Bài 24. Nói với con

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (248.5 KB, 3 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

1 DÀN Ý PHÂN TÍCH “NĨI VỚI CON”- Y PHƯƠNG

A/ MỞ BÀI:

Bậc làm cha làm mẹ, ai cũng mong con khôn lớn trưởng thành mà không quên đi cội nguồn, kế tục
xứng đáng và phát huy được truyền thống của q/ hương. Mong ước ấy đã được Y Phương - 1 nhà thơ d/ tộc Tày gửi
gắm trong BT “ nói với con” của ông. Bài thơ đã để lại thật nhiều ấn tượng trong lòng bạn đọc bởi sự chân thành và 
một phong cách thật độc đáo. Có lẽ sâu sắc và xúc động nhất chính là (những câu … của bài thơ).

B/ THÂN BÀI:

I/ TỔNG

- ( NT): Bài thơ có mạch cảm xúc thật tự nhiên: đi từ t/ cảm g/ đình mà mở rộng ra tình cảm q/ hương, đi
từ những kỉ niệm gần gũi để rồi nâng lên thành vấn đề lẽ sống. – Thể thơ tự do: có câu 2 chữ, có câu 4, 5 chữ, cũng
có câu 10 chữ… đã tạo nên cho bài thơ giọng điệu linh hoạt giúp thể hiện rõ những sắc thái tình cảm khác nhau 1
cách sâu lắng. Ngôn từ, cách nói mộc mạc, giàu h/ ảnh của người miền núi. (ND): BT vừa ca ngợi…vừa là lời tâm
tình, là lời dạy con của người cha tha thiết yêu con.

II/ PHÂN

1/ PT đoạn 1 (11 câu): chia làm 2 phần để PT:

a/ (4 câu đầu): Mở đầu bài thơ, Y Phương đã nói với con về cội nguồn sinh dưỡng của con cũng như của mỗi 
người. Trước hết đó chính là cái nơi gia đình: “Chân phải bước tới cha/ Chân trái- mẹ/ 1 bước… cười”

Những câu thơ 5 chữ thật ngắn gọn, khỏe khoắn tạo nên âm hưởng rất vui tươi. Với cách nói giàu hình ảnh
của người miền núi, t/giả đã gợi ra một khung cảnh gia đình đầm ấm dưới mái nhà sàn đơn sơ. Trong ngơi nhà đó
có đầy đủ các thành viên: có cha, có mẹ và có con. Đó là yếu tố đầu tiên làm nên 1 gia đình hạnh phúc. Hạnh phúc
được nhân lên khi con thơ đang chập chững những bước đi đầu đời, đang ở cái tuổi bi bơ tập nói. Con ln được
nâng đỡ, chăm chút đón chờ bởi cả cha và mẹ. “Tiếng cười, tiếng nói” kia phải chăng chính là những lời cổ vũ động 
viên khích lệ con trên từng bước đi? -> Gian nhà ấy chỉ đơn sơ vách nứa nhưng luôn ngập tràn những thanh âm rộn
rã của tiếng nói, tiếng cười quấn quít, thương yêu, đầy ắp sự chi chút của cha mẹ bên đứa con yêu dấu. Và mái ấm

gia đình hạnh phúc, thân thương đó là nơi con cất tiếng khóc chào đời, và cũng là nơi nuôi dưỡng, bao bọc, 
chở che con đến khi khôn lớn trưởng thành, bay vào cuộc đời cao rộng.

b/ (7 câu còn lại): Bằng sự trải nghiệm của chính cuộc đời mình, người cha Y Phương hiểu thấm thía rằng: để lớn 
lên, trưởng thành, con người ta khơng chỉ nhờ gia đình mà cịn ln được bao bọc, được nuôi dưỡng bởi quê hương 
nặng nghĩa tình. Chính vì thế người cha đã nói với con:

“Người đồng mình yêu lắm…/ Đan lờ- nan hoa/ Vách nhà ken câu hát/ Rừng cho hoa/ đường cho tấm lịng…”.

- Tác giả ko viết “người vùng mình, người miền mình, người quê mình” mà lại viết “người đồng mình”. Cách nói 
đậm chất miền núi, vừa mộc mạc, giản dị nhưng lại rất chân tình, chứa chan tình thương u gắn bó.- Từ “u lắm”
vừa thiết tha, lại vừa bộc lộ trực tiếp tình cảm của Y Phương với dân tộc mình.

* Trong cảm nhận của Người cha YP + con người quê mình thật đáng u, đáng thương bởi vì dù cuộc sống cịn 
nhiều lam lũ nhưng vẫn phơi phới niềm yêu đời lạc quan và vô tư hồn hậu: “Đan lờ… câu hát”. “Lờ” là vật dụng 
để đánh bắt cá thơ sơ, được đan bằng những nan tre vót trịn. Thế nhưng với Y Phương, người quê mình đan lờ không
phải đơn thuần chỉ là để làm ra một phương tiện mà hơn thế là một công việc đầy tính nghệ thuật, sáng tạo : họ đang
tạo “hoa” trong chính cuộc sống gian khổ của mình… + Cuộc sống lao động ở miền núi cao không bao giờ dễ 
dàng. Mồ hơi, khó nhọc đếm sao cho hết. Ấy thế mà qua câu thơ của Y Phương, người đọc lại cảm nhận cuộc sống
ấy có biết bao thú vị nên thơ: “Vách nhà ken câu hát”. Vách nhà người miền núi thường dựng bằng những tấm ván 
gỗ hay đan bằng nứa, tre ken liền vào nhau cho kín. Nhưng hình như, vách nhà ấy còn được tạo nên bởi cả những
câu hát phơi phới niềm yêu đời của những con người mộc mạc nơi đây. Với Người miền núi hồn nhiên, sinh hoạt 
văn hóa, văn nghệ đã trở thành một phần khơng thể thiếu. Những tiếng khèn, tiếng sáo, điệu hát then, hát lượn… 
của con người nơi đây ngày nối ngày đã “ken” vào, hòa quyện vào từng vách nhà. -> 1 hình ảnh thơi mà gợi cuộc 
sồng thật tươi vui, đầm ấm biết bao.

* Con người như thế, sinh hoạt như thế, còn cảnh vật nơi rừng núi quê hương cũng chẳng kém phần thơ mộng, nghĩa
tình: “Rừng cho hoa / Con đường cho những tấm lịng”.

- Có thể rừng núi vẫn có những ngày hoang sơ với mưa nguồn, với suối lũ và vấn vít mây mù… Có thể đường đi

vẫn cịn nhiều gai góc, vẫn cịn đó những thác ghềnh, còn lắm cheo leo hiểm trở… -> Tuy nhiên quê hương vẫn rất
đẹp và hào phóng: Rừng cho hoa - muôn vàn hương sắc của rừng đã nuôi dưỡng, cho con người vẻ đẹp tâm hồn, giúp 
họ biết yêu cái đẹp, biết nhạy cảm và rung động. Con đường rừng đi ngược về xuôi nơi bản làng vơ tận lại cho bao 
nghĩa tình bởi trên con đường ấy mỗi người được gặp, được đón nhận bao lời chào hỏi chân tình, bao tấm lịng đơn
hậu thủy chung của người đồng mình, của dân tộc mình.

=> Hình ảnh “rừng” và “con đường” ấy chính là hình ảnh biểu tượng của q hương yêu dấu. Nơi đã cưu 
mang, đùm bọc, chở che nuôi dưỡng con cũng như bao đời người nơi rừng núi hoang sơ.

=> Nói với con điều đó, người cha ngầm nhắn nhủ: khơng phải chỉ có gia đình, cịn cả q hương nghĩa nặng tình
sâu đã nuôi dưỡng con nên người, cho con trưởng thành như hơm nay. Cha khơng hề dặn con phải làm gì, phải sống
như thế nào mà chỉ nói cho con nghe về cội nguồn sinh dưỡng của mình với những lời âu yếm thiết tha. Nhưng chỉ
như vậy thôi cũng đủ khơi gợi trong con nhiểu suy nghĩ.

2/ PT đoạn 2: 17 câu. (Chia thành 2 đoạn nhỏ để PTích):

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

2

* (c/y ): Quê hương là nơi ta sinh ra, lớn lên, nơi gắn bó bao kỉ niệm ngọt ngào…Nếu với Đỗ Trung Quân “quê hương

là chùm khế ngọt cho con trèo hái mỗi ngày, là đường đi học, là cánh diều biếc, tuổi thơ con thả trên đồng”…thì với

YP, quê hương D/tộc Tày là nơi “Rừng cho hoa, con đường cho những tấm lòng”. Nơi ấy đã trở thành niềm tự hào 
kiêu hãnh của ơng. Chính vì vậy khi “nói với con” điều đầu tiên nhà thơ cất lên là lời ngợi ca về quê hương xứ sở 
của mình, nơi đó có những con người thật đáng yêu:

“ Người đồng mình thương lắm con ơi / Cao đo…/ Xa ni chí lớn”

+ Cách nói “ người đồng mình”thật lạ, thật mới, cách nói ấy tuy giản dị mộc mạc nhưng thấm vào từng chữ là tình 
cảm thân thương gắn bó với quê hương.Những từ “thương lắm con ơi” đầy tính biểu cảm, thật thiết tha chân thành,

thấm đẫm trong từng chữ, từng lời là tình yêu con người xứ sở….

+ Sở dĩ người đồng mình đáng thương, đáng yêu như thế bởi họ biết lấy “cao đo nỗi buồn, xa ni chí lớn”. Câu thơ 
ngắn gọn rắn rỏi, sự sóng đơi giữa “cao- xa, nỗi buồn- chí lớn”…đã làm nổi bật khát vọng, tinh thần, ý chí, của con 
người dân tộc Tày.(? ) + Dẫu cuộc đời cịn nghèo đói khó khăn, cịn nhiều lo toan vất vả nhưng người đồng mình vẫn
giàu khát vọng, khơng ngại vươn lên. Người đồng mình khơng sống với những ước mơ nhỏ nhoi, giản đơn, tầm 
thường mà luôn khao khát vươn tới những tầm cao, khát khao thử sức và khẳng định mình. Họ chỉ buồn vì chưa 
vươn tới được những đỉnh cao khát vọng ấy, ko phải vì những điều nhỏ nhặt tầm thường. + Và khi nào ước mơ vươn
cao, bay xa kia chưa trở thành hiện thực thì họ vẫn cịn ni ý chí, nghị lực để theo đuổi đến cùng.

-> YP NÓI TẤT CẢ NHỮNG ĐIỀU NÀY để MONG CON HÃY PHÁT HUY, KẾ TỤC TRUYỀN THỐNG QUÝ BÁU ẤY 
CỦA NGƯỜI ĐỒNG MÌNH 1 CÁCH XỨNG ĐÁNG NHẤT.

* Lời ca ngợi của YP mỗi lúc càng trở nên thiết tha hơn:

“ Dẫu làm sao…/ Sống trên đá không chê…/ Sống trong thung không chê…/

Sống như sông như suối / Lên thác … không lo cực nhọc”.

+ (Ý1) Với những hình ảnh cụ thể mộc mạc được liệt kê: “đá gập ghềnh, thung nghèo đói, sơng, suối, thác, ghềnh”… 
nhà thơ đã gợi lại cuộc sống vất vả, đầy gian nan thách thức của con người dân tộc mình giữa hoang sơ đại ngàn.
Điều kiện sống vô cùng gian khổ: Sống trên đá, mà “ĐÁ” đâu chỉ gập ghềnh, đá còn cằn khơ. Sống trong thung mà 
“THUNG” thì nghèo đói, thung là nơi mưa nguồn suối lũ dồn về…Gieo sự sống ở nơi ấy thật khó khăn. Thành ngữ 
“ lên thác xuống ghềnh” đã được khéo léo vận dụng để làm nổi bật cuộc sống đầy gian khổ, vất vả của con người nơi 
đây…

+ (Ý 2) Lấy CS gian khổ làm nền để rồi từ đó nhà thơ khẳng định, làm tôn lên vẻ đẹp của con người đồng mình. 
 * Vẻ đẹp đó trước hết là sự gắn bó sâu nặng với quê hương. Điệp từ “ không chê” được lặp lại 2 lần đã cho 
thấy 1 cách sâu sắc tình cảm thuỷ chung son sắt mà con người dân tộc Tày giành cho quê hương. Dẫu sống trong
thung hay trên đá, dẫu điều kiện sống có chồng chất khó khăn thì họ vẫn không than vãn, chán nản. Ngược lại họ

vẫn vui, vẫn tìm thấy sự tươi đẹp ở chính vùng đất ấy. Họ không hề bị cuộc sống phù hoa sang trọng nơi xứ người 
mê hoặc vẫy gọi, ngược lại vẫn bám đất bám rừng, gắn bó với bn làng để làm nên cuộc sống tươi đẹp.

+ (Ý 3) Vẻ đẹp ở NĐM cịn là sự mạnh mẽ khống đạt của tâm hồn: hình ảnh so sánh đầy gợi cảm “sống như sông

như suối” – đã thể hiện đầy đủ cái hồn nhiên trong sáng, lạc quan, kiên cường, tinh thần bền bỉ vượt qua khó khăn

để hướng tới tương lai tươi sáng của những con người dân tộc Tày.

a2/ (p/t lời dạy con ): Nói với con về con người, dân tộc mình người cha ngầm muốn dạy

con về cách sống. Song thay vì đưa những mệnh lệnh khô khan là những lời tâm sự với con đầy thiết tha, chan chứa

niềm tin yêu: “dẫu làm sao thì cha vẫn muốn”. Những lời thiết tha ấy đã thật tự nhiên thấm vào trái tim con, thôi 
thúc con hành động:

*Cha mong con sống có hồi bão cao đẹp, có ý chí để biến ước mơ thành hiện thực. * Hơn thế, cha mong con 
sống có nghĩa tình, thuỷ chung với q hương. Đã có khơng ít người trong thiên hạ từng rời xa q hương mà 
khơng 1 lần quay lại, khơng ít người đã bỏ quê hương đi mãi mãi vì quê hương nghèo khó. Song cha mong con đừg
bao giờ ruồng bỏ, chê bai, phản bội lại q/ hương. Dẫu q/hương cịn nghèo khó, cịn vất vả gian nan, dẫu qhg có là
“thung” hay “đá” thì đó cũng là cội nguồn, là gốc gác thiêng liêng của con. Từ bỏ cái gốc ấy sẽ “không lớn nổi thành

người”. Mai này con xa rời vòng tay cha mẹ và sự ấp ủ của quê hương để bay tới những chân trời mới lạ…thì con

cũng hãy ln nhớ về “đồng mình” với những t/ cảm chân thành tha thiết nhất. * Không chỉ mong con sống nghĩa 
tình thuỷ chung với q hương, cha cịn mong con biết vượt qua mọi gian nan thử thách bằng ý chí niềm tin của 
chính bản thân mình. Nếu như sông, suối vượt qua bao thác ghềnh để đổ về đại dương bao la thì con hãy vượt qua
mn trùng gian khó để vươn lên, để đến cái đích rực rỡ nhất của những thành công.

b/ PT đoạn 2( 8 câu cuối): * b1/(PT lời ngợi ca quê hương): -(c/y): Cứ mỗi lúc, niềm tự hào của cha về quê

hương thêm lớn dần khi nghĩ về người đồng mình:

“ Người đồng mình thơ sơ…/ chẳng mấy ai nhỏ bé…/

Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương / Cịn q hương thì làm phong tục”

- Điệp ngữ “ người đồng mình” được láy lại đến lần thứ 4 trong bài thơ như 1 điểm nhấn ngân nga, khẳng định, tơ 
đậm thêm lịng tự hào về con người , về dân tộc Tày của nhà thơ.

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

3

- Lấy cuộc sống và vẻ bề ngoài ấy làm nền nhà thơ muốn khẳng định: đằng sau cái vẻ “thô sơ” ấy, người đồng mình 
lại rất đáng để tự hào bởi “chẳng mấy ai nhỏ bé”.Ẩn đằng sau vẻ ngoài ấy là 1 TÂM HỒN VĨ ĐẠI, 1 TINH THẦN

MẠNH MẼ, 1 Ý CHÍ LỚN LAO. Câu thơ “chẳng mấy ai…con” vang lên như 1 lời khẳng định đầy kiêu hãnh. Cái

không nhỏ bé ở đây được làm rõ thêm bằng minh chứng “Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương …”. *
Đọc câu thơ, ta bắt gặp 1 cách diễn đạt độc đáo mới lạ, “đục đá kê cao q/ hương”, đó cũng là h/ ảnh ẩn dụ đẹp thể 
hiện ý chí, khát vọng xây dựng q/ hương của con người dân tộc Tày. Họ đã làm cho q/ hương trở nên phát triển, tươi
đẹp, đầm ấm và hạnh phúc, làm rạng ngời, làm sáng lên q/ hương họ. (NC: Nhà thơ không dùng những từ “dựng 
xây”, “tô điểm”, “xây đắp” mà dùng cách nói “kê cao”. Phải chăng đó là cách nói giàu hình ảnh vốn quen 
thuộc của người miền núi, là phong cách thơ Y Phương? Câu thơ gợi hình ảnh những con người dân tộc mạnh 
mẽ mang tầm vóc của núi ao, của đại ngàn, của Đăm San trong trường ca Tây Nguyên) * Để “kê cao quê

hương” đâu phải là điều đơn giản, đó là cả 1 q trình đầy gian khổ và hi sinh. Chính hình ảnh ẩn dụ “đục đá” đã nói

lên đầy đủ sự gian lao khó nhọc của những người dân lao động miền núi trong công cuộc xây dựng q/ hương mình.*
Trong khó khăn chồng chất, người Tày đã hết lòng xây dựng quê hương. Chữ “tự”trong câu thơ chứa đựng bao ý 
nghĩa . “Tự” là tự nguyện, cũng có nghĩa là tự thân. Những người con dân tộc Tày ấy đã tự gắn kết cuộc đời mình

với q/ hương, tự hiến dâng sức mình làm đẹp q/ h, khơng mong chờ dựa dẫm, ỷ nại trông đợi vào ai. Họ xây dựng q/
hương bằng chính sức lực và sự bền bỉ của mình trong cuộc đấu tranh chinh phục thiên nhiên. Họ đã sáng tạo và lưu
truyền những phong tục tập quán tốt đẹp của dân tộc… bằng sự lao động cần cù nhẫn nại hàng ngày “quê hương làm
phong tục”. TẠO HOA TRÊN ĐÁ ĐÚNG LÀ CỐT CÁCH của NGƯỜI MÌÊN NÚI. Những “người đồng mình” quả là 
đáng quý, đáng yêu, đáng khâm phục.

* b2/ ( PT lời dạy con ): Y Phương ca ngợi tự hào về q/ hương mình, để từ đó dạy con về lẽ sống: 
 “ Con ơi tuy thô sơ…/ Lên đường / Không bao giờ bé nhỏ…/ Nghe con”.

- (NT): 4 câu thơ dài ngắn rất khác nhau: có câu 6 chữ, có câu 7 chữ, có câu lại chỉ 2 chữ. Chính sự dài ngắn của các
câu thơ đã tạo nên 1 giọng điệu hết sức linh hoạt: Vừa có cái giọng điệu thiết tha trìu mến của sự khích lệ động viên.
Lại vừa có vẻ mạnh mẽ, rắn rỏi, dứt khốt đúng như phong cách cha vậy. Mạch cảm xúc đã chuyển biến thật tự nhiên:
từ cảm xúc chung rộng lớn đối với quê hương tác giả trở về với tình cảm gia đình riêng tư, để nói với con những điều
sâu sắc nhất.

- (ND): Đứa con được gia đình ấp ủ, quê hương bao bọc, giờ đây đã khôn lớn trưởng thành. Con , chuẩn bị rời xa
vòng tay yêu thương của cha mẹ, rời xa sự bao bọc của q/ hương để bay vào cuộc đời cao rộng. Có lẽ như mọi người
cha khác, Y Phương muốn nhắn nhủ con nhiều, rất nhiều điều trước khi con bước vào biển cả cuộc đời…Nhưng lời
dạy cha muốn con ghi nhớ nhất là dẫu có “thơ sơ da thịt” cũng “khơng bao giờ nhỏ bé…nghe con”.

- Cha muốn con nhớ không quên: con là người dân tộc Tày, tuy hình hài có mộc mạc, có cái vẻ gân guốc thô
sơ…nhưng không bao giờ được phép làm tâm hồn mình trở nên nhỏ bé. + “Khơng bao giờ” nghĩa là trong bất cứ 
hoàn cảnh nào, thuận lợi hay khó khăn, thành cơng hay thất bại…dù ở bất cứ nơi đâu, và ở bất cứ địa vị nào…cũng 
đừng làm mình trở nên nhỏ bé. + Khơng nhỏ bé Nghĩa là không bao giờ được sống hẹp hịi vị kỉ, khơng bao giờ 
được nhỏ nhen toan tính tầm thường và hèn kém, đừng bao giờ chỉ biết sống vì cái tơi, vì riêng bản thân mình 
mà quay lưng lại với mọi người, quay lưng lại với q/ hương dân tộc ...* Muốn thế con hãy sống phóng khống, hồn 
hậu như dịng sơng con suối, sống cao thượng vị tha, dù trong khó khăn hoạn nạn cũng đừng đánh mất niềm tin 
và ước vọng, giống như người đồng mình trong gian khó vẫn không hề buông xuôi. * Và không nhỏ bé cũng có 
nghĩa là con sẽ sống, sẽ cống hiến hết mình để góp phần làm rạng danh thêm q hương yêu dấu của con. Con phải 
kế tục và phát huy xứng đáng nhất bao vẻ đẹp tuyệt vời của người đồng mình.

- (KQ): Dặn con như thế người cha YP đang đặt trọn niềm tin tưởng của mình ở nơi con, 1 lịng kì vọng vào con. 
Trong hành trang vào đời của con sẽ có lời dạy của cha, sẽ có niềm tự hào về q/ hương xứ sở và bao vẻ đẹp của người
đồng mình toả sáng và hiện hữu trong con…NHỮNG CÂU THƠ KHÔNG CHỈ LÀ LỜI KHUYÊN, LỜI NHẮN NHỦ

CON TRƯỚC KHI LÊN ĐƯỜNG, MÀ CHỨA ĐỰNG TRONG ĐÓ CẢ TÌNH CHA YÊU CON THA THIẾT, MẶN NỒNG...

-> (NC): Lời người cha YP nói với con trong bài thơ đâu chỉ là lời của một người cha miền núi mà còn là lời 
của mọi người cha trên t/gian này. Ta thấy lời thơ như nặng hơn, th/liêng hơn bởi mang cả tấm lịng, cơng ơn 
trời biển của hàng triệu đấng sinh thành. Chỉ bấy nhiêu thôi cũng đủ khiến lòng ta xúc động.

III/ HỢP: Bằng những từ ngữ, hình ảnh giàu sức gợi, lối nói miền núi mộc mạc với những ví von sinh động, bài 
thơ “ NVC” của YP đã thể hiện t/ cảm g/ đình ấm cúng. Qua đoạn thơ cuối bài thơ ta khơng chỉ xúc động trước tình 
u thương cha giành cho con mà cịn vơ cùng cảm động bởi lòng yêu q/ hương tha thiết sâu nặng của chính nhà thơ.

</div>