vïì sûå hôa
húåp ca v tr, àậ khưng côn nûäa. Gandhi, anh em nhâ Kennedy,
Martin Luther King … àïìu àậ bõ ấm sất. Hổ lâ nhûäng têëm gûúng
dấm chêëp nhêån nhûäng ri ro chïët ngûúâi àïí dêỵn dùỉt mổi ngûúâi
trúã nïn tưët hún, vơ àẩi hún.
Trïn sên khêëu giúâ àêy chó côn nhûäng nhâ lậnh àẩo sa ngậ.
Danh tiïëng ca Ronald Reagan, “Tưíng thưëng Teflon”, àậ bõ vêëy
bêín vò thẫm hổa chưëng àưëi Iran vâ cấc v tai tiïëng khấc. Bill
Clinton, tưíng thưëng àêìu tiïn ca Hoa K trúã thânh nhên vêåt chđnh
trong nhûäng àïì tâi bân tấn thúâi thûúång do nhûäng húá hïnh trong
cåc sưëng riïng tû xẫy ra trûúác khi ưng nhêåm chûác vâ thêåm chđ
àậ bõ àûa ra tôa (d sau àố àûúåc trùỉng ấn).
Cåc bêìu cûã tưíng thưëng nùm 2000, àûúåc ch àïën búãi cåc
rûúåt àíi vïì t lïå phiïëu bêìu ca hai ûáng cûã viïn hún lâ têìm cúä
cấc ûáng cûã viïn, àậ kïët thc bùçng chiïën thùỉng thåc vïì George
W. Bush, hún ûáng cûã viïn sất nt Al Gore chó vúái nûãa triïåu phiïëu

bêìu. Lêìn àêìu tiïn trong lõch sûã nûúác M, kïët quẫ cåc bêìu cûã
àûúåc Tôa ấn Tưëi cao quët àõnh, lâm giẫm st lông tin ca nhiïìu
ngûúâi vïì mưåt cú quan trûúác àêy àûáng bïn lïì nhûäng thiïn võ chđnh
trõ. Vâ trong khi tưíng thưëng Bush àấp trẫ hng hưìn vúái phe khng
bưë têën cưng nûúác M vâo ngây 11 thấng 9 nùm 2001 rùçng, cho
d cố mån, ưng sệ dânh phêìn lúán nùm 2002 àïí tiïën hânh chiïën
tranh chưëng lẩi Saddam Hussein úã Iraq, bêët chêëp sûå phï phấn
ca nhiïìu ngûúâi M khi cho rùçng vêën àïì tưëi quan trổng trûúác mùỉt
chđnh lâ tònh hònh nïìn kinh tïë qëc gia, vâ tẩi Iraq, M àậ bõ sa
lêìy trong cåc khng hoẫng tïå hẩi nhêët kïí tûâ nhûäng nùm 1970.
Khưng chó cấc võ lậnh àẩo trong Nhâ Trùỉng lâm chng ta thêët
vổng, mâ cấc võ trđ dêỵn àêìu trong cấc têåp àoân côn tïå hẩi hún.
Sai lêìm ca têåp àoân tâi chđnh khưíng lưì Arthur Andersen, àậ tûâng
mưåt thúâi àûúåc kđnh trổng, lâ mưåt vđ d nưíi bêåt, khiïën cưng chng
phẫi àùåt cêu hỗi: cấc nhâ lậnh àẩo àậ ài àêu? D khưng quấ nưíi
bêåt nhûng nhûäng ngûúâi cố nùng lûåc nhû hiïåu trûúãng trûúâng àẩi
hổc, ch tõch thânh phưë, cấc nhâ chûác trấch, ngûúâi àûáng àêìu cấc
tưí chûác phi chđnh ph, vâ nhûäng ngûúâi khấc nûäa vêỵn tiïëp tc
àiïìu hânh tưët cấc tưí chûác. Nhûng chng ta cng ngây câng nhêån
thûác àûúåc rùçng nhûäng ngûúâi lậnh àẩo ngây nay cng lâ nhûäng
ngûúâi cố thïí bõ tưín thûúng, bõ vi dêåp búãi thûåc tïë vâ biïën àưång –
mâ chđnh bẫn thên hổ cng khố cố thïí hóåc thêåm chđ khưng thïí
kiïím soất àûúåc tònh hònh àố.
Mưåt nhâ khoa hổc ca Àẩi hổc Michigan àậ tûâng liïåt kï mûúâi
mưëi àe dổa cú bẫn mâ ưng cho lâ nguy hiïím àưëi vúái xậ hưåi. Àêìu
tiïn vâ quan trổng nhêët lâ khẫ nùng chiïën tranh hay cấc tai nẩn
hẩt nhên cố thïí hy diïåt toân nhên loẩi. Thûá hai lâ nguy cú bïånh
dõch, bïånh têåt, àối kếm hay trò trïå toân cêìu. Àûáng thûá ba trong
danh sấch nhûäng nguy cú cố thïí phấ hoẩi xậ hưåi lâ chêët lûúång
ca viïåc quẫn l vâ lậnh àẩo trong cấc tưí chûác.