(Luận văn thạc sĩ) Đánh giá thực trạng môi trường và đề xuất giải pháp quản lý nước thải sản xuất tại làng miến dong xã Đông Thọ, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình

L I CAM OAN
H và tên:

ng B o Qu nh Vân

L p: 23KHMT11

Chuyên ngành đào t o: Khoa h c Môi tr

ng

Mã HV: 1581440301014
Mã s : 608502

Tôi xin cam đoan lu n v n đ

c chính tơi th c hi n d

Th T Oanh và PGS.TS V

c Toàn v i đ tài “ ánh giá th c tr ng môi tr

đ xu t gi i pháp qu n lý n

is h

ng d n c a TS. Ph m

c th i s n xu t t i làng mi n dong xã

ng và

ông Th ,

huy n ông H ng, t nh Thái Bình”.
ây là đ tài nghiên c u m i, là m t ph n nghiên c u trong đ tài “ Qu n lý môi
tr

ng làng ngh d a vào c ng đ ng, đ án 3 n m 2014 – 2016” c a đ n v Liên minh

h p tác xã Vi t Nam, không trùng l p v i các đ tài lu n v n nào tr

c đây, do đó,

khơng ph i là b n sao chép c a b t k m t lu n v n nào. Các n i dung nghiên c u, k t
qu trong đ tài này là trung th c. Nh ng s li u trong các b ng bi u ph c v cho vi c
phân tích, nh n xét, đánh giá đ

c chính tác gi thu th p t các ngu n khác nhau có

ghi rõ trong ph n tài li u tham kh o.
N u phát hi n có b t k s gian l n nào tơi xin hồn tồn ch u trách nhi m v n i dung
lu n v n c a mình. Tr

ng đ i h c Th y L i không liên quan đ n nh ng vi ph m tác

quy n, b n quy n do tôi gây ra trong quá trình th c hi n (n u có).
Hà N i, ngày tháng

n m 2017

H c Viên

ng B o Qu nh Vân

i


L IC M

N

có th hồn thành lu n v n t t nghi p này, ngoài nh ng c g ng c a b n thân,
tơi cịn nh n đ

c s quan tâm, giúp đ c a các th y cô, b n bè và các cá nhân, t p th

t i khu v c nghiên c u.
Tôi xin g i l i c m n chân thành đ n t t c các th y cô giáo tr
Th y l i, nh ng ng

ng

ih c

i đã truy n đ t cho tôi nh ng ki n th c và kinh nghi p quý báu

trong su t th i gian h c t p t i tr

ng. Tôi xin trân tr ng g i l i c m n đ n TS.

Ph m Th T Oanh, PGS.TS V

c Toàn cùng các th y cơ khoa Mơi tr

tình h

ng đã t n

ng d n tơi trong su t q trình th c hi n lu n v n. Các th y cô đã t o m i đi u

ki n thu n l i đ tơi hồn thành đ tài t t nghi p th c s . Tôi c ng chân thành c m n
ThS.Tr nh Xuân Hoàng – tr
n

c, Mơi tr

ng phịng Thí nghi m và t v n qu n lý ch t l

ng

ng – Vi n Quy ho ch Th y l i và các chú, các anh trong phòng đã giúp

đ , t o đi u ki n trong q trình tơi th c hi n lu n v n. C m n UBND xã

ông Th ,

ơng H ng, t nh Thái Bình đã t o đi u ki n, cung c p s li u cho tôi th c hi n đ tài
này. Cu i cùng, tơi xin bày t lịng bi t n sâu s c t i gia đình, b n bè đã quan tâm,
giúp đ , t o đi u ki n đ tơi có th t p trung hồn thành lu n v n t t nghi p th c s .
V i v n ki n th c, kinh nghi m, và th i gian còn nhi u h n ch nên lu n v n còn

nhi u thi u sót, tơi r t mong nh n đ
đ c đ lu n v n t t nghi p này đ

c s ch b o, góp ý c a các th y, cơ giáo và b n

c hồn thi n h n.

Cu i cùng, tơi xin kính chúc q th y cơ và gia đình d i dào s c kh e, thành
công trong s nghi p tr ng ng

i cao quý.
Hà N i, tháng 2 n m 2017
H c viên

ng B o Qu nh Vân

ii


M CL C
M
U ......................................................................................................................... 1
1. Tính c p thi t c a đ tài ......................................................................................... 1
2. M c tiêu đ tài ......................................................................................................... 2
3. Ph m vi và đ i t ng nghiên c u .......................................................................... 2
4. Cách ti p c n và ph ng pháp nghiên c u .......................................................... 2
4.1 Cách ti p c n ............................................................................................................. 2
4.2 Ph ng pháp nghiên c u ........................................................................................... 3
CH
NG 1: T NG QUAN V KHU V C NGHIÊN C U VÀ TH C TR NG

S N XU T MI N DONG ............................................................................................ 4
1.1
c đi m chung v làng ngh ch bi n l ng th c, th c ph m Vi t Nam..... 4
1.1.1 Phân b các làng ngh ch bi n l ng th c, th c ph m trên c n c ................... 4
1.1.2 Vai trò c a làng ngh đ i v i s phát tri n kinh t - xã h i ................................... 7
1.1.3 Ơ nhi m mơi tr ng t i các làng ngh ch bi n th c ph m ................................... 8
1.1.3.1 Hi n tr ng môi tr ng n c ................................................................................ 8
1.1.3.2 Hi n tr ng môi tr ng khơng khí ...................................................................... 10
1.1.3.3 Mơi tr ng đ t và ch t th i r n ......................................................................... 11
1.1.4 Th c tr ng qu n lý môi tr ng t i các làng ch bi n th c ph m ......................... 13
1.2 c đi m chung v làng ngh s n xu t mi n dong ............................................. 16
1.2.1 Thông tin v làng ngh s n xu t mi n dong t i Vi t Nam ................................... 16
1.2.2 Th c tr ng môi tr ng t i các khu v c s n xu t mi n dong ................................ 18
1.3 c đi m v làng mi n xã ông Th ................................................................... 20
1.3.1 i u ki n t nhiên ................................................................................................ 20
1.3.2 i u ki n kinh t - xã h i ..................................................................................... 21
1.3.2.1 i u ki n kinh t ............................................................................................... 21
1.3.2.2 i u ki n xã h i................................................................................................. 21
1.3.3 i u ki n c s h t ng ........................................................................................ 22
1.3.4 Hi n tr ng s n xu t c a làng ngh ........................................................................ 23
1.3.4.1 Hi n tr ng v công ngh và thi t b s n xu t .................................................... 23
1.3.4.2 Quy trình s n xu t mi n t tinh b t dong ri ng t i xã ông Th ..................... 24
1.3.4.3 Nguyên li u cung c p cho s n xu t mi n t i xã ông Th ............................... 26
CH
NG 2: ÁNH GIÁ HI N TR NG Ô NHI M N
C T I LÀNG MI N
XÃ ÔNG TH , HUY N ƠNG H NG, T NH THÁI BÌNH ............................. 28
2.1 Hi n tr ng s n xu t mi n t i làng mi n xã ông Th ....................................... 28
2.1.1 Hi n tr ng s n xu t mi n dong t i làng mi n xã ông Th ................................. 28
2.1.2 Các ngu n gây ô nhi m mơi tr ng chính ........................................................... 29

2.2 Hi n tr ng ô nhi m n c th i s n xu t và nh h ng c a ô nhi m đ n môi
tr ng n c t i làng mi n xã ông Th ................................................................... 32
2.2.1 C s và v trí l y m u ......................................................................................... 32
2.2.2 K t qu phân tích m u và đánh giá m c đ ô nhi m ........................................... 36
2.2.3 Th c tr ng x lý n c th i t i các c s s n xu t ................................................ 46
2.2.4 nh h ng c a ô nhi m môi tr ng n c đ n s c kh e c a ng i dân ............. 47
2.3 Th c tr ng công tác qu n lý môi tr ng n c t i làng mi n ông Th ......... 48
iii


2.3.1. Th c tr ng qu n lý môi tr ng n c c a các c p chính quy n .......................... 48
2.3.1.1 Th ch , chính sách trong qu n lý môi tr ng .................................................. 48
2.3.1.2 C c u qu n lý môi tr ng ................................................................................ 48
2.3.2 Th c tr ng ho t đ ng b o v môi tr ng n c c a ng i dân ............................ 51
CH
NG 3:
XU T CÁC GI I PHÁP QU N LÝ, B O V MÔI TR
NG
T I LÀNG MI N XÃ ÔNG TH .......................................................................... 54
3.1 Gi i pháp qu n lý .................................................................................................. 54
3.1.1 Hoàn thi n h th ng qu n lý môi tr ng n c t i làng mi n .............................. 54
3.1.2 y m nh áp d ng cách ti p c n s n xu t s ch h n ............................................ 58
3.1.3 Áp d ng các công c kinh t ................................................................................ 60
3.1.4 Tuyên truy n, giáo d c v môi tr ng, b o v môi tr ng ................................. 63
3.1.5 nh h ng l i không gian s n xu t .................................................................... 64
3.1.5.1 nh h ng t p trung ........................................................................................ 64
3.1.5.2 nh h ng phân tán ......................................................................................... 66
3.2 Gi i pháp k thu t................................................................................................. 67
3.2.1 C s đ xu t l a ch n gi i pháp k thu t ........................................................... 67
3.2.2 Bi n pháp đ xu t ................................................................................................. 68

K T LU N VÀ KI N NGH .................................................................................... 76
PH L C

iv


DANH M C HÌNH NH
Hình 1.1 Phân lo i làng ngh Vi t Nam theo ngành ngh s n xu t ................................ 4
Hình 1.2 L u l ng n c th i s n xu t c a m t s làng ngh ch bi n l ng th c, th c
ph m, ch n nuôi và gi t m (m3/ngày) ............................................................................ 8
Hình 1.3 Hàm l ng BOD 5 , COD và SS trong n c th i m t s làng ngh ch bi n
l ng th c, th c ph m, ch n nuôi, gi t m ..................................................................... 9
Hình 1.4 Hàm l ng SO 2 trong khơng khí m t s làng ngh ch bi n l ng th c,
th c ph m (đ n v mg/m3) ............................................................................................. 10
Hình 1.5 Hàm l ng NO 2 trong khơng khí m t s làng ngh ch bi n l ng th c,
th c ph m (đ n v mg/m3) ............................................................................................. 11
Hình 1.6 Quy trình làm tinh b t dong ri ng .................................................................. 16
Hình 1.7 Quy trình s n xu t mi n dong ........................................................................ 17
Hình 1.8 V trí xã ơng Th - ơng H ng - Thái Bình................................................ 20
Hình 1.9 Quy trình s n xu t mi n t tinh b t dong ri ng t i làng mi n xã ơng Th . 24
Hình 2.1 M t s hình nh ô nhi m trên kênh, m ng th i quanh xã ơng Th ........... 30
Hình 2.2 S đ v trí l y m u n c t i xã ông Th .................................................... 35
Hình 2.3 So sánh nhi t đ c a 5 m u n c th i v i QCVN 40:2011/BTNMT ............ 37
Hình 2.4 So sánh đ pH c a 5 m u n c th i v i QCVN 40:2011/BTNMT ............... 37
Hình 2.5 So sánh hàm l ng TSS c a 5 m u n c th i v i QCVN 40:2011/BTNMT 37
Hình 2.6 So sánh hàm l ng COD c a 5 m u n c th i v i QCVN 40:2011/BTNMT37
Hình 2.7 So sánh hàm l ng BOD 5 c a 5 m u n c th i v i QCVN 40:2011/BTNMT38
Hình 2.8 So sánh hàm l ng Cl- c a 5 m u n c th i v i QCVN 40:2011/BTNMT .. 38
Hình 2.9 So sánh pH c a 3 m u n c m t v i QCVN 08-MT:2015/BTNMT ............. 40
Hình 2.10 So sánh hàm l ng DO c a 3 m u n c m t v i QCVN 08MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 41

Hình 2.11 So sánh hàm l ng TSS c a 3 m u n c m t v i QCVN 08MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 41
Hình 2.12 So sánh hàm l ng COD c a 3 m u n c m t v i QCVN 08MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 41
Hình 2.13 So sánh hàm l ng BOD 5 c a 3 m u n c m t v i QCVN 08MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 41
Hình 2.14 So sánh hàm l ng PO 4 3- c a 3 m u n c m t v i QCVN 08MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 42
Hình 2.15 So sánh hàm l ng NH 4 + c a 3 m u n c m t v i QCVN 08MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 42
Hình 2.16 So sánh hàm l ng NO 2 - c a 3 m u n c m t v i QCVN 08MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 42

v


Hình 2.17 So sánh hàm l ng NO 3 - c a 3 m u n c m t v i QCVN 08MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 42
Hình 2.18 So sánh hàm l ng Cl- c a 3 m u n c m t v i QCVN 08MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 43
Hình 2.19 So sánh đ pH c a 2 m u n c d i đ t v i QCVN 09-MT:2015/BTNMT44
Hình 2.20 So sánh hàm l ng ch s penmanganat c a 2 m u n c d i đ t v i
QCVN 09-MT:2015/BTNMT ....................................................................................... 44
Hình 2.21 So sánh hàm l ng NH 4 + c a 2 m u n c d i đ t v i QCVN 09MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 45
Hình 2.22 So sánh hàm l ng NO 2 - c a 2 m u n c d i đ t v i QCVN 09MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 45
Hình 2.23 So sánh hàm l ng NO 3 - c a 2 m u n c d i đ t v i QCVN 09MT:2015/BTNMT ......................................................................................................... 45
Hình 2.24 So sánh hàm l ng Cl- c a 2 m u n c d i đ t v i QCVN 09MT:2015/BTN ............................................................................................................... 45
Hình 2.25 B l ng 3 ng n đ c xây d ng và che ch n t m b nhà ơng T ................. 47
Hình 2.26 Mi n đ c ph i c nh m ng d n n c c a thơn......................................... 49
Hình 3.1 S
Hình 3.2 S
Hình 3.3 S
Hình 3.4 S
Hình 3.5 B
Hình 3.6 S
Hình 3.7 B

đ h th ng qu n lý môi tr ng c p xã .................................................... 55

đ đ nh h ng t p trung ngu n th i .......................................................... 65
đ đ nh h ng s d ng đ t h s n xu t mi n dong và ............................. 66
đ công ngh mơ hình x lý n c th i ph ng án 1 ................................ 68
ABR .......................................................................................................... 70
đ cơng ngh mơ hình x lý n c th i ph ng án 2 ................................ 72
l c than ho t tính....................................................................................... 73

vi


DANH M C B NG BI U
B ng 1.1 Phân b s l ng làng ngh th c ph m ........................................................... 5
B ng 1.2 S n ph m và s n l ng c a m t s làng ngh ch bi n l ng th c, th c
ph m ................................................................................................................................ 6
B ng 1.3 T i l ng các ch t ô nhi m trong n c th i c a m t s làng ngh ch bi n
l ng th c, th c ph m ..................................................................................................... 9
B ng 1.4 Tên các làng ngh ch bi n l ng th c, th c ph m ...................................... 11
B ng 1.5 Thành ph n và kh i l ng bã th i t s n xu t tinh b t t i làng ngh D ng
Li u (Th i gian s n xu t t tháng 10 n m tr c đ n h t tháng 4 n m sau) .................. 12
B ng 1.6 Nhu c u nhiên li u và kh i l ng x th i c a m t s làng ngh ch bi n
l ng th c, th c ph m ................................................................................................... 13
B ng 1.7 T i l ng m t s ch t ô nhi m trong n c th i t i các làng ngh mi n ........ 19
B
B
B
B
B
B

ng 2.1 Ch t th

ng 2.2 K t qu
ng 2.3 M u n
ng 2.4 K t qu
ng 2.5 K t qu
ng 2.6 K t qu

i sinh ra t quy trình làm mi n dong ................................................ 28
phân tích t i c s s n xu t mi n dong t i làng mi n xã ông Th 30
c ....................................................................................................... 33
phân tích m u n c th i t i làng ngh làm mi n xã ông Th ....... 36
phân tích m u n c m t t i làng ngh làm mi n xã ơng Th ....... 39
phân tích m u n c ng m t i làng ngh làm mi n xã ông Th .... 44

vii


DANH M C CÁC KÝ HI U VI T T T
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9

Ký hi u
BTNMT

HTX
QCVN
TCVN
TP
THCS
THPT
UBND
SXSH

Di n gi i
B Tài nguyên và Môi tr ng
H p tác xã
Quy chu n Vi t Nam
Tiêu chu n Vi t Nam
Thành ph
Trung h c c s
Trung h c ph thông
y ban nhân dân
S n xu t s ch h n

viii


M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Trong nh ng n m g n đây, t i nhi u vùng nông thôn n

c ta, các làng s n xu t, làm

ngh đã và đang phát tri n m nh m , góp ph n vào s phát tri n c a đ a ph

ng. Bên

c nh nh ng đóng góp khơng nh v kinh t - xã h i, s gia t ng các làng s n xu t, làm
ngh c ng làm n y sinh nhi u v n đ v môi tr
các ngành, các c p chính quy n đ a ph

ng, địi h i s quan tâm k p th i c a

ng.

Ngành s n xu t, ch bi n th c ph m là ho t đ ng ph bi n

n

c ta. S phát tri n c a

ho t đ ng s n xu t đã t o công n vi c làm cho c dân b n đ a, góp ph n phát tri n
kinh t - xã h i trên đ a bàn xã, nh ng m t khác, ch t l

ng môi tr

ng t i đ a ph

ng

c ng ph i đ i m t v i nguy c xu ng c p, ô nhi m nghiêm tr ng do s thi u ý th c

quan tâm, b o v môi tr

ng c a các c s s n xu t. Do s phát tri n t phát, thi u quy

ho ch đã d n t i h u qu ch t l
mơi tr

ng n

ng n

c t i các làng có ngh suy gi m nghiêm tr ng,

c b ô nhi m, kéo theo đó là nh ng nguy c lây nhi m m t s b nh

nguy hi m cho con ng

i gây nên s b c xúc c a dân c sinh s ng trên đ a bàn xã.

Xã

ông H ng, t nh Thái Bình là n i s n xu t mi n dong lâu đ i,

ông Th - huy n

đ

c các th h l u truy n hàng tr m n m nay, t o thu nh p và vi c làm n đ nh cho

ng

i dân. Tuy nhiên đi u đáng lo ng i nh t là trong quá trình s n xu t, kinh doanh

hi n nay, hàng ngày, m t kh i l

ng l n n

c th i ch a qua x lý

các h s n xu t

mi n x ra môi tr

ng xung quanh, gây ô nhi m môi tr

ng, nh h

ng đ n s c kh e,

đ i s ng c a ng

i dân, t o nh ng xung đ t v môi tr

ng. Hàm l

ng các ch t h u

c , ch t r n l l ng trong n
đ a bàn, h qu là n

c cao, gây nên hi n t

ng phú d

ng t i các ao h trên

c t i các ao h b ô nhi m n ng n , gây b c xúc cho ng

i dân.

Xã

ông Th đang trên hành trình xây d ng nơng thơn m i nên v n đ b o v môi

tr

ng xanh – s ch – đ p, ho t đ ng s n xu t an toàn, các c s s n xu t, kinh doanh

đ t ch tiêu v môi tr
nông thôn m i xã

ng đang r t đ

c quan tâm. Theo “Báo cáo t ng k t xây d ng

ông Th giai đo n 2011 – 2014”, xã đã đ t 19/19 tiêu chí nơng

thơn m i Qu c gia, tuy nhiên trên th c t , tiêu chí 17 là tiêu chí v Mơi tr
bàn xã v n còn nhi u v n đ ch a x lý đ

c, gây b c xúc cho ng

1

i dân.

ng trên đ a


c đi m n

c th i c a ho t đ ng s n xu t mi n dong t i xã

quanh n m, nh ng kho ng t tháng 8 đ n tr
nh t, do v y n

ông Th là s n xu t

c T t Nguyên án là ho t đ ng m nh m

c th i s n xu t t p trung vào th i gian này trong n m v i m t l

ng

l n; thêm vào đó là các c s s n xu t n m r i rác, chi m kho ng h n 80% các h gia
đình trong làng, n
x ra mơi tr

c th i s n xu t th

ng hịa tr n chung v i n

c th i sinh ho t đ

ng khi n cho công tác qu n lý vi c x th i ph c t p, khó kh n h n.

V i m c đích b o v mơi tr

ng và giúp các c p chính quy n đ a ph

trong qu n lý và gi m thi u ơ nhi m mơi tr

ng n

ng có c s

c do ho t đ ng s n xu t, góp ph n

vào s phát tri n b n v ng c a ngh s n xu t mi n lâu đ i t i xã

ông Th , đ tài

“ ánh giá th c tr ng môi tr

c th i s n xu t

ng và đ xu t gi i pháp qu n lý n

t i làng mi n dong xã ông Th , huy n ông H ng, t nh Thái Bình” đ

c l a ch n

đ nghiên c u.
2. M c tiêu đ tài
ánh giá đ
xu t đ

c th c tr ng ô nhi m môi tr

ng do n

c th i t i làng mi n ông Th .

c các gi i pháp nh m gi m thi u ô nhi m môi tr

ng n

c t i làng mi n

xã ông Th .
3. Ph m vi và đ i t

ng nghiên c u

Ph m vi nghiên c u: Ch t l

ng n

c th i t i làng s n xu t mi n dong xã

ông Th ,

huy n ông H ng, t nh Thái Bình.
it

ng nghiên c u: Làng s n xu t mi n dong xã ông Th .

4. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u

4.1 Cách ti p c n
K th a:
đ

tài s d ng các s li u v môi tr

c th c hi n tr

ng n

c, đ c bi t là n

c th i s n xu t,

c đây t i khu v c nghiên c u.

T ng h p: T ng h p m t s ph

ng pháp đã áp d ng x lý trong n

đ đ xu t gi i pháp phù h p v i đi u ki n th c t c a đ a ph

2

ng.

c và n

c ngoài


4.2 Ph

ng pháp nghiên c u

tài áp d ng các ph
1. Ph

ng pháp nghiên c u sau:

ng pháp thu th p, t ng h p s li u: thu th p các s li u v đi u ki n t nhiên

và kinh t - xã h i c a xã

ơng Th , các s li u đã có v ch t l

ng môi tr

ng n

c

khu v c xung quanh làng mi n ông Th t ngu n:
 Báo cáo hi n tr ng mơi tr

ng trên tồn t nh;

 Các cơng trình nghiên c u v hi n tr ng môi tr

ng ngành s n xu t mi n

c a Vi t Nam;
 Và nhi u ngu n s li u khác.
2.Ph

ng pháp đi u tra, kh o sát th c đ a:
 Tham v n các c p chính quy n và c ng đ ng dân c các thông tin v hi n
tr ng môi tr

ng, c c u qu n lý, t ch c qu n lý môi tr

ng t i làng

mi n xã ông Th ;
 Các tài li u, báo cáo chuyên đ c a các chuyên gia trong ngành;
 L ym un
3. Ph

c t i khu v c nghiên c u trong th i gian th c hi n lu n v n.

ng pháp phân tích trong phịng thí nghi m: Các m u n

v trí đ i di n cho ngu n n

c th i, n

c m t, n

cđ

c l y t i nh ng

c ng m trong làng ngh và đ

c

phân tích t i phịng thí nghi m thu c Vi n Quy ho ch Th y l i.
4. Ph

ng pháp th ng kê, x lý s li u: T ng h p thơng tin s li u, tính tốn, x lý s

li u th ng kê d a trên k t qu đo đ c, phân tích thu đ

c. Các s li u đ

c x lý b ng

ph n m m Excel.
5. Ph

ng pháp đánh giá ch t l

đ đánh giá m c đ ô nhi m do n

ng n

c: T các k t qu phân tích ch t l

ng n

c

c th i s n xu t t i làng ngh s n xu t mi n dong,

d a vào các quy chu n hi n hành c a nhà n

c (QCVN 40:2011/BTNMT; QCVN 08

– MT:2015/BTNMT; QCVN 09 – MT:2015/BTNMT).
6. Ph

ng pháp k th a: K th a s đ công ngh t đ án và x lý thông tin, d a trên

nh ng u đi m đã có đ đ xu t s đ công ngh m i.

3


CH

NG 1: T NG QUAN V KHU V C NGHIÊN C U VÀ TH C
TR NG S N XU T MI N DONG
1.1

c đi m chung v làng ngh ch bi n l

1.1.1 Phân b các làng ngh ch bi n l

ng th c, th c ph m

Vi t Nam

ng th c, th c ph m trên c n

c

Các làng ngh đã t n t i, phát tri n t hàng nghìn n m nay, có vai trị quan tr ng đ i
v i s nghi p phát tri n kinh t - xã h i c a đ t n

c.

c bi t

khu v c nơng thơn,

trong ti n trình đ i m i và phát tri n, công nghi p hóa, hi n đ i hóa nơng nghi p, nơng
thơn, xây d ng nơng thơn m i thì đây là m t xích đ t phá đ đ u t khoa h c, công
ngh phát tri n nông thôn hi n đ i. Các làng ngh trên kh p c n

c r t đa d ng v

ngành ngh s n xu t c ng nh s n ph m. Có th phân lo i làng ngh theo 6 nhóm
ngành s n xu t d a trên lo i hình s n xu t và lo i hình s n ph m, bao g m:
-

m t , d t v i và may đ da

- Ch bi n nông s n th c ph m, d

c li u

- Tái ch ph li u (gi y, nh a, kim lo i…)
- Th công m ngh , thêu ren.
- V t li u xây d ng, khai thác và ch tác đá
- Ngh khác (m c gia d ng, c khí nh , đóng thuy n, qu t gi y, đan vó, l

15%
4%

i…)

Ch bi n l ng th c, th c
ph m, ch n nuôi, gi t m
Th công m ngh

20%

5%
D t nhu m,
m t , thu c

da
V t li u xây d ng, khai
thác đá
Tái ch ph li u

17%
39%

Các ngh khác

Hình 1. 1 Phân lo i làng ngh Vi t Nam theo ngành ngh s n xu t [1]
Làng ngh ch bi n l
n

ng th c, th c ph m chi m t l l n trong các làng ngh trên c

c. Các làng ngh ch bi n l

ng th c, th c ph m đ

c phân b đ u

các khu v c

nh ng nhi u nh t v n là khu v c châu th sông H ng và đ ng b ng sông C u Long.
T i các làng ngh này ph n l n ng

i lao đ ng s d ng th i gian nông nhàn đ tham

4

gia s n xu t, hình th c s n xu t ch y u v n mang tính th cơng, g n nh khơng có s
thay đ i v quy trình s n xu t so v i th i đi m đ
Theo th ng kê m i nh t, c n

c hình thành ngh .

c hi n có 197 làng ngh ch bi n l

ph m chi m 13,58% trên t ng s 1450 làng ngh trong c n
trung ch y u

ng th c, th c

c. Các làng ngh này t p

mi n B c, có 134 làng chi m 68%. Mi n Trung có 42 làng chi m

21,32%. 21 làng (chi m 10,66%) thu c các t nh phía Nam. T nh có nhi u làng ngh
ch bi n l

ng th c, th c ph m nh t là Hà Tây: 47 làng, chi m 23,86% t ng làng ngh

ch bi n l

ng th c, th c ph m trong c n

c,

Mi n Nam t p trung nhi u nh t

TP

H Chí Minh (15 làng chi m 7,61%).
B ng 1.1 Phân b s l

ng làng ngh th c ph m [2]
T l (%) so v i làng ngh

Mi n

S làng ngh (làng)

ch bi n l

ng th c, th c

ph m c n
Mi n B c

134

68,02

Mi n Trung

42

21,32

Mi n Nam

21

10,66

T ng

197

100

Các làng ngh ch bi n l
m t kh i l

ng th c, th c ph m trong c n

c

c đã cung c p cho xã h i

ng s n ph m r t l n. Không nh ng đáp ng nhu c u tiêu dùng cho ng

dân mà còn cung c p ngu n nguyên li u quan tr ng cho công nghi p ch bi n l

i
ng

th c, th c ph m: s n xu t mì tơm, bánh k o…và m t s ngành cơng nghi p khác nh :

d

c ph m, s n xu t xà phịng, d t….

T ngun li u chính là g o, khoai, ngô s n, dong ri ng… sau khi qua các công đo n
s n xu t đã t o ra các s n ph m đ

c th tr

ng trong và ngoài n

nay t i các làng ngh đang s n xu t nh ng m t hàng khác nhau nh :
- Mi n dong, bún khô (ph khô), bánh đa nem, t

ng, r

- S n xu t bánh k o, bánh đ u xanh, m ch nha, tinh b t.

5

u.

c ch p nh n. Hi n


B ng 1.2 S n ph m và s n l
TT
1

ng c a m t s làng ngh ch bi n l

Tên làng ngh

Lo i s n ph m

đ n v tính

Bún

T n/n m

Bún Phú ơ
T Liêm - Hà N i

Tinh b t
Mi n
Nha
Bún khô
Tinh b t
Mi n
Bún bánh
u ph

2

Tinh b t D ng Li u
Hoài
c - Hà N i

3

Th c ph m Tân Hòa
Qu c Oai - Hà N i

4

Th c ph m V H i
V Th - Thái Bình

5

Bún bánh Ninh H ng
Yên Khánh - Ninh Bình

6

Th c Ph m Tùy H i
Gia Vi n - Ninh Bình

7

ng th c, th c ph m [3]
S nl

ng

10080
52000
4000
9000

1000
500
300
70
60

T n /n m

T n/n m

Bún
Bánh đa

T n/n m

180
130

Bún, bánh

T n/n m

4380

R u
u ph

T n/n m

10400

90

Bánh tráng Th ng Bình
Hà Lam - Qu ng Nam

Bánh tráng

Chi c/n m

4,4 tri u

8

Bún Ph ng Hòa
Tân Th nh - Qu ng Nam

Bún, bánh

T n/n m

1575

9

Tinh b t Bình Minh
Th ng Nh t - ng Nai

Tinh b t

T n/n m

4214

Các làng ngh ch bi n l

ng th c, th c ph m đã thu hút m t s l

đình tham gia nh t là nh

các ngh truy n th ng, chuyên ngh nh D

ng l n các h gia
ng Li u – Hà

N i có 60% s h và h n 3600 lao đ ng tham gia s n xu t ngh , hai làng ngh bún
bánh V H i - Thái Bình và R

u Tân

- Hà N i (Hà Tây c ) đ u có 80% s h

làm ngh …. thu hút h n 6000 lao đ ng. [4] Do tính ch t lao đ ng ít n ng nh c, h n
n a l i c n t m nên ph n l n là lao đ ng n , đây c ng là nét đ c tr ng c a ngành ch
bi n l

ng th c, th c ph m.

Khác v i các ngành công nghi p khác, ngành ch bi n l

ng th c, th c ph m t lâu đã

mang đ c tr ng là làng ngh truy n th ng, là c m làng ngh v i quy mô s n xu t theo
ki u h gia đình, phân tán và s n xu t ra nhi u m t hàng khác nhau. V m t t ch c
6


s n xu t, m t s h có v n đ u t mua nguyên li u giao cho các h khác làm ra s n
ph m, có m t s h t lo t nguyên nhiên li u đ n khâu tiêu th s n ph m. Ngu n
nguyên li u chính ph c v cho s n xu t đ

c mua v t nhi u n i lân c n. Quy trình

s n xu t đ n gi n v i h u h t các công đo n th cơng nên khơng địi h i lao đ ng có
k thu t cao và đa ph n nhân l c s n xu t là ng

i trong h gia đình.

Khơng ch t o ra nh ng s n ph m ph c v cho nhu c u sinh ho t bình th
ng

i dân, r t nhi u trong s các làng ngh ch bi n l

ng th c, th c ph m đã t o nên

nh ng s n ph m đ c đáo đ m nét đ c tr ng v n hóa và b n s c c a đ a ph
v cho nhu c u th

ng c a
ng ph c

ng th c nh c m Vòng, đ u M , bánh đa Gh …

1.1.2 Vai trò c a làng ngh đ i v i s phát tri n kinh t - xã h i
V i 1450 làng ngh trong c n

c, g m 11 nhóm ngành ngh , s d ng h n 13 tri u

lao đ ng, đóng góp h n 40 ngàn t đ ng cho thu nh p qu c gia… các làng ngh đã và
đang đóng góp m t vai trò quan tr ng đ i v i s phát tri n kinh t xã h i Vi t Nam,
đ c bi t là khu v c kinh t nông thôn. S n xu t ti u th công nghi p t n d ng ngu n
nguyên li u phong phú v i giá thành r . Các ngh truy n th ng ch y u s d ng các
nguyên li u s n có trong n

c, v n là các tài nguyên thiên nhiên đi n hình c a mi n

nhi t đ i: tre n a, g , t t m, các s n ph m c a nông nghi p nhi t đ i (lúa g o, hoa
qu , ngô, khoai, s n…), các lo i v t li u xây d ng…[1]
- Làng ngh góp ph n t ng thu nh p cho dân c nông thơn: Trong nơng thơn hi n nay,
q trình đơ th hóa đang làm gi m đ t tr ng tr t, ng
t ng lên. M t khác, hàng n m l i có thêm nhi u ng

i dân khơng cịn đ t canh tác
i đ n tu i lao đ ng và th i gian

nơng nhàn cịn nhi u. Do đó, n u khơng có vi c làm t i ch , thanh niên bu c ph i di
chuy n vào thành th , gây ra nh ng v n đ xã h i l n r t khó gi i quy t. Trong khi đó,
n u có ngh th cơng t i ch , h có them vi c làm, them thu nh p (th
r

ng cao g p

i đ n hai l n so v i thu nh p t nơng nghi p), g n bó h n v i nơng thơn. [1]

- Làng ngh góp ph n chuy n d ch c c u lao đ ng, c c u kinh t nông thôn, xây
d ng nông thôn m i: Q trình cơng nghi p hóa là q trình chuy n d ch lao đ ng t
n ng su t th p sang n ng su t cao, t c c u kinh t nông nghi p sang c c u công
nghi p và d ch v chi m ph n l n. N ng su t, ch t l
c a n n kinh t c ng t đó mà đ

c b o đ m.

7

ng, hi u qu và tính b n v ng

ng th i, b m t nơng thơn c ng t đó


mà kh c s i, kinh t và v n hóa phát tri n, đ i s ng nâng cao, nông thôn khang trang,
t

i đ p, t n n xã h i khơng cịn. [1]

Ngồi ra, nhi u Hi p h i, H i ngh nghi p, Câu l c b ngh nghi p đ

c thành l p

nh : Hi p h i làng ngh Vi t Nam, Hi p h i doanh nghi p nh và v a ngành ngh
nơng thơn… Bên c nh đó hình thành các trung tâm giao l u buôn bán, c m dân c v i
l i s ng đô th t i nông thơn.

1.1.3 Ơ nhi m mơi tr

ng t i các làng ngh ch bi n th c ph m

Hi n nay, ph n l n các làng ngh ch bi n th c ph m c a n
công truy n th ng, các quy trình s n xu t đ

c ta là làng ngh th

c nghiên c u, sáng t o, th c hi n truy n

t đ i này sang đ i khác, thêm vào đó là ho t đ ng s n xu t t i các làng ngh đ

c

hình thành và phát tri n mang tính t phát, thi t b đ n gi n, công ngh l c h u, hi u
qu s d ng nguyên nhiên li u th p, cùng v i đó là m t b ng s n xu t còn h n ch nên
công tác b o v môi tr

ng ch a đ

xung quanh. Các h th ng x lý n

c chú tr ng gây ra s ô nhi m cho môi tr
c th i, ch t th i h u nh ch a đ

c ng

ng
i lao

đ ng và dân c sinh s ng trong khu v c s n xu t quan tâm đúng m c, ý th c b o v
mơi tr

ng cịn h n ch , vì v y môi tr

ng các vùng nông thôn ngày càng xu ng c p

nghiêm tr ng. H qu c a s ô nhi m đó là s c kh e c a ng
nghiêm tr ng, môi tr

i dân b

nh h

ng

ng sinh thái b h y ho i n ng n , làm cho s phát tri n c a làng

ngh là không b n v ng.
1.1.3.1 Hi n tr ng môi tr

ng n

c

Ngành ch bi n th c ph m là m t ngành có nhu c u n
có n i lên t i 7.000 m3/ngày, th

ng không đ

(m3/ngày)
8000

c s d ng đ s n xu t r t l n,

c x lý đã th i tr c ti p vào môi tr

ng.

Cát Qu
D ng Li u
Minh khai
Phú ơ
Xn nh

6000
4000
2000
0

Hình 1.2 L u l

ng n

c th i s n xu t c a m t s làng ngh ch bi n l
th c ph m (m3/ngày) [1]
8

ng th c,

c thù n

c th i c a các làng ngh ch bi n th c ph m là có hàm l

c cao. L

ng n

thêm vào đó là n
khi n cho n

c th i này th

ng không đ

c th i sinh ho t c a ng

c x lý tr

ng các ch t h u

c khi th i ra môi tr

i dân c ng đ

ng,

c đ th ng ra c ng th i

c t i các c ng th i chung trong khu v c làng ngh . H u h t n

c th i t i

các làng ngh có đ pH th p, th hi n ch t th i h u c lâu ngày đã b phân h y y m
khí, t đó gây ra mùi hơi th i, gây ô nhi m sang môi tr
tr

ng không khí.

ây là môi

ng thích h p cho các vi khu n gây b nh sinh sôi, d lây lan các b nh truy n nhi m.
B ng 1.3 T i l

ng các ch t ô nhi m trong n
l

Làng ngh
Bún Phú ô
Bún V H i
Bún bánh Ninh H ng
Tinh b t D ng Li u

c th i c a m t s làng ngh ch bi n

ng th c, th c ph m [1]
COD
t n/n m

76,90
22,62
15,08
13.050

S n ph m
(t n/n m)
10.200
3.100
4.380
52.000

BOD 5
t n/n m
53,14
15,30
10,42
934,40

mg/l

SS
t n/n m
9,38
2,76
1,84
2.133

BOD5

4000
3500

COD

3000
2500

SS

2000
1500
1000
500
0
C m Phú ô V H i T K Tân
(1)
(4)
(1)
Th ch (4)
(5)
Làng ngh làm bún

Hình 1.3 Hàm l

Quang Quang D ng Bình
Minh Bình Li u (1) Minh
(1)
(1)
(1)

Làng ngh r

Làng ngh tinh b t

ng BOD 5 , COD và SS trong n c th i m t s làng ngh ch bi n
l ng th c, th c ph m, ch n nuôi, gi t m [1]

áng chú ý là Coliform trong n
ph m r t cao.

u

Minh H u
Tân
Cát
Phú Qu (2) Khai Hịa (4)
(2)
ơng
(3)

TCVN 5945
- 2005 (B)
(BOD5)
TCVN 5945
- 2005 (B)
(COD)
TCVN 5945
- 2005 (B)
(SS)

c th i c a các làng ngh ch bi n l

ây là v n đ c n đ

c quan tâm đúng m c vì s

nh h

ng th c, th c
ng tr c ti p

đ n s c kh e c a c ng đ ng.
Ngu n n

c ng m t i các khu v c làng ngh ch bi n th c ph m c ng đang có d u

hi u b ơ nhi m. S ô nhi m t các kênh n
9

c th i, các bãi t p trung rác th i lâu ngày


không đ

c x lý làm các ch t ô nhi m th m xu ng đ t, đi vào các dòng ch y ng m

gây suy gi m ch t l
s d ng n

ng n

c ng m. Do ng

c gi ng khoan, gi ng đào làm n

i dân

nhi u vùng nông thôn ch y u

c sinh ho t nên s ô nhi m này đã gây

ra các b nh nh viêm da, đau m t, các b nh v tiêu hóa, nh h
kh e c a ng

i dân trong khi v c, khi n cho ch t l

ng tr c ti p đ n s c

ng s ng c a c dân b suy gi m

nghiêm tr ng.
1.1.3.2 Hi n tr ng mơi tr
Mơi tr

ng khơng khí

ng khơng khí t i các làng ngh ch bi n th c ph m b ô nhi m ch y u là do

mùi b c lên t s phân h y y m khí các ch t h u c trong n

c th i. Các khí ơ nhi m

bao g m H 2 S, CH 4 , NH 3 ,… T i các làng ngh ch bi n th c ph m c n ph i nguyên
li u nh làm n

c m m, do ho t đ ng ph i khô cá đ

hôi, mùi tanh b c lên r t khó ch u, làm cho ch t l
gi m nghiêm tr ng, các lồi ru i nh ng có mơi tr
lan các d ch b nh, nh h
c n, gi m ch t l

c th c hi n ngoài tr i nên mùi
ng mơi tr

ng khơng khí b suy

ng sinh sơi n y n , t đó làm lây

ng đ n s c kh e c a dân c khu v c làng ngh và vùng lân

ng môi tr

ng s ng c a khu v c.

Ngành ch bi n th c ph m c ng tiêu th m t l

ng l n các nhiên li u đ s n xu t nh

than, c i. Khí th i sinh ra trong q trình đ t nhiên li u là các khí SO 2 , CO 2 , CO,
NO 2 ,…

ng s ng t i đ a ph

ng tr c ti p và lâu dài đ n mơi

ng.

0,6
0,5
0,4

SO2

tr

ây là các khí gây hi u ng nhà kính, nh h

Hàm l

0,3

ng SO2

TCVN 5937:2005

0,2
0,1
0

1

Hình 1.4 Hàm l

2

3

4

5

6

7

8

9

ng SO 2 trong khơng khí m t s làng ngh ch bi n l
th c ph m (đ n v mg/m3) [1]

10

ng th c,


0,25

NO2 (mg/m3)

0,2
0,15

Hàm l

ng NO2

TCVN 5937:2005
0,1
0,05
0
1

2

Hình 1.5 Hàm l

3

4

5

6

ng NO2 trong khơng khí

7

8

9

m t s làng ngh ch bi n l

ng th c,

th c ph m (đ n v mg/m3) [1]
Trong đó các làng ngh ch bi n l
d

ng th c, th c ph m k trên đ

c li t kê c th

i b ng sau đây:
B ng 1.4 Tên các làng ngh ch bi n l
STT
1
2
3
4
6
7

ng th c, th c ph m

Tên làng ngh

Bún Phú ô, Hà N i
Tinh b t s n Tân Hòa, Qu c Oai, Hà N i
R u s n Tân , Phú Xuân, Hà N i
Bún V H i, Thái Bình
Mi n Yên Ninh, Ninh Bình
Tinh b t Tân Phú ơng, ng Tháp

Hi n nay TCVN 5937:2005/BTNMT đã đ
quy chu n k thu t qu c gia v ch t l

c thay th b i QCVN 05:2013/BTNMT

ng mơi tr

ng khơng khí xung quanh nh ng

các giá tr trong quy chu n v ch tiêu SO 2 và NO 2 c b n v n không có gì thay đ i.
Ngồi ra, khơng khí t i các làng ngh cịn b ơ nhi m do b i, khí th i t ho t đ ng giao
thơng v n t i trong khu v c.
1.1.3.3 Môi tr

ng đ t và ch t th i r n

Ho t đ ng s n xu t, ch bi n th c ph m t o ra nhi u ch t th i r n nh các lo i v ,
s ,… t quá trình s n xu t tinh b t dong, s n; x than t quá trình s n xu t bún; b ng
r

u, bã đ u, bã cá,… trong ho t đ ng n u r

m m,… Các ch t th i r n này th

ng đ

u, làm t

ng, đ u ph , làm n

c

c x lý b ng cách t n d ng làm th c n cho
11


gia súc, gi i quy t đ

c ph n nào rác th i ra mơi tr

ng. Ph n cịn l i đ

cv tb đ

thu vào các khu rác t p trung c a khu v c, ho c b v t tr c ti p ra ven đ
kênh g n n i s n xu t gây t c ngh n đ
ngu n n

ng d n n

c,

đ ng n

ng, ra ao h ,

c th i và ô nhi m

c, khi b phân h y s gây mùi xú u , r t khó ch u, t o mơi tr

ng cho các

loài ru i nh ng, các vi khu n gây b nh phát tri n m nh m , làm lây lan b nh t t nh
đau m t, b nh tiêu hóa, b nh v da,… đ n ng

i dân, nh h

ng nghiêm tr ng đ n s c

kh e c a dân c trong khu v c. Các làng ngh ch bi n l

ng th c, th c ph m, đ c

bi t là s n xu t tinh b t s n, dong ri ng t o ra kh i l
đ

ng l n ch t th i r n (bã th i có

m r t cao và chi m t i g n 50% nguyên li u, ch a ch y u là x – kho ng 10% và

tinh b t kho ng 4 – 5%). V i s n l

ng 52.000 t n tinh b t/n m, làng ngh D

Li u hàng n m phát sinh t i 105.768 t n bã th i, m t ph n đ

ng

c t n thu làm th c n

gia súc, làm nhiên li u. M t ph n không nh bã th i b cu n theo n

c th i gây t c

ngh n h th ng thu gom c ng nh các ao h trong khu v c và gây ô nhi m nghiêm tr ng
n

c m t, n

c ng m khu v c.

B ng 1.5 Thành ph n và kh i l

ng bã th i t s n xu t tinh b t t i làng ngh D

Li u (Th i gian s n xu t t tháng 10 n m tr
Ch tiêu
nh m c th i (t n ch t th i r n/t n nguyên

1.
li u)
2. Kh i l
X than đ

ng bã (t n/n m)
c t o ra b ng 20% tr ng l

c đ n h t tháng 4 n m sau) [1]
S n

Dong ri ng

0,45

0,6

84.240

21.528

ng c a nhiên li u đ u vào, t c là c 1 t n than

thì s t o ra 0,2% t n x than. Làng ngh s n xu t mi n D

ng Li u s d ng 34.000

t n than/n m, làng ngh s n xu t bún Phú ô dùng 5.250 t n than/n m,
hai làng ngh này đã t o ra h n 7.000 t n x than/n m[1], m t ph n l
đ

c dùng làm v t li u xây d ng nh san l p đ

th i ra môi tr

ng

ng x này s

ng, đóng g ch,… ph n cịn l i s b

ng v i quy trình x lý s sài, th m chí có th khơng x lý.

12

c tính riêng


B ng 1.6 Nhu c u nhiên li u và kh i l
l
TT

ng th c, th c ph m (đ n v : T n/n m) [1]

Làng ngh
Tinh b t D ng Li u
Bún Phú ô
Bún Ninh H ng
Bún bánh V H i
Bún Ph ng Hịa

1
2
3

4
5

Tuy nhiên, mơi tr
b ơ nhi m do l
vào môi tr

ng x th i c a m t s làng ngh ch bi n

S n l ng s n
ph m
66.000
10.200
4.380
3.100
1.580

34.000
5.250
5.500
7.200
4.200

ng

ng đ t t i các làng ngh s n xu t ch bi n th c ph m h u nh ch a
ng rác th i tr c ti p ra môi tr

ng n

Kh i l
x
6.181
1.050
1.100
1.440
840

Nhu c u than

ng đ t ch a quá nhi u, ch y u là th i

c.

1.1.4 Th c tr ng qu n lý môi tr
i v i vi c qu n lý môi tr

ng t i các làng ch bi n th c ph m

ng t i làng ngh , các c p qu n lý

c s làng xã đóng

m t vai trị r t quan tr ng nh ng h u h t trong c c u t ch c thì ch c n ng, nhi m v
c a c p xã, c p thôn ch a rõ ràng đ i v i công tác b o v mơi tr

ng, b máy qu n lý

cịn g p nhi u h n ch .
H u h t các cán b qu n lý v môi tr

chuyên môn v môi tr

ng t c p huy n tr xu ng đ u khơng có

ng mà ch là cán b kiêm nhi m, n ng l c qu n lý còn h n

ch . Thêm vào đó, s cán b này khơng đ

c t p hu n, đào t o trình đ nghi p v ,

th c t có t i kho ng 95% cán b qu n lý môi tr
môn v môi tr

ng. Do n ng l c qu n lý kém nên các v n b n pháp lu t c a nhà n

ban hành v b o v môi tr
c ng không đ

ng cho ng

c

ng, c ng nh các v n ki n t c p trên ban hành xu ng xã

c chú tâm th c hi n, t đó cơng tác v sinh mơi tr

v b o v mơi tr
tr

ng t i các xã, thơn khơng có chun

i dân không đ

ng, tuyên truy n

c quan tâm, khi n cho vi c gi gìn mơi

ng s ch s ngày càng khó kh n h n.

Bên c nh đó, c s v t ch t, các trang thi t b s d ng đ v sinh môi tr
môi tr

ng, quan tr c

ng cịn thi u nên cơng tác qu n lý g p nhi u khó kh n. M t vài n i đ

c p các thi t b tiên ti n t các d án c a n
y u nên khơng th

c cung

c ngồi, nh ng do n ng l c cán b còn

ng xuyên s d ng, c ng không quan tâm đ n vi c s d ng thi t b

lâu dài khi n cho s đ u t b lãng phí.

i v i c p huy n, xã h u nh vi c thu th p s

13

li u, thông tin môi tr
ng

ng đ u qua các c quan chuyên môn khác, qua c m quan c a

i ph trách v mơi tr

ng nên khơng chính xác, không đánh giá đúng đ

đ ô nhi m c a khu v c đ l p k ho ch k p th i c i t o, b o v mơi tr
Ngồi ra, cơng tác thanh tra, ki m tra ho t đ ng b o v môi tr

cm c

ng.

ng c ng r t quan

tr ng, nh ng vi c th c hi n l i ch a tri t đ , còn h i h t, ch a đ tính r n đe v i các
c pd

i, t đó d n đ n s th

v i mơi tr

ng. Tình hình thi hành lu t t i các làng

ngh cịn g p nhi u khó kh n do s ch đ o c a c p trên còn chung chung, các cán b

lúng túng v i vi c th c hi n ho t đ ng v sinh, b o v môi tr

ng.

Làng ngh s n xu t bún, bánh và d ch v xóm Chùa (xã Phú Nham, huy n Phù Ninh,
Phú Th ) có 70 h làm ngh , trong đó có 24 h làm bún, bánh. S h tham gia s n xu t
không nhi u nh ng do quy trình s n xu t cịn l c h u, n
l n không đ

c x lý tri t đ khi n môi tr

c th i v i hàm l

ng xung quanh b nh h

ng tinh b t

ng nghiêm tr ng.

M t s ít h t x lý b ng cách xây h m biogas, xây b l ng, còn đa ph n th i tr c ti p
ra kênh m

ng nên ti m n r t nhi u nguy c ô nhi m do n

c th i, ch t th i t làm

ngh th i ra [1].
T i làng ngh n u r
n

u Phú L c (xã C m V , huy n C m Giàng, H i D

c th i c a g n 200 h làm ngh n u r

ng), toàn b

u, bánh đa và ch t th i ch n nuôi đ

cx

th ng xu ng ao, r i đ ra kênh trung th y nông ch y ngang qua thôn, không qua b t c
công đo n x lý nào. N

c c a h th ng kênh m

trong làng tr thành n i ch a n

ng ln có màu tr ng đ c. Nhi u ao

c th i, rác th i cùng v i bùn, c d i và bèo tây dày

đ c, mùi hôi th i n ng n c [1].
làng ngh làm bánh đa T ng Bu ng (xã Thái Th nh, huy n Kinh Môn, H i D
t nhi u n m nay, toàn b n

c th i sau khi s n xu t bánh đa không qua x lý mà

đ

c th i tr c ti p ra h th ng thoát n

n

c m t c a Trung tâm Quan tr c và Phân tích mơi tr

hàm l

ng COD v

Amoni v

t t 12-16 l n, Photphat v

s n xu t bánh đa đ

c chung c a làng. Qua phân tích mơi tr

t t 12-15 l n, TSS v

s n xu t ch y u b ng ph

ng),

ng t nh H i D

t t 2-3 l n, Coliform v

ng

ng cho th y

t t 11-19 l n,

t t 26-31 l n tiêu chu n cho phép [1]. Các h

ng pháp th công truy n th ng, ch t th i qua ngâm g o và

c th i tr c ti p ra môi tr

14

ng t nhiên.


Làng ngh bánh, bún Hu nh D
nhi u n m nay tình tr ng n
tr c ti p ra mơi tr

ng (xã Di n Qu ng, huy n Di n Châu, Ngh An), t

c th i ch a qua x lí c a nh ng h làm bún, đ

ng, khi n c làng ph i h ng ch u mùi hôi th i, nh t là vào mùa hè

oi b c nh hi n nay.

nh h

ng t i đ i s ng, s c kh e c ng nh ho t đ ng s n xu t

c a hàng nghìn h dân xung quanh. Không ch nh h

ng

ng t i s c kh e, cu c s ng c a

i dân, trong nh ng n m g n đây, v n đ ô nhi m đã làm cho h n 2.500 m2 lúa

không gieo c y đ

c, ho c gieo c y thì ch m phát tri n, thu ho ch n ng su t th p.

Nhìn chung, hi n nay các làng ngh ch bi n l
tính t phát, nh l , công ngh ch a đ
nh h p, x

ng th c, th c ph m c b n v n mang

c c i ti n, thi t b th công, m t b ng s n xu t

ng s n xu t l n vào khu dân c . Trong khi đó, đ đ u t m t h th ng

chuyên x lý n
ph

c th i

c th i làng ngh r t khó vì các h s n xu t không t p trung, đ a

ng c ng ch a có kinh phí đ làm.
gi i quy t tình tr ng này, nh ng n m qua, chính quy n các c p đã t p trung th c

hi n các bi n pháp nh m gi i quy t d t đi m tình tr ng ơ nhi m môi tr

ng t i các

làng ngh , trong đó có vi c di d i các c s s n xu t gây ô nhi m ra kh i khu v c dân
c t p trung, chuy n t i các c m công nghi p, làng ngh . Cùng v i đó, m r ng và đa
d ng các hình th c tuyên truy n phù h p v i t ng đ i t

ng trong làng ngh , góp ph n

t o nên s nh t trí trong nh n th c và hành đ ng b o v môi tr
tri n b n v ng.
nh m đ nh h

ng th i, tri n khai các mơ hình cơng ngh , các bi n pháp k thu t

ng cho vi c x lý ô nhi m môi tr

ng làng ngh .

Th i gian t i, các ban, ngành, chính quy n đ a ph
khích và đa d ng hóa đ u t cho b o v mơi tr
lý mơi tr

ng c n có chính sách khuy n

ng làng ngh nh xã h i hóa vi c x

ng làng ngh ; x lý nghiêm nh ng c s gây ô nhi m môi tr

nghiên c u chuy n giao công ngh s ch thân thi n v i mơi tr
ghép ch

ng vì m c tiêu phát

ng trình b o v mơi tr

gia, có nh v y mơi tr

ng làng ngh vào các ch

ng.

ng th i, l ng

ng trình m c tiêu qu c

ng trong các làng ngh hi n nay m i s m đ

15

ng; ti p t c

c c i thi n.


1.2

c đi m chung v làng ngh s n xu t mi n dong

1.2.1 Thông tin v làng ngh s n xu t mi n dong t i Vi t Nam
Mi n dong là lo i th c ph m truy n th ng c a Vi t Nam, th
vào các d p l , t t. Mi n th

ng đ

t.

t đ giá thành r h n và thông th

làm mi n, ng

i ta th

ng s d ng tinh b t

ng, t i các vùng chuyên v ngh làm mi n dong

ln có các h gia đình s n xu t tinh b t dong ri ng
gi ng và mi n dong đ

c tiêu th nhi u

c s n su t b ng tinh b t dong ri ng. Có hai lo i

tinh b t là tinh b t khô và tinh b t

do đó ngu n nguyên li u đ

ng đ

t đ bán cung ng nguyên li u,

c cung c p r t thu n ti n. Quy trình s n xu t b t dong

c th hi n trong s đ d

i đây:

 Quy trình s n xu t tinh b t dong ri ng:
C dong ri ng
nguyên li u

C dong ri ng đã r a s ch
N c th i
(ch a ch t h u c và
ch t r n l l ng)

Nghi n, l c
Tinh b t dong thô
Ngâm n

N c th i, mùi
hôi t n c
ngâm b t

c, NaHSO3

Tinh b t dong nguyên ch t

Hình 1. 6 Quy trình làm tinh b t dong ri ng
Thuy t minh quy trình:
C dong ri ng sau khi thu ho ch v đ

c cho vào máy r a đ lo i b đ t cát b n, sau

đó chuy n vào máy nghi n. T i đây, dong gi ng s đ
Trong b t dong gi ng
đ
(th

c nghi n k thành b t

t.

t v n còn nhi u t p ch t, ch a th dùng đ ch bi n ngay

c, c n ph i làm s ch b ng cách r a v i n

c. C 100kg b t

ng là thùng chuyên d ng có cánh khu y) thì cho 50l n

t cho vào thùng

c s ch, b t cánh khu y

đ u trong kho ng 15 phút, đ l ng 3 ti ng r i tháo b n

c b n. B t th

s ch 3 l n nh v y. K t thúc công đo n r a, b t thu đ

c đã s ch nh ng ch a tr ng.

làm tr ng b t, các h s n xu t cho 100g NaHSO 3 (là hóa ch t đ

16

ng đ

c làm

c phép s d ng


trong th c ph m) cùng 50l n
ti ng, sau đó x n

c s ch vào thùng, khu y đ u và ngâm b t trong 10 – 12

c, r a s ch. Tinh b t thu đ

c có đ tr ng 95% và lúc này b t đã

s n sàng đ đ a vào quy trình s n xu t mi n.
 Quy trình s n xu t mi n dong:
Tinh b t dong ri ng

N

R ab t
N

c l nh và
n c sơi

c th i

Tr n đ u

H hóa

Than, c i

Tráng m ng và h p chín

Ph i s y s b và

H i n c,
nhi t

cân b ng m

C tt os i

V n mi n,
b i

Ph i khô

Mi n thành ph m

Hình 1. 7 Quy trình s n xu t mi n dong
Thuy t minh quy trình:
Tinh b t dong ri ng sau khi đ
đ

c g i là h hóa.

c làm s ch s đ a vào khâu chu n b d ch tráng bánh,

tráng bánh t o m ng t t c n ph i chu n b d ch tinh b t đ ng

nh t, không b k t l ng trong quá trình tráng. L y kho ng 5 – 6 kg b t hòa đ u trong 5l
n

c l nh, sau đó cho vào 70l n

tồn b l

c sơi, khu t đ u lên s thu đ

ng d ch b t này vào kh i tinh b t

s ch đ n m c c n thi t. K t qu ta thu đ
sàng đ tráng bánh.

17

c d ch h sánh.

t và đánh đ u lên, cho thêm n

c lã

c d ch b t đ ng nh t d ng s t s t và s n