Giáo trình: " Phân tích lý thuyết của A. Lewis"

a/ Phân tích lý thuyết của A. Lewis. Nhận xét về lý thuyết này.
b/ Nền kinh tế nước ta hiện nay có phải là kinh tế “nhị nguyên” không? Tại sao?
a/ Lý thuyết của A. Lewis. Nhận xét:
Cho rằng, các nước chậm phát triển có những nét hoàn toàn đặc thù mà bất cứ một lý
thuyết kinh tế nào giải quyết sự tăng trưởng và phát triển thuần túy chỉ dựa vào vấn đề của
kinh tế thị trường nói chung đều vấp phải một giới hạn không vượt qua được. Ông nhận
định rằng, trong các nền kinh tế thế giới thứ 3, các cơ chế thị trường thường xuyên không
họat động, hoặc hoạt động quá yếu ớt, dung lượng thị trường nhỏ bé, quan hệ cung-cầu
đều hạn chế và không có sự cạnh tranh. Vì thế ông đưa ra một lý thuyết để lý giải về kinh
tế của những nước chậm phát triển. Theo Lewis trong nền kinh tế của các nước đang phát
triển có 2 hệ thống song song tồn tại, đó là hệ thống kinh tế truyền thống và hệ thống kinh
tế du nhập (thường là hệ thống kinh tế TBCN tiên tiến).
Ở khu vực kinh tế truyền thống có nét đặc trưng là kỹ thuật sản xuất lạc hậu và năng suất
lao động thấp. Vì thế yêu cầu đặt ra là nhanh chóng chuyển khu kinh tế truyền thống sang
khu kinh tế hiện đại bằng con đường công nghiệp hóa để khởi động cho sự tăng trưởng.
Như vậy, công nghiệp hóa khu vực kinh tế truyền thống được coi là sự khởi động, là yếu
tố cốt lõi cho sự tăng trưởng. Trong khu vực kinh tế truyền thống thì sản xuất nông nghiệp
là chủ yếu. Song song với lao động năng suất kém là nạn dư thừa lực lượng lao động (có
thể giảm bớt số lao động hiện có mà không hề giảm sút quy mô sản xuất và khối lượng
sản phẩm làm ra). Vì thế theo ông, số lao động dư thừa đó nên chuyển bớt sang khu vực
kinh tế hiện đại, cho phép đạt được sự tăng trưởng kinh tế trong toàn bộ nền kinh tế quốc
dân. Lewis đi đến kết luận là ở khu kinh tế truyền thống luôn tồn tại một số lượng lao
động muốn có việc làm và hễ ở đâu có thu nhập cao thì số lao động này sẽ sẵn sàng
chuyển đến đó làm việc.
Bên cạnh khu vực kinh tế truyền thống là khu vực kinh tế du nhập: là khu vực sản xuất
TBCN hiện đại, sử dụng lao động ăn lương. Kỹ thuật công nghệ hiện đại, người lao động
tạo ra một lượng giá trị lớn hơn mức lương họ hưởng. Do vậy, nhà tư bản có điều kiện để
tăng lượng vốn tích lũy, trên cơ sở đó tăng đầu tư, đổi mới kỹ thuật sản xuất. Theo ông,
tiền lương của người lao động trong khu vực này tương đối ổn định do thu nhập của người
lao động không thể thấp hơn chi phí để tái sản xuất ra sức lao động. Nếu không thì quá
trình sản xuất tiếp theo sẽ không thực hiện được và người lao động cũng không làm việc ở

đây nữa. Mặc khác nó cũng không đòi hỏi cao hơn chi phí để tái sản xuất lao động trong
điều kiện nhất định, vì sự tồn tại của đội quân lao động dự trữ đông đảo ở nông thôn, đội
quân luôn sẵn sàng từ bỏ ruộng đồng đi làm việc m
ới ở thành thị, ở khu vực kinh tế hiện
đại. Cũng chính vì lý do đó tạo nên sức ép ngăn chặn việc tăng lương ở khu vực này.
Chính lao động ở khu vực du nhập hiện đại luôn tạo ra một lượng giá trị lớn hơn mức
lương mà họ được hưởng với sự ổn định của đồng lương đó sẽ cho phép khu vực này được
sự mở rộng sản xuất không ngừng Æ tăng về quy mô Æ tăng về quy mô tích lũy Æ đầu tư
tăng Æ mở rộng sản xuất, đ
ổi mới kỹ thuật Æ tăng trưởng.
Theo thuyết này, đối với các nước đang phát triển, để đạt được tăng trưởng và phát triển
phải tập trung vào khu vực kinh tế hiện đại, mà không cần quan tâm đến khu vực kinh tế
truyền thống vốn là khu vực phát triển trì trệ. Theo Lewis, việc giải quyết tình trạng trì trệ
của khu vực kinh tế truyền thống hoàn toàn phụ thuộc vào việc giải quyết tăng trưởng ở
Nhận xét:
Những câu hỏi đặt ra là:
-
Khi nghiên cứu lý thuyết này liệu có thể di chuyển lao động, cơ cấu kinh tế liên tục từ
nông nhiệp sang công nghiệp cho đến khi trở thành nền kinh tế phát triển được không?
Chắc chắn là không bởi vì sự di chuyển này gắn liền với nhiều yếu tố liên quan như
yêu cầu kỹ thuật, tay nghề của người lao động, phong tục, tập quán, điều kiện sinh
sống...
-
Mặt khác, liệu nếu tập trung toàn bộ để phát triển khu vực sản xuất hiện đại thì nền
kinh tế có tăng trưởng như mong muốn không? Rõ ràng là không vì ở những nước
đang phát triển thì giá trị sản phẩm của khu vực kinh tế hiện đại thì kỹ thuật và năng
suất lao động vẫn ở trình độ thấp.
b/ Nền kinh tế nước ta nước ta có phải là nền kinh tế “nhị nguyên” không? Vì sao?
- Nền kinh tế Việt nam hiện nay không phải là nền kinh tế nhị nguyên mà là nền kinh tế
chuyển sang kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước

theo định hướng XHCN.
Chúng ta không hề từ bỏ lĩnh vực truyền thống là sản xuất nông nghiệp để đi đến sản
xuất công nghiệp hiện đại mà phát triển nông nghiệp một cách có kế hoạch, cân đối với
cơ cấu nền kinh tế quốc dân. Nông nghiệp vẫn là mặt trận chủ lực của chúng ta. Chúng
ta cần có nông nghiệp để xuất khẩu lúa gạo, lấy tiền đem về nguyên vật liệu, máy móc
để phát triển nông nghiệp...
tạo tiền đề tăng trưởng cho kinh tế Việt Nam.