Vai trò của tri thức đối với sự tăng trưởng kinh tế trong nền kinh tế tri thức và rút ngắn quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa ở việt nam

VAI TRỊ CÙA TRI THQC DO! VĨI SU TÀNG TRUONG
KINH TÉ TRONO NÉN KINH TÉ TRI THL/C VA RÙT NGAN
QUA TRÌNH CỊNO NGHIÈP HỒ, HIEN DAI HỒ
Ị VIET NAM
DUDNG QUYNH HOA

Bd man Mde-Linin, Trudng DHNN Hd Nói

Trong the ky XX, mot nbàn td dà gay nén nhflng bié'n ddng chua
tflng ed trong ddi sdng con ngudi ma mgi quan diém chinh tri - xà bòi
déu pbài thfla nbàn - dd 11 su tic ddng manh me vi sàu rdng cùa kboa
hge va cdng nghé. Day là mot nbàn td toàn cau, chi pbdi va quy dinh
su phàt trién cùa nhiéu llnh vuc khic nbau, bdi vày nd ed y ngbia dàc
biét ddi vdi mgi cdng trinh du blo. Trén thuc te, ngudi ta khdng thè
xem nhe su tic ddng cùa kboa hgc vi cdng nghé dé'n d e qui trinh xà
hdi: Su xuat bién cùa nhflng phit kié'n kboa hgc mdi, làn sdng ddi mdi
cdng nghé, su tdn vinh tri thflc va thdng tin... khdng chi ddng vai trd
trgng yé'u ddi vdi nén san xuat xà hdi ma cdn true tié'p làm bié'n ddi bd
màt cùa ddi sdng chinh tri - xà hdi nfla cuoi the ky XX.
Diéu xuyén sudt the ky XX là su thàm nhàp sàu gifla càc ngành
kboa hgc, ky thuàt va cdng nghé, hinh thành nén nhflng kboa hgc va
ky thuàt mdi d nhflng vùng gilp ranh boàc lién ngành. Và'n de là d
ebd, su xuat bién nhflng phàt kié'n kboa hgc mdi, làn sdng ddi mdi
cdng nghé ngày càng man chdng, thdng tin va tri thuc àuge coi nhu
mot thd quyèn lue... khdng chi ddng vai trd trgng yé'u ddi vdi nén san
xuat xà bòi ma cdn true tié'p làm bién ddi ddi song chinh tri - xà hdi,
hinh thành mot loai hinh kinh te mdi - kinb te tri thflc. Su bié'n ddi này
dà dàt ra nhiéu và'n de d n phii luàn giài: Tàng trudng kinh te, phàt
328

trién kinh te... Né'u nhu trong d e nén kinh te truyén thdng và'n de
tàng trudng kinh te coi nhu dà luàn giài thà'u dio thi trong d e giai
doan pbit trién ngày càng cao cùa nén kinh te tri thflc nd ngày càng
dugc coi là và'n de bang dàu, và'n de xuat phàt.
Cd thè khàng dinh trong nén kinh te tri thflc bién nay thi su phIt
trién kinh te true tié'p le thudc vào viéc dau tu cho tri thflc, tri thflc con
ngudi là yé'u td ed y nghla quyé't dinh. Vày càn cfl vào dàu chùng ta ed
thè khàng dinh dugc y kié'n trén?
Lich su xà hdi loài ngudi dà va dang trai qua 3 nén kinb te co bàn
(3 nén vàn minh). Trong nén kinh te ndng nghiép:
Trong nén kinh té ndng nghiép - tunhiin thi càc boat ddng kinh te
chù yé'u su dung nhiéu lao ddng co blp, do dd su phIt trién sin xuat su
tich luy cùa cài qudc dàn chù yé'u do lugng lao ddng chàn tay quyé't
dinh. Lao ddng gifl dia vi chù dao va là nbàn td quyé't dinh tàng trudng
kinb te.
Trong nén kinh té cdng nghiép: Cudc d e b mang cdng nghiép bit
dau tfl the ky XVIII dà dua nén sin xuat cùa xà boi loài ngudi bude vào
mot thdi dai boàn toàn mdi - Tbdi dai tu bln va ddng lue mly mdc ed
vai trd quan trgng trong qua trinh sin xuat ra cùa cài vat chat. Do vày,
vide md rdng quy md sin xuat dugc thuc bién theo quan diém coi dàu
vào cao cùa tu liéu san xuat là chinh, cdng nghiép su dung nhiéu mly
mdc thie't bi va tu liéu vat chat gifl trd noi bàt trong san xuat - Tu bàn
vàt chat dau vào trd thành nbàn td chù 'u bồc thuc day bồc kìm bàm
su tàng trudng kinh te.
Vào cuoi the ky XX va diu the ky XXI, toàn the gidi bi thu hùt
bdi su xuà't bién, vàn ddng va phàt trién cùa mot loai hinh kinh te mdi
- Kinh te tri thflc. Cho dé'n nay, bàn dé'n kbài niém kinb te tri thflc vàn
là tiéu diém cùa d e cudc bòi thio va là chù de cùa càc cdng trinh
nghién cflu.
Nhu chùng ta dà bié't tfl nhflng nàm 70 cùa the ky XX trd lai day,

tié'n bd cùa kboa hgc ky thuàt din trd thành nbàn td quyé't dinh su phàt
trién cùa kinh te. Nbàn dinh (Kboa hgc là lue lugng san xuà't true tié'p,
dang din dugc thuc bién. Canh tranh trén the gidi ngày nay chù yé'u
dua trén co sd kboa hgc - ky thuàt, dàc biét là kboa hgc ky thuàt cao.
Dàu the ky XX, nbàn td kboa hgc ky thuàt mdi chi chié'm 5% 329


20% trong su tàng trudng cua GDP, dén thàp ky 50 va 60 ty le này là
50%, va dén thàp ky 80 ty le lèn tdi 80%.
Theo khli quit cùa nhiéu nbà nghién cflu, ed thè khàng dinh:
Trong nén kinh te tri thuc, su phàt trién kinh te true tié'p le thudc vào
tri thflc va dIu tu cho tri thflc. Tri thflc ed thè làm tàng nàng suà't cùa
d e yé'u td co dién (dlt dai, lao ddng, vdn tu bln, nguyén nhién vàt
liéu...) dem lai ky nàng pbdi hgp d e yé'u td sin xuat nhlm sing tao ra
nhflng sin pham, d e loai hinh dich vu mdi va d e cdng nghé mdi ed
bàm lugng tri tue cao bon, d i tié'n càc qua trinh san xuà't...
Vi là nén kinb te chù yé'u dua trén nén ting tri thflc nén vai trd cùa
ngudn lue con ngudi ed tri thflc phIi dugc dàt d vi tri trung tàm cùa su
phàt trién.
Ké tfl dIu thàp ky 90 trd lai day, d blu bé't d e nude tu bàn chù
nghla phIt trién nhu My, Nhàt va Tày Àu déu khàng dinh ring tri tue
ed tinh sIng tao se là nén tàng cùa su tbinb vugng va giàu ed.
Nén kinh te tri thflc thuc chat là "mot nén kinh te xfl ly thdng tin",
trong dd ngudn nbàn lue ed trinh dò cao, cùng vdi ha tàng co sd d thdng
tin qudc già, d e mang mly tinh va d e cdng nghé thdng tin, truyén
thdng vi vién thdng là nhflng yé'u td co bln mang tinh cbié'n lugc.
So vdi d e yé'u td truyén thdng thi yé'u td dàc trung nhàt cùa nén
kinh te tri thflc là vai trd ngày càng tàng cùa ngudn nbàn lue con ngudi
- là nhflng ngudi dugc dào tao va ed ky nàng - vdi tinh càch là lue
lugng ed vi tri àp dào trong nén kinh te. Mac dù tàt d d e tài san dIu

tu ve vàt chat va tài chinh mi mot xà boi cdng nghiép déu mang y
nghla het sfle quan trgng, song trong nén kinh te tri thflc tàm quan
trgng cùa càc tài sin vàt chat dà giàm xud'ng thay vào dd là so lugng
va chat lugng cùa con ngudi ngly mdt trd nén quan trgng.
Trong Blo d o Chinh tri tal Dai hdi dai biéu toln qudc Un thfl IX,
Ding ta dà chi rd: 'Théky XXI sé tièp tue co nhiiu bién ddi. Khoa hgc
va cdng nghi se ed bude tièn nliày vgt. Kinh tètri thùc vai trị ngày
càng noi bài trong qua trinh phàt trién lue lugng san xuà't".
Tfl dd. Dai hdi IX cùa DIng khàng dinh nude ta d n thié't va ed thè
rùt ngin qui trinh cdng nghiép boi, bién dai boi. Kinh te tri thflc là co
bòi Idn de rùt ngln qui trinh dà. Muc tiéu nude ta dàt ra dé'n nàm
2020 trd thành nude cdng nghiép theo hudng bién dai. Cbfl "bién dai"
330


d day ed thè biéu là khdng chi quan tàm phàt trién càc cdng nghiép ed
truyén ma phài là cdng nghiép bién dai, dua vào tri thflc mdi nhà't cùa
thdi dai, phài theo kip trinh dd chung cùa the gidi.
Nude ta phài thuc bién ddng tbdi hai qui trinh tfl kinh te ndng
nghiép lén kinh te cdng nghiép, vi tfl kinh te cdng nghiép lén kinh te
tri thflc. Hai qui trinh dd Idng ghép vào nbau làm mdt, dd là cdng
nghiép boa dua vào tri thflc. Day là su ké't hgp sfle manh cùa dàn toc
vdi sfle manh cùa tbdi dai. Né'u khdng làm dugc diéu này, nude ta sé
bi bd lai sau rat xa va se khdng trd thành nude cdng nghiép dugc.
Nude ta ed nhflng diéu kién thuàn Igi de phIt trién kinb te tri thflc:
- Dinh hudng xà bòi chù nghla tao mdi trudng thuàn Igi cho kinh
te tri thflc phàt trién.
- Truyén thdng, bàn sic vàn hoà dàn tdc Viét Nam là nén tàng cho
su phàt trién nàng lue ndi sinh cùa dàn toc, phàt buy khà nàng sàng
tao cùa mgi ngudi.

- Nàng lue tri tue con ngudi Viét Nam khdng tbua kém càc nude,
con ngudi Viét Nam ed khà nàng tié'p thu nhanb càc tri thflc mdi, de
dào tao.
Nbung chùng ta cùng dang gap rat nhiéu khd khan de ed thè phàt
trién kinb te tri thflc.
- Chat Iflgng ngudn nbàn lue thàp, nén giào due bit càp trude ddi
hdi phàt trién kinb te tri thflc.
- Ddi mdi chàm, nhàt là ddi mdi tu duy va nbàn thflc, chua theo
kip su phàt trién cùa thdi dai.
- Cdn nhflng tàn du cùa kinh te ke boach hoà tàp trung, lùng tùng
trong chuyén sang co che thi trudng dinh hudng XHCN.
B i o d o Chinh tri cùa Ban Chip hành Trung uong Dang khoà VIII
dà khàng dinh "giào due va dào tao là kbàu ddt phi" vào qua trinh day
manh cdng nghiép boi. Day là kbàu ddt phà rat quan trgng, dugc tié'n
hành ddng thdi vdi hai mtti nhgn ddt phà khàc là ddi mdi co che kinh te
va d i d e h hành chinh. Trudc het, vice hgc tàp pbài gdp phan vào viéc
trang bi cdng nghé cho llnh vuc sin xuà't, nhà't là llnb vuc trgng diém.
Trong qua trinh cdng nghiép hoà, viéc hgc tàp khdng chay theo Idi hgc
chtt thuan tuy sàch vd, ma là phài nhlm cài tao cudc sdng, day manh
331


san xuà't. Viéc chuyén giao cdng nghé mdi cho ndng dàn, bdi dudng
nàng lue làm chù cdng nghé nhàp ngoai cho cdng nbàn, phàt buy nàng
lue sàng tao cdng nghé cao cùa ddi ngu khoa hgc va cdng nghé... là
mdt nói dung boat ddng giào due trong nhflng nàm trudc mlt.
Chuyén ddi co d u kinh te 11 he qui cùa viéc tàng thudc tinh cdng
nghiép trong llnh vuc cdng nghiép va dich vu, nàng cao ty trgng dich
vu trén dudi 50% trong tdng thu nhàp qudc nói (GDP) cùa dà't nude.
Viéc chuyén ddi co d u kinh te tàt din dé'n thay ddi co d u lao ddng

xà hdi. Do vày nhiém vu nàng cao dàn tri lue này khdng don thuàn là
viéc tàng sd nàm di hgc trung binh cùa ngudi dàn, ma ve co bàn là
thay ddi co d u hgc và'n, co d u tri thflc va co d u nghé nghiép cùa ddi
ngfi lao ddng. Do vày, né'u td chflc hgc tàp theo dudng mdn khoa cu
thi dd là mdt su chéch hudng tai hai.
Gifl gin va phàt buy bln sic vàn boi dàn toc là mdt yé'u td quan
trgng de day nhanb tié'n trinh cdng nghiép hoà. Cd thè ndi vàn boa là
chia kbol cùa su phIt trién xà bòi, vi the phài dua dugc nhflng truyén
thdng hgc tàp (truyén thdng biéu hgc, truyén thdng coi trgng dao ly
làm thày va làm trd vào qua trinh hgc tàp cùa nbàn dàn).
Mac khàc, càn nbàn manh ring muc dich cùa su nghiép cdng nghiép
boi, bién dai boi d nude ta là xày dung Viét Nam thành mdt nude cdng
nghiép XHCN, do vày viéc td chflc hgc tàp khdng phài là muc dich tu
thàn ma de tàng cudng bon nfla chat lugng dào tao con ngudi XHCN d
Viét Nam. Tàt cà nhflng diéu dà ndi d trén càng khàng dinh ring phIt
trién kinh té tri thflc d nude ta 11 con dudng tàt yé'u de nhanb chdng di tdi
CNXH là phù hgp vdi chinh sàch co bàn cùa Dàng ta.
Tài lièu tham khào
1. GS.TS. Pham Tàt Dong, Toàn càu hoà va phàt trién kinh té tri
thùc nhìn tu góc dị giào due va dào tgo.
2. GS. Dàng HiJu, Nam bai thdi co phàt trién kinh té tri thùc rut
ngdn qua trinh CNH, HDH.
3. TS.Pham Qudc Trung, Càc nhàn td quyét dinh tdng trudng kinh
té trong nén kinh tètri thde.
4. Nguyén Duy Quy, Thè gidi trong hai thàp niin dàu thè ky XXI,
Nxb. CTQG Ha Nói, 2002.
332