Bí quyết học và thi môn Văn đạt điểm cao

Bí quyết học và thi môn Văn đạt điểm cao
Những bí quyết ôn thi môn Văn hiệu quả
1. Chọn thầy học, chọn sách đọc
Chỉ những người có năng lực đặc biệt xuất sắc mới có khả năng tự học và đạt hiệu
quả như mong muốn. Hầu hết thí sinh dự thi đại học và cao đẳng không có được
năng lực ấy.
Vì vậy, các em cần sự hướng dẫn của những cuốn sách tốt, những thầy cô giỏi, có
trách nhiệm và giàu kinh nghiệm. Hiện nay, tài liệu tham khảo và luyện thi tràn
ngập thị trường. Để mua được sách tốt, các em nên nhờ thầy cô có uy tín giới
thiệu.
Khi đọc tài liệu tham khảo, các em nên ghi chép, suy nghĩ, tán thành, hoặc phản
đối, bởi không phải mọi kiến thức trong sách vở đều đúng. Những thắc mắc, nghi
ngờ, nên ghi lại để hỏi cho rõ.
Tất nhiên, việc đọc tài liệu tham khảo là cần thiết, nhưng không thể thay thế được
việc nghe giảng trên lớp. Nếu được thầy cô giỏi, tâm huyết giảng dạy và hướng
dẫn, các em sẽ thấy văn học hấp dẫn và thú vị hơn, hiểu vấn đề sâu sắc hơn…
Nếu học ở các trung tâm luyện thi, các em nên tìm học những người có khả năng
trang bị một hệ thống phương pháp, kĩ năng, chứ không nên quá thiên về chi tiết
bài giảng.
2. Tham khảo đề thi, đáp án, biểu điểm
Các em nên tham khảo đề thi, đáp án, biểu điểm chính thức và dự bị những năm
trước của Bộ GD&ĐT. Nó sẽ giúp học sinh có một định hướng rõ ràng hơn trong
việc ôn tập và làm bài thi.
Khi đọc những tài liệu này, cần lưu ý đến điểm số dành cho từng ý; tại sao ý này
điểm nhiều, ý kia điểm ít; cũng như trình tự sắp xếp các ý, phạm vi dẫn chứng…
Các em cũng nên học hỏi cách làm bài, kiến thức, cách mở bài, kết bài, triển khai
ý, cách chuyển ý, trình bày, diễn đạt… qua những bài văn đạt điểm cao trong các
kì thi đại học trước đó, đồng thời so sánh các bài viết này với đáp án và biểu điểm
của Bộ, xem bài làm thiếu ý nào, có ý nào mới hơn, tại sao lại được điểm cao như
thế…
1

Các em có thể tìm thấy các tài liệu này tại địa chỉ sau: của Bộ
GD&ĐT.
3. Không học tủ, nhưng cần có trọng tâm
Có thí sinh cho rằng năm trước, đề thi đã ra vào bài này, phần này, nên năm sau sẽ
không rơi vào bài đó nữa. Nhận thức như vậy là chủ quan, vừa sai lầm, vừa thiển
cận.
Nhiều em ngại khó, nên thường bỏ qua các bài khó hoặc ít hấp dẫn như Người lái
đò sông Đà, Các vị La Hán chùa Tây phương…Nhưng đề thi vẫn có thể rơi vào các
bài đó, mà khi đề đã ra, thì dù không thích cũng phải làm.
Đề thi môn Văn thường kiểm tra toàn diện kiến thức văn học sử (về giai đoạn văn
học 1945 - 1975 và 5 tác giả), cũng như tác phẩm văn học cả trước và sau Cách
mạng, cả thơ và văn, thậm chí cả kịch (như chương trình phân ban), đồng thời
kiểm tra toàn diện các kĩ năng tóm tắt, bình giảng, phân tích, so sánh, giải thích,
chứng minh...
Trước đây, dung lượng kiến thức văn học lãng mạn và văn học hiện thực trước
Cách mạng chỉ chiếm khoảng 30% (câu 3 điểm), nhưng trong đề thi của khối D, M
các năm 2002 và 2007 đã chiếm tới 50% (câu 5 điểm).
Vì vậy, các em nên cố gắng ôn tập đều ở tất cả các phần, các bài trong chương
trình thi, không nên học tủ. Với cách ra đề phân thành nhiều câu, nhiều phần như
chủ trương của Bộ, thì học tủ là rất nguy hiểm. Tuy vậy, các em vẫn nên ôn tập có
trọng tâm, trọng điểm.
Bên cạnh ôn tập kiến thức, cần rèn luyện kĩ năng làm các kiểu bài tóm tắt về tác
giả, tác phẩm và giai đoạn văn học; kĩ năng phân tích văn xuôi và bình giảng thơ;
kĩ năng phân tích đề, tìm ý, triển khai ý, mở bài, kết bài, chuyển đoạn, trình bày,
diễn đạt…
Cần bám sát chương trình của Bộ và sách giáo khoa, vì đó là văn bản pháp quy của
nhà nước, mà đề thi không được nằm ngoài. Lưu ý rằng tất cả những gì có trong
sách giáo khoa đều có thể thi.
4. Khám phá tác ph m trong các m i liên h ẩ ố ệ
* Các m i liên h bên ngoài:ố ệ

2
Tác ph m v n h c là đ a con tinh th n c a nhà v n, nh ng c ngẩ ă ọ ứ ầ ủ ă ư ũ
là con đ c a hoàn c nh l ch s , th i đ i, là n i ghi d u n tâmẻ ủ ả ị ử ờ ạ ơ ấ ấ
h n, t t ng, tài n ng và tâm huy t nhà v n trong m t th i đi mồ ư ưở ă ế ă ộ ờ ể
nh t đ nh. Mu n n m b t, c n ph i bi t tác ph m đó g n li n v iấ ị ố ắ ắ ầ ả ế ẩ ắ ề ớ
hoàn c nh l ch s nào. ả ị ử
đây, môn v n gián ti p đòi h i thí sinh ph i có ki n th c v l chỞ ă ế ỏ ả ế ứ ề ị
s , n u không khó mà phân tích đúng. Vì v y, các em c n n mử ế ậ ầ ắ
ch c hoàn c nh ra đ i, ý ngh a nhan đ và k t c u c m h ng đắ ả ờ ĩ ề ế ấ ả ứ ể
hi u sâu và chính xác v n i dung t t ng và hình th c nghể ề ộ ư ưở ứ ệ
thu t tác ph m, đ ng th i qua tác ph m ph i th y đ c c hi nậ ẩ ồ ờ ẩ ả ấ ượ ả ệ
th c th i đ i mà nhà v n s ng và sáng tác. ự ờ ạ ă ố
“Qua nhà th , ng i ta tìm th y t m c th i đ i” (Jiri Worlker).ơ ườ ấ ầ ỡ ờ ạ
N u không ra đ i vào mùa xuân n m 1948, th i đi m mà v n đế ờ ă ờ ể ấ ề
“nh n đ ng” (Nguy n ình Thi), v n đ “l t xác” (Nguy n Tuân)ậ ườ ễ Đ ấ ề ộ ễ
đang đ t ra m t cách gay g t đ i v i các v n ngh s trí th c ti uặ ộ ắ ố ớ ă ệ ĩ ứ ể
t s n l p tr c, thì “ ôi m t” s không ph i là tuyên ngôn nghư ả ớ ướ Đ ắ ẽ ả ệ
thu t c a m t th h nhà v n đi theo kháng chi n nh Nam Cao,ậ ủ ộ ế ệ ă ế ư
Tô Hoài.
M t khác, c n tránh xu h ng xã h i h c dung t c, ch tìm th y ặ ầ ướ ộ ọ ụ ỉ ấ ở
v n ch ng nh ng ý ngh a xã h i và đ o đ c. Ch ng h n, khôngă ươ ữ ĩ ộ ạ ứ ẳ ạ
nên hi u dòng th “S n thôn thi u n ma bao túc”(Chi u t i - Hể ơ ơ ế ữ ề ố ồ
Chí Minh) là “t cáo ch đ Qu c dân đ ng bóc l t s c lao đ ngố ế ộ ố ả ộ ứ ộ
c a tr em”, ho c dòng th “Qu n tinh ng nguy t th ng thuủ ẻ ặ ơ ầ ủ ệ ướ
san” (Gi i đi s m - H Chí Minh ) là “nhân dân ng h lãnh t ” hayả ớ ồ ủ ộ ụ
“b n lính áp gi i vây quanh ng i tù cô đ n n i đ t khách” nh cóọ ả ườ ơ ơ ấ ư
ng i t ng hi u…ườ ừ ể
hi u sâu s c và chính xác v tác ph m, c n đ t nó trong m iĐể ể ắ ề ẩ ầ ặ ố
liên h v i quan đi m sáng tác, t t ng và phong cách nghệ ớ ể ư ưở ệ
thu t c a nhà v n. Ch khi liên h v i quan ni m v ng i tài c aậ ủ ă ỉ ệ ớ ệ ề ườ ủ

Nguy n Tuân, m i hi u đ c t i sao Hu n Cao và ông lái đò sôngễ ớ ể ượ ạ ấ
à l i đ c nhà v n ng i ca là nh ng ng i tài hoa, ngh s h nĐ ạ ượ ă ợ ữ ườ ệ ĩ ơ
đ i. ờ
“Th duyên” chính là hi n thân cho quan đi m “ tâm h n ràngơ ệ ể Để ồ
bu c b i muôn dây/ Hay chia s b i tr m tình yêu m n” c a Xuânộ ở ẻ ở ă ế ủ
3
Di u, còn "Hai đ a tr " là s th c thi thiên ch c c a m t nhà v nệ ứ ẻ ự ự ứ ủ ộ ă
luôn khát khao “nâng đ cái t t đ p đ trong đ i có nhi u côngỡ ố ẹ ể ờ ề
b ng h n, yêu th ng h n”ằ ơ ươ ơ
Khi tìm hi u m t tác ph m c ng ph i đ t nó trong m i liên h m tể ộ ẩ ũ ả ặ ố ệ ậ
thi t v i giai đo n v n h c, trào l u v n h c, th i kì ho c ph ngế ớ ạ ă ọ ư ă ọ ờ ặ ươ
pháp sáng tác. Ch ng h n, khi tìm hi u các bài th c a Xuânẳ ạ ể ơ ủ
Di u, Huy C n, Hàn M c T và Thâm Tâm, c n đ t chúng trongệ ậ ặ ử ầ ặ
đ c đi m t t ng ngh thu t c a phong trào Th M i lãng m nặ ể ư ưở ệ ậ ủ ơ ớ ạ
1932
- 1945.
C n l u ý các tác ph m ầ ư ẩ Hai đ a tr , Ch ng i t tùứ ẻ ữ ườ ử …đ c sángượ
tác theo ph ng pháp lãng m n nh ng v n có m t c m quan hi nươ ạ ư ẫ ộ ả ệ
th c sâu s c. ự ắ
* Các m i liên h bên trong:ố ệ
M i tác ph m v n ch ng th ng có hai ph n n i b t: n i dung tỗ ẩ ă ươ ườ ầ ổ ậ ộ ư
t ng và hình th c ngh thu t. Hai ph n này th ng th ng nh tưở ứ ệ ậ ầ ườ ố ấ
v i nhau. Tìm hi u n i dung là nh m ch ra t t ng và quan ni mớ ể ộ ằ ỉ ư ưở ệ
c a nhà v n v con ng i và cu c s ng, tìm hi u hình th c là đủ ă ề ườ ộ ố ể ứ ể
ch ra tài n ng ngh thu t c a nhà v n, c ng nh s th ng nh tỉ ă ệ ậ ủ ă ũ ư ự ố ấ
và phù h p c a hình th c v i n i dung. ợ ủ ứ ớ ộ
R t ít khi đ thi yêu c u tr c ti p là làm rõ hai m t này. Tuyấ ề ầ ự ế ặ
nhiên, trên th c t , đ gi i quy t v n đ nào đó c a đ thi, trongự ế ể ả ế ấ ề ủ ề
quá trình đi vào n i dung nh t thi t ph i trình bày n i dung đóộ ấ ế ả ộ
đ c bi u đ t b ng nh ng ph ng ti n ngh thu t nào, tìm s hàiượ ể ạ ằ ữ ươ ệ ệ ậ ự

hoà gi a n i dung và hình th c, gi a ý ngh a t t ng và giá trữ ộ ứ ữ ĩ ư ưở ị
ngh thu t. ệ ậ
Nên t hình th c tìm ra n i dung và tránh di n xuôi tác ph m, v nừ ứ ộ ễ ẩ ă
th . di n t nh ng cung b c c a m t tình yêu trong xa xôiơ Để ễ ả ữ ậ ủ ộ
cách tr v i n i nh mong “c trong m còn th c”, v i ni m loở ớ ỗ ớ ả ơ ứ ớ ề
ngh , v i tình c m th y chung, tha thi t, chân thành và c ni mĩ ớ ả ủ ế ả ề
tin mãnh li t vào s c mình trong vi c v t qua nh ng xa xôi, cáchệ ứ ệ ượ ữ
tr , m t còn… đ đ n v i ng i mình yêu, Xuân Qu nh đã m nở ấ ể ế ớ ườ ỳ ượ
hình nh sóng xa b , nh b , đ ng th i s d ng th th 5 ch v iả ờ ớ ờ ồ ờ ử ụ ể ơ ữ ớ
l i ng t nh p cân đ i, âm đi u hài hòa. ố ắ ị ố ệ
4
Nh p đi u c a bài th chính là nh p đi u c a m t cõi lòng đang bị ệ ủ ơ ị ệ ủ ộ ị
con sóng tình yêu khu y đ ng. ấ ộ
Th gi i ngh thu t c a tác ph m là th gi i hình t ng do nhàế ớ ệ ậ ủ ẩ ế ớ ượ
v n sáng t o ra, có quy lu t riêng, thang b c giá tr riêng, th iă ạ ậ ậ ị ờ
gian và không gian ngh thu t riêng. ệ ậ
Vì v y khi tìm hi u tác ph m, không đ c đ ng nh t nó v i thậ ể ẩ ượ ồ ấ ớ ế
gi i th c t i ngoài đ i, ngay c khi nhân v t đ c xây d ng t m tớ ự ạ ờ ả ậ ượ ự ừ ộ
nguyên m u có th t nh Hoàng đ An nam trong “Vi hành”,ẫ ậ ư ế
Hoàng trong “ ôi m t”, ào trong “Mùa l c”, Hu n Cao trongĐ ắ Đ ạ ấ
“Ch ng i t tù”…ữ ườ ử

“M i chân lí s tr nên sai l m, n u chúng ta c xét đoán nó trênọ ẽ ở ầ ế ứ
c s c a nh ng kinh nghi m hàng ngày” (Ph. ngghen). Chân líơ ở ủ ữ ệ Ă
ngh thu t trong tác ph m v n h c c ng v y.ệ ậ ẩ ă ọ ũ ậ
Th gi i hình t ng trong tác ph m đ c xây d ng nên t các chiế ớ ượ ẩ ượ ự ừ
ti t ngh thu t. Tìm hi u tác ph m ph i luôn xu t phát t chi ti t.ế ệ ậ ể ẩ ả ấ ừ ế
M i chi tiêt trong tác ph m là m t ô c a m ra c m t th gi i, làỗ ẩ ộ ử ở ả ộ ế ớ
nh ng “chi ti t mang thai” (Hêghen), b i nó có kh n ng sinh nữ ế ở ả ă ở
ra nh ng ý ngh a m i. ữ ĩ ớ

Tài n ng c a m t nhà v n l n bao gi c ng đ c làm nên tă ủ ộ ă ớ ờ ũ ượ ừ
nh ng chi ti t nh . Vì v y, v v n xuôi, các em nh t đ nh ph iữ ế ỏ ậ ề ă ấ ị ả
n m đ c di n bi n câu chuy n, cách k và gi ng đi u c a nhàắ ượ ễ ế ệ ể ọ ệ ủ
v n, nhân v t trung tâm và nh ng chi ti t, s ki n xoay quanhă ậ ữ ế ự ệ
nhân v t trung tâm đó. ậ
V th , ph i n m đ c c m h ng ch đ o c a nhà th , k t c uề ơ ả ắ ượ ả ứ ủ ạ ủ ơ ế ấ
c m h ng c a bài th , đo n th , nh ng chi ti t, hình nh mà nhàả ứ ủ ơ ạ ơ ữ ế ả
th s d ng đ b c l c m xúc. ơ ử ụ ể ộ ộ ả
V k ch, ph i n m đ c nh ng mâu thu n, xung đ t, các l i tho iề ị ả ắ ượ ữ ẫ ộ ờ ạ
quan trong…T các chi ti t ngh thu t y, tìm ra t t ng và tìnhừ ế ệ ậ ấ ư ưở
c m mà nhà v n g i g m c ng nh tài n ng ngh thu t c a nhàả ă ử ắ ũ ư ă ệ ậ ủ
v n. ă
Ch ng h n, “ ào đã đ ng t a c t b ng, c thân ng i trên bẳ ạ Đ ứ ự ộ ươ ả ườ ị
mái gianh che t i” là m t chi ti t th hi n cái nhìn tinh t và nhânố ộ ế ể ệ ế
ái c a nhà v n. Nguy n Kh i đã dùng bóng t i c a mái gianh đủ ă ễ ả ố ủ ể
5