Hiện trạng quản lý rơm rạ và khả năng sử dụng chúng làm nguồn phân bón trực tiếp cho cây khoai tây ở huyện quế võ tỉnh bắc ninh

I H C QU C GIA HÀ N I
TR

NG

I H C KHOA H C T

NHIÊN

-----------------------

Hồng Th Bích H p

HI N TR NG QU N LÝ R M R VÀ KH N NG S

D NG

CHÚNG LÀM NGU N PHÂN BịN TR C TI P CHO
CÂY KHOAI TÂY

HUY N QU VÕ, T NH B C NINH

LU N V N TH C S KHOA H C

Hà N i – 2014


I H C QU C GIA HÀ N I
TR

NG

I H C KHOA H C T

NHIÊN

----------------------

Hồng Th Bích H p

HI N TR NG QU N LÝ R M R VÀ KH N NG S

D NG

CHÚNG LÀM NGU N PHÂN BịN TR C TI P CHO
CÂY KHOAI TÂY

HUY N QU VÕ, T NH B C NINH

Chuyên ngành: Khoa h c môi tr

ng

Mư s : 60440301
LU N V N TH C S KHOA H C

Ng

ih

ng d n khoa h c: PGS.TS. Nguy n Xuân C

Hà N i – 2014


L IC M

N

hoàn thành lu n v n này, em xin bày t lòng bi t n sâu s c đ n PGS.TS.
Nguy n Xuân C , ng

i đã t n tình h

ng d n, ch b o và giúp đ em trong su t

quá trình th c hi n đ tài c ng nh hoàn thành lu n v n.
Em xin g i l i c m n đ n Ban qu n lý đ tài “Áp d ng ti n b k thu t s
d ng ch ph m vi sinh Compost Maker và r m r lót g c t i ch đ thay th
ngu n phân chu ng trong canh tác cây khoai tây đông” đã t o đi u ki n cho em
tham gia nghiên c u, s d ng k t qu đ hoàn thành lu n v n này.
Em xin g i l i c m n đ n th y, cô trong Khoa Môi tr
Khoa h c T nhiên -

ng - Tr

ng

ih c

i h c Qu c gia Hà N i đã truy n đ t ki n th c cho em

trong nh ng n m h c t p t i Tr

ng.

Em xin g i l i c m n t i các th y giáo, cô giáo, anh, ch và các b n trong
B môn Th nh

ng và Môi tr

ng đ t đã giúp đ và t o đi u ki n t t nh t cho em

hoàn thành lu n v n.
Cu i cùng, em mu n g i l i c m n đ n gia đình, ng

i thân và b n bè đã

luôn là ngu n đ ng l c l n nh t, t o m i đi u ki n c v v t ch t l n tinh th n cho
em trong su t th i gian qua.

Hà N i, tháng n m 2014
Sinh viên

`

Hồng Th Bích H p

i

M CL C
DANH M C HÌNH ...................................................................................................6
DANH M C T

VI T T T....................................................................................7

M

U ....................................................................................................................1

CH

NG 1. T NG QUAN TÀI LI U ..................................................................4

1.1. Nông nghi p b n v ng và các v n đ phát tri n nông nghi p b n v ng ....... 4
1.1.1.

Nông nghi p b n v ng ................................................................................4

1.1.2.

Các v n đ c a phát tri n nông nghi p b n v ng.......................................6

1.2. Cây khoai tây ...................................................................................................... 7
1.2.1.
1.2.2.

T ng quan v cây khoai tây và đ c đi m sinh tr

ng c a cây khoai tây ...7

i u ki n sinh thái ......................................................................................8

1.2.3.Nhu c u dinh d

ng c a cây khoai tây .............................................................. 9

1.2.4.Vai trò c a ch t h u c đ i v i đ t và s sinh tr

ng, phát tri n c a cây

khoai tây ............................................................................................................. 12
1.3. Phân bón nơng nghi p ...................................................................................... 15
1.3.1.
1.3.2.

Các lo i phân bón ch y u ........................................................................15
nh h

ng c a phân bón đ n mơi tr

ng ................................................17

1.4. Hi n tr ng qu n lí và s d ng ph ph ph m nông nghi p (r m r ) và tác
đ ng t i môi tr

ng .......................................................................................... 18

1.5. Tình hình s n xu t khoai tơy vƠ ph
cung c p ch t dinh d

ng pháp s d ng r m r nh ngu n

ng cho cây khoai tây trên th gi i và Vi t Nam.... 19

1.5.1Tình hình s n xu t khoai tây trên th gi i và Vi t Nam ................................... 19
1.5.2Ph

ng pháp s d ng r m r nh ngu n cung c p ch t dinh d

ng cho cây

khoai tây trên th gi i và Vi t Nam ................................................................... 21

ii


CH

NG 2.

2.1.

it

IT

NG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ...................24

ng nghiên c u....................................................................................... 24

2.2. Ph

ng pháp nghiên c u ...............................................................................25

2.2.1.

i u tra nghiên c u th c đ a ....................................................................25

2.2.2.

Ph

ng pháp thí nghi m đ ng ru ng .......................................................26

2.2.3.

Ph

ng pháp phân tích trong phịng thí nghi m ......................................28

2.2.4.

Ph

ng pháp x lý và phân tích s li u ....................................................29

CH

NG 3. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ..............................30

3.1. ........ Tình tr ng s n xu t khoai tây và qu n lý r m r

khu v c nghiên c u

B c Ninh ..................................................30

3.1.1.

Tình hình s n xu t khoai tây

3.1.2.

Tình tr ng qu n lý r m r t i khu v c nghiên c u ...................................31

3.2. nh h

ng c a bón r m r và ch ph m h u c sinh h c Compost Maker

đ n m t s tính ch t hóa h c c a đ t .............................................................. 33
3.2.1. M t s tính ch t đ t nghiên c u ......................................................................33
3.2.2. nh h

ng c a bón r m r và ch ph m h u c sinh h c Compost Maker đ n

m t s tính ch t đ t ..........................................................................................33
3.2.2.1. nh h ng c a bón r m r và ch ph m h u c sinh h c Compost
Maker đ n pH c a đ t ...................................................................................33

3.2.2.2. nh h ng c a bón r m r và ch ph m h u c sinh h c Compost
Maker đ n Ca2+ và Mg2+ trao đ i c a đ t .....................................................35
3.2.2.3. nh h ng c a h n h p r m r và ch ph m Compost Maker đ n
hàm l ng nit d tiêu ..................................................................................37
3.2.2.4.
hàm l

nh h

ng c a h n h p r m r và ch ph m Compost Maker đ n

ng Ph t pho d tiêu ..........................................................................41

3.2.2.5. nh h ng c a h n h p r m r và ch ph m Compost Maker đ n
hàm l ng kali d tiêu ...................................................................................43
3.2.2.6. nh h ng c a l ng bón h n h p r m r và ch ph m Compost
Maker đ n hàm l ng mùn ...........................................................................46
iii

30


3.2.2.7. nh h

ng c a l

ng bón h u c đ n ch t l

ng mùn ..................48

3.2.2.8. nh h ng c a các cơng th c bón r m r t i hàm l ng silic d tiêu
trong đ t ........................................................................................................49
3.3. nh h

ng c a bón r m r và ch ph m h u c sinh h c Compost Maker

s sinh tr

ng, phát tri n n ng xu t khoai tây ............................................. 52

3.3.1. nh h

ng t i s sinh tr

3.3.2. nh h

ng đ n n ng su t c khoai tây ...........................................................53

3.3.3. nh h

ng t i hi u qu c a s n xu t khoai tây ..............................................54

ng c a cây khoai tây ............................................52

K T LU N, KI N NGH ......................................................................................57
TÀI LI U THAM KH O ......................................................................................59

iv

DANH M C B NG
B ng 1. Tình hình s n su t khoai tây
B ng 2. Hàm l

Vi t Nam giai đo n 2000 – 2007 ...............20

ng các nguyên t dinh d

ng trong phân bón nghiên c u ............25

B ng 3. Các cơng th c thí nghi m bón phân ............................................................26
B ng 4. M t s tính ch t c a đ t nghiên c u ............................................................33
B ng 5a. S bi n đ ng pHKCl c a các m u đ t thí nghi m CT1 ..............................34
B ng 5b. S bi n đ ng pHKCl c a các m u đ t thí nghi m CT2 ..............................34
B ng 6a. Ca2+ và Mg2+ trao đ i c a đ t

các cơng th c thí nghi m CT1 ................35

B ng 6b. Ca2+ và Mg2+ trao đ i c a đ t

các cơng th c thí nghi m CT2 ................36

B ng 7a. Hàm l

ng nit d tiêu (d ng nit th y phân) trong đ t thí nghi m CT1 .38

B ng 7b. Hàm l

ng nit d tiêu (d ng nit th y phân) trong đ t thí nghi m CT2 39

B ng 8a. Hàm l

ng ph t pho d tiêu trong đ t thí nghi m .....................................41

B ng 8b. Hàm l

ng ph t pho d tiêu trong đ t thí nghi m CT2 ............................42

B ng 9a. Hàm l

ng kali d tiêu trong đ t

các thí nghi m CT1 ...........................43

B ng 9b. Hàm l

ng kali d tiêu trong đ t

các thí nghi m CT2 ...........................44

B ng 10a. Hàm l

ng CHC t ng s trong đ t

các cơng th c thí nghi m CT1 .....46

B ng 10b. Hàm l

ng CHC t ng s trong đ t

các cơng th c thí nghi m CT2 .....47

B ng 11. T ng hàm l

ng axit mùn trong đ t ..........................................................47

B ng 12. nh h

ng c a l

ng h u c đ n ch t l

ng mùn trong đ t (Ch/Cf) ......48

B ng 13. Hàm l

ng Si d tiêu trong dung d ch đ t .................................................50

B ng 14. Chi u cao trung bình c a cây khoai tây .....................................................52
B ng 15. N ng su t khoai tây t i các m u thí nghi m ..............................................54
B ng 16. Giá phân bón và giá khoai tây v đơng 2013 ............................................55
B ng 17. Hi u qu s n xu t khoai tây

các cơng th c thí nghi m ..........................55

v


DANH M C HÌNH
Hình 1. Nhu c u các ngun t dinh d ng đa l ng c a cây khoai tây các giai

đo n sinh tr ng khác nhau (Haifa, 2010) ................................................................10
Hình 2. S hút thu các ch t dinh d ng đa l ng và trung l ng c a thân và c
khoai tây v i n ng su t 55 t n/ha (Haifa, 2010) .......................................................11
Hình 3. Nhu c n hút thu ch t dinh d ng vi l ng c a thân và c khoai tây v i n ng
su t 55 t n /ha (Haifa, 2010) .....................................................................................12
Hình 4. V trí khu v c nghiên c u ............................................................................24
Hình 5. T l di n tích tr ng khoai tây trên di n tích đ t canh tác
Hình 6. Bi n pháp s d ng ph ph m nông nghi p th
Hình 7. Ho t đ ng s d ng ph ph m nơng nghi p
Hình 8b. S bi n đ ng t ng l

ng có

m i h ............31

các h gia đình ....32

m i h dân ...........................32

ng Ca2+ và Mg2+ trong chu i thí nghi m CT2 ........37

Hình 9a. S bi n đ ng nit d tiêu

chu i thí nghi m CT1 ....................................39

Hình 9b. S bi n đ ng nit d tiêu

chu i thí nghi m CT2 ....................................40

Hình 10a. S bi n đ ng hàm l

ng ph t pho d tiêu trong chu i thí nghi m CT1..42

Hình 10b. S bi n đ ng hàm l

ng ph t pho d tiêu trong chu i thí nghi m CT2 .43

Hình 11a. S thay đ i hàm l

ng kali d tiêu trong các cơng th c CT1..................45

Hình 11b. S bi n đ i hàm l

ng kali d tiêu trong chu i cơng th c CT2 ..............45

Hình 12a. S thay đ i hàm l

ng Si d tiêu trong chu i công th c CT1 .................51

Hình 12b. S thay đ i hàm l

ng Si d tiêu trong chu i công th c CT2 ................51

vi


DANH M C T
CFU

VI T T T

Colony-Forming Unit
S đ n v khu n l c

CIF

Cost Insurance and Freight
Ti n hàng, b o hi m và c

CV

c phí v n chuy n

Coefficient of Variation
H s bi n thiên

FAO

The Food and Agriculture Organization of the United Nations
T ch c Nông l

GIZ

The Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit GmbH
T ch c H p tác

GDP

ng Liên h p qu c
c

Gross Domestic Product
T ng s n ph m qu c n i

LSD

Least Significant Difference
Gi i h n sai s nh nh t

SNV

Stichting Nederlandse Vrijwilligers
T ch c Phát tri n Hà Lan

VSV

Vi sinh v t

vii


M
Dân s th gi i s đ t đ n ng
h n 40 n m ti p theo nhu c u l
v i nhu c u l

U
ng 9 t ng

i vào gi a th k t i và kho ng

ng th c đ cung c p cho dân s s t ng 70% so

ng th c hi n nay (FAO, 2009; GIZ, 2013). Ngành nông nghi p hi n

t i đư d n tr nên thi u b n v ng d

i tác đ ng c a áp l c dân s , s m t cân b ng

trong phân b giá tr nông nghi p, bên c nh các tác đ ng c a s thay đ i khí h u,
suy thoái tài nguyên đ c bi t là tài nguyên đ t và n
h c... Vì v y, v n đ phát tri n nông nghi p b n v ng đ
và m i qu c gia v i m c tiêu h
môi tr

c, tài nguyên đa d ng sinh
c đ t ra trên toàn th gi i

ng t i s b n v ng v ba m t kinh t , xã h i và

ng.
Nông nghi p đóng vai trị quan tr ng trong s phát tri n c a Vi t Nam.

Ngoài vi c cung c p th c ph m và nguyên li u, nông nghi p c ng cung c p c h i
vi c làm v i t l l n dân s v i di n tích đ t nơng nghi p chi m 26,3 tri u ha,
t

ng đ

ng v i 79,4% t ng di n tích Vi t Nam (T ng c c Th ng kê, 2012), đóng

góp 21% GDP, s d ng h n 47% l c l
2013). Giá tr th ng d th

ng lao đ ng c a qu c gia (World Bank,

ng m i c a ngành nông nghi p lên t i 10,6 t USD v i

7 m t hàng xu t kh u ch l c đ t giá tr trên 1 t USD (lúa g o, cà phê, cao su, đi u,
g , th y s n, s n). Ngành s n xu t lúa g o n m 2012 đư đ t m c xu t kh u kho ng
7,7 tri u t n g o và đ t CIF 3,5 t USD (Trung tâm Tin h c Th ng kê, 2012).
Tuy nhiên tính b n v ng và cân b ng trong s n xu t nông nghi p

Vi t Nam

l i ch a đ t đ

c, s m t b n v ng này đ

kinh t c a ng

i nông dân, s thi u sót trong chu i giá tr s n ph m nông nghi p,

s m t cân b ng mơi tr

c bi u hi n qua chính s m t cân b ng

ng sinh thái, s thi u sót trong vi c x lý và t n d ng ph

ph m nông nghi p... Theo th ng kê t T ch c phát tri n Hà Lan - SNV (2012)

l

ng r m r trong s n xu t nông nghi p t i Vi t Nam lên t i 23 tri u t n/n m,

trong đó có t i h n 42% b mang đ t, đi u này gây ra s lãng phí khơng nh các
ch t dinh d

ng có s n trong r m r , gi m thi u kh n ng hoàn l i ch t dinh d

ng

sau khi thu ho ch cho đ t, đ ng th i gây ra các tác đ ng ô nhi m b t i khu v c
nông thôn và các khu v c lân c n khi đ t r m r .

1


Khoai tây v a là cây l
Ngoài hàm l

ng dinh d

amin và vitamin.

ng chính và tinh b t, khoai tây còn ch a nhi u các axit

châu Âu, châu M ng

th c chính sau lúa mì và ngơ.
khoai tây có xu h

ng th c đ ng th i v a là cây th c ph m có giá tr .
i ta coi khoai tây nh m t lo i l

ng

Vi t Nam, trong nh ng n m g n đây di n tích tr ng

ng n đ nh trong ph m vi trên d

i 25.000ha, n ng su t có t ng

nh ng ch m, dao đ ng trong ph m vi 10 - 12 t n/ha. Khoai tây là cây v đông lý
t

vùng đ ng b ng sông H ng. V i th i v tr ng khoai tây có th kéo dài t

ng

tháng 10 đ n cu i tháng 12. S n ph m thu ho ch d tiêu th và d th

ng m i hoá.

đ ng b ng sông H ng không t

Tuy nhiên th c tr ng s n xu t khoai tây

ng x ng

v i ti m n ng c a nó. Ngồi ngun nhân s d ng ngu n gi ng khơng có ch t

l

ng, c gi ng đư thoái hoá làm gi m n ng su t, khoai tây là lo i cây d b nhi u

lo i d ch b nh t n cơng trong đó ch y u là các b nh vùng r gây ra nh h
ch t l

ng c ng nh n ng su t c a khoai tây.

ng đ n

u t s n xu t khoai tây l i cao đ c

bi t là chi phí gi ng và phân bón khống, phân chu ng d n đ n hi u qu th p và s n
xu t khoai tây khơng th phát tri n.
Nhìn nh n ph ph m nông nghi p là ngu n cung c p dinh d

ng cho cây

tr ng, ngu n cung c p ch t h u c cho đ t (Flore Guntzer và cs, 2011). R m r đư
đ

c s

d ng nh

m t lo i phân bón trong nơng nghi p (Washington State

University, 2003). Ph
canh tác khoai tây đư đ

ng th c s d ng r m r lót g c thay th phân chu ng trong
c áp d ng l n đ u

M vào nh ng n m 1970 và mang l i

các hi u qu đáng k trong vi c gi m thi u lãng phí trong canh tác nông nghi p,
nâng cao n ng su t khoai tây. Sau đó ph
nh ng thành cơng khi áp d ng

ng th c canh tác này liên t c mang l i

các qu c gia khác nh Newzealand, B ,

c,

Canada, Hàn Qu c... T i Vi t Nam, s d ng r m r lót g c thay th phân chu ng
l n đ u tiên đ

c nông dân huy n Th

ng Tín s d ng t n m 1995.

t ng hi u

qu c a vi c tái tu n hoàn nông nghi p này, các ch ph m h u c đư b t đ u đ

c

s d ng ngày càng nhi u nh ng v n ch a có s li u th ng kê rõ ràng.

Thông qua vi c phân tích hi u qu kinh t , mơi tr

ng, ch t l

ng đ t và

n ng su t khoai tây trong v đông t i Qu Võ, B c Ninh, đ tài mong mu n s tìm
đ

c nh ng lu n c khoa h c đ ch ng minh cho tính hi u qu c a ph

ng th c

canh tác này, v i s nh n m nh vào chu trình cacbon, ph t pho và silic trong đ t.
2


M c tiêu c a đ tài là:


ánh giá tình hình qu n lỦ r m r t i huy n Qu Võ, B c Ninh



ánh giá nh h



ánh giá hi u qu kinh t c a vi c s d ng ph ph m nông nghi p và hi u

ng c a r m r t i tính ch t đ t, n ng su t khoai tây

qu s n xu t nông nghi p.

3


CH
1.1.

NG 1. T NG QUAN TÀI LI U

Nông nghi p b n v ng và các v n đ phát tri n nông nghi p b n
v ng

1.1.1. Nông nghi p b n v ng
Khái ni m phát tri n b n v ng đư đ

c đ a ra t nh ng n m 1987 trong báo

cáo Brundtland: “Phát tri n b n v ng là s phát tri n nh m đáp ng nhu c u c a th
h hi n t i mà không làm t n h i đ n kh n ng đáp ng nhu c u c a các th h
t

ng lai” (John Drexhage và Deborah Murphy, 2010).
Là m t trong nh ng ngành đóng vai trò r t quan tr ng cho s phát tri n c a

xã h i loài ng

i v n đ phát tri n nông nghi p b n v ng r t đ

kho ng 10.000 n m tr

c đây, khi loài ng

c quan tâm.T

i chuy n t l i s ng s n b n hái l

m

truy n th ng sang s n xu t th c ph m theo cách tr ng tr t và ch n nuôi. Ngày nay
s n xu t nông nghi p không nh ng cung c p l

ng th c, th c ph m cho con ng

i,

đ m b o ngu n nguyên li u cho các ngành công nghi p s n xu t hàng tiêu dùng và
công nghi p ch bi n l

ng th c, th c ph m mà còn s n xu t ra nh ng m t hàng có

giá tr xu t kh u, t ng thêm ngu n thu ngo i t . Hi n t i c ng nh trong t

ng lai,

nông nghi p v n đóng vai trị quan tr ng trong s phát tri n c a xã h i lồi ng
khơng có ngành nào có th thay th đ

i,

c. Cho dù, n n kinh t càng phát tri n thì t

tr ng đóng góp c a ngành nơng nghi p cho n n kinh t qu c dân càng gi m. Tuy
nhiên

các n

c đang phát tri n thì nơng nghi p v n là m t trong nh ng ngành s n

xu t ch đ o.
Các v n đ thách th c c a th k XXI đang đ t con ng
ch n khi các ngu n tài nguyên t
canh tác nông nghi p nh n
c a con ng

ng

ng nh v n s n có cho ho t đ ng s n xu t và

c, đ t... đang b nh ng tác đ ng n ng n do ho t đ ng

i. Theo báo cáo c a FAO (2014) trong giai đo n 2012 - 2014 trên th

gi i có h n 805 tri u ng
và l

ng th c.

i trên th gi i cịn s ng trong tình tr ng thi u dinh d

ng

ng th i theo d báo c a FAO (2014) t i n m 2030 và 2050 s

i s ng trong tình tr ng b thi u l

318 tri u ng

i ph i đ i m t là

ng th c v n còn kho ng 543 tri u ng

i và

i (Alexandratos và Bruinsma, 2012).

Vi c thâm canh nông nghi p có th làm t ng n ng s n l
thi t đ đáp ng nhu c u con ng

ng cây tr ng c n

i, tuy nhiên nó l i gây ra nh ng tác đ ng t i môi
4


tr

ng và làm m t cân b ng gi a các u t trong mơi tr

ng c ng nh tính cân

b ng trong h sinh thái nông nghi p do chính vi c m r ng s n xu t nông nghi p
không rõ ràng (Godfray và cs, 2010). Nông nghi p đư có tác đ ng l n t i mơi
tr

ng trên tồn c u nh phá r ng, chia c t sinh c nh và đe d a đa d ng sinh h c

(Dirzo và Raven, 2003). Hi n nay, kho ng m t ph n t s phát th i khí nhà kính
tồn c u là do canh tác nông nghi p và s d ng phân bón hóa h c (Burney và cs,
2010); h n th n a phân bón hóa h c có th gây t n h i cho bi n, n

c ng t và h

sinh thái trên c n (David Tilman và cs, 2011). Hi u bi t v các tác đ ng môi tr
trong t

ng lai c a s n xu t nơng nghi p tồn c u và làm th nào đ đ t đ

su t cao h n v i tác đ ng nuôi d
c a nhu c u dinh d
s n xu t nh h

c n ng

ng th p h n đòi h i ph i đánh giá đ nh l

ng cây tr ng trong t

ng
ng

ng lai và cách th c khác nhau th c hành

ng đ n n ng su t và bi n môi tr

ng.

Dù r t c g ng nh ng càng ngày tính b t cơng trong xã h i ngày càng t ng
cao. Tính b t công này th hi n trong t ng chu i cung ng s n ph m nông nghi p.
N i và nh ng ng

i ch u tác đ ng n ng n nh t c a s thay đ i v mơi tr

chính là nh ng ng

i s n xu t và nh ng ng

Chính vì th đ h

ng l i

i nghèo trong xã h i ...

ng t i tính b n v ng trong nơng nghi p s đ m b o tính

b n v ng v s n xu t tính b n v ng xã h i và tính b n v ng v tiêu dùng, s đ m
b o an sinh xã h i là đi u quan tr ng c n nh c t i. Nông nghi p b n v ng là v n đ
th i s đ

c nhi u nhà khoa h c thu c nhi u l nh v c khác nhau quan tâm, nh

nông h c, sinh thái h c, xã h i h c... Hi n có nhi u đ nh ngh a khác nhau v nông
nghi p b n v ng, trong đó, th
thái và mơi tr

ng đ

c quan tâm là đ nh ngh a c a t ch c sinh

ng th gi i b i tính t ng h p và khái quát cao. Theo đó nông nghi p

b n v ng là n n nông nghi p tho mưn đ

c các yêu c u c a th h hi n nay, mà

không gi m kh n ng y đ i v i các th h mai sau (GIZ, 2013).
Nói cách khác, ba m c tiêu chính c a nơng nghi p b n v ng là tính n đ nh
v kinh t , s c kh e mơi tr

ng và tính cơng b ng trong xã h i. Ng

i dân, v i các

nhóm kh n ng khác nhau có th cùng tham gia vào quá trình hình thành và phát
tri n m t n n nông nghi p b n v ng, n n kinh t b n v ng khi h tham gia đ ng
th i các vai trò khác nhau vào chu i cung ng nơng nghiêp t vai trị c a ng
xu t t i ng

i tiêu dùng.
5

is n


1.1.2. Các v n đ c a phát tri n nông nghi p b n v ng
Phát tri n b n v ng d a trên nguyên t c mà chúng ta ph i đáp ng các nhu
c u c a hi n t i mà không nh h

ng đ n kh n ng c a các th h t

ng lai đ đáp

ng nhu c u riêng c a h . Vì v y, qu n lý c a c hai tài nguyên thiên nhiên và con
ng

i là quan tr ng hàng đ u. Qu n lý s b n v ng v s b n v ng c a h th ng

canh tác nông nghi p.
Quan đi m h th ng và tính b n v ng h th ng là đi u c n thi t đ hi u đ
tính b n v ng. H th ng này đ

c hình dung theo ngh a r ng nh t c a nó, t các

trang tr i cá nhân, v i h sinh thái đ a ph
h th ng canh tác này c trong n

ng và các c ng đ ng b

nh h

ng b i

c và trên toàn c u. Tr ng tâm là h th ng cho

phép m t cái nhìn l n h n và k h n v nh ng h u qu c a ph
trên c hai c ng đ ng con ng

c

i và môi tr

ng th c canh tác

ng trong canh tác nông nghi p. Theo

đó, m t n n nơng nghi p b n v ng s đi t tính b n v ng trong s n xu t, tính b n
v ng trong tiêu dùng c ng nh các giá tr kinh t , l i ích mơi tr
Tr

ng mang l i.

c s suy thối v các tài ngun nơng nghi p, bên c nh vi c phát tri n

các chu i cung ng, Vi t Nam đang c g ng phát tri n s b n v ng v s n xu t
thông qua nghiên c u các công ngh k thu t đ đ a vào s n xu t nông nghi p b n
v ng, các nghiên c u công ngh này t p trung vào:
-

Ng n ch n xói mòn đ t, b o v đ t, b o v đ

m c a đ t và m c đ kh

n ng tr ng cây và hình th c ru ng b c thang trên các s

n d c đ t ng đ

che ph th c v t.
-

T

i tiêu cây tr ng ch đ ng b ng cách xây d ng h ch a n

ph
-

ng pháp hi u qu h n nh phun và t

c và áp d ng

i nh gi t.

Ch n cây tr ng phù h p v i s thay đ i v khí h u (lo i cây tr ng ng n h n
có k h n ng n, cây tr ng có s c đ kháng v i các đi u ki n kh c nghi t c a
h n hán, đ chua cao, đ m n cao, sâu b nh …).

-

i u ch nh th i gian sinh tr

ng và gieo tr ng đ đáp ng các đi u ki n khí

h u thay đ i.
-

Áp d ng ph

ng pháp canh tác m i, phù h p h n tr ng cách, bón phân,

ki m soát c d i, cày i, ph g c, phòng tr sâu b nh, luân canh cây tr ng...),
c ng nh vi c áp d ng l i ki n th c b n đ a vào ch m sóc cây tr ng đ
6

c


chú Ủ h n. Ví d phân h u c b

cđ uđ

c nghiên c u đ bón vào đ t

tr ng tiêu t i Phú Qu c, đư cho th y kh n ng c i thi n đi u ki n dinh d
đ t, c ng nh

t ng n ng xu t cây tiêu t

0,84kg tiêu/g c thành 1,86kg

tiêu/g c khi bón phân h u c vào đ t (Hu nh V n
-

ng

M r ng s n xu t th c n gia súc và t ng c

nh và cs, 2013).

ng l u tr , ch bi n và s d ng

th c n ch n nuôi.
-

Thi t k đ y đ quy trình bón phân và ch t dinh d
x lỦ n

1.2.

ng thích h p và h th ng

c th i.

Cây khoai tây

1.2.1. T ng quan v cây khoai tây và đ c đi m sinh tr

ng c a cây khoai tây

Cây khoai tây (Solanum tuberosum) là loài cây tr ng có ngu n g c t vùng
Nam M - ph n l n các tài li u cho r ng khoai tây xu t phát t Peru. Khoai tây
đ

c thu n hóa và đ

tr

c. Chúng đ

đ

c phát tri n r ng kh p th gi i, bao g m c châu Á (Smith, 1995). Khoai tây là

ngu n cung c p l

c s d ng nh m t lo i cây tr ng t kho ng h n 4.000 n m

c du nh p vào châu Âu t kho ng th k th XVI, t đó khoai tây
ng th c quan tr ng c a con ng

cây khoai tây là cây l

i. Trên ph m vi toàn th gi i,

ng th c quan tr ng th t sau lúa mì, ngơ và g o, trong đó

có nhi u qu c gia, khoai tây là cây l

ng th c ch đ o (FAO, 2006).

Hi n nay, có kho ng 20 lo i khoai tây th
Solanum tuberosum L. có kh n ng sinh tr

ng ph m, chúng đ u thu c loài

ng, phát tri n t t và cho n ng su t cao

(Võ V n Chi và cs, 1969; Mc Collum, 1992). Các giai đo n phát tri n c a cây khoai
tây không c đ nh do ph thu c v gi ng, dinh d

ng đ t, đi u ki n th i ti t...

Không gi ng nh g o, r t khó phân bi t các giai đo n phát tri n c a cây khoai tây.
Ví d , đơi khi s phát tri n c khoai tây di n ra ngay t giai đo n s m c a cây –
giai đo n cây m i tr ng và đang t p trung phát tri n thân lá. Tuy nhiên s hi u bi t
c b n v các giai đo n phát tri n c a khoai tây là r t quan tr ng trong canh tác và
qu n lý d ch b nh, vì v y có th c b n chia các giai đo n phát tri n c a cây khoai
tây tr ng t c nh sau:
-

Ảiai đo n n y ch i: B t đ u khi có hi n t

ng n y ch i t m t c khoai tây

cho t i khi m ng ch i nhú lên kh i m t đ t. Th i gian cho giai đo n này ph
thu c vào đ ph i sáng, đ

m đ t, nhi t đ c ng nh các điêu ki n môi
7

tr

ng khác. Giai đo n này th

ng tính k t thúc khi ch i khoai lên kho ng 1

- 2cm so v i m t đ t. Ch t dinh d

ng s d ng trong giai đo n này l y t c

gi ng.
-

Ảiai đo n t ng tr

ng th c v t: Giai đo n này cho th y s t ng tr

nhanh chóng c a lá, thân, cành m i và r . Ph n l n dinh d
h p th trong giai đo n này v n là ch t dinh d
m t ph n ch t dinh d
-

ng t môi tr

ng cây khoai tây

ng s n có trong c gi ng và

ng đ t.

Giai b t đ u phát tri n c : M c dù r c hình thành b t đ u hình thành trong
giai đo n th c v t, hình thành c th c t ch x y ra

kho ng sau 40 ngày

tính t th i gian tr ng. Giai đo n này di n ra trong m t th i gian t
ng n kho ng 10 - 15 ngày, và cây c n l
-

ng

Ảiai đo n phát tri n kích th

cc :

ng l n ch t dinh d

ng đ i

ng.

giai đo n này, cây s h n ch và d ng

s phát tri n thân lá mà t p trung cho s phát tri n c . Giai đo n này th

ng

di n ra t ngày 50 - 80 sau khi tr ng

-

Ảiai đo n c khoai tây đ t khích th
thân lá s vàng và l i d n. Hàm l

c c c đ i:

giai đo n này, h th ng

ng tinh b t trong c khoai s ra t ng đáng

k trong giai đo n này. Nh s ra t ng hàm l

ng tinh b t mà v c a khoai

tây c ng c ng h n đáng k . Giai đo n này di n ra t ngày 80, có th thu
ho ch t sau ngày 90.
1.2.2.

i u ki n sinh thái

Cây khoai tây là cây tr ng có biên đ sinh thái t

ng đ i r ng, có th tr ng

r t nhi u n i trên th gi i. Theo tài li u c a FAO (2006) c th , đi u ki n sinh thái
cho s phát tri n c a cây khoai tây bao g m:
Ánh sáng
Khoai tây là cây a ánh sáng. Th i k t giai đo n cây con đ n hình thành
c , cây c n th i gian chi u sáng dài. T th i k hình thành c tr đi, khoai tây c n

th i gian chi u sáng ng n h n. Cây khoai tây ch b t đ u hình thành c
kì ng n khơng q 12 gi . Th i gian chi u sáng thích h p

quang chu

các th i k khác là

kho ng 14 gi . Ánh sáng c n thi t cho quá trình quang h p, hình thành c và tích
l y ch t khô.
Nhi t đ
8


Khoai tây là cây a l nh, không ch u đ

c nóng và quá l nh. Nhi t đ đ cây

có th phát tri n là t 13-16oC, nhi t đ t t nh t là 18-22oC. H n ch t ng tr
nghiêm tr ng x y ra khi nhi t đ d

i 7oC ho c v

t quá 30oC.

cây khoai tây s không phát tri n lá n a. Nhi t đ cao nh h
thành c ,
N

ng

nhi t đ < 0oC,

ng đ n quá trình hình

nhi t đ 30oC c khơng hình thành.

c
Trong th i gian sinh tr

thành c khoai tây c n đ

ng, khoai tây c n r t nhi u n

m đ t là 60%, khi thành c yêu c u đ

c. Tr

c khi hình

m đ t là 80%.

t
t có thành ph n c p h t thơ nh đ t cát, thì kh n ng gi n
đ t có thành ph n c p h t quá nh thì s gây nh h

c kém, cịn

ng t i s phát tri n c khoai

t tr ng khoai tây t t nh t là đ t pha cát, đ t th t, đ t phù sa ven sông.

tây.

phù h p là 5,2 - 6,4.

pH

t nhi u mùn r t h p v i khoai tây, mùn t i thi u kho ng

1,5%.
1.2.3. Nhu c u dinh d

ng c a cây khoai tây

Khoai tây là cây tr ng có nhu c u dinh d

ng cao, đ c bi t là v i các nguyên

t N, P, K và ph n ng cao v i phân h u c . Cây hút thu các ch t dinh d
nh t trong giai đo n phát tri n c a c đ c bi t là nguyên t kali, l
d

ng đ

ng nhi u

ng ch t dinh

c cây tr ng s d ng có liên quan ch t ch đ n n ng su t c . Tuy nhiên,

nhu c u dinh d

ng c a cây khoai tây

các giai đo n sinh tr

ng c ng r t khác

nhau (Hình 1). Do v y, đ t ng hi u qu c n cung c p các ch t dinh d

ng phù h p

v i nhu c u phát tri n trong t ng giai đo n và cân đ i t l N: P: K h p lí.

9


kg/ha

Hình 1. Nhu c u các nguyên t dinh d
sinh tr

ng đa l

ng c a cây khoai tây các giai đo n

ng khác nhau (Haifa, 2010)

Nit là nguyên t quan tr ng nh t nh h

ng đ n ch t l

ng c khoai tây,

chúng có tác d ng ho t hóa m m trên c gi ng, kích thích cây sinh tr

ng s m,

thúc đ y thân lá, quang h p, phát tri n và thúc đ y c nhanh chín sinh lý (Haifa,
2010). Cây hút thu nit m nh nh t vào th i k phát tri n c a c (t b t đ u có n
đ n ra hoa th ph n). C khoai tây b t đ u phát tri n m nh sau khi tán cây m r ng
vì v y c n tránh bón phân cung c p nit mu n.
Ph t pho có tác d ng kích thích h r phát tri n, làm cho r lan r ng và n
sâu vào đ t, cung c p dinh d

ng cho quá trình phát tri n c a cây, góp ph n làm

cây s m hình thành c , t ng s l

ng c /cây, ra hoa, k t qu . Trong giai đo n hình

thành c , ph t pho là nguyên t c n thi t tham gia vào quá trình t ng h p, v n
chuy n và l u tr tinh b t. Ph t pho còn làm t ng kh n ng ch ng ch u đ i v i đi u
ki n th i ti t b t th

ng và sâu b nh h i (đ c bi t là virut). Cây hút thu ph t pho

nhi u nh t vào th i k phát tri n thân, lá, c (kho ng 2 tháng đ u sau khi tr ng).
Kali làm t ng kh n ng quang h p, t ng kh n ng trao đ i ch t, t ng kh
n ng v n chuy n và tích l y ch t h u c nên có tác d ng t ng n ng su t và ch t

l

ng c khoai tây. Kali thúc đ y ho t đ ng c a b r , hình thành và v n chuy n

gluxit v r . Kali có vai trò ch y u trong vi c chuy n hố n ng l
trình đ ng hố các ch t dinh d

ng trong quá

ng c a cây, làm t ng kh n ng ch ng ch u c a cây

đ i v i các tác đ ng b t l i c a th i ti t và b nh h i, làm thân c ng, t ng ph m ch t
10


nông s n. Kali d tr nhi u

thân lá th c v t, ví d : hàm l

ng kali trong lúa có

th đ t đ n x p x 2% tr ng l

ng khô (Nguy n Ng c Minh, 2013).

Magiê có vai trị quan tr ng trong q trình quang h p, là nguyên t trung
tâm c a m i phân t di p l c. Magiê tham gia vào q trình s n xu t đ
prơtêin và v n chuy n đ

ng

ng và

d ng sucrose t lá đ n c (Haifa, 2010).

Ph n l n các nguyên t nh kali và magiê đ

c tích t

c khoai tây trong

khi các nguyên t khác nh nit , ph t pho và canxi l i t p trung nhi u

thân và lá

(Hình 2). Nh v y, cây khoai tây có nhu c u kali r t l n, cao h n nhi u so v i nit
và ph t pho.
Khoai tây là cây tr ng có nhu c u dinh d
đ t chua, khoai tây sinh tr

ng canxi khá cao. Khi tr ng trên

ng kém, c nh và cho n ng su t th p. Canxi là thành

ph n quan tr ng trong màng t bào góp ph n n đ nh c u trúc và tính di đ ng n
đ nh c a chúng. S có m t c a canxi làm t ng kh n ng ch ng ch u c a cây đ i v i
vi khu n, n m và đóng vai trị quan tr ng trong ho t đ ng v n chuy n kali c a cây
đ m khí kh ng.

Hình 2. S hút thu các ch t dinh d

ng đa l

ng vƠ trung l

ng c a thân và c khoai

tây v i n ng su t 55 t n/ha (Haifa, 2010)
Bên c nh các nguyên t đa l
d

ng vi l

ng và trung l

ng c ng r t c n cho s sinh tr

11

ng, nh ng nguyên t dinh

ng và phát tri n c a cây khoai tây.


Nguyên t đ ng, k m có t l l n h n trong c ; còn nguyên t dinh d
mangan và s t t p trung ch y u

ng Bo,

thân và lá (Hình 3).

Hình 3. Nhu c n hút thu ch t dinh d

ng vi l

ng c a thân và c khoai tây v i n ng

su t 55 t n /ha (Haifa, 2010)
Trong các lo i phân bón hóa h c thì phân urê, super lân và kali clorua ho c
sulfat kali đ

c s d ng ph bi n nh t trong canh tác khoai tây, m i hecta tr ng

khoai tây s d ng t 100 – 120kg N, 80 – 100kg P2O5, 120 - 150 kg K2O (Ph m
Xuân Tùng, 2000). L
nhiêu, ch t l

ng phân bón cho khoai tây thay đ i tùy thu c vào đ phì

ng đ t và c n đ m b o t l cân đ i gi a N: P: K.

1.2.4. Vai trò c a ch t h u c đ i v i đ t và s sinh tr

ng, phát tri n c a

cây khoai tây
Ch t h u c trong đ t có ngu n g c t tàn tích sinh v t, bao g m xác th c
v t, đ ng v t, vi sinh v t đ t, và ch t mùn trong đ t (trong đó ch t mùn chi m t i
4/5 t ng s ch t h u c c a đ t) và các s n ph m phân gi i, t ng h p c a vi sinh
v t. Ch t h u c và mùn trong đ t là d u hi u c b n phân bi t đ t v i đá m (Tr n

V n Chính, 2006). S tích lu c a ch t h u c và mùn trong đ t g n li n v i s
phát sinh đ t. S tích lu ch t h u c và mùn t p trung

t ng đ t m t là d u hi u

hình thái quan tr ng bi u th đ phì nhiêu c a đ t.
Ch t h u c và mùn có tác d ng c i thi n tr ng thái k t c u đ t, các keo mùn
g n các h t đ t v i nhau t o thành nh ng đoàn l p t t, b n v ng, t đó nh h
đ n tồn b lỦ tính đ t nh ch đ n

c (tính th m và gi n

ng

c t t h n), ch đ khí,

ch đ nhi t (s h p thu nhi t và gi nhi t t t h n), các tính ch t v t lý ph bi n c a
12


đ t, vi c làm đ t c ng d dàng h n. Bên c nh đó, ch t h u c cịn xúc ti n các ph n
ng hóa h c, c i thi n đi u ki n oxy hoá, g n li n v i s di đ ng và k t t a c a các
nguyên t vơ c trong đ t. Nh có nhóm đ nh ch c các h p ch t mùn nói riêng, ch t
h u c nói chung làm t ng kh n ng h p ph c a đ t, gi đ
d

c các ch t dinh

ng, đ ng th i làm t ng tính đ m c a đ t.
Ch t h u c đ t đ u ch a m t l

K, S, Ca, Mg và các nguyên t vi l
này đ

ng khá l n các nguyên t dinh d

ng N, P,

ng, trong đó đ c bi t là N. Nh ng nguyên t

c gi m t th i gian dài trong các h p ch t h u c , vì v y ch t h u c đ t

v a cung c p th c n th

ng xuyên v a là kho d tr dinh d

ng lâu dài c a cây

tr ng c ng nh vi sinh v t đ t. Nhi u ch t h u c có ho t tính sinh h c cao, đ c bi t
là các axit mùn có tác d ng kích thích sinh tr

ng và phát tri n r cây tr ng, làm

t ng tính th m th u c a màng t bào, có kh n ng làm t ng ho t tính c a enzyme
oxy hóa kh , làm t ng kh n ng s d ng d

ng ch t c a cây tr ng.

Ch t h u c đóng m t vai trị quan tr ng, là d ng d

ng ch t n n r t quý cho

các lo i cây tr ng, có vai trị duy trì các ho t đ ng trong đ t và cây tr ng m t cách
b n v ng và lâu dài, c i thi n hi u qu c a phân bón s d ng, kéo dài tác d ng c a
phân đ m, c i thi n s hút dinh d

ng đ c bi t là ph t pho và canxi, kích thích

thành ph n s ng c a đ t (Fred Magdoff và Ray R.Weil, 2004).
Theo Kueppe (2000), canh tác theo ph

ng pháp h u c cho hi u qu cao là

do các thành ph n vi khu n, vi sinh v t. Ho t đ ng c a chúng là có th chuy n
cacbon thành d ng d h p thu. Trong đó có n m Mycorrhizae có kh n ng giúp r
cây h p thu dinh d

ng t t h n, lo i n m này phát tri n m nh

h u c , giúp cho đ t n đ nh h n. Ngoài ra, canh tác theo ph
t o môi tr

nh ng vùng đ t

ng pháp h u c còn

ng s ng t t cho các thiên đ ch c a sâu b nh, các lo i giun ...

Theo Fred và Ray (2004), khi canh tác liên t c cây tr ng trên m t chân đ t,
hàm l

ng ch t h u c b m t đi nhanh chóng. T c đ m t ch t h u c trong đ t

x y ra r t nhanh khi đ t m i đ
có bi n pháp duy trì l

c khai thác đ a vào s n xu t nông nghi p, c n ph i

ng h u c trong đ t. Vì v y, đ i v i đ t tr ng tr t thì ch t

h u c trong đ t cịn do con ng

i b sung vào đ t các ngu n h u c khác nh

phân chu ng, phân b c, phân xanh, phân rác, bùn ao, ph ph m nông nghi p ...

13


Theo H i đ ng khoai tây – potato coucil (2012) ch t h u c là ngu n dinh
d

ng r t quan tr ng đ i v i cây tr ng nói chung và khoai tây nói riêng. Ng

i

tr ng c ng s d d ng nh n th y các l i ích c a ch t h u c trong đ t tr ng c th :
nh vi c tr ng s d dàng h n; đ t đ
L

m t t h n, ít b xói mịn, r a trôi;

c gi

ng giun đ t và côn trùng c ng s t ng lên đáng k ; gi m l

ng phân vơ c c n

bón đ t i u hóa n ng su t; h n th n a, cây tr ng cịn ít b nh h

ng b i h n hán

h n.
Qu n lý ch t h u c trong đ t là v n đ r t đ

c quan tâm trong s n xu t

nông nghi p hi n nay. Vì m t th c t hi n nay là vi c canh tác đ c canh cây tr ng
dài h n s làm nh h

ng t i đ phì c a đ t, nên đây chính là m t trong nh ng

nh ng m i quan tâm chính c a nơng nghi p b n v ng (Hansen, 1996). Trong khi đó
vi c s d ng phân bón vơ c có th t

ng tác v i các hi u ng qu n lỦ dinh d

h u c trong đ t, không ch thông qua s gia t ng c a d l

ng

ng đ u vào cho đ t mà

cịn thơng qua t l khống hóa cacbon (Whitbread và cs, 2003; Shirato và cs,
2005).

vùng nhi t đ i, đ phì c a đ t th

s suy gi m đ phì c a đ t là d hi u khi mà
y u t khác, t c đ kho ng hóa đư v

ng th p làm gi m n ng su t cây tr ng,
các vùng nhi t đ i, ch a tính đ n các

t quá kh n ng duy trì ch t h u c trong đ t

tr ng (Gachengo và cs, 1999; Eilitta và cs, 2004).
Ngành công nghi p khoai tây
đ t s giúp: t ng c

Anh đư ch ng minh r ng b sung h u c vào

ng kh n ng gi n

c, c i thi n đ t n ng; làm đ t t i x p h n,

gi m chi phí s n xu t, cung c p các ch t dinh d

ng, đ c bi t là P và K. Nghiên c u

c a đ i h c Michigan đư ch ng minh khi gia t ng hàm l

cùng m t khu v c tr ng, n ng

tr ng khoai tây (mà c th là s d ng phân bị) thì
su t khoai tây

ng ch t h u c trong đ t

nh ng n i b sung h u c t ng t 20 - 25%.

0,5% ch t h u c trong đ t thì kh n ng gi n

c và ch t dinh d

c tính n u t ng
ng c a đ t s

t ng lên 10% (Snap và cs, 2003). Theo Karlen và cs (1994) các ch s ch t l

ng

đ t t ng 0,84 l n khi áp d ng công th c b sung ch t h u c b ng cách s d ng ph
ph m nông nghi p v i l

ng g p đôi so v i bình th

14

ng.

1.3.

Phân bón nơng nghi p

1.3.1. Các lo i phân bón ch y u
Bón phân h p lý cho cây tr ng mang l i nhi u l i ích nh : t ng n ng su t,
ph m ch t nông s n, n đ nh và t ng đ phì c a đ t, t ng thu nh p cho ng
xu t nơng nghi p. Bón phân là ph

ng th c ph bi n đ

is n

c áp d ng đ nâng cao

n ng su t cây tr ng bên c nh các bi n pháp nh làm đ t, ch n gi ng, m t đ gieo
tr ng, s d ng thu c b o v th c v t ...
Th c ti n
t ng t ng s n l

Vi t Nam và nhi u n

c cho th y, phân bón đóng góp vào vi c

ng l n h n nhi u l n so v i t ng di n tích và t ng v , c bón 1kg

nit s b i thu t 10 - 15 kg thóc (Lê V n Khoa và cs, 2009). Phân bón hóa h c b
sung cho đ t các nguyên t dinh d

đ t. Phân bón đ

ng chính nh N, P, K mà cây tr ng l y đi t

c đ a vào đ t có tác d ng tr c ti p c i thi n dinh d

ng c a th c

v t và c i thi n tính ch t đ t. Trong thành ph n ch a m t ho c nhi u y u t dinh
d

ng vô c đa l

ng, trung l

ng, vi l

ng.

Phân vô c g m phân khoáng thiên nhiên ho c phân hoá h c, trong thành
ph n có ch a m t ho c nhi u y u t dinh d

ng vô c . Bao g m các lo i phân

khoáng đ n, phân ph c h p, phân khoáng tr n. Phân khoáng đ n là lo i phân mà
trong thành ph n ch ch a m t y u t dinh d
phân đ
l

ng đa l

ng. Phân ph c h p là lo i

c t o ra b ng ph n ng hố h c, có ch a ít nh t hai y u t dinh d

ng. Phân khoáng tr n là lo i phân đ

ng đa

c s n xu t b ng cách tr n c h c t hai

ho c ba lo i phân khoáng đ n ho c tr n v i phân ph c h p, không dùng ph n ng
hoá h c.
Phân h u c là ngu n cung c p vi sinh v t có l i, làm t ng đ phì c a đ t,
kh n ng gi n

c, h đ m c a đ t. Theo C c tr ng tr t

Vi t Nam t n t i 6 nhóm

phân h u c chính, bao g m: Phân chu ng, phân rác, phân xanh, phân vi sinh và
các lo i phân h u c khác. Trong đó:
Phân chu ng: Là lo i phân do gia súc th i ra. Ch t l
chu ng ph thu c r t nhi u vào cách ch m sóc, ni d
và cách

phân.

thêm kh i l

n chu ng đ gi

ng và giá tr c a phân

ng, ch t li u đ n chu ng

m, t o đi u ki n khô ráo cho gia súc, v a t ng

ng phân. Ch t đ n chu ng c n có tác d ng hút n

gi đ m và t ng c kh i l

ng l n ch t l
15

c phân, n

c gi i,

ng phân chu ng. C n ch n ch t đ n


chu ng t t và ti n hành đ n chu ng c n th n. Nông dân ta th

ng dùng r m r ,

thân lá cây h đ u, cây phân xanh, lá cây, c khô… đ làm ch t đ n chu ng.
phân tr

c khi đem phân chu ng ra bón ru ng đ s d ng nhi t đ t

ng đ i cao

trong quá trình phân hu ch t h u c tiêu di t h t c d i và m m m ng côn trùng,
b nh cây v a thúc đ y quá trình phân hu ch t h u c , đ y nhanh q trình khống
hố đ khi bón vào đ t phân h u c có th nhanh chóng cung c p ch t dinh d
cho cây.
l

phân làm cho tr ng l

ng phân chu ng có th gi m xu ng, nh ng ch t

ng phân chu ng t ng lên. S n ph m cu i cùng c a quá trình

h uc đ

ng

phân là lo i phân

c g i là phân , trong đó có mùn, m t ph n ch t h u c ch a phân hu ,

mu i khoáng, các s n ph m trung gian c a quá trình phân hu , m t s enzym, ch t
kích thích và nhi u lồi vi sinh v t ho i sinh.
Phân rác (phân compost): là lo i phân h u c đ

c ch bi n t rác, c d i,

thân lá cây xanh, bèo tây, r m r , ch t th i r n thành ph v.v.. đ

phân men nh phân chu ng, n
có thành ph n dinh d

c

v im ts

c gi i, lân, vôi… cho đ n khi hoai m c. Phân rác

ng th p h n phân chu ng và thay đ i trong nh ng gi i h n

r t l n tu thu c vào b n ch t và thành ph n c a rác. Phân rác đ

c làm t rác các

lo i (các ch t ph th i đư lo i b các t p ch t không ph i là h u c , các ch t không
hoai m c đ

c); Tàn d th c v t sau khi thu ho ch nh r m r , thân lá cây và các

ch t gây men và ph tr (phân chu ng hoai m c, vôi, n

c ti u, bùn, phân lân, tro

b p).
Phân xanh là lo i phân h u c , s d ng các lo i b ph n trên m t đ t c a
cây. Phân xanh th
qu sau khi đ

ng đ

c s d ng t

i, không qua quá trình , ch phát huy hi u

c phân hu . Cho nên ng

i ta th

ng dùng phân xanh đ bón lót

cho cây hàng n m ho c dùng đ t g c cho cây lâu n m. Cây phân xanh th

ng là

cây h đ u, tuy v y c ng có m t s lồi cây thu c các h khác nh c lào, cây qu
d i,... Cây phân xanh d tr ng, phát tri n nhanh và m nh. Ngồi vi c đ
làm phân bón cho cây tr ng, các lồi cây phân xanh cịn đ

c s d ng

c dùng đ làm cây ph

đ t, cây che bóng, cây gi đ t ch ng xói mịn, cây c i t o đ t, nâng cao đ phì nhiêu
c a đ t.
Phân vi sinh đ

c s d ng đ bón vào đ t ho c x lý giúp c i thi n ho t

đ ng c a VSV trong vùng r cây nh m t ng c

16

ng kh n ng cung c p các ch t dinh