Kinh nghiệm quy hoạch theo mô hình “Sponge city” tại đô thị Thượng Hải, Trung Quốc

Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

KINH NGHIỆM QUY HOẠCH THEO
MƠ HÌNH “SPONGE CITY”
TẠI ĐÔ THỊ THƯỢNG HẢI, TRUNG QUỐC
Ths.KTS Đỗ Thùy Linh
Trường Đại Học Kiến Trúc TP.HCM
Email:

Thượng Hải là một thành phố cảng lớn nhất Trung
Quốc, ngoài việc tiếp cận với biển, vị trí của Thượng
Hải cịn nằm trên cửa sơng Dương Tử, có sơng
Hồng Phố chảy qua, nên có những lợi thế đặc biệt.
Thượng Hải có lịch sử lâu đời 700 năm, hiện nay
đóng vai trị như một trung tâm thương nghiệp và tài
chính quan trọng của Trung Quốc.
Địa hình thành phố chủ yếu là đồng bằng có độ cao
trung bình 4m so với mực nước biển, phía Tây Nam
có một số gị đồi thấp với đỉnh cao Đại Kim Sơn cao
104m, cao nhất thành phố. Thành phố có nhiều sông,
kênh rạch, suối và hồ và được biết đến với nguồn tài
nguyên nước phong phú như một phần của khu vực
thốt nước Thái Hồ.
Tính chất của đơ thị Thượng Hải là một hình mẫu đơ
thị “mở và đa trung tâm”. Thượng Hải có 9 quận,
mỗi quận có trung tâm riêng, hình thành một hệ
thống các quận đa chức nãng.
Hướng phát triển của quy hoạch đô thị Thượng Hải
gần đây nhằm vào hai trọng điểm là phát triển hệ
thống kiến trúc dọc theo trục Đông – Tây và quy

hoạch khu phố Đông.

252


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Hình 1: Vị trí thành phố Thượng Hải
Nguồn: Sun, Ping (ed.). 1999. The history of Shanghai urban planning. Shanghai: Shanghai Academy of
Social Science Press.

1. LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN ĐƠ THỊ GẮN VỚI
SƠNG HỒNG PHỐ:
Trước khi thành lập thành phố Thượng Hải,
Thượng Hải là một phần của huyện Tùng Giang,
thuộc phủ Tô Châu. Từ thời Nhà Tống (9601279), Thượng Hải dần trở thành một hải cảng
sầm uất, vượt lên trên vai trị chính trị là một địa
phương thuộc huyện. Ngày nay, Tùng Giang là
một quận thuộc thành phố Thượng Hải.
Trong thời kỳ Càn Long nhà Thanh, Thượng Hải
đã trở thành một khu vực cảng quan trọng của
khu vực sơng Trường Giang và sơng Hồng Phố.
Thành phố cũng trở thành hải cảng chính của các
tỉnh Giang Tơ và Triết Giang gần đấy dù trao đổi
mậu dịch với nước ngồi thời kỳ này bị triều

đình cấm. Một khu vực lịch sử quan trọng của
thời kỳ này là Ngũ Giác Trường (ngày nay là
quận Dương Phố) là nền tảng của trung tâm

thành phố. Khoảng cuối thời Càn Long, Thập
Lục Phố (ngày nay là quận Hoàng Phố) trở thành
cảng lớn nhất Đông Á.
Giai đoạn thời kỳ khai phá (từ tiền khai phá đến
1850) kể từ khi Thượng Hải với tư cách là một
huyện, một huyện thành sau đó đến có những tơ
giới. Tiếp sau đó là giai đoạn thời kỳ hình thành
sơ bộ đô thị cận đại (1850 – 1889), giai đoạn thời
kỳ kiến trúc cận đại phát triển ồ ạt (1890 – 1919),
giai đoạn thời kỳ đỉnh cao và tiếp đó là suy thối
của kiến trúc cận đại (1920 – 1949).

253


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Hình 2: Phố Đơng vào năm 1987 và năm 2013 với Tháp Thượng Hải gần như hồn chỉnh, thuộc quận
tài chính Pudong ở Thượng Hải
Nguồn: Lanning, G., and S. Couling. 1921. The history of Shanghai. Shanghai: Kelly & Walsh.
Đến nay Thượng Hải đã được lập và phê duyệt
quy hoạch 5 lần: năm 1953, 1959, 1986, 2001,
2010 và 1017. Quy hoạch năm 2001 được Quốc
vụ viện phê duyệt là “đơ thị lớn quốc tế hiện đại
hóa XHCN, trung tâm kinh tế, tài chính, thương
mại và vận tải đường thủy Quốc tế”; “phát triển
tồn diện dọc sơng Hồng Phố, sông Tô Châu,
ven biển vịnh Hàng Châu”, “phát triển cụm đô
thị đa trục, đa tầng và đa hạt nhân”, “đa trung

tâm thoáng mở”.
Quy hoạch chung Thượng Hải bao gồm
những nét khái quát chung sau đây:
- Phát triển và cấu trúc lại các khu đơ thị sẵn có,
dành đất để phát triển khu vực phía Đơng sơng
Hồng Phố.
- Phát triển các thành phố vệ tinh dần dần mở
rộng theo hai cánh (một cánh là về phía Bắc vịnh

Hàng Châu, một cánh là về phía Nam của sơng
Dương Tử).
- Xây dựng các thị trấn ngoại vi, hồn thiện
mạng lưới đơ thị bốn cấp: thành phố nội đô, các
thành phố vệ tinh, các thị trấn nhỏ và các thị tứ
nơng thơn.
- Hình mẫu của đơ thị Thượng Hải là một hình
mẫu đơ thị “mở và đa trung tâm”. Thượng Hải có
9 quận, mỗi quận có trung tâm riêng, hình thành
một hệ thống các quận đa chức năng.
- Hướng phát triển của quy hoạch đô thị Thượng
Hải gần đây nhằm vào hai trọng điểm: phát triển
kiến trúc dọc theo trục Đông – Tây và quy hoạch
khu phố Đông. Sự mở rộng và nối dài trục đô thị
Đông – Tây Thượng Hải cũng là minh chứng cho
tính ưu việt của các hệ thống khơng gian mở của
nó so với trục Bắc Nam.

Hình 3: Sự mở rộng
không gian đô thị của
Thượng Hải đến năm

2020
Nguồn:
nghai.
gov.cn/

254


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Hình 4: Quy hoạch và thiết kế cảnh quan đô thị Thượng Hải gắn liền với mặt nước
Nguồn: />
255


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Hình 5 :Sự mở rộng
khơng gian đơ thị của
Thượng Hải năm 1989
và 2000.

Hình 6: Sự mở rộng
không gian đô thị của
Thượng Hải đến năm
2020.
Nguồn:
nghai.gov.cn/

256


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Tầm nhìn phát triển đơ thị đến năm 2040:
Vào năm 2040, mục tiêu của Thượng Hải là xây
dựng "thành phố toàn cầu lớn về kinh tế, tài
chính, thương mại, vận chuyển, đổi mới cơng
nghệ và đơ thị văn hóa" và xây dựng "thành phố
mong muốn, thành phố văn hóa của sự đổi mới,
thành phố sinh thái".

Những địi hỏi của nền kinh tế khơng cịn là duy
nhất, cơng nghệ và văn hóa được đề bạt lên vị trí
quan trọng như vậy. Bên cạnh đó, "Thượng Hải
2040" là hiện thân của những nguyên tắc của
khái niệm phát triển lấy "người làm trung tâm"
và quan tâm tới mong muốn của cộng đồng. Các
mục tiêu phát triển đô thị đến năm 2040 nhìn
chung là khả năng cạnh tranh tồn cầu, phát triển
bền vững và sự hấp dẫn về văn hố.

Hình 7: Tầm nhìn phát triển đơ thị Thượng Hải đến năm 2040
Nguồn: />
257

Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

2. SPONGE CITY, MƠ HÌNH THÀNH PHỐ BỌT BIỂN:
Sponge City không phải là tên gọi riêng của một
đô thị nào trên thế giới mà là khái niệm cho một
mơ hình đơ thị sinh thái được cơng nhận chung là
một trong những mơ hình thích hợp cho tương lai
của đô thị.
Trong vài thập kỷ trở lại đây, Trung Quốc đang
phải chịu những hậu quả nghiêm trọng từ vấn đề
biến đổi khí hậu, đặc biệt là khi lũ lụt xảy ra
thường xuyên và trầm trọng hơn. Đây là vấn đề
đặc biệt nghiêm trọng đối với các thành phố
đông dân đang phát triển ở Trung Quốc, nhất là
những vùng trũng. Để chống lại vấn đề này,
Trung Quốc đang phát triển các mơ hình Sponge
City - thành phố bọt biển.

Chương trình thí điểm thành phố bọt biển đã
được triển khai vào cuối năm 2014, dưới sự
hướng dẫn và hỗ trợ trực tiếp của Bộ Nhà ở và
Phát triển Nông thôn - Đơ thị (MOHURD), Bộ
Tài chính, Bộ Tài ngun nước (MWR). Mục
tiêu tổng thể: 70% nước mưa sẽ được hấp thụ và
tái sử dụng, bằng các biện pháp trên cải thiện khả
năng thấm nước, giữ nước, trữ nước, lọc nước,
thoát nước và tiết kiệm nước và tái sử dụng
nước. Mục tiêu này sẽ được đáp ứng bởi 20% các
khu vực đô thị vào năm 2020 và bởi 80% các

khu vực đô thị vào năm 2030. Thông qua dự án
thành phố bọt biển, tác động của đô thị xây dựng
trên hệ sinh thái tự nhiên dự kiến sẽ được giảm
nhẹ.

Hình 8: Sơ đồ tiếp cận nghiên cứu theo mơ hình Sponge City - thành phố bọt biển
Nguồn: />
258


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Mơ hình này tập trung vào việc xử lý các vấn đề
nước cho đô thị, hạn chế lụt lội, cải thiện nguồn
cung ứng nước sạch và kiềm chế, kiểm sốt tình
trạng ơ nhiễm nước trong đơ thị. Tất cả những
mục tiêu này đều có thể đạt được bằng cách tạo
ra mơi trường sinh thái thích hợp để nước được
"thấm" theo cách tự nhiên và tái tạo thành nguồn
nước sạch tự nhiên cho đô thị. Môi trường ấy bao
gồm cây xanh và thảm cỏ, mặt đất không bị bê
tơng hố hay trải nhựa asphalt mặt đường. Tức là
muốn xây dựng và phát triển đô thị theo hướng
trở thành những "Thành phố thấm" này thì trước
hết phải giải cho đúng và kịp thời bài toán về quy
hoạch phát triển đơ thị.
Để có được những hiệu ứng tích cực của mơ hình
Sponge City, trong đơ thị phải có diện tích cho
cây xanh và thảm cỏ đủ để nước tự nhiêm thẩm

thấu xuống chứ không trôi chảy trên bề mặt, phải
có những vị trí thu gom nước theo định hướng
dịng chảy mỗi khi có mưa lớn và thẩm thấu theo
cách tự nhiên. Mơ hình Sponge City địi hỏi nhà
cửa và phố xá trong đô thị phải được quy hoạch
kiến trúc và xây dựng sao cho có thể phủ xanh
rộng rãi và triệt để như có thể được - ở trên mái
nhà và ven đường, ở các khu vui chơi giải trí và
hệ thống ao, hồ, sơng ngịi trong đơ thị.
Ngun tắc số 1: Tái cung cấp nước mưa
Mơ hình sử dụng đất truyền thống dẫn đến giảm
đáng kể khả năng thốt nước đơ thị. Sự gia tăng
của bề mặt khơng thấm nước đơ thị làm thay đổi
hợp lưu q trình lượng mưa ở các thành phố. Do
dòng chảy bề mặt tăng và lưu lượng đỉnh, các
thành phố đang phải đối mặt với một mối đe dọa

của ngập úng. Mặt khác, thiếu tài nguyên nước
và ô nhiễm nước đã trở thành rào cản môi trường
đối với sự phát triển bền vững đơ thị.
Phân tích thủy văn
Do mức độ và phương pháp phát triển khác nhau,
tác động của lượng mưa trên rừng, khu vực nông
thôn, thị trấn và thành phố là khác nhau. Thành
phố Sponge nhằm mục đích duy trì một khu vực
với đặc điểm thủy văn trước và sau phát triển.
Chúng bao gồm dòng chảy bề mặt và thời gian
chảy, xả, tốc độ, kích thước và thời gian cao
điểm.
Đồng thời, thơng qua kết nối giữa mạng lưới

thốt nước đơ thị và hệ thống nước xung quanh
nhằm mục đích bảo vệ các thành phố khỏi lũ lụt
và cải thiện việc lưu trữ công suất tài nguyên
nước đô thị.
Thiết kế đất ngập nước
Đất ngập nước có thể được chia thành hai loại: tự
nhiên và nhân tạo. Một vùng đất ngập nước tự
nhiên có thể được chia thành đầm lầy sông và
đầm lầy ven biển. Sự phát triển của một Thành
phố Sponge có thể tận dụng tối đa giá trị môi
trường của vùng đất ngập nước, bao gồm điều
hịa khí hậu, ngăn lũ lụt và lọc nước. Thiết kế
vùng đất ngập nước phải tuân theo nguyên tắc ưu
tiên bảo vệ sinh thái tự nhiên nguyên thuỷ. Hơn
nữa, chúng ta cần xem xét thẩm mỹ khi thiết kế
một vùng đất ngập nước để đảm bảo cảnh quan
cung cấp cơ hội cho vui chơi và giải trí cho cộng
đồng.

259


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Hình 9: Sự trở lại của các lồi chim địa phương sau khi tái thiết mơi trường sống
tại vùng đất ngập nước tự nhiên
Nguồn: />
260

Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Hình 10: Vùng đất ngập nước tự nhiên cung cấp cơ hội cho vui chơi
và giải trí cho cộng đồng
Nguồn: />
- Nguyên tắc số 2: Quản lý nước sinh thái
Quản lý sinh thái nước phải đảm bảo tính lưu
động, lưu lượng và chất lượng của hệ thống
nước. Mục tiêu bao trùm là khôi phục môi trường
sinh thái của hệ thống nước sau khi phát triển và
sử dụng đất đai. Trong quá trình thiết kế Thành
phố bọt biển, chúng ta có thể tận dụng lợi thế khả
năng tự làm sạch của nước và áp dụng thiết kế bờ
sông phù hợp để làm sạch chất lượng nước và tạo
ra một cảnh quan sông hấp dẫn, khỏe mạnh.
Hệ thống tự lọc nước
Thông thường, cả hai vùng nước tự nhiên và
nhân tạo nằm trong khu vực đô thị đều phải đối
mặt như nhau vấn đề chất lượng và số lượng
nước kém, thường dẫn đến hiện tượng phú
dưỡng. Thiết kế của một Thành phố Sponge bao
gồm chất lượng nước cao là một trong những
mục tiêu giải quyết vấn đề này. Do đó, việc xây
dựng hệ thống tự lọc nước đại diện cho một
phương pháp phục hồi sinh thái quan trọng.
Có ba loại hệ thống tự lọc nước: vật lý, hóa học
và sinh học.
So với hai phương pháp còn lại, thanh lọc sinh

học là thân thiện với môi trường nhất và hiệu
quả. Thơng qua q trình trao đổi chất của quần
thể sinh vật nước, các chất ơ nhiễm có thể được

phân hủy hiệu quả, và nồng độ chất gây ơ nhiễm
có thể giảm. Trong thực tế thực hành, chúng ta
cần chú ý đến bốn yếu tố chính có thể ảnh hưởng
đến việc tự lọc nước: (1) thủy động lực, chủ yếu
ảnh hưởng đến hàm lượng oxy hòa tan trong
nước và di chuyển và trộn các chất ơ nhiễm; (2)
đất, có thể loại bỏ các chất ô nhiễm thông qua sự
hấp thụ, bồi lắng và lọc; (3) thực vật, có thể hấp
thụ trực tiếp nitơ, phốt pho và kim loại nặng khác
chất ô nhiễm; và (4) vi sinh vật, một yếu tố quan
trọng trong suy thối chất gây ơ nhiễm.
Bờ sơng đại diện cho sự kết nối giữa đất và nước,
bao gồm cả hai tính năng dưới nước và trên cạn.
Trong thiết kế của Thành phố bọt biển, tạo ra cả
bờ sông sinh thái là lợi thế trong việc bảo vệ bờ
sông khỏi mưa xói mịn và xây dựng hệ thống tự
lọc nước sông. Kè sông đề cập đến cấu trúc dốc
trên bờ hoặc vách đá để hấp thụ năng lượng của
nước đến.
Cải tạo thực vật kết hợp với các yếu tố thiết kế
kè cứng là chiến lược chính áp dụng trong thiết
kế bờ sơng. Thân cây và hệ thống rễ có thể được
sử dụng để ổn định cấu trúc kè và giảm bề mặt
dịng chảy. Phương pháp này có thể giảm chi phí
sửa chữa xuống cịn 1/3 so với chi phí kè cứng.

261


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Thiết kế kè cứng truyền thống trái ngược với
nguyên tắc bờ sông sinh thái thiết kế. Các vật
liệu như bê tơng, vữa và đá đóng vai trị là rào
cản đối với mơi trường kết nối giữa nước và đất.
Do đó, hệ thống kè khối bê tơng đại diện cho một
cải tiến thay thế cho kè bê tông truyền thống.

Phương pháp này liên quan đến việc trồng thảm
thực vật trong các không gian trong mỗi khối bê
tông, điều này khơng chỉ hữu ích cho sự phát
triển của một môi trường sinh thái, nhưng cũng
đủ mạnh mẽ để ngăn chặn lịng sơng xói mịn

Hình 11: Xây dựng hệ thống tự lọc nước bao gồm 3 loại: vật lý, hóa học và sinh học
Nguồn: />Thiết kế bờ sơng sinh thái
.

Hình 12: Hệ thống lọc sinh thái liên kết với sông, tạo thành một loạt các hồ chứa nước
và các vùng đầm lầy thanh lọc với các khả năng khác nhau
Nguồn: />
262


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp

để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Hình 13: Hành lang thảm thực vật và cỏ bảo vệ lũ lụt trong 20 năm
Nguồn: />
263


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Hình 14: Thiết kế bờ sơng sinh thái cho thành phố Thượng Hải
Nguồn: />
264


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Hình 15: Thiết kế bờ sơng sinh thái cho thành phố Thượng Hải
Nguồn: />
265


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

- Nguyên tắc số 3: Cơ sở hạ tầng xanh
Như đã đề cập trước đây, phát triển đô thị
gây ra một loạt các vấn đề môi trường
như khói mù, ơ nhiễm nước, ơ nhiễm đất

và hiệu ứng đảo nhiệt đô thị. Các nguyên
tắc của cơ sở hạ tầng xanh là thúc đẩy ý
tưởng bảo vệ môi trường và phát triển
bền vững. Các khái niệm cốt lõi liên quan
đến việc tận dụng triệt để cơ sở hạ tầng
xanh để thanh lọc, khôi phục, điều chỉnh
và tái sử dụng lượng mưa. Các nguyên
tắc của cơ sở hạ tầng xanh có thể được sử
dụng rộng rãi trong nhiều khía cạnh của
phát triển và tái phát triển đô thị.
Các giải pháp cơ sở hạ tầng xanh có thể
được áp dụng trên các quy mô khác nhau:
Ở cấp địa phương, cơ sở hạ tầng xanh
bao gồm: vườn mưa, vỉa hè thấm, mái
nhà màu xanh lá cây, cây và hộp cây, và
các hệ thống thu nước mưa;
Ở quy mô lớn hơn, việc bảo tồn và phục
hồi cảnh quan thiên nhiên (như rừng,
đồng bằng ngập nước và đất ngập nước)
là những thành phần quan trọng của cơ sở
hạ tầng xanh.
Hạ tầng xanh tại các đơ thị có thể thu
gom được trên 90% nước chảy tràn trên

266

đường phố, từ đó chuyển hướng nước
mưa ra khỏi cơ sở hạ tầng truyền thống
(hệ thống cống bê tông cốt thép) và tạo
điều kiện để tái sử dụng.

Mái nhà xanh
Nước là nguồn tài nguyên chính được
cung cấp bởi dòng chảy của một tòa nhà.
Quản lý mưa rơi trên mái nhà một cách
khoa học và hiệu quả có thể làm giảm
đáng kể dòng chảy thành thị. Sau một
cơn bão, hầu hết nước mưa được phục
hồi được hấp thụ và phần cịn lại bay hơi
và thốt nước đi.
Mặt đường và vỉa hè
Tùy thuộc vào đất bản địa và các ràng
buộc vật lý, mặt đường thấm có thể được
áp dụng. Được phép lát nền cho phép lọc,
lưu trữ hoặc xâm nhập dịng chảy và có
thể làm giảm (hoặc loại trừ) bề mặt chảy
tràn so với các bề mặt vỉa hè truyền thống
như bê tơng và nhựa đường. Vỉa hè thấm
có thể được áp dụng cho đường giao
thông thấp, bãi đỗ xe, đường lái xe,
quảng trường dành cho người đi bộ và lối
đi bộ.


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Hình 16: Phát triển cơ sở hạ tầng xanh ở thành phố Thượng Hải
Nguồn: />
267

Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

3. THỰC THI QUY HOẠCH:
3.1. Quy hoạch và thiết kế công viên Houtan,
Thượng Hải, Trung Quốc
Quy mơ: 14 ha. Đã hồn thành vào năm 2010
Được xây dựng trên một cánh đồng nâu của một
khu công nghiệp cũ, Công viên Houtan là một
cảnh quan được phục hồi trên bờ sơng Hồng
Phố, Thượng Hải. Cơng viên xây dựng vùng đất
ngập nước, kiểm sốt lũ sinh thái, các cơng trình
và vật liệu cơng nghiệp, nơng nghiệp đơ thị là
những thành phần không thể thiếu trong chiến
lược thiết kế phục hồi tổng thể để xử lý nước
sông bị ô nhiễm và phục hồi bờ sông xuống cấp.
Mục tiêu thiết kế của công viên là tạo ra một hội
chợ triển lãm xanh, phù hợp với lượng khách lớn
trong thời gian diễn ra từ tháng 5 đến tháng 10,
trình diễn các cơng nghệ xanh, biến một không
gian độc đáo với những sự kiện khó qn.
Cơng viên có diện tích 14 ha nằm dọc theo bờ
sơng Hồng Phố ở Thượng Hải, Trung Quốc.
Cánh đồng nâu này, trước đây thuộc sở hữu của
một nhà máy thép và xưởng đóng tàu, chỉ cịn lại
một số cấu trúc công nghiệp và địa điểm này chủ
yếu được sử dụng làm bãi chôn lấp vật liệu công
nghiệp. Nước sơng Hồng Phố bị ơ nhiễm nặng
với xếp hạng chất lượng nước quốc gia là Cấp

dưới V, loại thấp nhất theo thang I-V và được coi
là khơng an tồn cho bơi lội, giải trí và khơng có
thủy sinh. Thách thức thiết kế khu vực có cảnh
quan xuống cấp này thành một khơng gian cơng
cộng an tồn và hấp dẫn, cải thiện kiểm sốt lũ
lụt.
Thơng qua trung tâm của cơng viên, một vùng
đất ngập nước được xây dựng tuyến tính, dài 1,7
km và rộng 5- 30 mét được thiết kế để tạo ra một
bờ sông được hồi sinh để xử lý nước bị ơ nhiễm
từ sơng Hồng Phố. Các lồi thực vật đất ngập
nước khác nhau đã được lựa chọn và thiết kế để
hấp thụ các chất ô nhiễm khác nhau từ nước. Thử
nghiệm thực địa chỉ ra rằng 2.400 mét khối nước
mỗi ngày có thể được xử lý từ Cấp V đến Cấp
III.
Vùng đất ngập nước cũng hoạt động như một
vùng đệm chống lũ giữa những con đê kiểm soát
lũ từ 20 đến 1000 năm. Thung lũng uốn khúc dọc
theo vùng đất ngập nước tạo ra một loạt các khu
vực triển lãm với các cơ hội giải trí, giáo dục và
nghiên cứu. Thiết kế của vùng đất ngập nước làm
giảm bớt sự chênh lệch độ cao giữa thành phố và
dòng sơng, kết nối mọi người một cách an tồn
với rìa nước. Ngồi ra, tường lũ bê tơng hiện tại
đã được thay thế bằng hình thái gợn sóng thân
thiện với mơi trường sống hơn, cho phép các loài

268

bản địa phát triển dọc theo bờ sông trong khi bảo
vệ bờ biển khỏi xói mịn.
Chồng chéo trong ma trận cảnh quan tái sinh sinh
thái là các lớp quá khứ nông nghiệp và công
nghiệp của địa điểm và tương lai của nền văn
minh sinh thái hậu công nghiệp. Lấy cảm hứng
từ các cánh đồng của cảnh quan nông nghiệp
Trung Quốc, ruộng bậc thang được tạo ra để phá
vỡ sự thay đổi độ cao 3-5 mét từ mép nước đến
đường, và để làm chậm dòng chảy hướng vào
dòng chảy trong vùng đất ngập nước được xây
dựng. Những ruộng bậc thang này gợi nhớ đến di
sản nông nghiệp Thượng Hải trước khi phát triển
công nghiệp của khu phố vào giữa thế kỷ 20. Cây
trồng và cây ngập nước đã được chọn để tạo ra
một trang trại đô thị cho phép mọi người chứng
kiến sự thay đổi theo mùa: hoa vàng vào mùa
xuân, hoa hướng dương lộng lẫy vào mùa hè,
hương thơm của lúa chín vào mùa thu và cỏ ba lá
xanh vào mùa đơng. Nó cung cấp một cơ hội
giáo dục hàng đầu cho mọi người để tìm hiểu về
nơng nghiệp trong thành phố.
3.2. Quy hoạch và thiết kế công viên trung
tâm Jiading, Thượng Hải, Trung Quốc:
Quy mơ: 70 ha. Đã hồn thành vào năm 2013.
Nằm trong kế hoạch tổng thể của thành phố mới
Jiading, một trục cảnh quan trung tâm mới phát
triển ở ranh giới của thành phố Thượng Hải. Sau
5 năm thiết kế và xây dựng, trục Cảnh
Ziqidonglai mở ra cho công chúng. Công viên

tuyến tính là một trong những khơng gian mở đơ
thị lớn nhất trong huyện đang phát triển nhanh
chóng này và hoạt động như một hành lang xanh
có thể đi bộ kết hợp với các khu lân cận xung
quanh. Sự kết hợp giữa hình thái thi ca, biểu hiện
văn hố, sử dụng công cộng và phục hồi sinh thái
tạo ra một trải nghiệm đa chiều mà sẽ được nhiều
thế hệ tiếp nhận.
Dự án cam kết mạnh mẽ nhằm nâng cao hệ sinh
thái và tinh thần nhân văn được thể hiện trong
các chi tiết thiết kế, phục hồi đất ngập nước,
trồng rừng mới, trồng cây bản địa thúc đẩy cộng
đồng sinh học địa phương, hệ thống quản lý
nước mưa, chiếu sáng và sử dụng lại hiệu quả
các vật liệu hiện có và các cấu trúc tại chỗ.
Khi bắt đầu dự án, kế hoạch tổng thể của quận đã
xem xét về tác động của giao thông chéo đối với
không gian xanh công cộng. Trong một động thái
quan trọng đầu tiên, nhóm thiết kế đã can thiệp
để giảm thiểu sự phân mảnh, giảm số lượng
đường đi qua công viên và xây dựng cầu vượt
cho người đi bộ hoặc đường chui bảo vệ hành


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

lang trải nghiệm và hành lang sinh thái cho động
vật hoang dã và người đi bộ. Cam kết mạnh mẽ
này nhằm hỗ trợ hệ thống sinh thái và tinh thần

hướng người dân được thể hiện trong các chi tiết
thiết kế bền vững, bao gồm khả năng tiếp cận
phổ biến trên mọi con đường, vùng đất ngập
nước được phục hồi, vùng rừng mới, rừng trồng
bản địa giúp củng cố cộng đồng sinh học địa
phương, hệ thống quản lý nước mưa, hạn chế
chiếu sáng nhân tạo, và tái sử dụng hiệu quả các
vật liệu hiện có và các cấu trúc tại chỗ.
Nhờ kết quả của cách tiếp cận đa ngành, tầm
nhìn đầy cảm hứng và thiết kế bền vững có ý
nghĩa, Jiading Central Park ở Thượng Hải đã
biến đổi khu vực. Đất ngập nước phục hồi đã cải
thiện đáng kể chất lượng nước và khơng khí và
đa dạng sinh học, thu nước mưa làm giảm nhu
cầu nước uống khoảng 3,3 triệu gallon mỗi năm
và tái sử dụng các kết cấu và vật liệu hiện có làm
giảm phát thải và giảm chi phí xây dựng.
3.3. Thiết kế cảnh quan không gian công cộng
tại trung tâm Lujiazui, Thượng Hải, Trung
Quốc:
Quy mơ: 30 ha. Đã hồn thành vào tháng 1 năm
2017.
Kể từ đầu những năm 1990, Lujiazui, một bán
đảo trên bờ phía đơng của sơng Hồng Phố, đã
phát triển thành một khu tài chính mới ở Thượng
Hải. Sự phát triển của một mảnh đất mới dài 2,5
km của không gian xanh bờ sông sẽ mang lại một
không gian công cộng nổi bật nhất của Thượng
Hải.
Khu vực này có một số cơng viên hiện hữu

nhưng sự phát triển không phối hợp trong những
năm qua đã dẫn đến sự thiếu kết nối và nhất
quán. Những vấn đề này được kết hợp bởi hệ
thống tường đê và ngăn chặn lũ lụt vào bờ sông.
Chiến lược thiết kế tồn diện cho đoạn sơng này
sẽ giải quyết các thách thức về môi trường, đưa

người dân và du khách trở lại bờ sông cũng như
làm sống lại sự phát triển gần đó, đồng thời tơn
trọng và tơn vinh quá khứ công nghiệp nhằm
nâng cao chất lượng và trải nghiệm người dân
khu vực bờ sông Lujiazui.
Thiết kế giới thiệu một hệ thống giải trí liên tục
bao gồm ba con đường: đường bờ biển, và đường
thành phố dọc theo bờ sơng, cho phép mọi người
thưởng thức tồn bộ trải nghiệm ở các cấp khác
nhau của bến cảng. Các chương trình đa dạng và
khơng gian được thiết kế cho mọi lứa tuổi được
liên kết và phân bổ trên cả hai phía của hệ thống
đường dẫn của khơng gian cơng cộng, cung cấp
các cơ hội giải trí và giáo dục và khuyến khích
lưu thơng cho người đi bộ và xe đạp qua khu vực
tài chính nhộn nhịp này.
Chiến lược thiết kế sinh thái bao gồm việc xây
dựng một hệ thống quản lý nước mưa hoàn chỉnh
sẽ cải thiện chất lượng nước và tạo ra mơi trường
sống của lồi chim dọc theo bờ biển, sử dụng bờ
kè mềm qua các bậc thang và khôi phục đất ngập
nước, làm tăng giá trị môi trường sống và thu hút
mọi người về phía bờ sơng. Việc sử dụng các

loài thực vật bản địa sẽ thúc đẩy việc sử dụng
cảnh quan bền vững và địa phương cho đồng
bằng sông Dương Tử, và các loại cảnh quan đa
dạng sẽ tăng cường đa dạng sinh học và bổ sung
cho thiết kế tổng thể.

269


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Hình 17: Dự án cơng viên Houston
/>
270


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Hình 18: Dự án cơng viên Houston
/>
271


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Hình 19: Dự án cơng viên Houston
/>

272


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Hình20: Dự án cơng viên trung tâm Jiading


273


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Hình 21: Dự án cơng viên trung tâm Jiading
/>
274


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Hình 22: Dự án thiết kế cảnh quan không gian công cộng tại trung tâm Lujiazui
/>
275


Quy hoạch và phát triển kè bờ sơng Sài Gịn và sơng, kênh nội thành và các giải pháp
để hồn thành cơ bản kè sơng Sài Gịn, sơng và kênh nội thành vào năm 2025

Hình 23: Dự án thiết kế cảnh quan không gian công cộng tại trung tâm Lujiazui
/>
276