Pháp luật về bảo vệ quyền lợi của lao động nữ việt nam khi làm việc ở nước ngoài

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

HÀ THỊ NGUYỆT QUẾ

PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ QUYỀN LỢI
CỦA LAO ĐỘNG NỮ VIỆT NAM KHI LÀM VIỆC
Ở NƢỚC NGOÀI
Chuyên ngành: Luâ ̣t Quố c tế
Mã số

: 60 38 60

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ NHƢ MAI

HÀ NỘI – 2013


MỤC LỤC
Lời cam đoan ..............................................................................................................
Mục lục ....................................................................................................................
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
Chƣơng 1: TỔNG QUAN VỀ LAO ĐỘNG NỮ VIỆT NAM LÀM VIỆC
Ở NƢỚC NGOÀI .................................................................................................. 10
1.1. Thực trạng lao động nữ Việt Nam làm việc ở nước ngồi............................... 10
1.1.1. Hình thức làm việc ........................................................................................ 10
1.1.2. Đặc điểm của lao động nữ Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài ................... 12
1.1.3. Thực trạng lao động nữ tại một số thị trường lao động nước ngoài ............. 13
1.2. Sự cần thiết bảo vệ quyền lợi của lao động nữ làm việc ở nước ngoài ........... 18

1.3. Một số vấn đề hạn chế ảnh hưởng đến quyền lợi của lao động nữ Việt
Nam khi làm việc ở nước ngoài .............................................................................. 20
1.4.Nguyên nhân ..................................................................................................... 23
1.5. Cơ sở pháp lý bảo vệ quyền lợi của lao động nữ Việt Nam ở nước ngoài ...... 23
Chƣơng 2: QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VÀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ
BẢO VỆ LAO ĐỘNG NỮ VIỆT NAM LÀM VIỆC Ở NƢỚC NGOÀI ......... 25
2.1. Quy định pháp luật ........................................................................................... 25
2.1.1. Pháp luật Việt Nam ....................................................................................... 25
2.1.2. Pháp luật quốc tế ........................................................................................... 41
2.1.2.1. Các công ước quốc tế ................................................................................. 41
2.1.2.2. Pháp luật một số nước ................................................................................ 46
2.2. Hoạt động quản lý nhà nước về lao động đi làm việc ở nước ngoài................ 49
2.2.1. Nội dung quản lý nhà nước về người lao động đi làm việc ở nước ngoài .... 49
2.2.2. Cơ quan quản lý nhà nước về người lao động đi làm việc ở nước ngoài ..... 50
2.3. Một số biện pháp bảo vệ quyền lợi của lao động nữ ở nước ngoài ................. 53


2.4. Thực tiễn ở một số quốc gia trong hoạt động quản lý lao động nước ngoài và
bảo vệ lao động ở nước ngoài ................................................................................. 65
Chƣơng 3: THỰC TRẠNG THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ
LAO ĐỘNG NỮ VIỆT NAM LÀM VIỆC Ở NƢỚC NGOÀI .
PHƢƠNG HƢỚNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN .................... 71
3.1. Thực trạng thực thi pháp luật bảo vệ lao động nữ làm việc ở nước ngoài....... 71
3.1.1. Kết quả đạt được ........................................................................................... 71
3.1.2. Vấn đề hạn chế đang tồn tại .......................................................................... 72
3.1.2.1. Quy định của pháp luật .............................................................................. 72
3.1.2.2. Thực thi pháp luật ...................................................................................... 74
3.1.3. Nguyên nhân ................................................................................................. 75
3.2. Phương hướng hoàn thiện ................................................................................ 78
3.3. Đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật và thực thi pháp luật .......................... 81

3.3.1. Hoàn thiện pháp luật về lao động.................................................................. 81
3.3.2. Công tác thực thi pháp luật ........................................................................... 83
3.3.3. Vấn đề giải quyết tranh chấp, xử lý vi phạm ................................................ 87
KẾT LUẬN ............................................................................................................ 89
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 91


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong những năm gầ n đây, xu hướng hô ̣i nhâ ̣p của đấ t nước đang diễn ra
mạnh mẽ trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. Quan hệ hơ ̣p tác quố c tế về
lao đô ̣ng giữa Viê ̣t Nam với nhiề u quố c gia, vùng lãnh thổ trên thế giới cũng
được mở rộng và mang lại hiệu quả kinh tế xã hội rất lớn. Thông qua hoạt
động xuất khẩu lao động, Việt Nam đã đưa hàng trăm ngàn lượt lao động đi
làm việc ở nước ngoài, trong đó lao động nữ chiếm tỷ lệ khá lớn. Số lượng lao
động Việt Nam nói chung và lao động nữ đi làm việc ở nước ngoài ngày càng
tăng theo thời gian và theo cả nhu cầu của cuộc sống. Khách quan nhìn nhận
thì việc người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài đã mang đến sự
đổi thay rõ rệt về đời sống kinh tế của họ và gia đình, giải quyết việc làm và
đóng góp đáng kể đối với nền kinh tế quốc dân. Mặt khác trong q trình làm
việc tại nước ngồi người lao động cũng được tiếp xúc với công nghệ sản xuất
hiện đại, cải thiện tay nghề, nền văn hóa đa dạng của thế giới giúp nâng cao
chất lượng lao động.
Lao đô ̣ng nữ chiế m tỷ lê ̣ lớn trong tổ ng số người lao đô ̣ng Viê ̣t Nam đi
làm việc ở nước ngồi . Hiện Việt Nam có khoảng 500.000 lao đô ̣ng đang làm
việc tại hơn 40 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, trong đó lao động nữ
chiếm tỷ lê ̣ khoảng 30%. Từ năm 2000 đến 2010, đã có 213 nghìn lao động
nữ đi làm việc ở nước ngồi. Trong số đó, lao động nữ làm việc tập trung làm
việc chủ yếu ở một số thi ̣trường trọng điểm là Đài Loan (Trung Quốc)
khoảng 61%, Malaysia trên 20%, Macao (Trung Quốc) 3,6%, số còn lại phân

tán ở các thị trường lao động khác [9].
Hiệu quả kinh tế từ việc lao động nữ làm việc ở nước ngồi theo các
chương trình xuất khẩu lao động trong thời gian qua khá rõ nét. Đời sống gia
đình người lao động ổn định, sung túc hơn, con cái được đi học đầy đủ,...
1


Tuy nhiên do nhu cầu của người lao động đi làm việc ở nước ngoài ngày
càng nhiều, lợi nhuận thu được từ việc đưa người lao động ra nước ngoài làm
việc rất lớn nên ngày càng có nhiều doanh nghiệp dịch vụ xuất khẩu lao động
được mở ra và hoạt động trên khắp các tỉnh, thành phố. Mục tiêu của hầu hết
các doanh nghiệp này là tìm kiếm nguồn lao động có nhu cầu để đưa đi làm
việc ở một số thị trường nước ngoài. Tuy nhiên, sự phát triển quá nóng của
hoạt động xuất khẩu lao động trong thời gian gần đây nên một số doanh
nghiệp dịch vụ đã lợi dụng tình hình để trục lợi, thiếu trách nhiệm dẫn đến các
hệ lụy không mong muốn từ hoạt động này.
Bên cạnh các chương trình đưa người đi làm việc ở nước ngồi thành
cơng thì trên thực tế cũng đã phát sinh những mặt trái từ hoạt động đưa người
lao động đi làm việc ở nước ngồi. Trong đó, lao động nữ là đối tượng dễ bị
tổn thương nhất và phải đối mặt với những thiệt thòi và rủi ro nhiều hơn so
với lao động nam giới. Đã có nhiều trường hợp lao động nữ phải làm việc
trong điề u kiê ̣n khơng đảm bảo thiếu an tồn dẫn đến tai nạn lao động , bê ̣nh
nghề nghiê ̣p; chế đô ̣ bảo hiể m xã hô ̣i và y tế khơng có hoặc khơng được thực
hiện đúng; thời gian làm viê ̣c dài , bị chủ sử dụng lao động trả lương hoặc trả
lương không đúng thỏa thuận , bị bạo hành gia đình, bỏ rơi , lạm dụng tình
dục....thâ ̣m chí trong thời gian qua đã có mơ ̣t số lao đô ̣ng nữ bi ̣chủ sử du ̣ng
lao đô ̣ng hành hung gây thương tâ ̣t hoă ̣c bi ̣ chế t. Ngoài ra, một số lao đơ ̣ng nữ
cịn bị một số doanh nghiệp dịch vụ hoạt động khơng có giấy phép lừa đảo
x́ t cảnh đi làm viê ̣c ở nước ngoài gây tổ n thấ t nă ̣ng nề không chỉ về tài
chính mà còn cả tổn thương tinh thần mà dư luâ ̣n xã hô ̣i rấ t bức xúc trong thời

gian qua. Hơn nữa tình trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực xuất khẩu lao
động nói chung và với lao động nữ nói riêng diễn ra trong thời gian qua chưa
được giải quyết thoả đáng gây tác động xấu đến t âm lý người lao đô ̣ng và có
nguy cơ ảnh sự hơ ̣p tác tố t đe ̣p giữa Viê ̣t Nam và các quố c gia liên quan.
2


Ngun nhân dẫn đến tình trạng trên có nhiều lý do và xuất phát từ
nhiều phía nhưng một phần trong đó là do hệ thống pháp luật trong lĩnh vực
này chưa hoàn thiện, cơ chế thực thi pháp luật cũng còn tồn tại nhiều bất cập,
hạn chế . Hiê ̣n nay , sự phố i hơ ̣p giữa các cơ quan quản lý nhà nước về lao
đô ̣ng của Viê ̣t Nam với cơ quan chức năng có thẩ m quyề n của nước ngoài
chưa thực sự chă ̣t chẽ nên kế t quả giải quyế t các vu ̣ viê ̣c phát sinh thoả đáng
chưa nhiều.
Pháp luật Việt Nam đã có nhiều văn bản điều chỉnh lĩnh vực xuất khẩu
lao động, trong đó có nhiều nội dung bảo vệ quyền lợi của người lao động đi
làm việc ở nước ngồi. Trong đó Luật người lao động Việt Nam đi làm việc ở
nước ngoài theo hợp đồng 2006, Bộ Luật Lao động năm 2012 là những văn
bản pháp luật quan trọng tạo cơ sở pháp lý nền tảng cho hoạt động xuất khẩu
lao động cũng như bảo vệ quyền lợi cơ bản của người lao động Việt Nam nói
chung khi đi làm việc ở nước ngoài. Tuy nhiên lao động nữ lại có những đặc
thù riêng cần sự điều chỉnh cụ thể hơn nữa nhưng cho đến nay vẫn chưa có
một văn bản luật chính thức nào quy định riêng bảo vệ quyền lợi cho lao động
nữ khi làm việc ở nước ngoài. Người lao động nữ Việt Nam đi làm việc ở
nước ngoài cần phải được quan tâm đúng mức và bảo vệ đặc biệt. Điều này
vừa có ý nghĩa đảm bảo về mặt kinh tế cho người lao động nữ vừa có ý nghĩa
xã hội sâu sắc.
Do vậy vấn đề nghiên cứu để làm rõ các khía cạnh pháp lý liên quan
đến quyền lợi và bảo vệ quyền lợi của lao động nữ Việt Nam khi làm việc ở
nước ngoài là một nhu cầu thực tế và hết sức cần thiết. Qua nghiên cứu vấn

đề, Luận văn sẽ đánh giá và đưa ra được một cách toàn diện và sâu sắc về
thực trạng áp dụng pháp luật lao động nói chung và đối với lao động nữ nói
riêng; đồng thời làm rõ các nguyên nhân, khó khăn vướng mắc trong quá trình
áp dụng pháp luật trong thực tiễn từ đó đưa ra các phương hướng và đề xuất
3


hoàn thiện pháp luật nhằm khắc phục kịp thời các bất cập để bảo hộ người lao
đô ̣ng Viê ̣t Nam khi đi làm viê ̣c ở nước ngoài , đă ̣c biê ̣t là đố i với người lao
đô ̣ng nữ – đố i tươ ̣ng dễ bi ̣tổ n thương nhấ t , góp phần hồn thiện pháp luật về
lao động trong tình hình mới.
Là một cán bộ làm công tác quản trị nhân sự cho doanh nghiệp liên doanh
giữa Việt Nam và nước ngoài nên bản thân tác giả rất quan tâm đến pháp luật
lao động nói chung và pháp luật về bảo vệ quyền lợi của lao động nữ nói
riêng. Do đó tác giả đã lựa cho ̣n thực hiê ̣n đề tài “ Pháp luật về bảo vệ quyền
lợi của lao động nữ Viê ̣t Nam khi làm viê ̣c ở nước ngoài” làm luâ ̣n văn tha ̣c sỹ
của mình.
Nơ ̣i dung đề tài luâ ̣n văn sẽ tâ ̣p trung nghiên cứu và giải quyế t các vấ n
đề sau: Thực tra ̣ng lao đô ̣ng nữ Viê ̣t Nam làm viê ̣c ở nư ớc ngoài, dẫn chứng ở
một số thị trường trọng điểm như Hàn Quố c , Đài Loan (Trung Quố c ) và
Malaysia; các quyền lợi cơ bản của lao động nữ cần được bảo vệ khi đi làm
việc ở nước ngoài; cơ sở pháp lý và cơ chế thực thi pháp luật để bảo vệ quyền
lợi của lao động nữ; đánh giá những hiệu quả đã đạt được và những vấn đề
bất cập, hạn chế trong công tác bảo vệ lao động nữ hiện nay; phương hướng
và đề xuất hoàn thiện pháp luật và cơ chế thực thi pháp luật trong ho ạt động
đưa lao đô ̣ng nữ Viê ̣t Nam đi làm viê ̣c ở nước ngoài .
2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu của luận văn là phân tích và làm rõ cơ sở pháp lý để bảo vệ tốt
nhất quyền lợi của lao động nữ Việt Nam đi làm việc ở nước ngồi nói chung
trong đó có lao động nữ làm việc ở một số thị trường cụ thể như Hàn Quố c ,

Đài Loan (Trung Quố c ) và Malaysia. Đánh giá thực trạng áp dụng pháp luật
Việt Nam và các Công ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên về bảo vệ lao
động nữ hiện nay. Luận văn cũng đưa ra phương hướng và một số giải pháp
cụ thể mang tính chất đề xuất nhằ m bảo vê ̣ quyề n lơ ̣i của lao đô ̣ng nữ Viê ̣t
4


Nam khi đi làm việc tại các thị trường lao động nước ngoài trong giai đoa ̣n
hiê ̣n nay và sắp tới.
Mục đích của luận văn khi đề cập đến vấn đề pháp luật về bảo vệ quyền
lợi của lao động nữ cịn hướng đến việc hồn thiện pháp luật và cơ chế thực
thi pháp luâ ̣t trong hoa ̣t đô ̣ng đưa lao đô ̣ng Viê ̣t Nam nói chung và lao đô ̣ng
nữ nói riêng đi làm viê ̣c ở nước ngoài . Việc hoàn thiện pháp luật sẽ đóng vai
trị quan trọng đặc biệt để thúc đẩy hơn nữa quan hê ̣ hơ ̣p tác quố c tế lao đô ̣ng
giữa Viê ̣t Nam và các quố c gia khác.
Bên cạnh đó, tác giả luận văn cũng hy vọng sẽ cung cấ p một tư liê ̣u có
giá trị nhất định trong liñ h vực nghiên cứu khoa ho ̣c luâ ̣t về lao đô ̣ng , xã hội
trong bố i cảnh hô ̣i nhâ ̣p quố c tế của Viê ̣t Nam.
Để đạt được mục tiêu nghiên cứu nêu trên, luận văn sẽ hướng vào giải
quyết những nội dung sau:
- Phân tích và đánh giá tổng quát thực tra ̣ng lao đô ̣ng nữ Viê ̣t Nam làm
việc ở nước ngồi, qua đó đưa ra những vấ n đề quan trọng đang phát sinh trên
thực tế ảnh hưởng đến quyền lợi của lao động nữ.
- Nghiên cứu , phân tić h các quy định của pháp luật Việt Nam và các
điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên trong lĩnh vực đưa người lao
đô ̣ng đi làm viê ̣c ở nước ngoài và công tác thực thi pháp luật hiện nay bảo vệ
quyền lợi chính đáng của người lao động;
- Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước và bảo vệ lao động nói chung và
lao động nữ nói riêng của nước ta hiện nay. Làm rõ những ưu điểm, thành quả
đạt được và cả một số điểm hạn chế, bất cập cần phải khắc phục kịp thời.

- Nghiên cứu pháp luật quốc tế về bảo vệ quyề n lơ ̣i của lao động nữ và
kinh nghiệm thực tế của một số quốc gia khác trong lĩnh vực bảo hộ người lao
động làm việc ở nước ngồi. Thơng qua đó rút ra những điểm tương đồng có
thể ứng dụng đối với Việt Nam.
5


- Đưa ra hướng giải quyế t một số vấn đề quan trọng nhất ảnh hưởng tới
quyền lợi của lao động nữ Việt Nam khi làm việc ở nước ngoài: tình trạng vi
phạm pháp luật phát sinh liên quan đến hơ ̣p đồ ng lao đô ̣ng với lao động nữ;
bảo đảm các quyền lợi bảo hiểm xã hội, chăm sóc sức khỏe, thu nhập và chế
độ làm việc của lao động nữ; giải quyết khiếu nại, tố cáo của lao đô ̣ng nữ Viê ̣t
Nam trong quá trình làm viê ̣c ở nước ngoài ; giải quyết tranh chấp phát sinh;
sự phối hợp giữa cơ quan quản lý nhà nước về lao động của Việt Nam và cơ
quan quản lý lao động tại nước ngồi nơi có lao động nữ Việt Nam làm việc.
3. Tính mới và những đóng góp của đề tài
* Tính mới của đề tài:
Hoạt động hợp tác quốc tế về lao động nói chung và hoạt động đưa
người lao đô ̣ng Viê ̣t Nam đi làm viê ̣c ở nước ngoài

nói riêng mới đươ ̣c phát

triển về quy mô trong khoảng gầ n mô ̣t thâ ̣p kỷ trở la ̣i đây nhưng đã thu hút
sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu, luật gia, người làm cơng tác quản lý
lao động và tồn cộng đồng xã hội. Do vâ ̣y, ở Việt Nam trong thời gian qua
đã có một số đề tài nghiên cứu khoa h ọc xã hội và khoa học luậ t đề câ ̣p đế n
lĩnh vực này như Luận án tiế n sĩ “Quản lý nhà nước về di chuyển lao động
Viê ̣t Nam ra làm viê ̣c ở nước ngoài ”, tác giả Lê Hồ ng Huyên cán b ộ Ban
kinh tế Trung ương (2007); “Đưa lao động Việt Nam đi làm việc ở nước
ngồi - Mợt số vấn đề pháp lý” - Tạp chí Dân chủ Pháp luật, 01/2003. Tác

giả: Ths Lê Thi ̣Hoài Thu

(Đa ̣i ho ̣c quố c gia Hà Nô ̣i

); Luận văn tha ̣c sĩ

“Một số giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước v

ề xuấ t

khẩu lao động của nước ta trong giai đoạn hiện nay ”, tác giả Bùi Sỹ Tuấn
(2006); “Giải pháp thúc đẩy xuất khẩu lao động trong bối cảnh tồn cầu
hóa kinh tế”, tác giả PGS.TS Nguyễn Tiệp (Đại học lao động xã hội 2009); “Giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về xuất khẩu lao động”,
tác giả PGS.TS Phan Huy Đường (2009); “Những vấn đề pháp lý về đưa và
6


tiếp nhận người lao động Việt Nam đi làm việc tại Malaysia-Thực trạng và
giải pháp”, tác giả Mai Đức Tân (2006).
Các cơng trình nghiên cứu, đề tài nêu trên đã đề cập đến vấn đề tổng
quát là công tác quản lý nhà nước

trong lĩnh vực xuất khẩu lao động nói

chung hoặc một số vấn đề phát sinh thường gặp đối với người lao động khi đi
làm việc ở nước ngoài nhưng cho đến nay vẫn chưa có một cơng trình nào
nghiên cứu riêng và sâu sắc về vấn đề bảo hộ lao đô ̣ng nữ Viê ̣t Nam đi làm
viê ̣c ở nước ngoài.
Do vâ ̣y, đề tài luận văn thạc sỹ “ Pháp luật về bảo vệ quyền lợi của lao
động nữ Viê ̣t Nam khi làm viê ̣c ở nước ngoài” đươ ̣c tác giả lựa cho ̣n thực hiê ̣n

là hướng nghiên cứ u hoàn toàn mới và có ý nghĩa

thực tiễn cao . Nô ̣i dung

luâ ̣n văn sẽ nghiên cứu toàn diện pháp luật quốc tế, pháp luật Việt Nam về
bảo vệ lao động nữ làm việc ở nước ngồi. Bên cạnh đó luận văn sẽ phân tích
quy định pháp luật về lao động nước ngoài ở một số quốc gia , vùng lãnh thổ
là thi ̣trường lao đô ̣ng trọng điểm mà lao động nữ Viê ̣t Nam tập trung làm
viê ̣c nhiề u nhấ t là Hàn Quố c, Đài Loan (Trung Quố c) và Malaysia.
* Đóng góp của đề tài:
- Phân tích nội dung quy định của pháp luật và đánh giá thực tra ̣ng thực
thi pháp luâ ̣t Việt Nam đối với hoạt động đưa người lao đô ̣ng Việt Nam đi
làm việc tại nước ngoài , bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động trong
đó có lao động nữ.
- Đưa ra một số ý kiến hướng đến hoàn thiê ̣n chiń h sách , pháp luật Việt
Nam và tăng cường công tác quản lý nhà nước về lao động nói chung và lao
động làm việc ở nước ngồi nói riêng.
- Dẫn chứng một số kinh nghiê ̣m quản lý và sử du ̣ng lao đơ ̣ng nước
ngồi của một số quốc gia , có thể vận dụng đối với Việt Nam trong thời
kỳ mới.
7


- Làm cơ sở tư liệu bổ trợ cho việc nghiên cứu và phát triển thị trường
xuất khẩu lao đô ̣ng ta ̣i Hàn Quố c, Đài Loan và Malaysia.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cƣ́u
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là hệ thống quy phạm pháp luật của
Viê ̣t Nam về hoạt động đưa người lao đô ̣ng Viê ̣t Nam đi làm viê ̣c ở nước
ngoài, pháp luật về bảo vệ lao động nữ; các điều ước quốc tế mà Việt Nam là
thành viên về bảo vệ phụ nữ, lao động nữ; hoạt động quản lý nhà nước về lao

động. Bên cạnh đó luận văn cũng tập trung nghiên cứu và đánh giá thực tra ̣ng
làm việc của lao động nữ Việt Nam khi làm việc ở nước ngoài ở một số quốc
gia như Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc) và Malaysia.
Đề tài chỉ tâ ̣p trung nghiên cứu những vấn đề pháp lý cơ bản liên quan
đến bảo vệ quyền lợi của lao động nữ Việt Nam khi đi làm viê ̣c ở nước ngoài
theo hơ ̣p đồ ng, không đề câ ̣p tới đố i tươ ̣ng lao động nữ là chuyên gia, cán bộ
ngoại giao , người thực hiê ̣n công vu ̣ khác hoặc làm việc theo hình thức lao
động khác.
Phạm vi nghiên cứu của đề tài cũng giới hạn ở một số quyền lợi cơ bản
của lao động nữ Việt Nam đang bị xâm phạm nhiều nhất hoặc đang rất cần
phải có cơ chế bảo vệ kịp thời như: bảo hiểm xã hội, hợp đồng lao động, chế
độ chăm sóc sức khỏe, an toàn vệ sinh lao động.
Thời gian và tư liệu làm cơ sở nghiên cứu của luận văn được xác định từ năm
2000 đến nay và định hướng đến năm 2020.
5. Phƣơng pháp nghiên cƣ́u
Luận văn được xây dựng trên cơ sở vận dụng quan điểm chính trị của
Đảng cộng sản Việt Nam về đổi mới và phát triển nền kinh tế thị trường có sự
quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa và quan điểm xây
dựng Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam nhằm xây dựng một nhà nước xã hội
dân chủ, công bằng, văn minh.

8


Khi thực hiện đề tài, luận văn sử dụng phương pháp duy vâ ̣t biê ̣n chứng
và duy vật lịch sử ; Đồng thời vâ ̣n du ̣ng các ph ương pháp cu ̣ thể : phân tić h tổ ng hơ ̣p, thống kê, khảo sát, so sánh.
6. Kế t cấ u của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo, kết
cấu của luận văn gồm ba chương:
Chương 1: Tổng quan về lao động nữ Việt Nam làm việc ở nước ngoài.

Chương 2: Quy định pháp luật và quản lý nhà nước về bảo vệ lao động
nữ Việt Nam làm việc ở nước ngoài.
Chương 3: Phương hướng và đề xuất hoàn thiện pháp luật về bảo vệ lao
động nữ Việt Nam làm việc ở nước ngoài.

9


Chƣơng 1
TỔNG QUAN VỀ LAO ĐỘNG NỮ VIỆT NAM LÀM VIỆC
Ở NƢỚC NGOÀI
1.1.Thực trạng lao động nữ Việt Nam làm việc ở nƣớc ngồi
1.1.1.Hình thức làm việc
Lao động nữ Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng là cơng
dân Việt Nam cư trú tại Việt Nam, có đủ các điều kiện theo quy định của
pháp luật Việt Nam và pháp luật của nước tiếp nhận người lao động đi làm
việc ở nước ngoài theo một trong các hình thức quy định tại Điều 6 Luật
Người Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài 2006 như sau:
1. Hợp đồng đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài với doanh
nghiệp hoạt động dịch vụ đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài, tổ
chức sự nghiệp được phép hoạt động đưa người lao động đi làm việc ở
nước ngoài.
2. Hợp đồng đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài với doanh
nghiệp trúng thầu, nhận thầu hoặc tổ chức, cá nhân đầu tư ra nước ngồi có
đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài;
3. Hợp đồng đưa người lao động đi làm việc ở nước ngồi theo hình thức
thực tập nâng cao tay nghề với doanh nghiệp đưa người lao động đi làm việc
dưới hình thức thực tập nâng cao tay nghề;
4. Hợp đồng cá nhân.
Trên thực tế số lượng lao động nữ Việt Nam hiện nay đi làm việc ở nước

ngoài theo hình thức hợp đồng đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài với
doanh nghiệp hoạt động dịch vụ đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài là
lớn nhất. Một cách gọi khác là lao động nữ Việt Nam đi làm việc ở nước ngồi
thơng qua dịch vụ môi giới là phổ biến nhất so với các hình thức khác.
10


Theo hình thức nêu trên, có thể tồn tại ba loại hợp đồng ràng buộc trong quan
hệ lao động và đều ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi và trách nhiệm của
người lao động nữ khi đi làm việc ở nước ngoài:
Loại thứ nhất, hợp đồng cung ứng lao động. Đây là sự thỏa thuận bằng văn
bản giữa doanh nghiệp dịch vụ với bên nước ngoài về điều kiện, nghĩa vụ của các
bên trong việc cung ứng và tiếp nhận lao động đi làm việc ở nước ngoài.
Loại thứ hai, hợp đồng đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài.
Đây là sự thỏa thuận bằng văn bản giữa doanh nghiệp dịch vụ với người lao
động về quyền, nghĩa vụ của các bên trong việc đưa người lao động đi làm
việc ở nước ngoài.
Loại thứ ba, hợp đồng lao động. Đây là sự thỏa thuận bằng văn bản
giữa người lao động và người sử dụng lao động về quyền và nghĩa vụ của
các bên trong quan hệ lao động. Nội dung và hình thức của hợp đồng lao
động thường tuân theo quy định của pháp luật nước tiếp nhận lao động Việt
Nam đến làm việc.
Ngoài ra, lao động nữ Việt Nam cịn làm việc ở nước ngồi theo hình
thức hợp đồng cá nhân. Về tính chất, hợp đồng cá nhân là sự thỏa thuận trực
tiếp bằng văn bản giữa người lao động với bên nước ngoài về việc người lao
động đi làm việc ở nước ngoài. Bên nước ngoài được hiểu là một bên của hợp
đồng là doanh nghiệp, tổ chức hoặc hộ gia đình, cá nhân.
Thời hạn hợp đồng thường được ký với thời hạn từ 02 đến 03 năm. Sau
khi hết hạn hợp đồng, người lao động có thể được gia hạn thêm một kỳ hạn
nữa hoặc thanh lý hợp đồng.

Hiện nay các tranh chấp lao động về quyền, lợi ích liên quan đến lao
động nữ khi đi làm việc tại nước ngoài phát sinh nhiều nhất ở hình thức làm
việc theo hợp đồng với doanh nghiệp dịch vụ đưa người đi làm việc ở nước
ngoài và hợp đồng cá nhân.
11


1.1.2.Đặc điểm của lao động nữ Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài
Về địa vị pháp lý: Lao động nữ Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài cùng
một lúc chịu sự điều chỉnh của nhiều hệ thống pháp luật khác nhau gồm các
quy định của pháp luật Việt Nam, pháp luật nước người lao động đến làm
việc, ngoài ra cịn có các Điều ước quốc tế liên quan mà Việt Nam, nước tiếp
nhận lao động là thành viên.
Về độ tuổi:
Độ tuổi trung bình của lao động nữ Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài
là khá trẻ từ 18 đến 35 tuổi.
Về trình độ văn hóa:
Lao động nữ Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài phần lớn là lao động
phổ thơng, số lệ lao động có chun mơn kỹ thuật chiếm tỷ lệ nhỏ.
Lao động nữ có khả năng sử dụng ngoại ngữ giao tiếp trong quá trình
làm việc và tiếp cận thơng tin tại nước sở tại tốt chiếm tỷ lệ rất thấp, chủ yếu
là lao động có trình độ chun mơn, kỹ thuật cao.
Tỷ lệ lao động nữ có kiến thức pháp luật, nắm rõ quyền lợi và nghĩa vụ
của bản thân khi làm việc ở nước ngồi khơng nhiều, phần lớn lao động nữ
thiếu kiến thức pháp luật và khả năng giao tiếp, kỹ năng tự bảo vệ mình trước
các rủi ro trước, trong và cả sau q trình làm việc ở nước ngồi.
Về thành phần lao động:
Lao động xuất thân từ nông nghiệp, nông thôn chiếm tỷ lệ lớn.
Về cơ cấu ngành nghề:
Theo thống kê của Cục Quản lý lao động ngoài nước (Bộ Lao động, Thương

binh và Xã hội), từ năm 2000 đến năm 2010 có khoảng 251.000 lao động nữ đi
làm việc tại 40 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trong đó, tập trung chủ yếu trong

12


ngành phục vụ cá nhân và xã hội (52,95%), công nghiệp (42,2%), nông nghiệp,
thủy sản, lao động làm việc trong lĩnh vực dịch vụ chiếm tỷ lệ nhỏ [10].
Lao động nữ Việt Nam được các doanh nghiệp sử dụng lao động nước
ngồi ưa thích bởi tính cần cù, chịu khó, sáng tạo và nhanh chóng hịa nhập
với mơi trường sinh hoạt và làm việc. Bên cạnh đó giá thuê nhân công rẻ cũng
là một lợi thế của lao động Việt Nam nói chung và lao động nữ nói riêng tại
thị trường nước ngoài.
Trên thực tế, ra nước ngoài lao động là nhu cầu có thật của một bộ phận
phụ nữ nhằm cải thiện cuộc sống gia đình. Dù được đánh giá là cần cù, nắm
bắt công việc nhanh,… nhưng đa phần các chị em xuất phát từ nơng thơn,
trình độ văn hóa và tay nghề cịn thấp, kỷ luật lao động chưa cao, kỹ năng
giao tiếp, kiến thức pháp luật và xã hội hạn chế cũng đang là trở ngại rất lớn
ảnh hưởng đến chất lượng lao động cũng như sự hịa nhập giữa lao động nữ
với mơi trường làm việc ở nước ngoài. Đồng thời cũng là một trong những
nguyên nhân quan trọng dẫn đến tình trạng lao động nữ bị xâm phạm lao
động, quyền và lợi ích chính đáng bị vi phạm, trong thời gian gần đây thì số
vụ việc phát sinh tăng theo cấp số nhân.
1.1.3. Thực trạng lao động nữ tại một số thị trường lao động nước ngoài
Đài Loan, Malaysia và Hàn Quốc là ba thị trường xuất khẩu lao động
trọng điểm của nước ta, nơi có số lao động nữ Việt Nam tập trung làm việc
nhiều nhất. Ngoại trừ Hàn Quốc, thị trường Đài Loan và Malaysia có yêu cầu
chất lượng nguồn lao động khơng cao nên phù hợp với số đơng trình độ của
lao động nước ta, hơn nữa chi phí để đưa một người lao động đến làm việc
cũng ít hơn các thị trường khác.

Theo Báo cáo của Cục Quản lý lao động ngồi nước, tính riêng trong 6
tháng đầu năm 2011, Việt Nam đã đưa đi khoảng 45.862 lao động sang làm

13


việc ở nước ngồi, trong đó có 15.514 lao động nữ. Trong đó thị trường Đài
Loan đạt 17.512 lao động (8.245 nữ); Hàn Quốc đạt 11.186 lao động
(1.373 nữ); Malaysia 5.074 lao động (2.260 nữ), Nhật Bản 2.833 lao động
(718 nữ); Ả rập xê út 2.416 lao động (24 nữ); Lào 2.162 lao động (776 nữ);
Campuchia 1.394 lao động (546 nữ); Macao 1.100 lao động (1.044 nữ),…
Ba thị trường lao động nêu trên có cơ cấu nghề nghiệp đa dạng nhưng mức
thu nhập trung bình hoặc trung bình khá. Điều kiện làm việc cũng như điều
kiện chăm sóc sức khoẻ, bảo đảm các quyền lợi của lao động nữ cũng không
cao. Tỷ lệ lao động nữ bị cưỡng bức, xâm phạm lao động ở các thị trường này
cũng cao hơn thị trường lao động khác.
1.1.3.1. Malaysia
Malaysia được xem là thị trường dễ tính vì khơng u cầu lao động có
trình độ quá cao. Lĩnh vực nghề nghiệp có số lượng người lao động Việt Nam
tập trung làm việc khá đông là may mặc, lắp ráp linh kiện điện tử, cơ khí, chế
biến gỗ, nông nghiệp.
Việt Nam bắt đầu đưa lao động sang làm việc tại Malaysia từ năm 2002.
Để đưa lao động sang làm việc tại Malaysia một cách có trật tự, phù hợp với
luật pháp hai nước, ngày 01/12/2003, Việt Nam và Malaysia đã ký Bản Ghi
nhớ về tuyển dụng lao động Việt Nam sang làm việc tại Malaysia. Từ đó đến
nay, đã có khoảng 190.000 lao động Việt Nam sang làm việc tại Malaysia,
trong đó lao động Việt Nam làm việc tại Malaysia tập trung chủ yếu trong
lĩnh vực sản xuất chế tạo (khoảng 70%); số lao động Việt Nam làm việc trong
các ngành nghề khác chỉ chiếm khoảng 30% [10].
Số lượng lao động Việt Nam sang làm việc tại Malaysia từ năm 2002 đến

2011 [10]:

14


STT

Năm

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
5 tháng đầu năm 2011

Tổng cộng

Xuất cảnh
Tổng sớ
19.965
38.227
14.567
24.605
37.941
26.704
7.810
2.792
11.741
4.293
188.528

Nữ
5.161
6.069
3.340
6.660
17.468
9.054
4.158
1.604
5.502
1.941
61.047

Chính phủ Malaysia mới điều chỉnh thu nhập và các chế độ đãi ngộ đối

với lao động nước ngoài tại nước này, trong đó có lao động Việt Nam.
Tuy nhiên vẫn cịn những hạn chế đang tồn tại ở thị trường lao động nhiều
tiềm năng này dẫn đến quyền lợi của người lao động chưa được đảm bảo
đúng mức như:
Thứ nhất, một số doanh nghiệp sử dụng lao động chưa đảm bảo cơ sở vật
chất để tiếp nhận lao động: điều kiện ăn ở kém, không hợp vệ sinh; điều kiện
làm việc chưa đảm bảo an toàn lao động,… dẫn đến phát sinh nhiều khiếu
kiện của người lao động.
Để ngăn ngừa tình trạng này, các doanh nghiệp Việt Nam cần khảo sát kỹ các
điều kiện tiếp nhận lao động, phối hợp với doanh nghiệp tiếp nhận chuẩn bị
đầy đủ các điều kiện cần thiết trước khi đưa lao động đến làm việc.
Thứ hai, một số doanh nghiệp tiếp nhận lao động không thực hiện đúng
các cam kết trong hợp đồng và trong các cam kết khi thẩm định hồ sơ đề nghị
tiếp nhận lao động Việt Nam tại Đại sứ quán Việt Nam tại Malaysia. Khi
người lao động sang làm việc, có nhiều trường hợp phải ký hợp đồng với các

15


điều kiện khác với các điều kiện đã cam kết trong hồ sơ gửi Đại sứ quán và
trong hợp đồng ký với doanh nghiệp Việt Nam.
Trong trường hợp này, các doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động làm việc với
đối tác để yêu cầu thực hiện đúng hợp đồng. Nếu không giải quyết được, phải
báo cáo Đại sứ quán Việt Nam tại Malaysia và các cơ quan có thẩm quyền
của Malaysia để can thiệp.
Thứ ba, một số doanh nghiệp Malaysia không quan tâm đến việc làm thủ
tục gia hạn giấy phép làm việc cho người lao động, dẫn đến trường hợp nhiều
người lao động bị quá thời hạn làm việc ghi trên giấy phép trở thành lao động
bất hợp pháp.
Các doanh nghiệp Việt nam đưa lao động đi cần theo dõi, đôn đốc doanh

nghiệp tiếp nhận kịp thời làm các thủ tục cho người lao động.
Thứ tư, một số doanh nghiệp Việt Nam làm chưa tốt công tác tuyển
chọn, đào tạo người lao động, dẫn đến lao động khi sang làm việc tại
Malaysia không đáp ứng được yêu cầu của người sử dụng lao động; vi phạm
pháp luật, quy định và các điều khoản trong hợp đồng đã ký kết.
Thứ năm, có tình trạng người lao động đi làm việc tại Malaysia phải chịu
chi phí cao hơn so với các quy định của pháp luật hai nước. Đặc biệt là có tình
trạng các đối tác Malaysia thu tiền mơi giới quá cao, gây tổn thất kinh tế cho
người lao động.
Thứ sáu, một số doanh nghiệp Việt Nam và doanh nghiệp Malaysia hợp
tác với nhau cho người lao động vay tiền để trang trải các chi phí trước khi đi,
nhưng sau khi người lao động sang làm việc tại Malaysia đã bị khấu trừ từ
tiền lương một cách không hợp lý hoặc tùy tiện.
1.1.3.2. Đài Loan
Đài Loan bắt đầu tiếp nhận lao động Việt Nam từ tháng 11 năm 1999,
cho đến nay Đài Loan vẫn luôn được xem là thị trường thu hút nhiều lao động
Việt Nam. Hiện nay có khoảng 97 nghìn người lao động Việt Nam đang làm

16


việc ở thị trường lao động này [11]. Về thời hạn được lưu trú và làm việc tại
Đài Loan, theo quy định của pháp luật Đài Loan, chủ thuê lao động được ký
hợp đồng với lao động nước ngoài mỗi lần là hai năm, khi hết hạn nếu muốn
thuê tiếp, chủ được xin gia hạn thêm một năm. Những lao động làm việc tốt,
không vi phạm pháp luật trong ba năm đó có thể được ký hợp đồng làm việc ở
Đài Loan thêm ba năm nữa, nhưng phải xuất cảnh về nước sau đó mới được
tái nhập cảnh làm việc.
Lao động nữ Việt Nam làm việc tại Đài Loan chủ yếu làm giúp việc gia đình,
y tá, điều dưỡng viên ở các trung tâm chăm sóc sức khỏe cộng đồng cho

người già, người bệnh.
So với các thị trường lao động khác, tỷ lệ lao động nữ Việt Nam làm
việc ở thị trường Đài Loan đơng nhất và tình trạng làm việc ổn định hơn.
Trong thời gian qua số vụ lừa đảo, tranh chấp hoặc vi phạm pháp luật lao
động xảy ra ở thị trường này đối với lao động nữ Việt Nam không nhiều.
1.1.3.3. Hàn Quốc
Hợp tác cung ứng và sử dụng lao động giữa Việt Nam và Hàn Quốc
được bắt đầu từ năm 1993. Từ năm 2007 đến nay hoạt động cung ứng lao
động đến làm việc ở Hàn Quốc được triển khai theo ba hình thức:
- Lao đợng đi theo Chương trình Cấp phép làm việc (EPS). Chương trình
EPS là chương trình phi lợi nhuận. Lao động EPS được hưởng các chế độ như
người lao động bản địa: được tăng lương mỗi năm một lần theo quy định của
chính phủ Hàn Quốc, được hưởng các chế độ bảo hiểm. Kể từ tháng 8 năm
2005, tất cả lao động muốn sang làm việc tại Hàn Quốc phải thi đỗ kỳ kiểm
tra tiếng Hàn do Bộ Lao động Hàn Quốc phối hợp với Bộ Lao động Việt Nam
tổ chức.
Các nước đã ký Bản Ghi nhớ (MOU) với Hàn Quốc mới được cung cấp lao
động theo Chương trình EPS.Việt Nam và Hàn Quốc ký Bản Ghi nhớ đầu tiên
vào ngày 01/6/2004. Tháng 8/2008, 2 nước đã ký lại Bản Ghi nhớ.

17


Hiện nay, Việt Nam có khoảng 75.000 lao động (bao gồm cả số lao động
đã hết hạn hợp đồng nhưng còn ở lại làm việc) đang làm việc tại Hàn Quốc.
Trong đó, số lao động đi theo Chương trình cấp phép việc làm cho lao động
ngoài nước của Hàn Quốc (gọi tắt là EPS) khoảng 63.000 người, 2.700 người
đi làm thuyền viên trên các tàu đánh bắt cá Hàn Quốc, số lao động kỹ thuật
cao khoảng 600 người và có khoảng 3.000 lao động sang Hàn Quốc đi theo
hợp đồng thực tập nâng cao tay nghề của các doanh nghiệp có vốn đầu tư

nước ngồi và lao động đi theo hợp đồng cá nhân. Chỉ tính riêng trong 6
tháng đầu năm 2012, gần 6.500 lao động Việt Nam được đưa sang làm việc
tại Hàn Quốc theo Chương trình EPS [2]. Nhìn chung tình hình lao động ta
làm việc tại Hàn Quốc khơng có biến động nhiều, phần lớn đều có việc làm và
thu nhập ổn định.
- Lao động đi làm thuyền viên tàu cá: Lao động nữ Việt Nam hầu như
khơng tham gia hình thức lao động này.
- Lao đợng kỹ thuật cao. Năm 2004 Bộ Lao động, Thương binh và Xã
hội đã ký Thoả thuận hợp tác với Tổ chức KOTEF để thực hiện Chương trình
Thẻ vàng, tuyển chọn và đưa lao động có tay nghề kỹ thuật sang làm việc tại
Hàn Quốc trong các lĩnh vực kỹ thuật như công nghệ thông tin, điện tử, công
nghệ na-nô, công nghệ vật liệu mới,...
Tuy nhiên số lượng lao động kỹ thuật cao đi làm việc tại Hàn Quốc chỉ có
khoảng 200 kỹ sư, chuyên gia.
1.2. Sự cần thiết bảo vệ quyền lợi của lao động nữ làm việc ở nƣớc ngoài
Lao động nữ đi làm việc ở nước ngoài là một nhu cầu thực tế nhằm cải
thiện kinh tế gia đình vừa góp phần đóng góp cho xã hội. Tuy nhiên,q trình
làm việc của lao động nữ tại nước ngồi luôn tiềm ẩn các nguy cơ và đối mặt
với nhiều rủi ro. Khi các vấn đề này xảy ra thì người lao động nữ sẽ phải chịu
thiệt hại nặng nề cả về kinh tế, thể chất, tinh thần và ảnh hưởng rất lớn đến sự
ổn định, bền vững của gia đình họ.Vì thế bảo vệ quyền lợi của lao động nữ
18


Việt Nam khi làm việc ở nước ngồi có là hết sức cần thiết và có ý nghĩa đặc
biệt quan trọng, bởi những lý do cơ bản như sau:
Một là, lao động nữ giới là đối tượng hạn chế hơn về sức khỏe cũng như
khả năng tự bảo vệ mình so với lao động về nam giới. Đồng thời cũng dễ bị
tổn thương hơn do nguy cơ bị lạm dụng tiền, thể chất, tình dục,..nhiều hơn so
với lao động nam giới.

Hai là, lao động nữ giới đi làm việc ở nước ngoài thường phải đảm
nhiệm cùng một lúc hai vai trò vừa là chỗ dựa về kinh tế vừa phải làm tròn
thiên chức là người mẹ, người vợ, người phụ nữ gia đình cần quán xuyến
chăm lo cho con cái. Vì thế khi các rủi ro xảy ra thì khơng chỉ người phụ nữ
bị ảnh hưởng mà cả gia đình có con em họ đều sẽ bị ảnh hưởng theo. Đã có
nhiều trường hợp lao động nữ bị lừa đảo rồi mắc nợ thì kinh tế gia đình vơ
cùng khó khăn, con cái khơng được đi học rồi có thể nảy sinh các tệ nạn xã
hội,.;.. vì thế bảo vệ lao động nữ cịn có ý nghĩa bảo vệ cả sự bền vững của gia
đình Việt Nam và trật tự xã hội ở địa phương. Việc làm này sẽ giúp lao động
nữ yên tâm làm việc, hạn chế nhận thức thiếu tích cực ảnh hưởng đến q
trình lao động cũng như hợp tác lao động giữa Việt Nam và quốc gia khác.
Ba là, để thực hiện mục tiêu bình đẳng giới tồn diện trên các lĩnh vực,
trong đó bình đẳng giới trong lĩnh vực lao động được đánh giá là quan trọng
nhất. Việt Nam đã tham gia một số công ước quốc tế về bảo vệ quyền bình
đẳng của lao động nữ với lao động nam giới. Hiện nay, pháp luật về lao động
trong nước, trực tiếp là Bộ Luật lao động 2002 (đã được sửa đổi bổ sung năm
2006, 2007) đã quy định một phần riêng điều chỉnh các vấn đề liên quan đến
quyền lợi của lao động nữ như thời gian làm việc nghỉ ngơi trong thời gian
thai sản, nuôi con nhỏ, bảo hiểm xã hội, công việc phù hợp,…nhưng đối với
lao động nữ Việt Nam đi làm việc ở nước ngồi thì các vấn đề này vẫn chưa
được quy định cụ thể trong luật và các văn bản pháp quy. Vì vậy việc quy

19


định chặt chẽ, cụ thể các nội dung để bảo vệ quyền lợi của lao động nữ đi làm
việc ở nước ngoài sẽ rút ngắn dần khoảng cách và sự bình đẳng với lao động
nữ làm việc trong nước.
Bốn là, tiếp tục duy trì sự ổn định và phát triển tốt đẹp trong quan hệ hợp
tác lao động quốc tế giữa Việt Nam với các quốc gia khác. Đồng thời qua các

hoạt động cụ thể sẽ hạn chế tình trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực xuất
khẩu lao động, làm lành mạnh hóa hoạt động đưa người đi làm việc ở nước
ngoài, tạo sự tin cậy nơi người dân và sự tín nhiệm của các thị trường lao
động quốc tế đối với nguồn nhân lực đến từ Việt Nam.
Năm là, củng cố và khẳng định vai trò của quản lý nhà nước trong lĩnh
vực lao động nói riêng và bảo hộ cơng dân Việt Nam ở nước ngồi.
1.3.Một sớ vấn đề hạn chế ảnh hƣởng đến quyền lợi của lao động nữ Việt
Nam khi làm việc ở nƣớc ngoài
1.3.1. Tình trạng vi phạm pháp ḷt lao đợng vẫn cịn khá phổ biến
Theo kế t quả đươ ̣c công bố từ nghiên cứu “Khảo sát thực trạng và nhu
cầu của người lao động trở về từ nước ngoài” của Trung tâm Nghiên cứu và
Ứng dụng Khoa học về Giới, Gia đình, Phụ nữ và Vị thành niên (gọi tắt là
CSAGA), mô ̣t kế t quả đáng chú ý là t ỷ lệ người lao động bị lừa đảo ít nhất
một lần trong q trình làm việc ở nước ngồi là 93,56%, ở trong nước là
66,77%. Trong đó, tỷ lệ nữ giới bị lừa gạt ở nước ngoài cao hơn hẳn so với
nam giới với con số lần lượt là 97,32% và 91,84%. Tỉnh Hà Nam là địa
phương có tỷ lệ cao nhất trên ba địa bàn nghiên cứu với hơn 98% lao động đã
từng bị lừa đảo ở nước ngoài và hơn 72% bị lừa đảo trong nước.
Hiện tượng lừa đảo trong lĩnh vực xuất khẩu lao động (tức đưa người lao
động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài) tuy khơng cịn là điều mới lạ, ít
nhiều vẫn tồn tại trong thời gian qua nhưng những con số nêu trên thực sự đã
cảnh báo cần phải xét lại công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực này. Đồng

20


thời cho thấy cần thiết phải có những biện pháp phù hợp để hạn chế tối đa
tình trạng này và bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho người lao động, đặc biệt là
lao động nữ khi đi làm việc ở nước ngoài.
Một số hành vi vi phạm pháp luật phổ biến:

- Lao động nữ bị một số doanh nghiệp dịch vụ hoạt động “chui” lừa đảo
đưa đi làm việc ở nước ngồi nhưng sau đó chiếm đoạt tiền ký quỹ, đặt cọc, lệ
phí, hoặc đặt người lao động vào tình trạng “mang con bỏ chợ”. Nhiều lao
động nữ có rất ít thông tin về nước đến làm việc mà phụ thuộc hồn tồn vào
người mơi giới hay các cơng ty tuyển dụng lao động. Báo cáo của Đoàn giám
sát của Quốc hội mới đây cho thấy, có nhiều tiêu cực trong hoạt động đưa
người đi làm việc ở nước ngoài. Cụ thể, các công ty môi giới sử dụng thủ
đoạn lôi kéo người lao động đi bằng mọi cách để lấy tiền tuyển dụng, bất chấp
cơng việc ở nước ngồi có mức lương quá thấp, điều kiện lao động kém. Khi
ký kết hợp đồng, các công ty này không công khai các khoản đóng góp của
người lao động, tuyên bố mập mờ tiền lương và các khoản thu nhập khác
trong q trình làm việc ở nước ngồi.
- Chủ sử dụng lao động nước ngoài vi phạm hợp đồng lao động: Thời
gian làm việc, nghỉ ngơi không đúng thỏa thuận; điều kiện vệ sinh, an toàn lao
động, bố trí nơi ở không đảm bảo cho sức khoẻ người lao động; trả lương
không đúng thỏa thuận, cúp phạt, cắt giảm việc làm, lạm dụng tình dục,
khơng tham gia đóng bảo hiểm xã hội, y tế cho người lao động,…
Có một số trường hợp chính lao động nữ Việt Nam cũng là người vi phạm lao
động như bỏ trốn đi làm việc tự do bên ngoài trái quy định của hợp đồng; tự ý
ở lại cư trú bất hợp pháp tại nước tiếp nhận làm việc sau khi thời hạn hợp
đồng lao động đã kết thúc. Những điều này đang là nhân tố ảnh hưởng tiêu
cực đến sự hợp tác quốc tế về lao động giữa Việt Nam và phía nước ngoài,
dẫn đến tình trạng một số quốc gia đã ngừng tiếp nhận lao động từ Việt Nam
đến làm việc.

21


- Môi trường làm việc cho lao động không đảm bảo, tình trạng việc làm
chịu nhiều tác động của thế giới. Lao động nữ Việt Nam hiện nay đang tập

trung phần lớn ở thị trường một số quốc gia đang phát triển ở châu Á như Đài
Loan, Malaysia- những quốc gia này khơng có q nhiều cách biệt so với môi
trường làm việc ở Việt Nam. Cũng do vậy mà chế độ đãi ngộ đối với lao động
nói chung và lao động nữ nói riêng chưa thực sự đảm bảo. Hơn nữa tình trạng
suy thối kinh tế, những tác động từ kinh tế thế giới thì khu vực này bị ảnh
hưởng rất mạnh mẽ cũng ảnh hưởng quan trọng đến chất lượng việc làm cũng
như quyền lợi của lao động.
- Sự bất đồng về ngơn ngữ, chênh lệch về trình độ chuyên môn tay nghề
giữa các bên trong quan hệ lao động đang là rào cản đối với lao động nữ khi
làm việc ở nước ngoài.
- Lao động nữ bị phân biệt đối xử thiếu công bằng so với lao động khác.
1.3.2. Thiếu sự phối hợp quản lý của các bên liên quan trong hoạt động đưa
lao động nữ đi làm việc ở nước ngoài nên để xảy ra nhiều vụ việc vi phạm
pháp luật ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi người lao động.
Cho đến nay số vụ tranh chấp lao động về quyền, lợi ích giữa một bên là
lao động nữ với các bên liên quan khác như doanh nghiệp dịch vụ xuất khẩu
lao động, doanh nghiệp sử dụng lao động ở nước ngoài đã tăng lên đáng kể
nhưng số vụ việc được giải quyết thỏa đáng chưa nhiều. Do vậy, lao động nữ
vẫn đang là đối tượng chịu nhiều thiệt thịi trong quan hệ lao động có nhiều
vướng mắc. Một phần do lao động nữ chưa biết sử dụng triệt để quyền khiếu
nại, tố cáo của mình vì thiếu hiểu biết về thủ tục pháp lý nên khi phát sinh vụ
việc thì khơng biết cần phải thực hiện các bước như thế nào. Một phần nữa
cũng là do đây là quan hệ pháp luật có yếu tố nước ngồi nên trình tự giải
quyết phức tạp hơn và cần có sự phối hợp chặt chẽ với cơ quan quản lý nhà
nước có thẩm quyền nước ngồi nơi người lao động làm việc.
22