(Luận văn thạc sĩ) Nghiên cứu đề xuất các giải pháp đảm bảo chất lượng nước của hồ Quan Sơn, Huyện Mỹ Đức, thành phố Hà Nội phục vụ đa mục tiêu

L I CAM OAN
Tên tác gi

:

H c viên cao h c

: L p 22Q11

Ng

: TS Nguy n Th H ng Nga

ih

ng d n khoa h c

ng Quang Huy

PGS.TS Tr n Vi t n
Tên đ tài Lu n v n “Nghiên c u đ xu t các gi i pháp đ m b o ch t l
h Quan S n, huy n M

đ

cc a

c làm d a trên các s li u, t li u đ

c thu

c, Thành Ph Hà N i ph c v đa m c tiêu”.

Tác gi xin cam đoan đ tài Lu n v n đ
th p t ngu n th c t , đ

ng n

c công b trên báo cáo c a c quan nhà n

c, xí nghi p,

c đ ng t i trên các t p chí chuyên ngành, sách, báo… đ đ a ra m t s đ xu t gi i

pháp. Tác gi không sao chép b t k m t Lu n v n ho c m t đ tài nghiên c u nào
tr

c đó.
Hà N i, ngày

tháng

n m 2016

Tác gi

ng Quang Huy

i

L IC M

N

Lu n v n th c s “Nghiên c u đ xu t các gi i pháp đ m b o ch t l
Quan S n, huy n M

c, Thành ph Hà N i ph c v đa m c tiêu” đ

t i khoa K thu t tài nguyên n
s h

ng n

c – tr

ng

cc ah

c hoàn thành

i h c Th y L i, tháng 8 n m 2016 v i

ng d n c a TS Nguy n Th H ng Nga và PGS.TS Tr n Vi t

n, Tr

ng

i

h c Th y L i.
Tác gi xin trân tr ng c m n cô Nguy n Th H ng Nga và th y Tr n Vi t
tình h

nđã t n

ng d n trong su t quá trình nghiên c u th c hi n lu n v n.

Tác gi xin g i l i c m n sâu s c đ n các th y cô trong b môn K thu t và qu n lý
t

i, khoa K thu t Tài nguyên n

c, khoa sau

i h c tr

ng

i h c Th y L i đã

giúp đ , t o đi u ki n thu n l i cho tác gi trong quá trình h c t p, nghiên c u.
Cu i cùng tác gi xin c m n gia đình, b n bè, đ ng nghi p đã đ ng viên giúp đ tác
gi r t nhi u trong quá trình h c t p nghiên c u.
Do th i gian và kinh nghi m còn h n ch , lu n v n không tránh kh i nh ng thi u sót,
tác gi r t mong nh n đ

c s đóng góp ý ki n t các th y cô và nh ng đ c gi quan

tâm đ n đ tài.

Hà N i, ngày

tháng

n m 2016

Tác gi

ng Quang Huy

ii


M CL C
M

U ......................................................................................................................... 1

1. Tính c p thi t c a đ tài............................................................................................... 1
2. M c tiêu nghiên c u .................................................................................................... 1
3.

it

ng và ph m vi nghiên c u ............................................................................... 2

4. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u .................................................................. 2

4.1 Cách ti p c n ............................................................................................................. 2
4.2 Ph
CH

ng pháp nghiên c u ........................................................................................... 2
NG 1: T NG QUAN CÁC V N

1.1 T ng quan v ch t l

ng n

1.1.1 Khái ni m v ch t l

ng n

NGHIÊN C U ........................................ 4

c h ............................................................................. 4
c (CLN) .................................................................... 4

1.1.2 Khái ni m ô nhi m n c và t ng quan các nguyên nhân gây ô nhi m n c h
Quan S n........................................................................................................................ 4
1.1.3 Hi n t

ng phú d

ng ............................................................................................ 6

1.2 T ng quan v ch s ch t l

ng n

c (WQI) và cách tính tốn ............................... 8

1.3 T ng quan các nghiên c u liên quan đ n ch t l

ng n

c h Quan S n ................. 9

1.4 T ng quan v x lý n

c th i (XLNT) ................................................................... 11

1.5 Các cơng trình x lý n

c th i hi n nay ................................................................. 13

1.5.1 X lý n

c th i b ng h sinh h c ......................................................................... 13

1.5.2 X lý n

c th i b ng kênh oxy hóa..................................................................... 14

1.5.4 X lý n

c th i b ng công ngh C-Tech ............................................................. 19

1.5.5 X lý n

c th i b ng công ngh MBBR .............................................................. 20

1.6 T ng quan khu v c nghiên c u ............................................................................... 26
1.6.1

c đi m t nhiên vùng nghiên c u ..................................................................... 26

1.6.1.1 V trí đ a lý......................................................................................................... 26
1.6.1.2

c đi m khí h u ............................................................................................... 26

1.6.1.3

a hình ............................................................................................................. 27

1.6.1.4

c đi m ngu n n

c........................................................................................ 27

1.6.2 Dân sinh kinh t và các h

ng phát tri n kinh t c a khu v c............................. 29

1.6.2.1 Hi n tr ng dân s ............................................................................................... 29
1.6.2.2 Xu h

ng phát tri n dân s ............................................................................... 30

1.6.2.3 Hi n tr ng kinh t -xã h i ................................................................................... 30
iii


1.6.2.4

nh h

ng phát tri n kinh t - xã h i c a khu v c........................................... 31

1.7 T ng quan v h Quan S n ..................................................................................... 33
1.7.1 Các thông s k thu t c b n c a h Quan S n ................................................... 33
1.7.2 Ch c n ng nhi m v c a h Quan S n ................................................................ 36
1.7.3 S thay đ i ch c n ng nhi m v c a h Quan S n trong quá trình phát tri n đa
m c tiêu ......................................................................................................................... 40
1.8 Nh n xét và k t lu n ch
CH

ng 1 ................................................................................ 44

NG 2: N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ............................... 45

2.1 N i dung nghiên c u ............................................................................................... 45
2.2 Ph

ng pháp nghiên c u ......................................................................................... 45

2.2.1Ph

ng pháp thu th p tài li u, s li u ................................................................... 45

2.2.2 Ph

ng pháp đi u tra kh o sát th c đ a và phân tích m u ................................... 45

2.3 Tính tốn ch s ch t l
2.3.1 Ph

ng n

c t các thông s quan tr c ch t l

ng pháp tính tốn ch s WQI do t ng c c môi tr

ng n

c ....... 47

ng ban hành ................ 48

2.3.2 Ph ng pháp tính ch s WQI đ a ra b i TS Tôn Th t Lãng (ph ng pháp
Delphi)............. .............................................................................................................. 52

CH NG 3. ÁNH GIÁ HI N TR NG NGU N N
C, CH T L
NG N
C
C A H QUAN S N CHO PHÁT TRI N A M C TIÊU ..................................... 54
3.1 Hi n tr ng ngu n n
3.1.1 M c n
3.1.2 Ch t l

c h Quan S n ................................................................... 54

c h Quan S n ..................................................................................... 54
ng n

c h Quan S n ............................................................................. 56

3.2 K t qu tính tốn ch s ch t l

ng n

c WQI....................................................... 64

3.2.1 Tính tốn theo ph

ng pháp c a t ng c c Mơi tr

3.2.2 Tính tốn theo ph

ng pháp Delphi..................................................................... 65

3.3 Phân tích các ngu n có nguy c làm suy gi m ch t l

ng ........................................ 64
ng n

c h Quan S n ..... 65

CH NG 4. CÁC GI I PHÁP QU N LÝ VÀ B O V CH T L
NG N
CH
QUAN S N .................................................................................................................. 69
4.1

xu t l a ch n công ngh đ x lý n

c th i khu nhà hàng, du l ch .................. 69

4.2 Các gi i pháp cơng trình x lý ngu n gây ô nhi m ................................................ 70
4.2.1 Ki m soát và x lý n

c th i t nhà hàng, khu du l ch ....................................... 70

4.2.1.1 B đi u hòa ........................................................................................................ 71
4.2.1.2 B giá th di đ ng MBBR ................................................................................. 71
iv


4.2.1.3 B l ng ............................................................................................................... 76
4.2.1.4 B kh trùng ...................................................................................................... 76
4.2.1.5 H ch a bùn và nén bùn .................................................................................... 77

4.2.2 Ki m sốt ngu n ơ nhi m t ch n nuôi th y s n ................................................. 79
4.2.3 Ki m sốt t các khu lị g ch................................................................................ 80
4.2.4 Ki m sốt t các ho t đ ng nơng nghi p qua h th ng kênh t

i, tiêu ............... 82

4.3Gi i pháp phi cơng trình ........................................................................................... 84
4.3.1 i u ti t trong mùa l ........................................................................................... 85
4.3.2 V n hành đi u ti t trong mùa ki t ........................................................................ 86
4.4 Gi i pháp qu n lý..................................................................................................... 87
K T LU N VÀ KI N NGH ....................................................................................... 90
I. K t Lu n ..................................................................................................................... 90
II. Ki n ngh ................................................................................................................... 91
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................................. 92
PH L C ...................................................................................................................... 94

v


DANH M C HÌNH V
Hình 1.1 C ch ho t đ ng c a quá trình XLNT trong h sinh h c ............................. 13
Hình 1.2 Mơ hình XLNT s d ng bi n pháp h sinh h c............................................. 14
Hình 1.3 S đ nguyên t c ho t đ ng c a kênh oxy hóa tu n hồn ............................. 15
Hình 1.4 S đ phân b oxy hòa tan trong kênh oxy hóa tu n hồn ............................ 16
Hình 1.5 Nhà máy x lý n

c th i đô th Quy Nh n 2A dùng kênh oxy hóa tu n hồn ... 16

Hình 1.6 S đ công ngh XLNT s d ng b SBR ...................................................... 17
Hình 1.7 Các giai đo n ho t đ ng trong m t chu k c a b SBR................................. 18

Hình 1.8 S đ XLNT b ng b C-Tech ........................................................................ 19
Hình 1.9 S đ XLNT b ng cơng ngh MBBR ........................................................... 21
Hình 1.10 Giá th trong đi u ki n mơi tr

ng hi u khí ................................................ 22

Hình 1.11 Giá th trong đi u ki n thi u khí .................................................................. 22
Hình 1.12 T ng l

ng m a n m c a 3 tr m đo quanh khu v c ................................... 28

Hình 1.13 H Quan S n c n ki t n

c vào tháng 6 n m 2015 ..................................... 29

Hình 1.14 Hi n tr ng cịn sót l i c a vi c khai thác tài nguyên quanh khu v c ........... 31
Hình 1.15 Tràn chính C u D m k t h p đ
Hình 1.16 C ng k t h p tràn bên và đ

ng giao thông .......................................... 35

ng giao thông – Thơng Bình L ng, xã H ng S n ... 38

Hình 1.17 C ng l y n

c đ u kênh chính - thơn Bình L ng, xã H ng S n ................. 38

Hình 1.18 C ng l y n

c qua kè mái lát đá h c – thơn Gị Mái, xã H p Ti n ............ 39

Hình 3.1 M c n

c đo trung bình n m t i tr m Quan S n t n m 2005 đ n 2015 ..... 55

Hình 3.2 M c n

c đo trung bình n m t i tr m V nh An t n m 2005 đ n 2015 ....... 55

Hình 3.3 M c n

c đo trung bình n m t i tr m Tuy Lai t n m 2005 đ n 2015 ......... 56

Hình 3.4 V trí l y m u QS1, QS2, QS3, QS4 và QS5 ................................................. 57
Hình 3.4 Bi u đ so sánh các ch tiêu DO, BOD và COD t i H Quan S n ................ 59
Hình 3.5 Bi u đ so sánh các ch tiêu N-NH4, P-PO4 t i H Quan S n ..................... 59
Hình 3.6 Bi u đ so sánh các ch tiêu TSS và đ đ c t i H Quan S n ....................... 60
Hình 3.7 Bi u đ so sánh các ch tiêu DO, N-NH 4 và P-PO 4 , t i ngu n tác đ ng ....... 63
Hình 3.8 Bi u đ so sánh các ch tiêu BOD và COD t i ngu n tác đ ng .................... 63
Hình 3.9 Bi u đ so sánh ch tiêu TSS và

đ c t i ngu n tác đ ng .......................... 64

Hình 3.10 WQI t i các v trí đo tác đ ng đ n ch t l
Hình 4.1 S đ cơng ngh XLNT theo ph

ng n

c h Quan S n .............. 66

ng pháp MBBR ....................................... 70
vi


Hình 4.2 B giá th di đ ng MBBR ..............................................................................72
Hình 4.3 S đ ao ni th y s n ...................................................................................79
Hình 4.4 H th ng x lý n
Hình 4.5 S đ x lý n

c th i ch n nuôi tr

c khi vào nuôi tr ng th y s n .........80

c th i ao ni cá ....................................................................80

Hình 4.6 S đ lị g ch th cơng ...................................................................................81
Hình 4.7 S đ cơng ngh x lý khí th i lị h i ............................................................82
Hình 4.8 S đ b máy t ch c công ty TNHH MTV T&PT th y l i sông áy ......85

vii


DANH M C B NG BI U
B ng 1.1 N ng đ các ch t ô nhi m trong n

c th i sau các b c x lý ....................... 12

B ng 1.2 Thông s m t s lo i giá th ph bi n hi n nay ............................................ 22
B ng 1.3 Thông s thi t k đ c tr ng c a b MBBR ................................................... 23
B ng 1.4 So sánh h th ng MBBR và h th ng b sinh h c hi u khí .......................... 25

B ng 1.5 So sánh thông s thi t k c a MBBR v i các công ngh khác ..................... 25
B ng 1.6 So sánh công nghê x lý b ng màng MBR v i MBBR................................. 25
B ng 1.7 Dân s trung bình c a 4 xã quanh khu v c h Quan S n ............................. 29
B ng 1.8 Các thông s c b n h th ng liên h Quan S n- V nh An- Tuy Lai ........... 34
B ng 1.9 T ng h p n ng l c cung c p n

ct

i c a h Quan S n ............................ 37

B ng 1.10 Thơng s k thu t chính c a các c ng l y n
B ng 2.1 Ph

c quanh h Quan S n ......... 39

ng pháp phân tích và thi t b s d ng.................................................... 47

B ng 2.2 B ng quy đ nh các giá tr q i , BP i ................................................................... 49
B ng 2.3 Quy đ nh các giá tr BP i và q i đ i v i DO %bãohòa .......................................... 50
B ng 2.4 Quy đ nh các giá tr BP i và q i đ i v i thông s pH ....................................... 50
B ng 2.5 M c đánh giá ch t l
B ng 2.6 Tr ng s tính theo ph
B ng 2.7 M c đánh giá ch t l
B ng 3.1 M c n

ng WQI ...................................................................... 51
ng pháp Delphi ........................................................ 52
ng n

c tính theo ph

ng pháp Delphi ..................... 53

c trung bình n m 2015 c a 3 tr m đo Quan S n, V nh An và Tuy Lai 56

B ng 3.2 T ng h p chung k t qu đo đ c và phân tích ch t l

ng n

c h Quan S n

(l y trung bình 4 đ t quan tr c) ..................................................................................... 58
B ng 3.3 T ng h p k t qu đo đ c và phân tích ch t l

ng n

c các ngu n tác đ ng

đ n CLN h Quan S n (l y trung bình 4 đ t quan tr c) ............................................... 60
B ng3.4 Ch t l

ng n

c WQI tính theo ph

B ng 3.5 Ch t l

ng n

c h Quan S n tính theo ph

B ng 3.6 K t qu phân tích m u n

ng pháp c a T ng c c môi tr

ng...... 64

ng pháp Delphi ..................... 65

c th i t i c a x khu d ch v du l ch................... 68

viii


DANH M C CÁC T

VI T T T

Ký hi u

Gi i thích

B KH

Bi n đ i khí h u

BVTV

B o v th c v t
Ch t l

CLN
TVKL

ng n

c

c t vi khu n lam

HTXNN

H p tác xã nông nghi p

HTX

H p tác xã

HT

H th ng

KTCTTL

Khai thác cơng trình th y l i

MTV

M t thành viên

TNHH

Trách nhi m h u h n
S nl

SL

ng

PTNT

Phát tri n nông thôn

VKL

Vi khu n lam

QCVN

Quy chu n vi t nam
X lý n

XLNT

ix

c th i

`

M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
H Quan S n là m t h ch a th y l i nhân t o, đ

c hình thành t n m 1960. H có di n

tích l u v c kho ng 92,2 Km2, dung tích thi t k là 12.000.000m3 ng v i m c n
dâng bình th

ng là +5,5m. Nhi m v chính là c p n

2.675,7 ha di n tích canh tác, ch y u cho các xã: Th

c t

c

i nông nghi p kho ng

ng Lâm, Tuy Lai, An M , H ng

S n, H p Ti n, H p Thanh. Ngồi ra, do có đi u ki n đ a hình là nh ng dãy núi đá vôi
ch y d c theo s

n Tây, t o nên nh ng c nh đ p hoang s , thu n l i cho du l ch và phát

tri n l nh v c ch n nuôi th y s n. Theo s li u th ng kê n m 2015 có kho ng 10.000 l
khách tham quan, d ki n đ n 2020 t ng kho ng 14.000 l

t

t khách, d ch v du l ch c ng

vì th mà ngày m t phát tri n, nhà hàng, khách s n m c lên ngay c nh h ngày m t nhi u.
Tuy nhiên, do không đ

c giám sát ch t ch c a các c quan ch c n ng, d n đ n tình

tr ng x th i b a bãi, không qua x lý xu ng tr c ti p n
nhi m ch t l

ng n

c, nh h

c h , gây nên tình tr ng ô

ng đ n các ho t đ ng kinh t khác trong khu v c. Theo

báo cáo c a Công ty c ph n th y s n và du l ch Quan S n (2014) thì t ng l
th i ch a qua x lý là kho ng 14m3/ngày đêm. Qua phân tích m u n
BOD, COD, N, P đ u v

t ng

ng n

c

c cho th y ch tiêu

ng cho phép.

Ngoài ra, vi c xu t hi n các lị g ch th cơng t hàng ch c n m nay, d n đ n tình tr ng ô
nhi m không khí và n
l

ng n

c m t. Hi n t i, trong khu v c có kho ng 13 lị g ch th cơng,

c th i này sau khi th i ra h s tích t lâu d n và s

sinh v t th y sinh nh cá, tôm, c..., đ ng th i c ng nh h
di n tích nơng nghi p c a các xã, do ngu n n
đ m b o ch t l

ng n

cđ

nh h

ng tr c ti p đ n các

ng tr c ti p đ n hàng ngàn ha

c l y tr c ti p. Tìm ra các gi i pháp

c h cho phát tri n đa m c tiêu là nhi m v quan tr ng.

T th c ti n đó, tác gi ti n hàng nghiên c u đ tài: “
s khoa h c nh m đ m b o ch t l

ng n

xu t các gi i pháp kh thi có c

c c a h Quan S n, huy n M

c, TP. Hà

N i ph c v phát tri n đa m c tiêu”
2. M c tiêu nghiên c u
-

ánh giá hi n tr ng ch t l

ng n

c h Quan S n, huy n M

đ a ra các k t lu n có c s khoa h c v ch t l
nhi m n

c và t i l

ng ô nhi m vào h

1

ng n

c, Hà N i nh m

c hi n t i, các ngu n gây ô


`

- T đó đ xu t các gi i pháp đ m b o ch t l
ch t l
3.

ng n
it

it

-

c cho các m c đích s d ng (t

ng n

c h Quan S n đ t tiêu chu n

i tiêu, th y s n, du l ch...).

ng và ph m vi nghiên c u
ng nghiên c u: N

Hà N i và n

c m t trênh th ng h ch a Quan S n, huy n M

c,

c t i các ngu n tác đ ng ch y vào h .

- Ph m vi nghiên c u: Khu v c h Quan S n. Các xã tr c ti p ti p nh n ngu n n
t h Quan S n: Th
m

ng, c ng l y n

c

ng Lâm, Tuy Lai, An M , H ng S n, H p Ti n. H th ng kênh
c, tràn bên, tràn x l thu c cơng trình đ u m i h Quan S n.

4. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u

4.1 Cách ti p c n
- Ti p c n k th a có b sung: D a vào s li u đo đ c m c n

c, l

ng m a, các tài

li u liên quan đ n tình hình phát tri n kinh t – xã h i c a khu v c h Quan S n trong
nh ng n m tr

c. T đó đ nh h

ng xem các m c tiêu trong t

ng lai có phù h p v i

đi u ki n phát tri n c a khu v c hay không.
- Ti p c n theo h

ng đa ngành, đa m c tiêu: Xem xét các đ i t

ng nghiên c u trong

m t h th ng quan h ph c t p vì th đ c p đ n r t nhi u đ i t

ng khác nhau nh

nông nghi p, th y s n, du l ch,...
- Ti p c n đáp ng nhu c u: Là cách ti p c n d a trên nhu c u s d ng n
m c s d ng n

n

c c a các đ i t

c t i u cho các đ i t

ng dùng n

ng dùng n

ng dùng n

-

ng t i s phát tri n hài hòa gi a các đ i

c d a trên quy ho ch phát tri n, s bình đ ng, s tôn tr ng nh ng giá

tr l ch s , truy n th ng c a các đ i t
4.2. Ph

c, qua đó xây d ng các gi i pháp c p

c.

- Ti p c n b n v ng: Là cách ti p c n h
t

ng dùng n

c trong cùng m t h th ng.

ng pháp nghiên c u

i u tra, thu th p và x lý s li u: T các s li u thô thu th p đ

l i sơng

c ho c đ nh

áy, xí nghi p th y l i M

c, UBND huy n M

c t cơng ty th y

c,… ti n hành phân

tích và x lý s li u cho phù h p v i nghiên c u trong lu n v n.
- Ph

ng pháp kh o sát, l y m u và phân tích m u n
2

c trong phịng thí nghi m;


`

- ánh giá ch t l

- Ph

ng n

c theo ch s ch t l

ng n

c WQI (Water Quality Index);

ng pháp chuyên gia: Tham kh o ý ki n chuyên gia v ch t l

các gi i pháp b o đ m ch t l

ng n

ch ;

3

ng n

cn

c và


`

CH

NG 1: T NG QUAN CÁC V N

1.1 T ng quan v ch t l

ng n

1.1.1 Khái ni m v ch t l

NGHIÊN C U

ch

ng n

c (CLN)

Theo đ nh ngh a c a t ch c môi tr

ng M EOA [1], ch t l

ni m mô t các đi u ki n lý, hóa, sinh h c trong n

ng n

c là m t khái

c có liên quan đ n các m c đích

s d ng c th bao g m n u ng sinh ho t, các ho t đ ng gi i trí, t

i cây, b o v đ i

s ng th y sinh.
Ch t l

ng n

cđ

n ng đ vi khu n, l

c đo b i m t s y u t , ch ng h n nh n ng đ oxy hòa tan,
ng mu i (ho c đ m n), t ng ch t l l ng trong n

c (đ đ c).

Ngồi ra, các thơng s khác nh n ng đ vi t o, thu c tr sâu, thu c di t c , kim lo i
n ng và các ch t b n khác c ng đ
CLN th

ng đ

c đo đ xác đ nh ch t l

ng n

c. Các thông s

c g n k t v i m c đích s d ng. Các k t qu đo đ c không ph n ánh

đ

c ch t l

ng n

c t t hay x u, mà c n ph i g n v i m c đích s d ng. Ch t l

ng

n

c có th phù h p v i m c đích này nh ng có th khơng phù h p v i m c đích

khác.
1.1.2 Khái ni m ô nhi m n

c và t ng quan các ngun nhân gây ơ nhi m n

ch

Quan S n
Ơ nhi m n

c, theo đ nh ngh a c a t ch c Y t Th gi i WHO [2], là s gi m tính

phù h p c a n

c t nhiên đ i v i m c đích s d ng đã đ nh. Nh v y, ô nhi m n

là s thay đ i ch t l

ng n

c ngu n theo h

Hi n nay, trong h sinh thái n

c, ng

c

ng tiêu c c do các tác nhân khác nhau.

i ta đã xác đ nh đ

c trên 1,500 tác nhân ô

nhi m khác nhau nh các ch t h u c không b n v ng, các ch t h u c b n v ng, d u
m , các kim lo i n ng… Khi tác nhân ô nhi m đ
bi n đ i d

i nh h

ng c a các y u t môi tr

v n, sinh v t…) sau đó ti p xúc v i đ i t

c đ a vào môi tr

ng (ánh sáng, nhi t đ , ch đ th y

ng nh n (con ng

ng t i các thu v c n i đ a d

ng, chúng s b

i, sinh v t, v t li u).

Hi n t

ng phú d

i tác đ ng c a các y u t t nhiên

(hi n t

ng xói mịn, r a trôi...) ho c do các ho t đ ng c a con ng

i (s phát tri n

công nghi p, nơng nghi p, thu s n, q trình đơ th hoá…) đang là m i quan tâm b c
thi t trong công tác qu n lý môi tr
t i các n

ng n

c t i nhi u n

c trên th gi i, đ c bi t là

c đang phát tri n. M t nghiên c u m i đây c a ILEC/Vi n nghiên c u h
4


`

Biwa cho th y t i khu v c châu Á - Thái Bình D
d

ng, 54% h ho c h ch a b phú

ng. T l này t i châu Âu, châu Phi, B c và Nam M là 53, 28, 48 và 41 % t

ng

ng (Chorus, Bartram 1999) [3]. Ngu n th i t các đô th (công nghi p, sinh ho t) đã
đóng góp m t l

ng đáng k các ch t dinh d

th i công nghi p
lý n

các ngành s n xu t khác nhau v i th tích n

c th i khác nhau là ngu n dinh d

S ô nhi m dinh d
kèm v i hi n t

ng đ vào h th ng các sông h .N
c th i và m c đ x

ng cho các th y v c.

ng ngày càng nghiêm tr ng t i các thu v c n

ng n hoa n

c

c ng t luôn đi

c (water blooms) mà b n ch t là s phát tri n

tc a

th c v t n i, ch y u là các vi khu n lam (VKL). Ph n l n (50÷75%) các VKL gây n
hoa n

c có kh n ng s n ra đ c t , g i là đ c t VKL ( TVKL). TVKL đ

cx p

vào lo i các h p ch t đ c nh t có ngu n g c sinh h c. Các ch t đ c này nh h
đ n s c kho con ng
đ ng du l ch, th thao d

i, thu s n, v t nuôi, hu ho i ngu n n
in

c m t và các ho t

c

Nguyên nhân d n đ n s n hoa c a n

c bao g m: n ng đ các ch t dinh d

trong thu v c cao, đ c bi t là các mu i đa l
amonium nitrogen cao; nhi t đ n

c m; c

c coi là nh ng y u t môi tr

ng

ng Nit và Ph t pho nh n ng đ

ng đ chi u sáng, pH cao, hàm l

CO 2 th p. Tuy nhiên nhi t đ cao và hàm l
th y v c đ

ng

ng các ch t dinh d

ng

ng cao trong các

ng quan tr ng nh t quy t đ nh s phát tri n

l n át c a VKL trong th y v c, trong đó t l T-N/T-P th p (< 29) là y u t ch đ o
kích thích s phát tri n c a VKL trong khi t l N-NO. 3 / T-P th p (< 5) đ

c coi là

y u t đáng tin c y đ d báo s n r c a VKL (Rapala, 1998) [4]. Trong khi nh
h

ng c a các y u t dinh d

ng nh N & P đ i v i s phát tri n c a VKL đã đ

cơng b nhi u thì cịn r t ít nghiên c u v

nh h

c

ng c a nh ng y u t kim lo i đ n s

n r VKL. M t s nghiên c u c a Rapala (1998) cho th y Mo, Fe và Zn là nh ng
y u t kích thích s phát tri n c a VKL.Kh n ng s n sinh đ c t c a VKL c ng ch u

nh h

ng r t m nh m c a các y u t môi tr

y u t môi tr
đ ct

ng.Ph n ng c a các loài VKL v i các

ng khác nhau c ng r t khác nhau. M t s VKL t ng cao kh n ng s n

nh ng đi u ki n stress, tuy nhiên tuy t đ i đa s VKL s n ra nhi u đ c t

nh ng đi u ki n sinh tr

ng t i u. Ch ng h n nhi t đ sinh tr

ng t i u c a m t s

ch ng VKL thu c các chi Microcystis, Aphanizomenon và Oscillatorialà 25oC. Hàm
l

ng đ c t c ng nh đ c tính cao nh t th
5

ng đ t

nhi t đ t 20-25oC.

nhi t đ

`

cao h n, đ c tính có th gi m đi 6 l n (Rapala, 1998). Thơng th
đ c tính th n kinh c a các ch ng VKL th

ng cao nh t

ng đ c tính gan và

ánh sáng t i u ho c d

i

t i u m t chút. Khi b h n ch ánh sáng đ c t gan c a Microcystis aeruginosa và
hàm l

ng nodularin c a Nodularia spumigena gi m đi đáng k , pH môi tr

có tác đ ng lên kh n ng s n đ c t .

c tính c a Microcystis aeruginosa gi m m nh

pH ki m ho c axit nh . Các y u t dinh d
đ c t c a VKL. Hàm l
l

ng nh N, P đ u có tác đ ng lên s s n

ng đ c t microcystins (MCs) t ng t l thu n v i hàm

ng T-P và P hoà tan (Wang và c ng s , 2003) [5]. Hàm l

Oscillatoria agardhii t ng lên 2 l n trong các t bào sinh tr
hàm l

ng P cao (5,5 mg P,L-1) so v i t bào sinh tr

P,L-1). Hàm l

ng c ng

ng MCs trong

ng trên môi tr

ng trên mơi tr

ng có

ng ít P (0,01

ng MCs c a Microcystis aeruginosa và Oscillatoria agardhii t ng lên

2-3 l n trong môi tr

ng giàu N trong khi hàm l

ng nodularin c a Nodularia

spumigena (là VKL có kh n ng c đ nh Nit ) l i cao nh t trong mơi tr
ch a ho c ch a r t ít nit vơ c . Ngồi ra, s n hoa n

c ch u nh h

ng không

ng m nh m

và đ ng th i không ch c a các đi u ki n ngo i c nh nh các các y u t dinh d
tính ch t thu lý, thu hố c a c t n

ng,

c, đi u ki n th i ti t, mà còn c ch bên trong t

bào c a các loài gây n hoa đ m b o cho kh n ng phát tri n chi m u th trong
nh ng đi u ki n stress.

i v i t o silic - nhóm t o có nhi u lồi th

làm các ch th sinh h c cho ơ nhi m môi tr

ng n

ng (giàu hàm l

c s d ng

c, ngồi các thơng s nh nit

(N), ph tpho (P), silic (Si), các t s Si/N và Si/P c ng r t đ
th y v c b phú d

ng đ

ng P và N), hàm l

c quan tâm. Trong các

ng silic s b gi m m nh

trong su t quá trình phát tri n m nh m c a t o. Khi t s N/P trong thu v c l n h n
16 và các t s (Si/N; Si/P) nh h n 1 thì silic s tr thành y u t gi i h n s phát tri n
c a t o, khi đó t o silic (s d ng silic cho s phát tri n c a chúng) s không phát tri n
đ

c và thay vào đó là s phát tri n c a các loài t o khác, ch y u là VKL t o nên

hi n t

ng n r VKL (Cyanobacterial blooms), trong đó có nhi u lồi có kh n ng

s n ra đ c t .
1.1.3 Hi n t
Phú d
nh h

ng phú d

ng

ng là m t quá trình t nhiên x y ra
ng l n do các ho t đ ng c a con ng

S phú d

ng t nhiên có khuynh h

m i n i, m i lúc mà h t n t i, có th
i.

ng x y ra đ u đ n nh ng r t ch m, th
6

ng là


`

qua m t giai đo n hàng tr m n m. Nh ng ho t đ ng c a con ng
phú d

i th

ng nhanh chóng do các ch t th i sinh ho t, h th ng thoát n

ng gây ra s
c nông nghi p

và các ch t th i công nghi p th c ph m ho c s phân h y các s n ph m c a chúng
đ

c đ vào các h và h ch a.

Hi n t

ng phú d

ng ch th c s rõ ràng trong kho ng 30 n m tr l i đây, v i s

bùng n m nh m c a t o, s xu t hi n nh ng “t m th m t o” dày trên b m t h
cùng v i s sinh tr

ng c a m t s loài th c v t b c cao khác.

Theo quan đi m khoa h c, h phú d
b r ng l n v i s sinh tr
dinh d
c

ng nơng và có m t vùng

ng m nh m c a các loài th c v t. Hàm l

ng c b n trong h cao, hàm l

l n h n 0,3mg/l, photpho vô c

50÷100mg/l, n

ng có đ c đi m là th

ng trung bình hàng n m c a các d ng nit vơ
l n h n 0,015mg/l.

c có đ c ng v a. Các h này là môi tr

ki m thay đ i t

ng s ng lí t

nhi u lo i th c v t n i, m t s lồi có th n hoa ph bi n và th
sinh tr

ng. Nhìn chung, t ng s n l

ng c a r t

ng xuyên trong mùa

ng s c p trong nh ng h phú d

t 0,5÷5,0g ch t h u c khơ/m2/ngày trong mùa sinh tr
s nl

ng các ch t

ng dao đ ng

ng thu n l i nh t, trong khi

ng s c p c a cacbon h u c là 480 t n/km2/n m.

Các y u t

nh h

ng đ n t c đ làm giàu ch t dinh d

ng (s phú d

ng) c a h

g m có các y u t t nhiên và nhân t o.Các y u t t nhiên g m đ c đi m đ a hóa c a
th y v c, ki u đ t, kích th
ph n n

c c a th y v c, th i gian l u gi n

c trong h , thành

c ng m và các đi u ki n khí h u. Các y u t nhân t o g m n

ho t, các dòng n

c th i sinh

c ch y qua các vùng canh tác nông nghi p, các ho t đ ng khai thác

m , các ch t th i cơng nghi p, các dịng th i

vùng đơ th , các ch t dinh d

t các h th ng c ng rãnh và t các bãi rác, n

c t nhà máy x lý n

ch t chính c a nit và photpho, đ c bi t là PO 4 3- th
nhân chính gây ra s phú d

ng đ

ng dị r

c th i các h p

c coi là nh ng nguyên

ng c a h . Các ch t này có th thâm nh p vào n

thơng qua các q trình t nhiên nh các dòng n

c

c l ch y qua r ng, đ m l y, s xói

mịn đ t, các ch t th i c a chim và bò sát s ng quanh h , lá r ng vào h , s c đ nh
nit c a các sinh v t... Tuy nhiên ph n l n các ch t này có ngu n g c t các ho t đ ng

c a con ng

i. Các ngu n n

c th i sinh ho t, n

nghi p, các ch t th i c a các đ ng v t

c th i t các khu s n xu t nông

các trang tr i, h th ng c ng rãnh c a đô th ,
7


`

các b t phân h y, n
đ

c th i và ch t th i công nghi p, các nhà máy x lý n

c đ vào h , sông, su i làm cho l

ng photpho và nit trong h quá d th a, d n

đ n s phú d

ng c a h . Nh ng ch t này kích thích s t ng tr

th c v t có r

n

t ng n

ng c a m t s loài

c, các th c v t th y sinh khác và đ c bi t là t o. M t s t o s ng

c m t có kh n ng phát tri n s l

ng cá th r t nhanh

gian nh t đ nh t o thành d ng k t t x p có th nhìn th y đ

nh ng kho ng th i

c g i là “n hoa” và có

th bao ph trên m t vùng di n tích r t l n c a h và h ch a, th m chí
1.2 T ng quan v ch s ch t l
Ch s ch t l

ng n

ng n

trong su i.

c (WQI) và cách tính tốn

c WQI (Water Quality Index) là m t ch s t h p đ

tốn t các thơng s ch t l
dùng đ mô t đ nh l

ng n

c tính

c xác đ nh thơng qua m t cơng th c toán h c.WQI

ng v ch t l

đi m.Vi c s d ng sinh v t trong n
1850 đ

c th i ...

ng n

c và đ

c bi u di n qua m t thang

c làm ch th cho m c đ s ch

ct n m

c coi là nghiên c u đ u tiên v WQI. Ch s Horton (1965) là ch s WQI

đ u tiên đ

c xây d ng trên thang s .Hi n nay có r t nhi u qu c gia/đ a ph

ng xây

d ng và áp d ng ch s WQI. Thơng qua m t mơ hình tính tốn, t các thơng s khác
nhau ta thu đ

c m t ch s duy nh t. Sau đó ch t l

nhau thơng qua ch s đó. ây là ph

ng n

c có th đ

c so sánh v i

ng pháp đ n gi n so v i vi c phân tích m t lo t

các thông s .
Các ng d ng ch y u c a WQI bao g m:
- Ph c v q trình ra quy t đ nh: WQI có th đ

c s d ng làm c s cho vi c ra

các quy t đ nh phân b tài chính và xác đ nh các v n đ
- Phân vùng ch t l

ng n

c.

- Th c thi tiêu chu n: WQI có th đánh giá đ
ch t l

ng n

u tiên.

c m c đ đáp ng/không đáp ng c a

c đ i v i tiêu chu n hi n hành.

- Phân tích di n bi n ch t l

ng n

c theo không gian và th i gian.

- Công b thông tin cho c ng đ ng.
T i Vi t Nam WQI ch a đ

c tri n khai chính th c, ch có m t s nghiên c u đi n

hình nh :
- Nghiên c u c a TS Tôn Th t Lãng, TS Lê Trình.
8

tài “Nghiên c u phân vùng ch t


`

l

ng n

ngu n n

c theo các ch s ch t l
c sông, kênh r ch

ng n

c (WQI) và đánh giá kh n ng s d ng các

vùng thànhph H Chí Minh”;

- TS Ph m Th Minh H nh, tính tốn WQI cho l u v c sông Nhu

áy v i cách ti p

c n c i ti n t WQI – NSF;
- Ph

ng pháp WQI đ a ra b i

ch t l

ng n

y ban sơng Mê Kơng: “Tính tốn t ng h p. ánh giá

c m t d a theo S tay h

(WQI) do T ng c c Môi tr

ng d n tính tốn ch s ch t l

ng n

c

ng ban hành theo Quy t đ nh s 879 /Q -TCMT ngày

01/7/2011”;
1.3 T ng quan các nghiên c u liên quan đ n ch t l

ng n

c h Quan S n

H Quan S n là m t c nh quan t nhiên n i ti ng và đ c tr ng c a t nh Hà Tây c nay
là th đô Hà N i v i nhi u ý ngh a v m t sinh thái, môi tr

ng và kinh t - xã h i.

Các nghiên c u v h ch a Quan S n hi n có ch a nhi u và c ng r t m i trong th i
gian g n đây. Các nghiên c u này ch d ng
báo cáo hi n tr ng môi tr

m c đi u tra c b n v đa d ng sinh h c,

ng và nghiên c u v ngu n l i th y s n.... nh ng nghiên

c u trên ch a đi sâu và đánh giá v ch t l

ng n

c c a h ch a t đó có nh ng bi n

pháp khai thác tài nguyên t h có hi u qu mà v n b o v đ

c mơi tr

ng. M t s

cơng trình nghiên c u v h ch a Quan S n có th k đ n nh sau:
1. Tr nh Th Hoa (2010). “Hi n tr ng ngu n l i th y s n và đ nh h
th y s n b n v ng
th c s khoa h c, tr

vùng h Quan S n, huy n M
ng

i h c khoa hoc t nhiên –

c, thành ph Hà N i”, Lu n v n
i h c Qu c gia Hà N i.

2. Ph m V n M ch (2010). “Báo cáo chuyên đ hi n tr ng ch t l
n

ng nuôi tr ng

ng mơi tr

c và đa d ng các nhóm sinh v t n i, sinh v t đáy h Quan S n, huy n M

ng
c,

thành ph Hà N i” (Tài li u l u hành n i b ).
3.
l

ào Th Nga (2010). “ a d ng sinh h c cá và m i quan h c a chúng v i ch t
ng môi tr

ng n

c

vùng h Quan S n, huy n M

Lu n v n th c s khoa h c, tr

ng

c, thành ph Hà N i”,

i h c khoa hoc t nhiên –

i h c Qu c gia Hà

N i.
4. S Khoa h c công ngh và môi tr
xu t gi i pháp b o v tài nguyên môi tr

ng Hà Tây (2001).“ i u tra hi n tr ng và đ
ng vùng h Quan S n, huy n M

Tây”, Báo cáo t ng k t đ tài.
9

c – Hà


`

Ngoài ra n m 2010 UBND thành ph

Hà N i c ng đã có các ph

ng án quy ho ch –

k ho ch s d ng và khai thác h ch a Quan S n nh sau: T ng th khu du l ch đ

c

phân chia thành 2 khu ch c n ng:
Khu v c I: Khu v c Quan S n (xã H p Ti n)
Khu v c II: V nh An (xã H ng S n)
1. Khu v c Quan S n:
Di n tích kho ng 361,24 ha, bao g m:
V n phịng Cơng ty thu s n và d ch v : 5,3 ha
Khu h Giang N i: 83,9 ha
Khu h sơng: di n tích m t n

c s d ng 110 ha

Khu núi t núi đá B c ven theo h Giang N i đ n Thung Voi, m t n
sang đi m gianh gi i ba xã H p Ti n, H ng S n - Cao D

c c t ngang

ng và Thung M do xã

H p Ti n qu n lý, di n tích núi đá 113 ha, di n tích tr ng tr t 24 ha, di n tích đ t
chuyên dùng 25 ha.
- M c tiêu: Phát tri n thành m t trung tâm d ch v vui ch i gi i trí m t h , ven núi đá
và trên c n trên c s k t h p v i nuôi tr ng thu s n và cung c p n

c cho nông

nghi p.
- T ch c không gian:

+ Ph n di n tích v n phịng cơng ty thu s n và d ch v du l ch d ki n xây d ng các
cơng trình: B n xe, c a hàng d ch v , h i tr

ng, v n phịng làm vi c, nhà ngh

CBNV, khu cơng viên v n hoá, sân th thao.
+ Ph n di n tích h Giang N i và h sơng: Xây d ng âu thuy n, nhà thuy n, nhà thu
to , tr m c u n n, khu v c th thao n

c, các h th ng chi u sáng m t h và ven núi.

+ Khu v c núi Thung M , núi r ng xã H p Ti n: Xây đ ng c u phà l i lên, l i xu ng,
khu d ch v , khu th thao, xây d ng các khuôn viên nh (nhà ngh , v
th ng chi u sáng.
2. Khu v c V nh An:
10

n hoa...) và h


`

- Di n tích kho ng 833 ha, bao g m: Di n tích c a cơng ty thu s n và d ch v du
l ch: 7,7 ha; ph n m r ng khu núi m i H ng S n 25 ha; H Ngái 200 ha; khu v c
Thung C ng: 30 ha; Núi

á: 427 ha; đ t lâm nghi p: 194 ha; đ t chuyên dùng: 22ha;

t ch a s d ng: 76ha.
- M c tiêu: Phát tri n khu vui ch i gi i trí, ngh d

r ng môi sinh, tr ng d
n

ng, tham quan, nghiên c u, tr ng

c li u trên c s k t h p v i nuôi tr ng thu s n và cung c p

c cho nông nghi p.

- T ch c khơng gian: Ph n di n tích cơng ty thu s n và d ch v du l ch, di n tích núi
M i d ki n xây d ng b n xe, phòng ch d n, h i tr

ng, v n phòng làm vi c, nhà

ngh cán b công nhân viên, khu d ch v , công trình th thao, h th ng giao thơng và
chi u sáng. Ph n di n tích m t n
cơng viên v n hoá, v

nd

1.4 T ng quan v x lý n
X lý n

c h Ngái: Xây d ng âu thuy n, c u qua đ p tràn,

c li u, r ng môi sinh, cáp tr

t và h th ng đ

c th i (XLNT)

c th i là giai đo n cu i cùng c a h th ng thốt n

q trình công ngh làm cho n
vào môi tr

c th i. X lý n

tán hay x lý n

c th i tr nên s ch h n đ tiêu chu n v sinh đ x

c và XLNT có th t ch c thành h th ng t p trung, h th ng phân
c th i t i ch . N

c th i sinh ho t có th x lý t i ch trong các cơng

trình làm s ch s b (tách d u m , tách và x lý c n trong n
trình x lý c c b đ i v i h th ng thoát n
t i tr m x lý khu v c x lý n
tuy n c ng thoát n
-B

c đen ...), trong công

c đ c l p ho c cơng trình x lý t p trung

c th i t i ch s làm gi m chi phí đ u t xây d ng các

c.

c th i nói chung th

ng đ

c x lý theo 3 b

c:

c th nh t (x lý b c m t hay x lý s b ): Làm trong n

c th i b ng ph

pháp c h c đ lo i các ch t r n thô nh rác, cát, x ... và bùn, c n.
bu c đ i v i t t c các dây chuy n công ngh x lý n
trong n

c th i là

ng ti p nh n.

H th ng thoát n

N

ng đi n.

c th i sau khi x lý

c th i. Hàm l

ng

ây là m c đ b t
ng c n l l ng

giai đo n này ph i th p h n 150 mg/1 n u n

c th i

đ

c x lý sinh h c ti p t c ho c th p h n các quy đ nh nêu trong các tiêu chu n môi

tr

ng liên quan n u x n

-B

c th i tr c ti p vào ngu n n

c m t.

c th hai (x lý b c hai hay x lý sinh h c): X lý n
11

c th i b ng ph

ng pháp

`

sinh h c. Giai đo n x lý này đ
t làm s ch c a ngu n n

c xác đ nh trên c s tình tr ng s d ng và quá trình

c ti p nh n n

c th i.Trong b

c này ch y u là x lý các

ch t h u c d oxy hoá sinh hoá (BOD) đ khi x ra ngu n n

c th i không gây ô

nhi m h u c và thi u h t oxy.
c th ba (x lý b c ba hay x lý tri t đ ): Lo i b các h p ch t nit và phospho

-B

kh i n

c th i. Giai đo n này r t c n thi t đ i v i các n

quá trình phú d

ng nh h

-X lý bùn c n trong n

ng sâu s c đ n ch t l

c th i: Trong n

ng n

c khí h u nhi t đ i, n i mà
c m t.

c th i có các ch t khơng hịa tan nh rác,

cát, c n l ng, d u m ... Các lo i cát (ch y u là thành ph n vô c và t trong l n)
đ

c ph i khô và đ san n n, rác đ

rác. C n l ng đ
có hàm l

c nghi n nh ho cv n chuy n v bãi chôn l p

c gi l i trong các b l ng đ t m t (th

ng h u c l n đ

ng đ

c g i là c n s c p)

c k t v i bùn th c p (ch y u là sinh kh i vi sinh v t

d ) hình thành trong quá trình x lý sinh h c n

c th i, x lý theo các b

c tách n

c

s b , nđ nh sinh h c trong đi u ki n y m khí ho c hi u khí. Bùn c n sau x lý có
th đ

c s d ng đ làm phân bón.

- Giai đo n kh trùng: sau q trình làm s ch n
m t s lo i n

c thái là yêu c u b t bu c đ iv i

c th i ho c m t s dây chuy n công ngh x lý trong đi u ki n nhân

t o.
Ngồi ra, khi tr m XLNT đ

c b trí g n khu v c dân c ho c các cơng trình cơng

c ng c n gi m t kho ng cách ly đ m b o quy đ nh và c n ph i tính tốn đ n bi n
pháp kh mùi hôi t n

c th i.

B ng 1.1 N ng đ các ch t ô nhi m trong n

c th i sau các b c x lý

Các bi n pháp x lý

Hàm l

ng ch t

l l ng (SS), mg/l
X lý b c m t b ng bi n pháp c h c
X lý b c hai b ng bi n pháp sinh h c

n 80

BOD 5
mg/l
-

25-80

25-80

15-25

15-25

<15

<15

khơng hồn tồn
X lý b c hai b ng bi n pháp sinh h c
hoàn toàn
X lý b c ba (tri t đ )

12


`

1.5 Các cơng trình x lý n
1.5.1 X lý n

c th i hi n nay

c th i b ng h sinh h c

- C ch ho t đ ng: Khi n

c th i vào h v i v n t c nh , các lo i c n đ

xu ng đáy. Các ch t b n h u c còn l i trong n

cs đ

c l ng

c h p ph và hòa tan oxy

b i các vi khu n. Ngu n oxy hòa tan đ

c cung c p cho quá trình oxy hóa l y t q

trình khu ch tán oxy t khơng khí vào n

c và t quang h p c a các lồi t o, ngồi ra

có th t ng c

ng oxy hòa tan b ng các bi n pháp nhân t o nh khu y tr n b m t hay

b m s c khí…
- Hi u qu x lý: H sinh h c có th đ t hiêu qu x lý là 80-90% TSS, 70-95% BOD,
t i 97% N,P và ph n l n các vi khuân gây b nh.

Hình 1.1 C ch ho t đ ng c a quá trình XLNT trong h sinh h c
D a vào kh n ng t làm s ch c a n

c, ch y u là vi sinh v t và các th y sinh khác,

các ch t nhi m b n b phân h y thành các ch t khí và n

c. Nh

v y, q trình

làm s ch khơng ph i thu n nh t là q trình hi u khí mà cịn có c q trình tùy ti n và
k khí. Theo q trình sinh hóa ng

i ta chia h sinh h c ra làm 3 lo i: h k khí, h
13


`

n

hi u khí và h tùy ti n. Các lo i ao h sinh h c có th áp d ng thích h p

c ta n u

di n tích m t b ng và các đi u ki n khác cho phép. Các ao h có th làm m t b c ho c
nhi u b c x lý. Chi u sâu c a h b c sau th

ng sâu h n b c tr

c. Thi t b đ a n

vào h ph i có c u trúc thích h p đ phân ph i đ u h n h p bùn n

c

c trên tồn b

di n tích h .
Q trình x lý n

c th i c a h sinh h c ph thu c vào các y u t t nhiên. Hi n nay

ch a có ch tiêu thi t k chung cho h sinh h c. H u h t các h sinh h c đ
xây d ng trên c s
n

c thi t k ,

kinh nghi m ho c nghiên c u th c nghi m đ i v i các lo i

c th i c th trong các đi u ki n c th .

Hình 1.2 Mơ hình XLNT s d ng bi n pháp h sinh h c
- Ph m vi s d ng: H sinh h c đã đ

c s d ng t r t lâu, chi phí đ u t xây d ng và

qu n lý r h n nhi u so v i các cơng trình nhân t o khác, v n hay đ n gi . Tuy nhiên
h sinh h c có nh
lý, n

c đi m là yêu c u di n tích l n, khó đi u khi n đ

c q trình x

c h gây mùi khó ch u cho các khu v c xung quanh do đó ch thích h p v i các

vùng ch a có đi u ki n kinh t cao, qu đ t r ng…
1.5.2 X lý n

c th i b ng kênh oxy hóa

Trong nh ng n m g n đây ng

i ta s d ng r ng rãi kênh oxy hóa đ x lý n

c th i.

Có th nói kênh oxy hóa là d ng c i ti n c a b aeroten khu y tr n hồn ch nh, làm
thống kéo dài v i bùn ho t tính l l ng chuy n đ ng tu n hoàn trong m
14

ng.


`

- Nguyên t c ho t đ ng: Kênh ôxy hố tu n hồn ho t đ ng theo ngun lý th i khí
bùn ho t tính kéo dài. Quá trình th i khí đ m b o cho vi c kh BOD và n đ nh bùn
nh hô h p n i bào. Vì v y, bùn ho t tính d khó gây hơi th i và gi m kh i l

ng

đáng k .
Kênh ơxy hố tu n hồn có t i tr ng ch t h u c th p (0,05 g BOD 5 /g bùn/ngày); th i
gian n

c l u l i l n l i l n t 18-30 gi và bùn gi l i trong h th ng trung bình t

10-33 ngày. Các ch t h u c trong cơng trình h u nh đ

c ơxy hố hồn tồn, hi u

qu kh BOD đ t 85-95%.

Hình 1.3 S đ nguyên t c ho t đ ng c a kênh oxy hóa tu n hồn
- C u t o kênh oxy hóa tu n hồn: Kênh ơxy hố tu n hồn có c u t o hình ơvan trên
m t b ng đ d s d ng di n tích m t thống. M t c t
sâu trung bình lóp n

t cùa kênh hình thang có đ

c t 1,2-1,8 m. Trong đi u ki n cho phép, đ sâu cho phép cùa

kênh ơxy hố tu n hồn có th t i 3,0 m. V n t c dòng cháy trong kênh t 0,1 -0,4
m/s. Di n tích đ t c n thi t đ xây d ng kênh oxy hố tu n hồn là0,125 m2/ng
vùng khi h u nóng và 1,2 m2/ng
- u đi m: L
ch t dinh d

ph c t p. Do th i gian l u n
- Nh

i cho vùng khí h u ơn đ i.

ng bùn d th p, đ

ng nh N, P đ

i cho

c n đ nh t

ng đ i, hi u qu kh BOD cao, các

c kh đáng k , đ t 40-80%, qu n lý v n hành không
c l n nên cơng trình có tính đ m cao.

c đi m: Cơng trình xây d ng h và di n tích chi m đ t l n (dung tích c n thi t

c a kênhoxy hố tu n hồn l n g p 3-10 l n so v i Aeroten x lý n
đ ) là nh ng y u t h n ch s d ng nó cho các tr
15

ng h p x lý n

c th i cùng m c
c th i quy mô