Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện chế độ phân cấp quản lý NSNN ở Việt Nam hiện nay.

Ti liu c su tm t ngun internet v chớnh tỏc gi chia s
TaiLieuTongHop.Com - Kho ti liu trc tuyn min phớ
Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện chế độ phân cấp quản
lý NSNN ở Việt Nam hiện nay.
Phân cấp quản lý NSNN là vấn đề lớn, phức tạp đòi hỏi phải đợc
nghiên cứu giải quyết thoả đáng theo nguyên tắc rõ ràng, ổn đinh, công
bằng, hợp lý, đảm bảo lợi ích của cả trung ơng và địa phơng. Nghị quyết
Trung ơng 3 (khoá VIII) nêu: phân định trách nhiệm, thẩm quyền giữa các
cấp chính quyền theo hớng phân cấp rõ hơn cho địa phơng, kết hợp chặt chẽ
quản lý ngành và quản lý lãnh thổ, thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân
chủ đã cho thấy quan điểm đổi mới phân cấp quản lý NSNN hiện nay
không chỉ nhằm tạo ra sức mạnh tổng hợp thúc đẩy tăng trởng kinh tế và giải
quyết các vấn đề xã hội bức xúc, mà còn phải khuyến khích và tạo điều kiện
thuận lợi hơn cho các cấp chính quyền địa phơng làm chủ ngân sách cấp
mình.
Xuất phát từ nhận thức về đặc điểm và tính chất của pháp luật, việc tôn
trọng các quy định của luật NSNN là hết sức cần thiết, đảm bảo sự hiện hữu
của pháp chế tài chính. Song để xử lý những bất cập đã nêu trong giai đoạn
hiện nay,ngoài việc vân dụng những quy định đã có trong luật NSNN và các
luật có liên quan thì cũng không loaị trừ khả năng xem xét vận dụng đặc
điểm hoàn cảnh cụ thể, những chính sách, chế độ và những quy định khác.
Bởi vì thực tiễn cuộc sống đa dạng và phong phú hơn nhiều so với quy định
của luật pháp. Trong nhiều tình huống thờng nảy sinh xung đột giữa cái
hợp pháp và cái hợp lý, khi vận dụng cái này thì không đạt đợc cái kia và
ngợc lại.
Nếu căn cứ vào tính chất của các quan hệ mà luật NSNN điều chỉnh, có
thể thấy nổi bật hai quan hệ:
- Quan hệ giữa ngân sách các cấp trong việc phân định nguồn thu, nhiệm
vụ chi, số bổ sung, tỷ lệ điều tiết

11

Ti liu c su tm t ngun internet v chớnh tỏc gi chia s
TaiLieuTongHop.Com - Kho ti liu trc tuyn min phớ
- Quan hệ về lập, chấp hành, quyết toán NSNN.
Những vấn đề bất cập nảy sinh cũng xoay quanh hai mối quan hệ này.
Đối với mỗi quan hệ có những phơng án giải quyết các bất cập khác
nhau.Trong khuôn khổ bài viết này sẽ đề xuất một số giải pháp nhằm giải
quyết bất cập liên quan đến mối quan hệ đầu tiên.
Hoàn thiện NSĐF trên cơ sở xoá bỏ dần tính bao hàm của NS cấp trên
đối với ngân sách cấp d ới:
Giải quyết vấn đề này thực chất là giải quyết mối quan hệ giữa chính
quyền Trung ơng và chính quyền đia phơng (tỉnh, huyện, xã). Các nớc có
một nguyên tắc rất quan trọng trong việc hoàn thiện NSĐF là đảm bảo cho
địa phơng có tính chủ động, độc lập quyết định và xây dựng ngân sách cấp
mình trên cơ sở luật pháp ổn định, thống nhất.
Tuy mỗi nớc có một bộ máy hành chính đợc tổ chức khác nhau, song
nhìn chung trên thế giới có hai hình thức tổ chức nhà nớc cơ bản: Nhà nớc
liên bang và Nhà nớc đơn nhất. Theo đó, hệ thống NSNN đợc chế định trong
luật cũng có hai xu hớng khác biệt: đối với nhà nớc liên bang thì quản lý
NSNN theo xu hớng phân quyền (Đức, Mỹ); đối với nhà nớc đơn nhất thì
lại quản lý NSNN theo xu hớng tập quyền (Pháp, Nhật).
Trong bối cảnh quốc tế hoá sâu rộng, lựa chon mô hình tổ chức bộ máy
nhà nớc thích hợp là công việc hết sức khó khăn. Việc quản lý NSNN ở bất
kỳ nhà nớc tổ chức theo hình thức nào cũng có sự phân công trách nhiệm và
quyền hạn giữa chính quyền các cấp. Đối với các nớc có hệ thống luật pháp
hoàn chỉnh thì việc phân định này khá dễ dàng,song nó thật sự là một phức
tạp đối với những nớc còn thiếu luật hoặc luật pháp không đồng bộ. Nhìn
chung, luật pháp các nớc đều quy định mỗi cấp chính quyền là một cấp NS.
Các cấp NS có quyền độc lập với nhau và độc lập tơng đối với NSTƯ, đợc tự
lập, xét duyệt và tự quản lý NS cấp mình. Tuy nhiên, luật pháp các nớc cũng

22
Ti liu c su tm t ngun internet v chớnh tỏc gi chia s
TaiLieuTongHop.Com - Kho ti liu trc tuyn min phớ
ghi nhận NSTƯ đóng vai trò chủ đạo, tức là có các nguồn thu quan trọng
nhất đống thời phải đảm nhận các nhiệm vụ chi chủ yếu. Tính ràng buộc của
NSĐP vào NSTƯ thể hiện ngoài sự ràng buộc pháp luật thì về mặt kinh tế,
NSĐP đợc nhận trợ cấp từ NSTƯ dựa trên cơ sở tuân thủ những nguyên tắc,
chuẩn mực rõ ràng, hợp lý và những đIều kiện nhất định.
Tại Việt nam, mối quan hệ giữa chính quyền trung ơng và chính quyền
địa phơng trong quản lý NSNN là vấn đề đợc lu tâm từ nhiều năm nay. Quan
điểm của Đảng và nhà nớc ta trong việc xử lý mối quan hệ giữa trung ơng và
địa phơng là tăng cờng tính tập trung thống nhất, tính liên tục của điều hành
vĩ mô, lãnh đạo tập trung đi đôi với việc mở rộng trách nhiệm và quyền hạn
của địa phơng đối với những vấn đề mà các cấp địa phơng có khả năng xử lý
có hiệu quả. Nh vậy, tính tập trung thống nhất theo quan điểm hiện nay là
hoàn toàn khác về chất so với cơ chế tập trung quan liêu bao cấp trớc đây đã
hạn chế tính chủ động, năng động của cấp địa phơng và cơ sở. Tập trung để
tạo ra sức mạnh tăng trởng kinh tế và giải quyết các vấn đề xã hội bức xúc.
Dựa trên những quy định của Hiến pháp năm 1992 thể chế hoá cơ chế
phân công, phân nhiệm thẩm quyền và sự phối hơp giữa các cơ quan nhà nớc
trung ơng và địa phơng sẽ là cơ sở cho việcđổi mới một cách cơ bản hệ thống
chính quyền địa phơng hiện nay. Và phơng hớng của kế hoạch đổi mới này là
phải đảm bảo tính chất đồng bộ và hệ thống và có căn bản chứ không phải là
cục bộ, chắp vá thì mới có thể khắc phục đợc những nhợc điểm hiện nay về
hành chính và đảm bảo tính hiệu quả của NSNN trong tơng lai.
Trớc tiên, cần đẩy mạnh việc thực hiện các giải pháp đã đợc Chính phủ đề
ra trong Hội nghị HĐND và UBND toàn quốc (9/1998), cụ thể là:
-Tiến hành phân loại các đơn vị hành chính theo quy mô, diện tích, dân
số và đặc điểm, chỉ số phát triển kinh tế, xã hội làm cơ sở cho việc xây dựng
chính sách cho phù hợp với từng loại đơn vị hành chính.

33
Ti liu c su tm t ngun internet v chớnh tỏc gi chia s
TaiLieuTongHop.Com - Kho ti liu trc tuyn min phớ
-Tổ chức một cách tinh gọn, hợp lý bộ máy chính quyền, không nhất
thiết trung ơng có bộ, ngành nào thì địa phơng cũng phải có sở, ban, ngành t-
ơng ứng và không nhất thiết ở địa phơng nào cũng có cơ quan chuyên môn
thuộc UBND nh nhau.
- Thí điểm mô hình tổ chức bộ máy hành chính đô thị, bộ máy hành
chính nông thôn để nâng cao hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phơng.
- Kiện toàn chính quyền cơ sở, nhất là xã, phờng, thị trấn đảm bảo thực
hiện tốt nhiệm vụ, quyền hạn đợc giao, phát huy dân chủ ở cơ sở, bố trí lại
cán bộ phù hợp với đặc điểm tình hình, dân số ở từng cấp và phù hợp với khả
năng của NSĐP.
- Hình thành hệ thống hành chính ổn định, chuyên môn hoá cao trên cơ
sở phân định rõ chức năng, nhiệm vụ, nội dung cụ thể của chính quyền các
cấp trong quản lý kinh tế, xã hội, tạo điều kiện cho địa phơng phát huy tiềm
năng, thế mạnh trên địa bàn lãnh thổ.
Mặt khác, cần tổ chức bộ máy chính quyền địa phơng theo hớng lấy
nguyên tắc tập trung dân chủ làm nguyên tắc chủ đạo, đồng thời vận dụng
những mặt hợp lý của những nguyên tắc mới: nguyên tắc tự quản với mục
tiêu làm cho chính quyền trung ơng chỉ nên tập trung sức lực của mình vào
những chức năng, nhiệm vụ có tính chất chiến lợc, hàm lợng chất xám cao
với những trách nhiệm và thẩm quyền dứt khoát và sòng phẳng.
Về phơng diện hệ thống NSNN, mặc dù luật NSNN đã quy định rõ về số
cấp ngân sách hiện nay, nhng vẫn còn rất nhiều ngời quan tâm đến vấn đề
này, thậm chí có một số ý kiến và đa ra các giai pháp để hạn chế số cấp đó.
Đó cũng có thể coi là vấn đề cần cân nhắc nhng vấn đề quan trọng nhất
không phải là số cấp mà là hiệu quả hoạt động của chúng. Thực tiễn ở nhiều
nớc cho thấy, có nớc số cấp ngân sách nhiều nhng hoạt động rất có hiệu quả,

ngợc lại có nớc có số cấp ngân sách ít nhng hoạt động lại không có hiệu quả.

44
Ti liu c su tm t ngun internet v chớnh tỏc gi chia s
TaiLieuTongHop.Com - Kho ti liu trc tuyn min phớ
Hiệu quả hoạt động đó phụ thuộc vào nhiều nhân tố mhng trớc hết là chức
năng, nhiệm vụ và thẩm quyền của các cấp hành chính đại phơng có rõ ràng,
mạch lạc theo thuyết dọc và sự phối hợp ngang hay không? Có tính độc lập t-
ơng đối trong thực hiện nhiệm vụ hay không? Chức năng, nhiệm vụ đó có đ-
ợc trọn gói hay không? Đó là những đIều kiện căn bản để đánh giá chất lợng
hoạt động của chính quyền đại phơng một cách chính xác.
Dựa trên duy trì số cấp chính quyền hiện nay (4 cấp), hệ thống NSNN
cũng nên duy trì nh hiện nay (4 cấp NS). Chỉ có điều phải định rõ chức năng,
nhiệm vụ, thẩm quyền của mỗi cấp chính quyền phù hợp với thực tế quản lý
trên địa bàn. Nhiệm vụ cụ thể của các cấp chính quyền đại phơng nên chia
làm 3 loại:
- Những nhiệm vụ bắt buộc gắn với nguồn tài chính công.
- Những nhiêm vụ bắt buộc gắn với nguồn tài chính công bổ sung của
cấp trên uỷ quyền cho cấp dới nhằm bỏ đi lối làm việc không công.
- Những nhiệm vụ có tính tự quản do chính quyền từng cấp đề ra và tự
quyết định phù hợp với đặc thù của địa phơng và không trái với pháp luật.
Nh vậy, chính quyền địa phơng là bộ phận không thể thiếu đợc trong kết
cấu của bộ máy nhà nớc, đồng thời đảm bảo đợc các nguyên tắc sau:
- Trung ơng lãnh đạo thống nhất theo hiến pháp và pháp luật.
- Địa phơng có quyền chủ động trong khuôn khổ pháp luật.
- Địa phơng chịu sự kiểm tra, giám sát của trung ơng.
Nh vậy, cần đổi mới một cách căn bản và sâu sắc tổ chức bộ máy của hệ
thống hành chính mới góp phần khắc phục sự lồng ghép can thiệp của cấp
trên vào cấp dới, thực sự tạo điều kiện cho ngân sách cấp dới quyền chủ động
sáng tạo, khai thác, quản lý, bồi bổ nguồn thu và bố trí nhiệm vụ chi hợp lý.

Chỉ có điều cần đợc thể chế hoá bằng các quy định của luật pháp.

55