Xây dựng kế hoạch bài dạy phần 2 lịch sử việt nam lớp 10 theo hướng phát triển năng lực học sinh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

BẠCH THỊ THU PHƯƠNG

XÂY DỰNG KẾ HOẠCH BÀI DẠY PHẦN 2 LỊCH SỬ VIỆT NAM LỚP 10
THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGÀNH SƯ PHẠM LỊCH SỬ

Hà Nội – 2018
1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

XÂY DỰNG KẾ HOẠCH BÀI DẠY PHẦN 2 LỊCH SỬ VIỆT NAM LỚP 10
THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
NGÀNH SƯ PHẠM LỊCH SỬ

Người hướng dẫn khoa học: TS. Hồng Thanh Tú
Sinh viên thực hiện khóa luận: Bạch Thị Thu Phương

Hà Nội – 2018
2

LỜI CẢM ƠN
Để hồn thành khóa luận này, tơi xin chân thành cảm ơn TS Hồng Thanh Tú
đã tận tình giúp đỡ tơi trong suốt q trình thực hiện khóa luận.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo trong trường, khoa Sư phạm Lịch
sử, thư viện và phòng tư liệu Lịch sử trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà
Nội, phòng tư liệu Lịch sử trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn đã cung cấp
cho tơi nguồn tư liệu bổ ích, kiến thức, nghiệp vụ sư phạm trong suốt thời gian học tập
và nghiên cứu.
Tơi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đã tạo điều kiện tốt nhất để tơi hồn
thành luận văn này.
Mặc dù đã cố gắng hoàn thành song khóa luận khơng tránh khỏi những hạn chế,
thiếu sót. Tơi rất mong nhận được sự chỉ bảo và đóng góp ý kiến chân thành của các
thầy, cô giáo và bạn bè.
Xin chân thành cảm ơn

Bạch Thị Thu Phương

3


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài: ...................................................................................................7
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .....................................................................................9
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài: ........................................................11
4. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................ 12
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................ 12
6. Phương pháp nghiên cứu .....................................................................................12
6.1.

Các phương pháp nghiên cứu lý luận .............................................................. 12

6.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn ............................................................ 12
6.3. Phương pháp xử lý số liệu………………………………………………………11
7. Đóng góp của đề tài............................................................................................... 13
7.1.

Về lý luận ............................................................................................................13

7.2.

Về thực tiễn ........................................................................................................13

8. Cấu trúc của đề tài: Khóa luận gồm 2 chương ..................................................13
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC THIẾT KẾ BÀI
DẠY LỊCH SỬ THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH THPT
.......................................................................................................................................14
1.1.

Cơ sở lý luận ......................................................................................................14

1.1.1.

Quan niệm về thiết kế bài dạy theo hướng phát triển năng lực ...................14

1.1.2.

Quan niệm về thiết kế bài dạy Lịch sử theo hướng phát triển năng lực học

sinh ở cấp THPT ...........................................................................................................15

1.2.

Thực tiễn của việc thiết kế bài dạy Lịch sử theo hướng phát triển năng lực

học sinh THPT .............................................................................................................16
1.2.1.

Mục đích, nội dung điều tra khảo sát ............................................................ 16

1.2.2.

Kết quả khảo sát .............................................................................................. 17

1.2.3.

Khái quát thực trạng .......................................................................................22

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 .............................................................................................. 23
CHƯƠNG 2: XÂY DỰNG KẾ HOẠCH BÀI DẠY PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM
LỚP 10 THEO HƯỚNG THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ...............24
HỌC SINH (CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN) ............................................................... 24
4


2.1.

Vị trí, mục tiêu, nội dung cơ bản của phần Lịch sử Việt Nam từ khởi nguồn

đến giữa thế kỷ XIX lớp 10 .........................................................................................24
2.1.1.

Vị trí của phần Lịch sử Việt Nam từ khởi nguồn đến giữa thế kỷ XIX Lịch

sử lớp 10 ........................................................................................................................24
2.1.2.

Mục tiêu của phần Lịch sử Việt Nam từ khởi nguồn đến giữa thế kỷ XIX

Lịch sử lớp 10 ...............................................................................................................25
2.1.3.

Nội dung của phần Lịch sử Việt Nam từ khởi nguồn đến giữa thế kỷ XIX

Lịch sử lớp 10 ...............................................................................................................28
2.2.

Xây dựng kế hoạch bài dạy phần Lịch sử Việt Nam lớp 10 theo hướng phát

triển năng lực học sinh ................................................................................................ 30
BÀI 21: NHỮNG BIẾN ĐỔI CỦA NHÀ NƯỚC PHONG KIẾN TRONG CÁC
THẾ KỶ XVI - XVIII..................................................................................................30
BÀI 23: PHONG TRÀO TÂY SƠN VÀ SỰ NGHIỆP THỐNG NHẤT ĐẤT
NƯỚC, BẢO VỆ TỔ QUỐC CUỐI THẾ KỶ XVIII...............................................36
BÀI 24: TÌNH HÌNH VĂN HÓA Ở CÁC THẾ KỶ XVI - XVIII ..........................42
BÀI 26: TÌNH HÌNH XÃ HỘI Ở NỬA ĐẦU THẾ KỶ XIX VÀ PHONG TRÀO
ĐẤU TRANH CỦA NHÂN DÂN ...............................................................................55
2.3.

Thử nghiệm sư phạm ........................................................................................64

2.3.1.

Mục đích thử nghiệm ......................................................................................65

2.3.2.

Đối tượng, địa điểm và thời gian thử nghiệm................................................65

2.3.3.

Nội dung và phương pháp thử nghiệm ..........................................................65

2.3.4.

Tiến hành thử nghiệm ....................................................................................65

2.3.5.

Kết quả thử nghiệm .........................................................................................66

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 .............................................................................................. 69
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .............................................................................70
TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................72
PHỤ LỤC .....................................................................................................................74

5


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1: Quan niệm về tiết học PTNLHS của HS và GV .........................................188
Bảng 1.2: Tần suất và mức độ hiệu quả của các hoạt động học tập trên lớp ..............188
Bảng 1.3: Mức độ hứng thú của HS đối với các hoạt động trong tiết học ....................19
Bảng 1.4: Các loại năng lực HS muốn phát triển trong tiết học PTNL môn Lịch sử ...20
Bảng 1.5: Những thuận lợi, khó khăn của GV khi chuẩn bị bài dạy theo hướng
PTNLHS ......................................................................................................................221
Bảng 2.1: Tỉ lệ các tiêu chí mà tiết học thử nghiệm đạt được qua đánh giá của học sinh.....666
Bảng 2.2: Tỉ lệ các tác dụng của phương pháp DHPTNL do HS đánh
giá………………...667
Bảng 2.3: Tỷ lệ các năng lực mà HS được rèn luyện thông qua tiết học thử nghiệm .687
Bảng 2.4: Kết quả kiểm tra của lớp 10A1 sau giờ học thử nghiệm (đơn vị %) ..........688

6


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
Trong thực tế, việc dạy của giáo viên và việc học của học sinh là hoạt động gắn liền
không thể tách rời, mối liên hệ này luôn song hành để bổ sung cho nhau, giúp giáo
viên kiểm sốt, theo dõi q trình học tập của học sinh, giúp học sinh vừa hoàn thiện
kiến thức và kỹ năng. Ngày nay, việc xây dựng kế hoạch bài dạy (KHBD) hay còn
được gọi là “giáo án” yêu cầu việc phải đưa gần hơn về thực tiễn, giúp học sinh, hình
thành thái độ những kỹ năng sau khi hồn thành bài học. Chính từ những mục tiêu về
chuẩn kiến thức, kỹ năng và thái độ do chính HS thực hiện sẽ góp phần dần hình thành
những năng lực ở mỗi HS. Vì vậy, cơng việc lên kế hoạch cho bài dạy của giáo viên
ngày càng trở nên quan trọng, có thể nói nó sẽ quyết định cả một khối lượng kiến thức
và kỹ năng hình thành cho học sinh, bởi vậy nó cần có tính thực tế cũng như đổi mới
so với kế hoạch bài dạy truyền thống.
Theo đó, việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm đáp ứng bối cảnh của thời
đại, nhu cầu phát triển đất nước, nhu cầu phát triển nguồn nhân lực, mục tiêu giáo

dục phổ thông, yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực, phù hợp với nội dung giáo
dục từng cấp, lớp được xem như một điều kiện có tính tiên quyết, nhằm quán triệt quan
điểm chỉ đạo trong Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8
khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng u cầu cơng
nghiệp hố, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa và hội nhập quốc tế: "Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiế n
thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học". Từ nhiều năm trở lại
đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có nhiều cơng văn chỉ đạo phải đổi mới phương pháp
giảng dạy, lấy người học làm trung tâm, đảm bảo cho học sinh có thời gian được thảo
luận, được trình bày và được vận dụng củng cố kiến thức, có thói quen tự nghiên cứu
tài liệu, sách giáo khoa ở nhà. Thực tiễn cho thấy nếu có phương pháp phù hợp thì các
kiến thức trong sách giáo khoa Lịch sử sẽ dễ tiếp nhận hơn, bên cạnh đó GV cũng có
thể mở rộng phong phú hơn để tạo hứng thú cho HS. Việc kiến thức có trong sách giáo
khoa đã đầy đủ nhưng làm sao để học sinh u thích hơn mơn Lịch sử và có được sự
hiểu biết thì việc đó lại phụ thuộc vào giáo viên giảng dạy. Người GV cho dù có được
kiến thức chun sâu tới đâu nhưng nếu khơng có sự chuẩn bị cho bài dạy hay một kế
7


hoạch cụ thể thì cũng khơng thể giúp cho học sinh tiếp thu được những kiến thức cũng
như phát triển các năng lực mà các em cần phải có. Chính điều này đã đặt ra nhiệm vụ
cho mỗi giáo viên giảng dạy phải “biến tấu” làm thế nào cho những trang sách lịch sử
vừa hấp dẫn, thu hút học sinh mà lại vẫn đảm bảo đủ đủ kiến thức và hình thành cho
các em kỹ năng cần có.
Đổi mới phương pháp dạy học ở cấp THPT theo tinh thần dạy học tích cực, chủ
yếu là dạy học sinh cách tự học, tự đánh giá, đồng thời, hướng dẫn các em cách suy
nghĩ độc lập, sáng tạo, rèn kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tế… Câu hỏi đặt ra là
“Làm thế nào để giúp học sinh có cách tự học hiệu quả tốt nhất, đồng thời có thể phát
triển tư duy sáng tạo cho các em?”. Đây là một câu hỏi khá hóc búa vì thực tế hiện
nay, để tổ chức một giờ học trên lớp theo định hướng mới mà trong đó học sinh chủ

động tiếp nhận tri thức, thật sự khơng dễ dàng. Vì vậy kế hoạch bài dạy hay “giáo án”
của giáo viên hiện nay cần tiếp cận sát với những năng lực mà HS cần hình thành, để
hình thành những năng lực đó thì phải đặt ra các mục tiêu cho kiến thức, kỹ năng và
thái độ, từ đó xác định những hoạt động phù hợp để tiến hành cho học sinh thực hiện
hình thành những kỹ năng đó, dần dần qua các bài học, những hoạt động thường xuyên
sẽ giúp các em hình thành năng lực đó cho bản thân mình.
Là một sinh viên sư phạm sắp ra trường, tôi luôn trăn trở về những tiết học có thể
phát huy được nội lực của học sinh cũng như tạo ở các em niềm yêu thích, say mêm
mơn Lịch sử. Tơi ln mong mỏi mỗi tiết dạy của mình đều đem lại cho học sinh sự
hứng thú và thái độ tích cực học tập.
Trên thực tế địa bàn các trường THPT trên tồn quốc nói chung và trường THPT
Khoa học Giáo dục nói riêng thì việc đổi mới kế hoạch bài dạy theo định hướng phát
triển năng lực học sinh đã được triển khai với môn học Lịch sử, các em học sinh đã
được thực hành để hình thành và phát triển nhiều kỹ năng như giao tiếp, thuyết trình,
làm việc nhóm, hợp tác… thơng qua những giờ giảng dạy của các thầy cô môn Lịch
sử. Tuy nhiên một thực tế ở các trường phổ thơng là vẫn chưa có nhiều sự thay đổi về
phương pháp, phần nhiều các giáo viên vẫn còn dùng phương pháp thuyết trình, học
sinh tiếp thu bài một cách thụ động, chưa phát huy được sự chủ động và tích cực của
học sinh.
Vì vậy mục tiêu lên kế hoạch bài dạy không chỉ nhằm cung cấp đủ kiến thức cơ
bản cho học sinh mà bên cạnh đó cịn phải xác định rõ những kỹ năng, thái độ hình
8


thành. Sau đó từ mục tiêu bài học đã đề ra trên ba khía cạnh trên tổ chức hoạt động dạy
học để đạt được những mục tiêu đó. Từ đó có thể rút ra việc chuẩn bị kế hoạch bài dạy
theo hướng tiếp cận năng lực học sinh (NLHS) chính là đổi mới phương pháp dạy học
theo hướng tích cực hay còn gọi là phát triển năng lực cho học sinh (PTNLHS).
Vì vậy trong khóa luận này, tơi xin được phép trình bày quan điểm của mình
thơng qua những kế hoạch bài dạy dưới đây để có thể đóng góp một phần vào việc đổi

mới và nâng cao những kế hoạch bài dạy nhằm đáp ứng yêu cầu của thực tiễn đặt ra.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Trên thực tế đã có rất nhiều nghiên cứu hay các bài báo, hội thảo các cơng trình
khóa luận nghiên cứu về vấn đề xây dựng kế hoạch bài dạy theo định hướng phát triển
năng lực của học sinh.
Bắt đầu từ năm 2007, đã có những cơng trình nghiên cứu và bài viết về năng lực
lực của HS ở trường phổ thông. Theo tác giả Nguyễn Minh Phương trong cơng trình
nghiên cứu “Tổng quan về các khung năng lực cần đạt được ở học sinh trong mục tiêu
giáo dục phổ thơng” thì năng lực của học sinh được thể hiện ở khả năng thực hiện
hành động cá nhân trong việc giải quyết các nhiệm vụ học tạp, hoặc năng lực tiến hành
hoạt động học tập của cá nhân người học. Năng lực nói chung ln được xem xét
trong mối quan hệ với dạng hoạt động hoặc quan hệ nhất định nào đó.. Điều này có
nghĩa nghĩa là năng lực của học sinh sẽ là kết quả cuối cùng cần đạt được của q trình
giáo dục.
Tác giả Nguyễn Hữu Chí trong bài viết “Những đặc trưng cơ bản của chương
trình hiện đại” đăng tải trên tạp chí phát triển giáo dục số 4/2004 có nói cần phải
chuyển từ cách dạy tập trung vào kiến thức sang tập trung vào năng lực . Ông cho
rằng: “thay vì quá chú trọng truyền thụ kiến thức, cần quan tâm đặc biệt đến phát triển
năng lực của người học, tạp cho người học có khả năng tự chiếm lĩnh tri thức, có thể tự
phát hiện và giải quyết các vấn đề nảy sinh trong cuộc sống”. Chứng tỏ dạy học theo
định hướng phát triển năng lực học sinh là vấn đề cấp thiết của ngành giáo dục Việt
Nam hiện nay.
Trong bài viết “Hệ thống kỹ năng cần hình thành và phát triển cho học sinh
trong quá trình dạy học bộ môn Lịch sử ở trường trung học phổ thông” trong Kỷ yếu
hội thảo Quốc gia về dạy học Lịch sử ở trường trung học phổ thông của tác giả
Nguyễn Thị Cơi và Nguyễn Thị Thế Bình, các tác giả đã đưa ra quan điểm phân loại
9


các kỹ năng dựa vào quá trình nhận thức của học sinh sẽ có 10 loại kỹ năng chính: kỹ

năng tự học với sách giáo khoa Lịch sử, kỹ năng tự làm việc với tài liệu tham khảo, kỹ
năng tự học với đồ dùng trực quan, kỹ năng nghe giảng – tự ghi chép, kỹ năng tư duy
lịch sử, kỹ năng trả lời câu hỏi và tự đặt câu hỏi, kỹ năng ghi nhớ kiến thức lịch sử, kỹ
năng trình bày một vấn đề lịch sử, kỹ năng tự ôn tập và củng cố kiến thức lịch sử, kỹ
năng tự kiểm tra và đánh giá kết quả học tập lịch sử.
Cuốn “Phương pháp ôn tập Lịch sử ở trường trung học phổ thông – một số vấn
đề lý luận và thực tiễn” của tác giả Hoàng Thanh Tú đã chỉ ra rất rõ những kiến thức
mà học sinh cần phải đạt được, chỉ ra những ý tưởng, biện pháp, đề xuất thực tiễn phù
hợp với thực tiễn môn Lịch sử hiện nay ở các trường trung học phổ thông. Đồng thời
có những ví dụ cụ thể để làm rõ vấn đề lý luận. Có thể nói cuốn sách đã đề cập những
vấn đề hết sức thực tiễn, giúp ích cho việc giảng dạy của giáo viên.
Hay như cuốn “Phương pháp dạy học môn Lịch sử ở trường trung học phổ
thông” do tác giả Vũ Quang Hiển và Hoàng Thanh Tú đã giới thiệu một cách chi tiết
các phương pháp dạy học Lịch sử tích cực cùng với ví dụ chi tiết để làm đơn giản hóa
các khái niệm.
Cuốn “Dạy học tích hợp phát triển năng lực học sinh – Quyển 2” của trường Đại
học Sư phạm Hà Nội đã giới thiệu các chủ đề dạy tích hợp cũng như thiết kế các hoạt
động dạy và học, xây dựng các công cụ kiểm tra đánh giá để đo lường sự phát triển
năng lực của học sinh. Quyển sách đã cung cấp một số cơ sở lí luận cần thiết về dạy
học tích hợp theo định hướng phát triển năng lực bên cạnh đó cịn giới thiệu các chủ đề
tích hợp với các mức độ tích hợp khác nhau, đồng thời đưa ra kế hoạch bài dạy cụ thể
cho từng chủ đề đó với các phương pháp mới để hướng tới mục tiêu phất triển năng
lực của HS. Cuốn sách còn cung cấp một số KHBD mang tính chất hình mẫu, lựa chọn
các phương pháp phù hợp áp dụng một cách sáng tạo cho phần nội dung của chủ đề,
“đồng thời giúp GV có những cơ sở khoa học nhất định để từ đó chủ động, tự tin và
sáng tạo trong việc lựa chọn cách thức tổ chức dạy học các chủ đề tích hợp để đáp ứng
tốt nhất mục tiêu dạy học và sự phát triển đa dạng các năng lực của học sinh” [6, tr.5]
Cuốn “Dạy học theo chuẩn kiến thức – kỹ năng môn Lịch sử 10” của tác giả
Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Thế Bình và Bùi Đức Dũng đã định hướng chi tiết dạy
học nội dung lịch sử 10 theo chuẩn kiến thức, kỹ năng. Bên cạnh đó các tác giả cịn

10


cung cấp các thiết kế bài học trong chương trình lịch sử lớp 10 theo chuẩn kiến thức,
kỹ năng.
Trong bài viết “Một số biện pháp rèn luyện cho học sinh kỹ năng học tập môn
Lịch sử bằng phần mềm sơ đồ tư duy – Mind manager 9.0” trong Kỷ yếu hội thảo
Quốc gia về dạy học Lịch sử ở trường trung học phổ thông, tác giả Nguyễn Mạnh
Hưởng đã cung cấp khái niệm về sơ đồ tư duy, các bước để tạo lập sơ đồ tư duy, một
số biện pháp rèn luyện cho HS về kỹ năng lập sơ đồ tư duy cho môn Lịch sử bằng
phần mềm sơ đồ tư duy – Mind Manager 9.0. Đây là một hình thức học khơng mới
nhưng lại có nhiều hiệu quả khi áp dụng vào môn Lịch sử, phương pháp học này có
thể vừa tổng hợp kiến thức đồng thời hình thành cho HS những kỹ năng cần thiết trong
việc học tập.
Bài viết “Một số biện pháp đánh giá học tập nhóm trong dạy học Lịch sử ở
trường trung học phổ thông” trong Kỷ yếu hội thảo Quốc gia về dạy học Lịch sử ở
trường trung học phổ thông, tác giả Hà Thị Lịch đã cung cấp thực trạng đánh giá học
tập nhóm và một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng đánh giá học tập nhóm; để
có thể đánh giá một cách chính xác kết quả của phương pháp học tập bằng nhóm. Tác
giả đưa ra quan điểm rằng cần phối hợp hài hòa giữa đánh giá của GV với tự đánh giá
của HS trong học tập nhóm; tác giả cũng cung cấp một số hình thức đánh giá như:
đánh giá theo tiêu chí PIES, đánh giá theo cấu trúc STAD, cách đánh giá kết quả của
cá nhân nhóm theo nhóm Jigasaw. Đây là một tài liệu giới thiệu cho GV một số cách
đánh giá để từ đó thể nâng cao kết quả giảng dạy định hướng phát triển năng lực HS.
Tuy nhiên các nghiên cứu trên đều chưa đề cập đến một kế hoạch bài dạy cụ thể
the định hướng phát triển năng lực học sinh trong phần 2 của Lịch sử lớp 10. Vì vậy,
khóa luận của tơi xin được bổ sung chi tiết kế hoạch bài dạy trong phần 2 thuộc Lịch
sử lớp 10 theo định hướng năng lực học sinh.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài:

Đối tượng: quá trình xây dựng kế hoạch bài dạy theo hướng phát triển năng lực
học sinh
Phạm vi về nội dung: phần 2 Lịch sử lớp 10 THPT
Hình thức: tập trung vào bài học nội khóa
Địa bàn khảo sát thử nghiệm: trường THPT Khoa học Giáo dục

11


4. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu và ứng dụng các phương pháp giảng dạy theo hướng phát triển năng
lực học sinh nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, đồng thời rèn luyện và hình thành
cho các em học sinh các kỹ năng và hình thành năng lực học tập.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
Điều tra, khảo sát thực trạng về việc xây dựng KHBD theo hướng phát triển năng
lực HS ở trường THPT; mức độ hứng thú và nhu cầu tham gia của HS đối với tiết học
Lịch sử định hướng PTNLHS
Tổng quan cơ sở lý luận về xây dựng kế hoạch bài dạy theo hướng phát triển
năng lực của học sinh
Nghiên cứu nội dung và yêu cầu của phần Lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến
giữa thế kỷ XIX – Lớp 10
Xây dựng các KHBD theo hướng PTNLHS trong nội dung phần Lịch sử Việt
Nam từ nguồn gốc đến giữa thế kỷ XIX – Lớp 10
Áp dụng các phương pháp dạy học tích cực phù hợp với bài học để giảng dạy và
từ đó hình thành cho học sinh các năng lực trong học tập
Tiến hành thử nghiệm sư phạm nhằm xác định tính hiệu quả và khả thi của đề tài
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận
● Thu thập, đọc và phân tích các tài liệu về vấn đề xây dựng kế hoạch bài dạy
theo hướng phát triển năng lực của học sinh

● Phân tích nội dung phần Lịch sử Việt Năm từ nguồn gốc đến giữa thế kỷ XIX
– Lớp 10
6.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
● Tham khảo ý kiến của giáo viên hướng dẫn cũng như một số giáo viên đã có
kinh nghiệm dạy lớp 10
● Thăm dị ý kiến của học sinh về sự khoa học, hợp lí, sức thu hút của các bài
học được xây dựng bằng cá phương pháp dạy học nhằm phát triển năng lực học sinh
● Thử nghiệm sư phạm và đánh giá chất lượng học tập của các em sau khi giảng
dạy bằng các phương pháp định hướng phát triển năng lực học sinh
12


6.3. Phương pháp xử lý số liệu
● Sử dụng phương pháp thống kê toán học trong nghiên cứu khoa học sư phạm
ứng dụng để xử lý định lượng các số liệu, kết quả của việc điều tra và quá trình thử
nghiệm sư phạm để làm cơ sở cho những nhận xét, đánh giá và tính hiệu quả của đề
tài.
7. Đóng góp của đề tài
7.1. Về lý luận
Tổng quan cơ sở lý luận về xây dựng kế hoạch bài dạy theo hướng phát triển
năng lực học sinh
Nghiên cứu cách thức sử dụng phương pháp dạy học tích cực áp dụng vào việc
giảng dạy
7.2. Về thực tiễn
Ứng dụng các phương pháp dạy học tích cực vào bài giảng để nhằm phát triển
các năng lực cho học sinh
8. Cấu trúc của đề tài: Khóa luận gồm 2 chương
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc thiết kế bài dạy lịch sử theo hướng phát
triển năng lực học sinh trung học phổ thông
Chương 2:Xây dựng kế hoạch bài dạy phần lịch sử Việt Nam lớp 10 theo hướng phát

triển năng lực học sinh (chương trình chuẩn)

13


CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC THIẾT KẾ BÀI
DẠY LỊCH SỬ THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH THPT
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Quan niệm về thiết kế bài dạy theo hướng phát triển năng lực
• Khái niệm năng lực
Khái niệm năng lực trong tiếng Anh là “ability” hay “capability”. Theo từ
điển Tiếng Việt, năng lực được định nghĩa là phẩm chất tâm lý và sinh lý tạo cho con
người khả năng hoàn thành một hoạt động nào đó với chất lượng cao, hay “khả năng
làm việc tốt”[14, tr.676]. Hay như theo Từ điển Giáo dục học giải thích: “Năng lực là
khả năng được hình thành hoặc phát triển cho phép một con người đạt được thành
cơng trong một hoạt động thể lực, trí lực hoặc nghề nghiệp” [15, tr.272]
Theo OECD (Tổ chức các nước kinh tế phát triển) (2002) thì “Năng lực là khả
năng cá nhân đáp ứng các yêu cầu phức hợp và thực hiện thành công nhiệm vụ trong
một bối cảnh cụ thể” [2, tr.12]
Hay theo Bernd Meier, Nguyễn Văn Cường (2005), “Năng lực là một thuộc tính
tâm lý phức hợp, là điểm hội tụ của nhiều yếu tố như tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, kinh
nghiệm, sự sẵn sàng hành động và trách nhiệm đạo đức” [16,tr.22]
Năng lực của học sinh là một cấu trúc động (trừu tượng), có tính mở, đa thành tố,
đa tầng bậc, hàm chứa trong nó không chỉ là kiến thức, kỹ năng… mà cả niềm tin, giá
trị, trách nhiệm xã hội… thể hiện ở tính sẵn sàng hành động của các em trong môi
trường học tập phổ thông và những điều kiện thực tế đang thay đổi của xã hội.
Theo qui định của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc đánh giá HS theo định hướng
PTNL đầu ra sau 2015 thì có tất cả 9 năng lực chung đối với HS phổ thông (1. Năng
lực tự học, 2. Năng lực giải quyết vấn đề, 3. Năng lực tư duy, 4. Năng lực tự quản lý,
5. Năng lực giao tiếp, 6. Năng lực hợp tác, 7. Năng lực sử dụng công nghệ thông tin và

truyền thông, 8. Năng lực sử dụng ngôn ngữ, 9. Năng lực tính tốn). Trên cơ sở những
năng lực hung, các môn học cũng được xác định các năng lực chuyên biệt; đối với bộ
môn Lịch sử ở bậc THPT đã xác định 7 năng lực chuyên biệt như sau: 1. Năng lực tái
hiện sự kiện, hiện tương, nhân vật; 2. Năng lực xác định và giải quyết mối liên hệ; 3.
Năng lực thực hành với đồ dùng trực quan; 4. Năng lực so sánh, phân tích, phản biện,
khái qt hóa; 5. Năng lực nhận xét, đánh giá, rút ra bài học lịch sử từ những sự kiện,
hiện tượng, vấn đề lịch sử, nhân vật; 6. Năng lực thể hiện thái độ, xúc cảm, hành vi; 7.
14


Năng lực vận dụng, liên hệ kiến thức lịch sử đã học để giải quyết những vấn đề thực
tiễn đặt ra.
Như vậy, thơng qua giảng dạy GV phải có trách nhiệm giúp các em khơng chỉ
tích lũy kiến thức, kinh nghiệm mà cịn trong q trình tích lũy đó dần hình thành và
phát triển các năng lực, để các em có đủ bản lĩnh, phẩm chất để trở thành một cơng
dân tốt.
• Quan niệm về kế hoạch bài dạy phát triển năng lực HS
Quan niệm về kế hoạch bài dạy hay còn gọi là giáo án từ lâu đã được xác định
là “bản kế hoạch của một tiết lên lớp trong đó nêu rõ các bước chủ yếu trong cơng việc
của thầy giáo và học sinh trên lớp, đồng thời cũng nêu được một cách vắn tắt nội dung
và phương pháp của cơng việc đó nhằm đạt được mục đích cụ thể và rõ ràng mà thầy
giáo xác định trước theo yêu cầu của chương trình học [2, tr.39].Quan điểm giáo dục
ngày nay đã được đổi mới và có phần cải tiến hơn so với quan niệm trước kia, kế hoạch
bài dạy là kế hoạch bao gồm mục tiêu, nội dung, phương pháp giảng dạy và cách thức
tổ chức hoạt động của cả giáo viên và học sinh.
Như vậy kế hoạch bài dạy theo hướng phát triển năng lực học sinh theo quan
điểm đổi mới giáo dục hiện nay thì kế hoạch bài dạy phải theo hướng tích cực hóa hoạt
động giảng dạy, chủ thể học tập phải hướng vào học sinh. Kế hoạch bài dạy được soạn
bắt đầu từ việc xác định các mục tiêu cần đạt của bài học, từ các mục tiêu đó giáo viên
sẽ chuẩn bị các hoạt động học tập để giúp học sinh đạt được những mục tiêu đã đề ra ở

bài học về các mặt kiến thức, kỹ năng, thái độ từ đó hình thành các kỹ năng và phát
triển năng lực của bản thân.
1.1.2. Quan niệm về thiết kế bài dạy Lịch sử theo hướng phát triển năng lực
học sinh ở cấp THPT
Theo cơ sở lý luận về kế hoạch bài dạy phát triển năng lực của học sinh khi áp
dụng vào thực tiễn, kế hoạch bài dạy (KHBD) theo hướng PTNLHS là một bản thiết
kế hoạch xác định mục tiêu cần đạt về kiến thức, kỹ năng và thái độ, định hướng các
năng lực hình thành và phét triển. Sau đó là một số chuẩn bị về mặt phương tiện, tài
liệu tham khảo, bản đồ, lược đồ, hình ảnh, video… của GV, đối với HS có thể là bài
tập hoặc sản phẩm chuẩn bị. Sau đó là các hoạt động thiết kế từ mục Kiểm tra bài cũ
rồi tới các hoạt động được thiết kế để HS hoạt động nhằm đạt được các mục tiêu về
kiến thức, kỹ năng và thái độ.
15


Có thể nói cốt lõi của KHBD theo hướng PTNLHS chính là các hoạt động mà
GV thiết kế cho các mục tiêu của bài học nhằm giúp HS thực hiện và đạt được các
mục tiêu. Các hoạt động này phải có tính tích cực, tạo được hứng thú học tập ở HS, để
HS có động lực để cố gắng theo đuổi các mục tiêu mà GV đặt ra trong bài học. Khi đó
GV có vai trị là người xây dựng kế hoạch, tổ chức, kích thích sự hứng thú, hướng dẫn
hoạt động nhận thức của HS, là người trọng tài, hỗ trợ và giúp đỡ kịp thời cho HS. GV
phải có trách nhiệm thực hiện hết vai trị của mình để đảm bảo chất lượng bài học. Yếu
tố quan trọng để đảm bảo chất lượng của bài học và các kỹ năng, thái độ được hình
thành thơng qua bài học chính là HS, HS có vai trị quyết định tính thành công hay thất
bại của giờ học PTNL.
Cuối cùng là phần sơ kết bài học, củng cố bài học và phần phụ lục; phần sơ kết
bài học là phần GV đưa ra kết luận chung về bài học; phần củng cố bài học là phần
GV giúp HS củng cố kiến thức bằng cách đặt thêm câu hỏi hay yêu cầu HS làm bài
tập; phần phụ lục là phần GV đưa các phần trích dẫn lịch sử, câu chuyện lịch sử…
1.2. Thực tiễn của việc thiết kế bài dạy Lịch sử theo hướng phát triển năng lực

học sinh THPT
1.2.1.

Mục đích, nội dung điều tra khảo sát

Trong lộ trình đổi mới phương pháp giảng dạy ở trường THPT, thì mơn Lịch sử
những năm gần đây đã có những chuyển biến rất tích cực, nâng cao được chất lượng
giảng dạy và phương pháp. Tuy nhiên vẫn còn một thực tế tồn tại là học sinh không
hứng thú với việc học môn Lịch sử. Việc tiến hành khảo sát thực trạng và nhu cầu đối
với phương pháp dạy học Lịch sử theo hướng phát triển năng lực của học sinh là việc
cần thiết, để học sinh có tiếng nói, thể hiện mong muốn của mình với phương pháp
giảng dạy mơn Lịch sử.
Như vậy kết quả của việc khảo sát sẽ là cơ sở đưa ra những yêu cầu mang tính
thực tiễn, những cách giải quyết, nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử. Trong
đó nhấn mạnh phương pháp giảng dạy hướng đến phát triển năng lực của học sinh ở
trường THPT.
Địa điểm khảo sát được tiến hành ở trường THPT Khoa học Giáo dục (Hà Nội)
Phương pháp tiến hành khảo sát: khảo sát bằng phiếu khảo sát ý kiến 4 GV và 78
HS trường THPT Khoa học Giáo dục (Hà Nội)

16


Nội dung khảo sát tập trung vào các vấn đề sau:
Đối với giáo viên: quan niệm của giáo viên về một giáo án theo hướng phát triển
năng lực của học sinh, những tiêu chí cần đạt và mức độ thường xuyên giáo viên
chuẩn bị giáo án một bài dạy phát triển năng lực học sinh, những hoạt động giáo viên
tổ chức, các sản phẩm học tập và tiêu chí đánh giá sản phẩm đó mà giáo viên yêu cầu
trong bài giảng theo hướng phát triển năng lực học sinh. Tiếp theo đó là mức độ hứng
thú của học sinh mà giáo viên quan sát được, những tài liệu mà thầy/cô từng tham

khảo có ích cho việc chuẩn bị kế hoạch bài dạy. Cuối cùng là những thuận lợi và khó
khăn của giáo viên khi chuẩn bị bài dạy theo hướng phát triển năng lực học sinh, đề
xuất của giáo viên.
Đối với học sinh, nội dung khảo sát tập trung tìm hiểu nhận thức của học sinh về
quan niệm bài dạy phát triển năng lực; mức độ yêu thích đối với tiết học Lịch sử
truyền thống và đổi mới; những năng lực mà học sinh cho là cần thiết và muốn phát
triển trong tiết học; mức độ thường xuyên thay đổi các hoạt động giảng dạy của giáo
viên; cách àm giáo viên hướng dẫn các hoạt động; có nắm vững kiến thức sau khi hoạt
động khoong và sản phẩm học tập mà giáo viên u cầu có hữu ích cho việc phát triển
năng lực của học sinh hay không và đề xuất của học sinh
1.2.2.

Kết quả khảo sát

Điều tra khảo sát ở trường THPT Khoa học Giáo dục (Hà Nội) gồm có 4 phiếu
thăm dị ý kiến giáo viên và 78 phiếu thăm dò ý kiến học sinh và thu được kết quả như
sau:
a. Quan niệm và nhu cầu của giáo viên và học sinh về bài giảng theo hướng phát
triển năng lực học sinh
- Quan niệm của giáo viên và học sinh về khái niệm của một bài dạy theo hướng
phát triển năng lực học sinh
- Ý kiến của học sinh về sự cần thiết, nhu cầu tham gia bài dạy PTNLHS
Tất cả các ý kiến được thống kê trong bàng 1 dưới đây

17


Bảng 1.1: Quan niệm về tiết học PTNLHS của HS và GV
Nội dung khảo sát

Trả lời
HS (tỉ lệ)

GV (tỉ lệ)

Quan niệm về tiết học PTNLHS?
Là tiết học sau khi học xong HS có khả năng nhắc 15.8%

0%

lại kiến thức của bài học đó
Là tiết học mà HS thích thú vì vừa được học vừa 3.5%

0%

được chơi
Là tiết học mà HS được phát triển các kỹ năng của 80.7%

100%

bản thân thông qua các hoạt động tìm hiểu nội dung
bài học
Như vậy đa phần học sinh đều hiểu rõ về tiết học PTNL mà các em tham gia, chỉ
có số ít HS cho rằng tiết học PTNL là tiết học theo định nghĩa “vừa học, vừa chơi”.
Bên cạnh đó thì nhu cầu tham gia tiết học PTNL rất cao chiếm đến 70/78 phiếu
(89.7%); điều đó chứng tỏ ý thức cao của các em về việc phát triển năng lực của bản
thân mình. Và tất cả các giáo viên cũng đều nắm rõ khái niệm của tiết học PTNLHS,
chứng tỏ các GV đều nhận thức được tầm quan trọng của tiết học PTNLHS.
Bên cạnh đó, phiếu khảo sát cịn đưa ra kết quả về ý kiến của HS có cấn thiết học
mơn Lịch sử hay khơng thì 90.5% HS cho rằng việc học Lịch sử là cần thiết và 9.5%

HS cho rằng học Lịch sử không cần thiết. Và đa phần học sinh (87%) thích tiết học
theo phương pháp mới: học sinh được hoạt động để tìm hiểu các kiến thức mới; chỉ có
13% HS thích tiết học theo phương pháp truyền thống: GV đọc và HS chép bài. Chứng
tỏ môn Lịch sử đối với các em rất quan trọng và các em cũng đã ý thức được rằng việc
học môn Lịch sử là điều rất cần thiết.
b. Tần suất GV thay đổi các hoạt động dạy trên lớp
Nội dung khảo sát tập trung vào việc khảo sát ý kiến của HS về mức độ thường
xuyên thay đổi mà mức độ hiệu quả của các hoạt động mà GV thực hiện trong bài dạy.
Bảng 1.2: Tần suất và mức độ hiệu quả của các hoạt động học tập trên lớp

18


Nội dung khảo sát

HS trả lời
Có

Khơng

Bạn có thường xun được hoạt động trong các tiết học Lịch sử trên lớp 81.1% 18.9%
khơng?
GV có thường xun thay đổi các hoạt động trong tiết học Lịch sử hay 66%

34%

không?
Các hoạt động mà GV sử dụng có hiệu quả khơng?

85%

15%

GV có thường xun tạo cơ hội cho bạn hoạt động, phát triển năng lực 85%

15%

khơng?
Bạn có thích được hoạt động tự tìm hiểu các kiến thức mới của bài học 85%

15%

Lịch sử hay khơng?
Bạn có hiểu rõ và nắm được kiến thức sau khi tham gia hoạt động khơng?

87%

13%

Có thế kết luận rằng đa phần HS đều thích tự mình tìm hiểu kiến thức bài mới,
cũng đa phần HS được tham gia các hoạt động và thấy nó có hữu ích với bản thân
mình. Tuy nhiên GV cũng cần chú ý hơn trong việc thay đổi các hoạt động học tập sao
cho phong phú hơn.
Thông qua các phương pháp hoạt động trong tiết học thì phần lớn HS đều nắm
vững các kiến thức đã học, trong khi đó chỉ có số ít HS trả lời là không hiểu, tuy nhiên
chúng ta cũng cần chú ý và tìm cách lơi kéo được hầu như các HS vào tiết học như vậy
mới đem lại hiệu quả cao nhất.
Điều tra tỷ lệ các hoạt động mà HS hứng thú sẽ cho biết HS mong muốn hay
hứng thú với hoạt động nào nhất, các tỷ lệ tương ứng với các hoạt động mà tôi điều tra
sẽ được thống kê dưới đây

Bảng 1.3: Mức độ hứng thú của HS đối với các hoạt động trong tiết học
Các hoạt động trong tiết học

Tỷ lệ HS hứng thú

Thuyết trình

51%

Hoạt động nhóm

69.8%

Làm việc độc lập

38%

Câu hỏi nhanh

51%

Nhận xét, phân tích, đánh giá

69.8%
19


Được sử dụng đồ dùng trực quan

24.5%

Dựa vào số liệu khảo sát trên có thể nói rằng hầu hết HS đều hứng thú với các
hoạt động học tập mang tính chất định hướng PTNLHS. Đặc biệt 2 hoạt động mà HS
hứng thú nhất là hoạt động nhóm và nhận xét phân tích các sự kiện. Tiếp theo là 2 hoạt
động thuyết trình và câu hỏi nhanh. Cuối cùng lần lượt là làm việc độ lập và được sử
dụng đồ dùng trực quan. Có thể thấy 4 hoạt động được HS u thích nhất chính là các
hoạt động có tính chất mạnh để PTNLHS; hoạt động hoạt động nhóm là hoạt động có
thể phát triển năng lực giao tiếp và năng lực hợp tác; hoạt động nhận xét phân tích và
đánh giá phát triển năng lực phân tích và nhận xét trong năng lực thực hành bộ mơn;
hoạt động thuyết trình phát triển năng lực thuyết trình, tính cách tự tin và cả năng lực
quản lý, sắp xếp kiến thức; cuối cùng là hoạt động câu hỏi nhanh hay được biết đến là
phương pháp có tên “Brain-storm”, bằng phương pháp này sẽ giúp HS có sự tư duy
nhanh nhẹn khi suy nghĩ một vấn đề, có khả năng phản ứng nhanh với các vấn đề mà
bản thân gặp phải.
c. Các loại năng lực mà học sinh mong muốn được phát triển
Nội dung khảo sát tập trung vào các loại kỹ năng mà các em cho là quan trọng và
muốn được phát triển trong tiết học Lịch sử được thống kê tại bảng 4.
Bảng 1.4: Các loại năng lực HS muốn phát triển trong tiết học PTNL môn Lịch
sử
Các loại năng lực

Tỉ lệ HS muốn phát triển/cải thiện

NL nhận thức và tích cực hóa bản 52.8%
thân
NL sáng tạo và khám phá

60.4%

NL giải quyết vấn đề

69.8%

NL giáo tiếp và hợp tác

84.9%

NL thuyết trình

70.3%

Như vậy qua thống kê có thể thấy HS đã có nhận thức rất rõ ràng về việc phát
triển các năng lực của bản thân, bên cạnh đó cịn hiểu rõ bản thân muốn phát triển/ cải
thiện năng lực gì. Có thể nói thơng qua khảo sát đã đưa ra số liệu cụ thể cũng như

20


những con số cho thấy HS rất cần phát triển những năng lực trên để hoàn thiện bản
thân và qua đó cũng cho thấy sự quan trọng của tiết học PTNLHS.
d. Những thuận lợi, khó khăn của GV khi chuẩn bị bài dạy theo hướng PTNLHS
và những đề xuất của GV và HS
Bảng 1.5: Những thuận lợi, khó khăn của GV khi chuẩn bị bài dạy theo hướng
PTNLHS
GV trả lời
Nội dung khảo sát

Tỉ lệ

Số phiếu

Thuận lợi
HS hứng thú và có điều kiện phát triển năng lực của mình

4

100%

Tăng cường sự hợp tác giữa GV và HS, HS với HS

4

100%

HS có cơ hội huy động được kiến thức, kỹ năng của bản thân để từ đó 4

100%

phát triển năng lực, phát huy tiềm năng của bản thân
Tạo bầu khơng khí học tập sôi nổi, thân thiện, HS nắm được kiến thức 4

100%

một cách sâu sắc
Có điều kiện sử dụng nhiều phương tiện, cách thức khác nhau để dạy học

3

75%

GV cần nhiều thời gian để nghiên cứu, chuẩn bị và tổ chức các hoạt động

4

100%

Tốn nhiều kinh phí khi tổ chức

0

0%

Có nhiều hạn chế đối với việc tổ chức ở một số nơi (vùng sâu vùng xa)

4

100%

Khó khăn

Qua bảng trên ta có thể thấy đa phần các GV đều nhận thức rõ những khó khăn
và thuận lợi khi chuẩn bị bài dạy theo hướng PTNL của HS, những cũng nhận thấy
những ưu điểm nổi trội của phương thức giảng dạy này rất hữu ích và quan trọng đối
với HS.
Đề xuất của GV để nâng cao chất lượng chuẩn bị các bài giảng theo hướng
PTNLHS có 2 ý kiến: Căn cứ vào đối tượng HS và căn cứ vào mục tiêu dạy học

21


Đề xuất của HS để nâng cao chất lượng chuẩn bị các bài giảng theo hướng

PTNLHS: tổ chức nhiều hoạt động hơn; các hoạt động cần phong phú hơn; tìm hiểu
video lịch sử, sách, bản đồ; phuong pháp bảng tổng kết kiến thức
1.2.3.

Khái quát thực trạng

Từ kết quả khảo sát đối với HS và GV cho thấy sự cần thiết của việc chuẩn bị kế
hoạch bài dạy theo hướng PTNLHS và như cầu của HS đối với công việc này. Hầu hết
các GV đều hiểu rõ và nhận thức được tầm quan trọng của viêcj giảng dạy theo hướng
PTNL của HS. Và đối với HS, các em đều cảm thấy cần thiết và muốn tham gia các
tiết học PTNL của bản thân mình.
Từ cơ sở lý luận và thực tiễn đã được khảo sát, tôi hy vọng cách thức chuẩn bị
bài giảng theo hướng PTNLHS trong kháo luận này sẽ góp phần hữu ích vào việc phát
huy NL của HS để nâng cao hiệu quả giảng dạy môn Lịch sử ở các trường THPT.

22


TIỂU KẾT CHƯƠNG 1
Chương 1 đã tập trung tìm hiểu và trình bày một số vấn đề lý luận và cơ
sở thực tiễn của việc chuẩn bị kế hoạch bài dạy theo hướng PTNLHS thoogn qua phần
Lịch sử Việt Nam từ khởi nguồn đến giữa thế kỷ XIX.
Trình bày các khái niệm về “năng lực”, “KHBD theo định hướng
PTNLHS”, khẳng định vai trò quan trọng và cần thiết của việc đó trong mơn học Lịch
sử, đồng thời đưa ra những chứng cớ thực tiễn về việc chuẩn bị bài dạy theo định
hướng PTNLHS.
Đổi mới phương pháp giảng dạy hiện nay là yêu cầu cấp thiết của Giáo
dục Việt Nam, đưa phương tiện kỹ thuật hiện đại, những phương pháp tích cực phát
huy các năng lực của HS vào giảng dạy là một trong những điều quan trọng nhất. Qua
quá trình tìm hiểu và khảo sát, để đưa ra những con số và nhận xét về phương pháp,

cách thức GV sử dụng, mức độ hứng thú của HS, tần suất thay đổi các phương pháp
chính là những cơ sở quan trọng để tôi thực hiện đề tài.

23


CHƯƠNG 2: XÂY DỰNG KẾ HOẠCH BÀI DẠY PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM
LỚP 10 THEO HƯỚNG THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
HỌC SINH (CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN)
2.1.

Vị trí, mục tiêu, nội dung cơ bản của phần Lịch sử Việt Nam từ khởi

nguồn đến giữa thế kỷ XIX lớp 10
2.1.1.

Vị trí của phần Lịch sử Việt Nam từ khởi nguồn đến giữa thế kỷ XIX

Lịch sử lớp 10
Môn học Lịch sử là môn học quan trọng thuộc ngành khoa học xã hội và nhân
văn, có vai trị quan trọng trong việc giáo dục và hình thành ở học sinh các kỹ năng,
năng lực cần có của để trở thành một cơng dân tốt và có khả năng thích ứng với các
nền văn hóa khác trên thế giới. Với những phẩm chất như năng động, tự tin, hiểu và tự
hào về lịch sử dân tộc, mơn học Lịch sử góp phần khơng nhỏ vào việc hình thành cách
suy nghĩ, cách tư duy, hình thành nhân sinh quan đúng đắn và bên cạnh đó giáo dục
truyển thống yêu quê hương đất nước, kính trọng cha ông đã gây dựng và bảo vệ nên
đất nước ngày nay, căm thù giặc và quyết tâm chiến đấu vì độc lập tự do của Tổ Quốc.
Phần lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến giữa thế kỷ XIX thuộc học kỳ 2 của lớp
10 Trung học phổ thông (chương trình chuẩn), giúp học sinh nắm rõ những vấn đề chủ
yếu của lịch sử dân tộc từ khi dựng nước sơ khai khởi nguồn, trải qua 2 văn minh là

Văn Lang – Âu Lạc và Đại Việt, đất nước phát triển rực rỡ, đến khi nhà nước phong
kiến ngày càng suy yếu, thì thực dân Pháp xâm lược nước ta và kết cục không tránh
khỏi là nước ta đã rơi vào ách đô hộ của thực dân Pháp.
Phần lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến giữa thế kỷ XIX đã được học rất chi tiết
từ thời Trung học cơ sở, nhưng phần nội dung này trên cấp Trung học phổ thông đã
được hệ thống lại ngắn gọn và có tính chất khái qt, mang đến cái nhìn tồn cảnh về
bức tranh Lịch sử Việt Nam từ khi dựng nước, trải qua các thời kỳ xây dựng và bảo vệ
đất nước, cho đến khi nhà nước phong kiến suy yếu và nước ta rơi vào tay thực dân
Pháp. Đây là phần kiến thức quan trọng không thể thiếu trong kỳ thi học kỳ 2 lớp 10,
những chương trình lịch sử trên truyền hình. Do vậy giai đoạn lịch sử Việt Nam từ
khởi nguồn đến giữa thế kỷ XIX là một phần kiến thức quan trọng trong cả quá trình
lịch sử Việt Nam.

24


2.1.2.

Mục tiêu của phần Lịch sử Việt Nam từ khởi nguồn đến giữa thế kỷ

XIX Lịch sử lớp 10
Mục tiêu ở phần học này là học sinh được cung cấp đầy đủ kiến thức trong giai
đoạn từ khởi nguồn cho đến giữa thế kỷ XIX, những giai đoạn chính của lịch sử Việt
Nam trong quá trình dựng nước và giữ nước, các sự kiện chính mang tính chất tiêu
biểu đánh dấu những bước chuyển đổi của các nhà nước phong kiến và sự phát triển
rực rỡ của nền văm minh Văn Lang – Âu Lạc và nền văn minh Đại Việt.
❖

Mục tiêu về kiến thức: trình bày được những kiến thức cơ bản một

cách có hệ thống trong giai đoạn đất nước Việt Nam từ khởi nguồn đến giữa thế
kỷ XIX.
➢

Việt Nam từ nguồn gốc đến thế kỷ X:

Trình bày được q trình hình thành của cơng xã thị tộc (văn hóa Sơn Vi) và sự
phát triển của cơng xã thị tộc (văn hóa Hịa Bình, “cuộc cách mạng đá mới”).
Trình bày được ý nghĩa ra đời của thuật luyện kim và những đặc điểm chính về
cuộc sống của các bộ lạc Phùng Nguyên, Sa Huỳnh, Đồng Nai.
Trình bày được những nét khái quát về tình hình kinh tế, văn hố, xã hội của các
quốc gia Cham-pa và Phù Nam.
Trình bày được những nét chính (thời gian, địa bàn diễn ra, thành phần tham gia,
người lãnh đạo, ý nghĩa) của một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu: khởi nghĩa Hai Bà
Trưng, cuộc khởi nghĩa Lý Bí và sự thành lập nước Vạn Xuân, cuộc khởi nghĩa Khúc
Thừa Dụ, Ngô Quyền và chiến thắng Bạch Đằng.
Tóm tắt được q trình hình thành quốc gia Văn Lang, Âu Lạc và tình hình kinh
tế, xã hội của 2 quốc gia cổ đại trên
Phân tích được mục đích và sự ảnh hưởng của các chính sách cai trị của các triều
đại phong kiến phương Bắc
Đánh giá được vai trò lãnh đạo cuả các anh hùng dân tộc
Chứng minh được Việt Nam là nơi mà con người xuất hiện từ sớm qua các chứng
cứ khoa học
Chứng minh được tính liên tục, rộng lớn của các cuộc đấu tranh giành độc lập
của dân tộc ta

25