Một số giải pháp nâng cao chất lượng hướng nghiệp và dạy nghề cho thanh thiếu niên rối loạn phát triển trên địa bàn thành phố Hà Nội

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (660.95 KB, 7 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

226

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI

MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG

HƯỚNG NGHIỆP VÀ DẠY NGHỀ CHO THANH THIẾU

NIÊN RỐI LỌAN PHÁT TRIỂN TRÊN ĐỊA BÀN

THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Hoàng Thị Hiền

Trường Đại học Thủ đơ Hà Nội

Tóm tắt: Hướng nghiệp và dạy nghề cho người khuyết tật nói chung, thanh thiếu niên rối

loạn phát triển nói riêng là một vấn đề rất mới và còn tồn tại rất nhiều bất cập. các trung 
tâm dạy nghề hầu như mới được thành lập, quy trình hoạt động vẫn đang trong quá trình 
hoàn thiện, chưa đáp ứng hết được nhu cầu của học viên. thông qua đánh giá được đầy 
đủ thực trạng và khó khăn của cơng tác hướng nghiệp và dạy nghề cho thanh thiếu niên 
rối loạn phát triển nghiên cứu xin được đề xuất một số giải pháp góp phần nhận rộng 
các mơ hình và nâng cao chất lượng hướng nghiệp và dạy nghề cho thanh thiếu niên rối 
loạn phát triển trên địa bàn thành phố hà nội.

Từ khóa: Hướng nghiệp và dạy nghề, thanh thiếu niên rối loạn phát triển.

Nhận bài ngày 20.4.2020; gửi phản biện, chỉnh sửa và duyệt đăng ngày 15.5.2020
Liên hệ tác giả: Hoàng Thị Hiền; Email:

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Hướng nghiệp và dạy nghề luôn là vấn đề nhận được sự quan tâm đặc biệt không chỉ
của mỗi gia đình có con trong độ tuổi vị thành niên mà còn là một vấn đề thu hút được sự

quan tâm của toàn xã hội. Trong xã hội ngày nay, để tìm được một trung tâm hướng nghiệp
và dạy nghề phù hợp, uy tín, đáp ứng được những nhu cầu, mong muốn ln là một vấn đề
khó khăn. Đặc biệt là với thanh thiếu niên rối loạn phát triển (RLPT). Bởi họ khơng chỉ
chịu thiệt thịi về mặt thể chất mà còn cả về mặt tinh thần.

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

TẠP CHÍ KHOA HỌC − SỐ 40/2020 227
đây trên địa bàn Thành phố Hà Nội đã và đang có những trung tâm hướng nghiệp và dạy

nghề cho thanh thiếu niên RLPT.Tuy nhiên, việc hướng nghiệp và dạy nghề cho thanh
thiếu niên RLPT vẫn còn rất mới, chưa được sự quan tâm, chú ý của các cơ quan liên quan
và của toàn xã hội.

Hiện nay, số lượng các cơng trình nghiên cứu về thực trạng hướng nghiệp và dạy nghề
cho thanh thiếu niên RLPT vẫn chưa nhiều so với tầm quan trọng của vấn đề này. Những
đề tài đã có chủ yếu nghiên cứu về dạy nghề cho trẻ khuyết tật nói chung và cịn thiếu
những đề tài nghiên cứu sâu về hướng nghiệp, dạy nghề cho thanh thiếu niên RLPT.

Xuất phát từ những cơ sở lý luận và thực tiễn trên, đề tài Một số giải pháp nâng cao

chất lượng hướng nghiệp và dạy nghề cho thanh thiếu niên rối lọn phát triển trên địa 
bàn thành phố Hà Nội được chọn làm đề tài nghiên cứu.

2. NỘI DUNG

2.1 Khái niệm về Hướng nghiệp và dạy nghề cho thanh thiếu niên rối loạn phát triển

2.1.1. Khái niệm về nghề

Nghề là một lĩnh vực hoạt động lao động mà trong đó, nhờ được đào tạo, con người có
được những tri thức, những kỹ năng để làm ra các loại sản phẩm vật chất hay tinh thần nào

đó, đáp ứng được những nhu cầu của xã hội. Nghề thường được hiểu là một việc làm có
tính ổn định, đem lại thu nhập để duy trì và phát triển cuộc sống cho mỗi người. Nghề
khơng đơn giản chỉ để kiếm sống mà cịn là con đường để thể hiện và khẳng định giá trị 
của bản thân.

2.1.2. Khái niệm về Hướng nghiệp và dạy nghề

* Khái niệm Hướng nghiệp

Theo tạp chí giáo dục: Hướng nghiệp là các hoạt động nhằm hỗ trợ mọi cá nhân chọn
lựa và phát triển chuyên môn nghề nghiệp phù hợp nhất với khả năng của cá nhân, đồng
thời thỏa mãn nhu cầu nhân lực cho tất cả các lĩnh vực nghề nghiệp (thị trường lao động) ở
cấp độ địa phương và quốc gia. Hướng nghiệp không chỉ là sự lựa chọn một nghề nghiệp
mà mình u thích, chọn một trường đại học phù hợp với mình, mà hướng nghiệp được
hiểu chính xác nó là sự kết hợp của nhiều lĩnh vực như: đánh giá nghề nghiệp (career 
assessment), quản lý nghề nghiệp (career management) và phát triển nghề nghiệp (career 
development).

* Khái niệm dạy nghề

Dạy nghề là hoạt động dạy và học nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề
nghiệp cần thiết cho người học nghề để có thể tìm được việc làm hoặc tự tạo việc làm sau
khi hồn thành khố học.

2.1.3. Khái niệm rối loạn phát triển

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

228

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI
triển; Suy yếu chức năng cá nhân, xã hội, học tập và nghề nghiệp; Các rối loạn phát triển
thường xuất hiện đồng thời, nhưng thường có một rối loạn chính.

2.1.4. Khái niệm hướng nghiệp và dạy nghề cho thanh thiếu niên rối loạn phát triển

Hướng nghiệp và dạy nghề cho thanh thiếu niên RLPT là quá trình trang bị kiến thức,
kỹ năng nhất định về trình độ chun mơn nghiệp vụ tạo tiền đề để họ có thể đảm nhận
một côngviệc nhất định khi tham gia quan hệ lao động, phù hợp với sở trường và khả năng
của từng người. Hướng nghiệp và dạy nghề cho thanh thiếu niên Rối loạn phát triển là một
q trình dài, khơng chỉ đòi hỏi sự phối hợp và nỗ lực của giáo viên, phụ huynh cũng như
gia đình trẻ mà cịn hướng đến sự chung tay của tồn xã hội.

2.2. Thực trạng hướng nghiệp và dạy nghề cho thanh thiếu niên rối loạn phát triển 
trên địa bàn thành phố Hà Nội

2.2.1. Vài nét khái quát quá trình khảo sát và thực trạng sau khảo sát.

* Trung tâm Sao Mai

Ảnh 2.1. Trung tâm Sao Mai- số 06 ngõ 09 phố Hoàng Đạo Thúy, quận Thanh Xuân,

thành phố Hà Nội

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

TẠP CHÍ KHOA HỌC − SỐ 40/2020 229
đi dã ngoại. Trung tâm đang can thiệp cho 185 - 200 học sinh trong trung tâm và 8 học sinh

học dịch vụ can thiệp theo giờ và 85 cán bộ công nhân viên.
* Công ty cổ phần giáo dục đào tạo hướng nghiệp S.E.E.D

Ảnh 2.3. Công Ty Cổ Phần Giáo Dục Đào Tạo Hướng Nghiệp S.E.E.D, số nhà 8/10,

ngách 19/28 phố Trần Quang Diệu, phường Ô Chợ Dừa, quận Đống Đa, TP. Hà Nội 
Tọa lạc tại số nhà 8/10, ngách 19/28 phố Trần Quang Diệu, phường Ô Chợ Dừa, Quận

Đống Đa, thành phố Hà Nội, mặc dù mới thành lập được một thời gian không lâu nhưng
với tình u thương vơ bờ đối với những thanh thiếu niên tự kỷ và khuyết tật trí tuệ. Cán
bộ, ban lãnh đạo nơi đây đã xây dựng lên một trung tâm giáo dục và hướng nghiệp vững
mạnh và chuyên nghiệp. Không chỉ là nơi để học tập, phát triển, thực hành nghề mà đây
cịn như một ngơi nhà thứ của thanh thiếu niên tự kỉ và khuyết tật trí tuệ. Với đội ngũ giáo
viên và cán bộ quản lí dày dặn về kinh nghiệm, tâm huyết với nghề. Trung tâm luôn là
điểm đến đáng tin cậy của học viên cũng như khác hàng trong và ngoài nước. Trung tâm
còn thường xuyên tuyển sinh, đào tạo các lớp học viên mới để có thể đáp ứng được nhu
cầu giáo dục cũng như sự phát triển của trung tâm.

Ý nghĩa của tên trung tâm: S.E.E.D - Sharing (Chia sẻ); Educating (Giáo dục);
Encouraging (Khích lệ); Developing (Phát triển)

* Một số hoạt động hướng nghiệp và dạy nghề tại trung tâm

Một số hoạt động ghướng nghiệp và dạy nghề có thể điểm đến ở đây là:

- Nghề làm bánh: Làm bánh là một nghề rất phổ biến tại một số trung tâm hướng 
nghiệp và dạy nghề cho thanh thiếu niên RLPT. Nghề này khơng địi hỏi q nhiều kỹ
năng, kỹ xảo khó. Nhưng lại tạo ra nguồn thu nhập tương đối ổn định cho các em. Tương
lại các em có thể tham gia làm việc tại các quán cà phê các cửa hàng bánh hoặc bếp ở một
số nhà hàng.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

230

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐƠ HÀ NỘI
xì, túi giấy,… do bàn tay khéo léo của những thanh thiếu niên RLPT đã và đang từng ngày
đến tay của khách hàng trong và ngoài nước. Ngoài các tiết học lý thuyết trên lớp và các
giờ học nghề, các thanh thiếu niên RLPT khi theo học ở các trung tâm giáo dục và hướng
nghiệp còn được học cả những kiến thức văn hóa, kỹ năng mềm, các hoạt động trị liệu tâm
lí và tham gia các hoạt động ngoại khóa.

2.2.2. Thực trạng nhận thức của cha mẹ, cộng đồng về hướng nghiệp và dạy nghề cho 
thanh thiếu niên rối loạn phát triển

Hướng nghiệp và dạy nghề cho thanh thiếu niên RLPT hiện nay không chỉ là mong
muốn và nhu cầu có ý nghĩa với cha mẹ và gia đình của thanh thiếu niên RLPT mà hiện
nay, vấn đề này cũng được xã hội quan tâm một cách sâu sắc. Mặc dù khơng phải là người
trực tiếp chăm sóc cũng như tham gia các hoạt động giáo dục thanh thiếu niên RLPT

Biểu đồ 2.1:Thực trạng nhận thức của cha mẹ về vai trò hướng nghiệp và dạy nghề

cho thanh thiếu niên RLPT

Qua biểu đồ trên ta có thể thấy được một bộ phận lớn các bậc làm cha, làm mẹ đã nhận
thức được tầm quan trọng của việc hướng nghiệp và dạy nghề cho thanh thiếu niên
RLPT.33/60 tức 55% số phụ huynh được hỏi cho rằng việc hướng nghiệp và dạy nghề cho
thanh thiếu niên RLPT là rất cần thiết. Có khoảng 21% cho rằng việc này cần thiết và chỉ
có 18% cho rằng việc này ít cần thiết và chỉ có 6% số phụ huynh được hỏi cho rằng việc
hướng nghiệp và dạy nghề cho con là không cần thiết. Khơng chỉ có nhận thức của cha mẹ
mang đến tín hiệu tích cực mà ở đây ta cũng có thể thấy nhận thức của cộng đồng về tầm
quan trọng của hướng nghiệp và dạy nghề cho thanh thiếu niên RLPT:

Biểu đồ 2.2. Thực trạng nhận thức của cộng đồng về mức độ ảnh hưởng của công tác

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

TẠP CHÍ KHOA HỌC − SỐ 40/2020 231
Qua biểu đồ trên ta có thể thấy nhận thức rất đúng của cộng đồng về mức độ ảnh

hưởng của hướng nghiệp và dạy nghề đối với thanh thiếu niên RLPT. Có tới 54% số thành
viên tham gia khảo sát cho rằng việc hướng nghiệp và dạy nghề có ảnh hưởng rất lớn đến
thanh thiếu niên RLPT. Khoảng 26% cho rằng việc này có ảnh hưởng lướn và chỉ có 15%
cho rằng việc này ít ảnh hưởng, 5% cho rằng việc này không cần thiết. Việc các em có khả

năng sống độc lập và tự kiếm tiền nuôi sống bản thân ảnh hưởng rất lớn bởi việc hướng
nghiệp và dạy nghề. Khi các em có một nghề trong tay, có cơng việc và thu nhập ổn định
thì việc sống độc lập chỉ là vấn đề thời gian. Không chỉ có vậy, việc này còn giúp cộng
đồng và xã hội giảm bớt gánh nặng.

Qua những thông số kể trên ta có thể thấy, cộng đồng và cha mẹ đã có những quan tâm
nhất định đến thnah thiếu niên RLPT. Tuy nhiên vẫn cịn một số bộ phận thận có suy nghĩ
khơng tích cực. Điều này tuy nhỉ nhưng tác động rất lớn đến thanh thiếu niên RLPT nói
riêng, NKT nói chung.

2.2.3. Thực trạng một số nguyên nhân tác động đến việc hướng nghiệp và dạy nghề cho 
thanh thiếu niên rối loạn phát triển

* Nguyên nhân chủ quan

- Đặc điểm tâm sinh lí của thanh thiếu niên RLPT

Giai đoạn vị thành niên có thể nói là giai đoạn đem đến nhiều thay đổi nhất trong cuộc
đời mỗi con người, đặc biệt là với những thanh thiếu niên RLPT. Sự thay đổi chóng mặt
của cơ thể trong khi hệ cơ phát triển không tương xứng khiến cho việc thực hiện các sinh
hoạt hằng ngày đã khó khăn nay cịn nhân lên gấp bội. Do hạn chế về khả năng giao tiếp
cũng như tương tác xã hội, việc thiết lập các mối quan hệ xã hội trở nên ngày càng khó
khăn. Họ khó có thể tìm thấy được người đáng tin cận để giải đáp thắc mắc cũng như chia
sẻ về những vấn đề thầm kín (tình u, nhu cầu sinh lí,…). Tốc độ xử lí thơng tin chậm, họ
dễ hiểu sai, nghe thiếu yêu cầu của người khác.Việc này khiến thời gian học nghề sẽ kéo
dài hơn, mức độ luyện tập lặp lại cũng cao hơn mức bình thường. Kéo theo đó là chi phí
tăng và thời gian ra nghề của các bạn ấy cũng sẽ xa hơn. Tiếp theo, do khả năng kiểm soát
hành vi, cảm xúc kém, họ dễ bốc đồng, cáu giận, cãi lời thậm chí hung hăng hơn và có
những hành vi vũ lực, làm đau bản thân và gây nguy hiểm cho những người xung quanh.
Những hành vi về giới cũng trở nên khó kiểm sốt hơn.

* Nguyên nhân khách quan

- Nhận thức không đầy đủ của phụ huynh. Như đã nói ở trên, phụ huynh có tác động 
vơ cùng lớn đối với việc hướng nghiệp và dạy nghề cho thanh thiếu niên RLPT. Nhiều phụ
huynh quá bao bọc con mình. Khơng muốn con đi ra ngồi, khiến cho con mất đi cơ hội
được học tập. Một số gia đình giấu con, sợ ảnh hưởng đến bản thân, đến những thành tựu
mình đạt được cũng khiến con mất đi cơ hội học nghề và xa hơn là được sống độc lập sau
này. Thậm chí có phụ huynh có tâm lý khơng tin tưởng vào giáo viên và năng lực của con.

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

232

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐƠ HÀ NỘI
khơng có hoặc thiếu các kiến thức, kỹ năng về giáo dục đặc biệt. Nhiều giáo viên làm trái
ngành, trái nghề, thậm chí khơng có chun mơn. Một bộ phận giáo viên chắc về chuyên
môn nhưng lại yếu và thiếu về kỹ năng truyền đạt dẫn đến việc khiến học sinh hiểu sai về
vấn đề đang học. Điều này tác động rất lớn đến hiệu quả hướng nghiệp cũng như dạy nghề.
Đặc biệt là với đối tượng thanh thiếu niên RLPT đang ở độ tuổi bộc lộ quá nhiều bất cập.
Việc giáo viên thiếu chuyên môn và kỹ năng sẽ ảnh hưởng không chỉ đến kết quả đào tạo
nghề mà cịn ảnh hưởng đến sự hình thành hành vi và tính cách sau này.

- Điều kiện kinh tế-xã hội, cơ sở vật chất còn bộc lộ nhiều hạn chế. Đây là yếu tố nghe

thì rất đơn giản nhưng nếu vấn đề này được làm tốt sẽ kéo theo rất nhiều hiệu quả tích cực.
Nhiều trường hợp trẻ em khuyết tật nói chung, thanh thiếu niên RLPT nói riêng khơng
được tiếp nhận các dịch vụ giáo dục cũng như lỡ mất giai đoạn vàng trong can thiệp vì điều
kiện kinh tế khó khăn ở một số trung tâm do mới thành lập, nguồn lực kinh tế không mạnh.
Cơ sở vật chất theo đó cũng có nhiều hạn chế. Nhiều nơi bộc lộ nhiều bất cập. Thiếu cơ sở
vật chất, việc thực hành nghề của thanh thiếu niên RLPT cũng giảm đi rất nhiều, kiến thức
trên lý thuyết không được thực hành đúng mức. Hiểu sai, hiểu thiếu về các bước, cơng
đoạn, việc mình làm cũng khiến cho việc tiếp thu kiến thức gặp nhiều khó khăn

- Nhận thức của cộng đồng chưa cao. Vẫn có nhiều cá nhân, tổ chức vẫn cịn hiểu sai,

hiểu khơng đúng về thanh thiếu niên RLPT. Điều này dẫn đến việc mọi người xa lánh, kì
thị, đánh giá thấp những thanh thiếu niên RLPT, nhiều công ty, tổ chức coi việc nhận họ
vào làm là tăng thêm gánh nặng, khiến cho công ty gặp nhiều tổn thất. Khiến cho việc đào
tạo nghề gặp nhiều khó khăn do khơng đủ chi phí hoặc khó tìm đầu ra cho những thanh
thiếu niên này. Những chính sách giúp đỡ cho thanh niên RLPT có nhưng chưa thực sự
hiệu quả. Chương trình hướng nghiệp và dạy nghề nói chung chưa được chú trọng lồng
ghép với chương trình giáo dục phổ thơng. Nhiều thanh thiếu niên RLPT ở mức độ nhẹ khi
tham gia chương trình giáo dục phổ thơng bình thường cũng không được tiếp cận sớm với
giáo dục dạy nghề.

- Thông tin về thanh thiếu niên RLPT chưa nhiều. Qua khảo sát có tới 45,7% số người 
tham gia khảo sát mới chỉ nghe qua về RLPT chứ không thực sự hiểu về đối tượng này,
chứng tỏ có rất ít thơng tin về RLPT nói chung và thanh thiếu niên RLPT nói riêng. Thực
tế cho thấy, có rất ít chương trình xã hội cung cấp các kiến thức thông tin. Ngay cả trên
Internet, khái niệm về RLPT vẫn còn rất mơ hồ, tài liệu chủ yếu là tiếng nước ngoài khiến
cho mọi người rất khó để tìm cũng như nghiên cứu. Các chuyên đề, chương trình nghiên
cứu về thanh thiếu niên RLPT chưa nhiều, khơng có q nhiều thông tin xác thực được
công bố dẫn đến sự mơ hồ và hiểu sai. Các trung tâm, đơn vị đào tạo nghề cũng không chú
trọng vào truyền thông sản phẩm cũng như nội dung đào tạo dẫn đến việc những người có
nhu cầu không tiếp cận được đến các dịch vụ đào tạo nghề của trung tâm.

</div>