Nghiên cứu xây dựng bài giảng điện tử trong giảng dạy môn tin học tại trường trung học cơ sở thị trấn chờ yên phong bắc ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
--------------------------------------VŨ THỊ HỒNG HUỆ

VŨ THỊ HỒNG HUỆ

LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG
PHÁP DẠY HỌC

NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ TRONG DẠY
HỌC MÔN TIN HỌC TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THỊ
TRẤN CHỜ - YÊN PHONG – BẮC NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ - SƯ PHẠM KỸ THUẬT
Chuyên ngành: Lý luận và phương pháp dạy học
Chuyên sâu: Sư phạm kỹ thuật Công nghệ thông tin
2010 - 2013

Hà Nội – Năm 2013


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
--------------------------------------VŨ THỊ HỒNG HUỆ

NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ TRONG DẠY HỌC
MÔN TIN HỌC TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THỊ TRẤN CHỜ YÊN PHONG – BẮC NINH

Chuyên ngành : LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
LUẬN VĂN THẠC SĨ – SƯ PHẠM KỸ THUẬT
Chuyên sâu: SƯ PHẠM KỸ THUẬT CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC :
TS. BÙI ĐỨC HIỀN

Hà Nội – Năm 2013


Luận văn thạc sĩ

LỜI CẢM ƠN
Tơi xin bày tỏ lịng cảm ơn sâu sắc tới TS. Bùi Đức Hiền đã tận tình hướng dẫn,
chỉ bảo tạo mọi điều kiện giúp đỡ tơi trong suốt q trình hồn thành luận văn này.
Tơi xin bày tỏ lịng cảm ơn tới các thầy cô giáo Viện đào tạo sau Đại học khoa
SPKT trường ĐH Bách Khoa Hà Nội.
Tôi xin chân thành cảm ơn BGH trường THCS Thị Trấn Chờ - Yên Phong –
Bắc Ninh đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và làm việc để tơi
hồn thành luận văn này.
Trong quá trình nghiên cứu, mặc dù đã rất cố gắng nhưng luận văn khơng tránh
khỏi thiếu sót, tơi rất mong nhận được sự chỉ dẫn và góp ý để đề tài được hoàn thiện
hơn.
Hà Nội, ngày 20 tháng 01 năm 2013
Tác giả

Vũ Thị Hồng Huệ

-1-


Luận văn thạc sĩ

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan kết quả nghiên cứu trong luận văn này là do sự nghiên cứu,
tìm hiểu của bản thân cùng với sự hướng dẫn tận tình của TS. Bùi Đức Hiền. Mọi kết
quả nghiên cứu cũng như ý tưởng của các tác giả khác nếu có đều được trích dẫn
nguồn gốc cụ thể.
Luận văn này cho đến nay chưa được bảo vệ tại bất ký một Hội đồng bảo vệ
luận văn thạc sĩ nào và chưa được công bố trên bất kỳ phương tiện thông tin nào.
Hà Nội, ngày 20 tháng 01 năm 2013
Tác giả

Vũ Thị Hồng Huệ

-2-


Luận văn thạc sĩ

MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ......................................................................................................... 1
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... 2
MỤC LỤC ............................................................................................................... 3
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU,CHỮ VIẾT TẮT ................................................. 7
DANH SÁCH CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ.............................................................. 8
DANH SÁCH CÁC BẢNG BIỂU ......................................................................... 10
PHẦN MỞ ĐẦU ..................................................................................................... 11
I/ Lý do chọn đề tài................................................................................................. 11
II/ Mụcđích và nhiệm vụ nghiên cứu.................................................................... 14
2.1.Mục đích nghiên cứu ........................................................................................ 14
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 14
III/ Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................. 15

3.1. Đối tượng nghiên cứu ...................................................................................... 15
3.2. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 15
IV/Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 15
V/ Giả thiêt nghiên cứu .......................................................................................... 15
VI/ Đóng góp mới của đề tài .................................................................................. 16
VII/Kết cấu của đề tài ............................................................................................ 16
CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG
VÀ SỬ DỤNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ TRONG DẠY HỌC ............................. 18
1.1.Tổng quan về soạn bài giảng điện tử .............................................................. 18
1.2.Công nghệ dạy học hiện đại và bài giảng điện tử ......................................... 19
1.2.1.Công nghệ dạy học ......................................................................................... 19
1.2.2.Bản chất của công nghệ dạy học ................................................................... 19
1.2.3.So sánh bản chất của khái niệm cơng nghệ và q trình dạy học .............. 20
1.2.4.Đặc điểm của công nghệ dạy học .................................................................. 21

-3-


Luận văn thạc sĩ

1.2.5.Các thành phần của công nghệ dạy học ....................................................... 21
1.2.6.Vai trị của cơng nghệ dạy học đối với giáo dục ........................................... 22
1.3.Phương tiện dạy học và vai trò của phương tiện dạy học ............................ 23
1.3.1.Phương tiện dạy học ...................................................................................... 23
1.3.2.Vai trò của phương tiện dạy học ................................................................... 23
1.3.3.Các yêu cầu đối với phương tiện dạy học ..................................................... 24
1.4.Bài giảng điện tử ............................................................................................... 25
1.4.1.Khái niệm bài giảng điện tử .......................................................................... 25
1.4.2.Cơng cụ tạo b giảng điện tử ........................................................................ 25
1.4.3.Mục đích của bài giảng điện tử ..................................................................... 26

1.4.4.Biên soạn bài giảng điện tử ........................................................................... 27
1.4.5.Quy trình thiết kế bài giảng điện tử .............................................................. 28
1.4.6.Cấu trúc của bài giảng điện tử ...................................................................... 30
1.4.7.Yêu cầu đối với một bài giảng điện tử ........................................................... 30
1.4.8. Các tiêu chí đánh giá bài giảng điện tử ....................................................... 32
1.5. Thực trạng giảng dạy môn Tin học tại trường THCS Thị Trấn ChờYên Phong- Bắc Ninh ............................................................................................. 33
1.5.1.Lịch sử phát triển và những thành tích nổi bật ............................................ 33
1.5.2.Cơ cấu tổ chức của nhà trường ..................................................................... 36
1.5.3.Thực trạng cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên Tin học tại trường THCS
Thị Trấn Chờ- Yên Phong .................................................................................... 37
CHƯƠNG II:NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ TRONG
DẠY HỌC TIN HỌC TẠI TRƯỜNG THCS THỊ TRẤN CHỜ - YÊN
PHONG – BẮC NINH ........................................................................................... 39
2.1.Chương trình, nội dung mơn học.................................................................... 39
2.1.1.Vị trí mơn học ................................................................................................. 39
2.1.2.Chương trình mơn học................................................................................... 43

-4-


Luận văn thạc sĩ

2.1.3.Mục tiêu môn học ........................................................................................... 43
2.1.4.Đặc điểm của môn học và những phương pháp giảng dạy đặc trưng ........ 44
2.2.Thực trạng dạy học môn Tin học tại trường THCS Thị Trấn Chờ ............ 45
2.3.Khảo sát thực trạng áp dụng các phương pháp giảng dạy môn Tin
học tại trường THCS Thị Trấn Chờ .................................................................... 46
2.4.Các chương trình phần mềm để xây dựng bài giảng điện tử môn Tin học. 53
2.5.Biên soạn minh họa bài giảng điện tử môn Tin học tại trường THCS Thị
Trấn Chờ ................................................................................................................. 55

2.6.Xây dựng bài giảng điện tử ............................................................................. 71
CHƯƠNG III: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ...................................................... 71
3.1.Mục đích của việc thực nghiệm....................................................................... 71
3.2.Đối tượng và thời gian tiến hành thực nghiệm .............................................. 71
3.2.1.Đối tượng tiến hành thực nghiệm ................................................................. 72
3.2.2.Thời gian thực hiện ........................................................................................ 72
3.3.Cách thức tiến hành thực nghiệm................................................................... 72
3.4.Các bài thực nghiệm ........................................................................................ 73
3.5.Kết quả thực nghiệm ........................................................................................ 73
3.5.1.Kết quả điều tra của giáo viên ....................................................................... 73
3.5.2.Kết quả điều tra của học sinh ........................................................................ 77
Phụ lục 1: PHIẾU THĂM DÒ (dành cho GV) .................................................... 80
Phụ lục 1: PHIẾU THĂM DÒ (dành cho HS)..................................................... 83
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 85
1.Kết luận ................................................................................................................ 85
2.Kiến nghị .............................................................................................................. 86
3.Hướng phát triển của đề tài ............................................................................... 86
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 88

-5-


Luận văn thạc sĩ

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
- BGĐT

: Bài giảng điện tử

- QTDH

: Quá trình dạy học

- ĐPT

: Đa phương tiện

- PTDH

: Phương tiện dạy học

- PPGD

: Phương pháp giảng dạy

- PPDH

: Phương pháp dạy học

- CNDH

: Công nghệ dạy học

- CNTT

: Công nghệ thông tin

-LLDH

: Lý luận dạy học

- LAN

: Local Area Networks

- WAN

: Wide Area Networks

- GV

: Giáo viên

- HS

: Học sinh

- GDĐT

: Giáo dục đào tạo

- ĐC

: Đối chứng

- TN

: Thực nghiệm

- SGK

: Sách giáo khoa

- TLTK

: Tài liệu tham khảo

-ĐHBK

: Đại học Bách Khoa

-ĐHSP

: Đại học Sư phạm

-6-


Luận văn thạc sĩ

DANH SÁCH CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Danh mục các hình vẽ, đồ thị

TT
1

Hình 1-1: Sơ đồ bản chất của cơng nghệ dạy học hiện đại

2

Hình 1-2: Các thành phần của cơng nghệ dạy học

3

Hình 1-3: Cấu trúc của bài giảng điện tử

4

Hình 1-4: Cơ cấu tổ chức của nhà trường

5

Hình 2-1: Giao diện chương trình MS PowerPoint

6

Hình 2-2: Giao diện chương trình Microsoft Frontpage

7

Hình 2-3: Giao diện chương trình SnagIt

8

Hình 2-4: Giao diện chương trình Macromedia Flash

9

Hình 2-5: Giao diện chương trình Hot Potatoes

10

Hình 2-6: Giao diện bài giảng điện tử

11

Hình 2-7: Mục tiêu

12

Hình 2-8: Các thao tác chính với chuột

13

Hình 2-9: Luyện tập sử dụng chuột với phần mềm Mouse Skills

14

Hình 2-10: Luyện tập

15

Hình 2-11: Mục tiêu

16

Hình 2 -12: Giới thiệu bàn phím

17

Hình 2-13: Lợi ích của việc gõ mười ngón

18

Hình 2-14: Tư thế ngồi

19

Hình 2 -16: Mục tiêu

20

Hình 2 -17: Giới thiệu phần mềm

21

Hình 2 -18: Các lệnh điều khiển

-7-


Luận văn thạc sĩ

22

Hình 2 -19: Thực hành

23

Hình 2 -20: Hình ảnh Trái đât

24

Hình 2-21: Tệp tin

25

Hình 2-22: Thư mục

26

Hình 2-23:Đường dẫn

27

Hình 2-24: Các thao tác chính với tệp và thư mục

28

Hình 2 -25: Bảng kết quả của bài trắc nghiệm

29

Đồ thị 3-1: Đồ thị phân loại kết quả của các bài kiểm tra của học sinh

-8-


Luận văn thạc sĩ

DANH SÁCH CÁC BẢNG BIỂU
TT

Danh sách các bảng biểu

1

Bảng 1-1: So sánh bản chất của khái niệm cơng nghệ và q trình dạy học

2

Bảng 1-2: Mơ hình giáo dục hiện đại

3

Bảng 1-3: So sánh đặc điểm của giáo án điện tử và giáo án truyền thống

4

Bảng 1-4: Số lượng và trình độ giáo viên

5

Bảng 1-5: Phân phối chương trình mơn Tin học lớp 6

6

Bảng 1-6: Phân phối chương trình mơn Tin học lớp 7

7

Bảng 1-7: Phiếu phản hồi

8

Bảng 3-1: Cặp lớp thực nghiệm – đối chứng

9

Bảng 3-2: Các bài dạy thực nghiệm để đánh giá

10

Bảng 3-3: Kết quả câu 1.1

11

Bảng 3-4: Kết quả câu 1.2

12

Bảng 3-5: Kết quả câu 1.3

13

Bảng 3-6: Kết quả câu 1.4

14

Bảng 3-7: Kết quả câu 1.5

15

Bảng 3-8: Kết quả câu 2.1

16

Bảng 3-9: Kết quả câu 2.2

17

Bảng 3-10: Kết quả câu 2.3

18

Bảng 3-11: Kết quả câu 2.4

19

Bảng 3-12: Kết quả câu 2.5

20

Bảng 3-13: Kết quả câu 2.6

21

Bảng 3-14: Kết quả câu 1

22

Bảng 3-15: Kết quả câu 2

23

Bảng 3-16: Kết quả của 4 bài kiểm tra

-9-


Luận văn thạc sĩ

24

Bảng 3-17: Bảng phân loại kết quả kiểm tra

25

Bảng 3-18: Phiếu thăm dò dành cho GV

26

Bảng 3-19: Phiếu thăm dò dành cho HS

- 10 -


Luận văn thạc sĩ

ĐỀ TÀI: NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ MÔN TIN HỌC

TẠI TRƯỜNG THCS THỊ TRẤN CHỜ - YÊN PHONG – BẮC NINH
PHẦN MỞ ĐẦU
I/LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
1.1.Xuất phát từ yêu cầu thực tế của xã hội trong việc nâng cao chất lượng giáo
dục đào tạo:
Đất nước ta hiện nay đang chứng kiến những đổi thay trong mọi hoạt động phát
triển kinh tế - xã hội nhờ những thành tựu của công nghệ thông tin. CNTT đã góp phần
quan trọng cho việc tạo ra những nhân tố năng động mới, cho quá trình hình thành nền
kinh tế tri thức và xã hội thông tin.Trong những năm vừa qua, nền kinh tế nước ta đã
đạt tốc độ tăng trưởng cao, cơ cấu kinh tế có bước chuyển dịch mạnh mẽ.
Một trong những mục tiêu quan trọng của cải cách giáo dục phổ thông là đổi
mới chương trình và phương pháp giảng dạy nhằm phát huy tính tích cực, chủ động và
sáng tạo của học sinh. Để thực hiện mục tiêu này, trong thời gian qua ngành giáo dục
đã có nhiều nỗ lực xây dựng lại chương trình theo hướng cập nhật và giảm tải, áp dụng
phương pháp giáo dục chủ động với triết lý lấy người học làm trung tâm, biên soạn lại
sách giáo khoa và tài liệu giảng dạy để đảm bảo chuyển tải được những nội dung mới
và thực hiện được theo phương pháp mới.
Thấu suốt chủ trương nói trên cùng với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học cơng
nghệ nói chung và cơng nghệ thơng tin nói riêng trong giai đoạn hiện nay, việc đưa
môn Tin học ngay từ bậc trung học cơ sở là một quyết sách đúng đắn. Tuy nhiên việc
giảng dạy môn học này như thế nào cho hiệu quả trong khi chính ngành cơng nghệ
thơng tin lại đang phát triển như vũ bão lại luôn là một câu hỏi lớn.

- 11 -


Luận văn thạc sĩ

Để nâng cao chất lượng dạy - học môn học này, một trong những nội dung quan
trọng là đổi mới phương pháp giảng dạy và vận dụng cơng nghệ thơng tin vào q trình

dạy học. Đề học sinh dễ tiếp thu, hiểu và hứng thú với môn học; việc sử dụng bài giảng
điện tử đang được nhiều người quan tâm.
1.2.Xuất phát từ việc ứng dụng CNTT trong việc giảng dạy Tin học tại trường
THCS:
Chỉ thị số 55/2008/CT-BGDĐT về tăng cường giảng dạy, đào tạo và ứng dụng
CNTT trong ngành giáo dục giai đoạn 2008 – 2012 nêu rõ “CNTT là công cụ đắc lực
hỗ trợ đổimới phương pháp giảng dạy, học tập và hỗ trợ đổi mới quản lý giáo dục, góp
phần nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng giáo dục. Phát triển nguồn nhân lực CNTT
và ứng dụng CNTT trong giáo dục là một nhiệm vụ quan trọng có ý nghĩa quyết định
sự phát triển CNTT của đất nước... Triển khai áp dụng CNTT trong dạy và học, hỗ trợ
đổi mới phương pháp giảng dạy, tích hợp ứng dụng CNTT ngay trong mỗi mơn học
một cách hiệu quả và sáng tạo ở những nơi có điều kiện thiết bị tin học, xây dựng nội
dung thông tin số phục vụ giáo dục, phát huy tính tích cực tự học, tự tìm tịi thơng tin
qua mạng Internet của người học...”
Chỉ thị 58- CT/UW của Bộ Chính trị ngày 07 tháng 10 năm 2000 về việc đẩy
mạnh ứng dụng và phát triển CNTT phục vụ sự nghiệp Công nghiệp hóa và Hiện đại
hóa đã chỉ rõ trọng tâm của ngành giáo dục là đào tạo nguồn nhân lực về CNTT và đẩy
mạnh ứng dụng CNTT trong công tác giáo dục và đào tạo.
Có thể nhận thấy rằng, các báo cáo, các chỉ thị dù đề cập đến việc áp dụng
CNTT hay đổi mới phương pháp giáo dục đều nhằm mục đích nâng cao chất lượng học
tập của sinh viên nói chung.
Hiện nay các trường phổ thơng đều trang bị phòng máy, phòng đa năng nối
mạng Internet và Tin học được giảng dạy chính thức và một số thiết bị khác tạo cơ sở
hạ tầng CNTT cho giáo viên sử dụng vào quá trình dạy học của mình.

- 12 -


Luận văn thạc sĩ

Áp dụng công nghệ dạy học hiện đại chính là áp dụng một hệ thống phương
tiện, phương pháp và kỹ năng mới nhằm vận dụng quy luật khách quan, tác động vào
con người, hình thành một nhân cách xác định.
Bài giảng theo công nghệ dạy học hiện đại cần đáp ứng đồng thời hai yêu cầu cơ
bản. Đó là một bài giảng giúp mặt đạt chuẩn mực sư phạm và là một bài giảng từ xa
qua mạng, người học có thể tái hiện đầy đủ những gì giáo viên cung cấp. Do đó, để tạo
được một bài giảng thỏa mãn được hai yêu cầu trên thì bài giảng điện tử đáp ứng tốt
nhất cho hai yêu cầu đó. Đào tạo theo phương thức từ xa ngày càng phát triển, công
nghệ dạy học ngày càng được áp dụng rộng rãi thì bài giảng điện tử sẽ ngày càng phát
triển và nó là phương thức chủ yếu để phát triển cơng nghệ dạy học.
1.3.Xuất phát từ trình độ tin học của giáo viên tại trường THCS Thị Trấn Chờ:
Là một trường THCS nằm tại trung tâm của thị trấn nên được sự quan tâm của
các cấp chính quyền, nhất là được sự quan tâm của các bậc phụ huynh học sinh nên
trường có đội ngũ giáo viên lành nghề, có trình độ sư phạm cao, có tâm huyết với nghề.
Tuy nhiên do lĩnh vực đào tạo giáo viên giảng dạy các môn học ứng dụng CNTT vào
giảng dạy ở nước ta nói chung và tại trường THCS cịn hạn chế. Trình độ tin học thấp,
khả năng soạn các bài giảng điện tử hạn chế địi hỏi cần có những công cụ đơn giản,
thuận tiện, dễ sử dụng để soạn các bài giảng điện tử một cách đa dạng cho không chỉ
một môn học, một ngành học mà cho nhiều ngành học khác nhau.
1.4. Xuất phát từ cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học của nhà trường:
Trường THCS Thị Trấn Chờ đã xây dựng một hệ thống các phòng học mới đáp
ứng những nhu cầu đào tạo hàng năm, đồng thời nhà trường cũng đã xây dựng mạng
LAN (Local Area Networks) với các đường cáp, cáp quang nối giữa các phòng ban,
phòng học chức năng, đáp ứng cho việc đào tạo trong nhà trường. Đây cũng là cơ sở
cho việc áp dụng thành công công nghệ dạy học hiện đại nhằm nâng cao chất lượng
đào tạo. Tuy nhiên, giáo viên vẫn chưa ứng dụng rộng rãi CNTT vào giảng dạy và nhà
trường mới chỉ có một phịng thực hành nên mỗi lớp chỉ được thực hành theo ca một

- 13 -

Luận văn thạc sĩ

tiết một tuần, vì vậy việc làm quen với CNTT đối với các mơn học nói chung và mơn
Tin học nói riêng với các em cịn khá mới mẻ.
Được sự đồng ý của T.S Bùi Đức Hiền, nhằm góp phần đưa cơng nghệ thơng tin
vào dạy học, tôi chọn vấn đề “Nghiên cứu xây dựng bài giảng điện tử trong dạy học
môn Tin học tại trường trung học cơ sở Thị trấn Chờ - Yên Phong – Bắc Ninh’’ làm đề
tài nghiên cứu của mình.
II/MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU:
2.1.Mục đích nghiên cứu:
Nghiên cứu, xây dựng bài giảng điện tử giảng dạy môn Tin học trong các trường
trung học cơ sở, góp phần đổi mới phương pháp giảng dạy và nâng cao chất lượng dạy
- học đối với môn học này.
Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Hệ thống bài giảng điện tử giảng dạy môn Tin
học trong trường trung học cơ sở, áp dụng để giảng dạy tại trường trung học cơ sở Thị
trấn Chờ - Yên Phong – Bắc Ninh.
Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Nghiên cứu, xây dựng bài giảng điện tử giảng
dạy môn Tin học trong các trường trung học cơ sở, áp dụng để giảng dạy tại trường
trung học cơ sở Thị trấn Chờ, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh.
2.2.Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc xây dựng và sử dụng bài giảng điện tử trong
dạy học.
- Nghiên cứu nội dung, cấu trúc chương trình môn Tin học dành cho bậc Trung
học phổ thông.
- Nghiên cứu, xây dựng Hệ thống bài giảng điện tử giảng dạy môn Tin học
trong trường trung học cơ sở, áp dụng để giảng dạy tại trường trung học cơ sở Thị trấn
Chờ, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh.

- 14 -

Luận văn thạc sĩ

- Tiến hành thực nghiệm sư phạm. Xử lý kết quả thực nghiệm để xác định tính
khả thi và hiệu quả của đề tài
III/ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU:
3.1.Đối tượng nghiên cứu:
Là các phương tiện dạy học hiện đại và một số công cụ xây dựng bài giảng điện
tử.
3.2.Phạm vi nghiên cứu:
Giới hạn trong việc nghiên cứu xây dựng hệ thống hỗ trợ giáo viên soạn bài
giảng điện tử ngành tin học tại trường THCS Thị Trấn Chờ.
IV/PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
- Phương pháp nghiên cứu lý thuyết:
+ Nghiên cứu các vấn đề lý luận (lý luận dạy học có liên quan đến phương pháp
dạy học theo phương pháp tiếp cận module, cơ sở lý luận của việc xây dựng và sử dụng
bài giảng điện tử trong dạy học....) thông qua các kết quả đã công bố có liên quan đến
đề tài.
+ Nghiên cứu thơng qua nội dung sách giáo khoa, sách bài tập, sách và tài liệu
tham khảo của môn Tin học giảng dạy cho hệ Trung học cơ sở.
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
Nghiên cứu nội dung kiến thức môn học, thông qua thực tế giảng dạy để tiến
hành xây dựng Hệ thống bài giảng điện tử và kiểm nghiệm việc sử dụng Hệ thống này
khi giảng dạy môn Tin học trong trường trung học cơ sở.
Thực nghiệm sư phạm: kiểm tra, đánh giá khả năng sử dụng Hệ thống bài giảng
điện tử giảng dạy môn Tin học trong trường trung học cơ sở.
- Phương pháp tốn học, cơng nghệ:

- 15 -

Luận văn thạc sĩ

+ Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý kết quả thực nghiệm.
+ Sử dụng công cụ phần mềm để xây dựng và quản lý Hệ thống bài giảng điện
tử.
-Kinh nghiệm bản thân: phân tích tổng hợp thực tiễn q trình giảng dạy Tin
học các lớp khối 6,7 dựa trên hiểu biết về đối tượng người học, kết quả đạt được nhờ
vận dụng kinh nghiệm bản thân để lựa chọn phương án xây dựng đề tài.
V/GIẢ THIẾT NGHIÊN CỨU:
Xây dựng hệ thống các công cụ hỗ trợ có hiệu quả cho giáo viên tại trường
THCS Thị Trấn Chờ trong việc soạn bài giảng điện tử nhằm nâng cao chất lượng giáo
dục đào tạo
VI/ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI:
- Xây dựng Hệ thống bài giảng điện tử giảng dạy môn Tin học trong trường
trung học cơ sở bám sát lý luận về dạy học áp dụng công nghệ thông tin, nhằm giúp
cho việc giảng dạy mơn học này có hiệu quả hơn.
- Thơng qua thực nghiệm, có thể đưa Hệ thống bài giảng điện tử giảng dạy môn
Tin học trong trường trung học cơ sở áp dụng khi giảng dạy môn Tin học trong các
trường trung học cơ sở nói chung và ở trường trung học cơ sở Thị trấn Chờ, huyện Yên
Phong, tỉnh Bắc Ninh nói riêng.
VII/KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI:
Ngồi phần mở đầu và kết luận, luận văn có 3 chương:
- Chương I: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc xây dựng và sử dụng bài giảng
điện tử trong dạy học.
- Chương II: Xây dựng Hệ thống bài giảng điện tử giảng dạy môn Tin học trong
trường trung học cơ sở, áp dụng để giảng dạy tại trường trung học cơ sở Thị trấn Chờ,
huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh

- 16 -


Luận văn thạc sĩ

- Chương III: Thực nghiệm sư phạm
Luận văn này được hoàn thành dưới sự hướng dẫn khoa học của TS.Bùi Đức
Hiền Trường Đại học Điện Lực cùng với sự đóng góp ý kiến của các đồng nghiệp
trường Trung học cơ sở Thị Trấn Chờ. Xin trân trọng cảm ơn!

- 17 -


Luận văn thạc sĩ

CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG VÀ
SỬ DỤNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ TRONG DẠY HỌC.
1.1. Tổng quan về soạn bài giảng điện tử:
Trong thời kỳ hiện nay đang đòi hỏi phải nâng cao chất lượng giáo dục, nhất là
phải thay đổi về phương pháp giảng dạy để phát huy hết khả năng sáng tạo, tính tích
cực chủ động tìm hiểu tri thức của học sinh. Nghị quyết TW2 khóa VIII đã chỉ rất rõ và
cụ thể: “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền đạt một
chiều, rèn luyện nếp sống tư duy hiện đại vào quá trình dạy học, đảm bảo điều kiện và
thời gian tự học, nghiên cứu cho học sinh…”, vì vậy, vấn đề đổi mới phương pháp
giảng dạy là một trọng tâm mà giáo dục cần phải chú ý.
Những năm gần đây do sự phát triển của CNTT và sự bùng nổ của Internet trên
tồn cầu làm cho việc tìm hiểu thông tin trở nên dễ dàng hơn. CNTT phát triển đã góp
phần vào sự đổi mới của phương pháp dạy học vì nó bao gồm sự kết hợp của kỹ thuật
đồ họa, sự hịa nhập giữa CNTT và truyền thơng, công nghệ Multimedia, công nghệ tri
thức, giao tiếp người – máy, phần mềm chuyên dụng, soạn thảo tài liệu học tập, trình

chiếu PowerPoint. Ngồi ra CNTT cịn tạo ra mơi trường học tập mới học trong môi
trường tương tác đa phương tiện, và tạo ra nhiều cơ hội tìm hiểu tri thức cho người học,
có thể học ở mọi nơi, mọi lúc. CNTT hay cơng nghệ đa phương tiện có ưu điểm là cho
phép tích hợp nhiều dạng thơng tin và dữ liệu như văn bản, âm thanh, hình ảnh, video,
đồ họa… vào bài giảng nhằm kích thích hứng thú trong học tập của người học.
Với sự phát triển mạnh mẽ về CNTT và thông tin qua mạng, việc biên soạn bài
giảng điện tử cũng phát triển rất mạnh mẽ. Bài giảng điện tử là một hình thức tổ chức
bài lên lớp mà ở đó tồn bộ kế hoạch hoạt động dạy học đều được chương trình hóa, do
giáo viên điều khiển thông qua môi trường Multimedia do máy vi tính tạo ra.

- 18 -


Luận văn thạc sĩ

1.2.Công nghệ dạy học hiện đại và bài giảng điện tử:
1.2.1. Công nghệ dạy học:
Theo nghĩa hẹp, CNDH là quá trình sử dụng các phương tiện kỹ thuật và các
phương tiện hỗ trợ vào việc dạy học nhằm nâng cao chất lượng học tập của HS.
Theo nghĩa rộng, CNDH là hệ thống các phương pháp, phương tiện và kỹ năng
dạy học hỗ trợ quá trình dạy học.
CNDH là một q trình khoa học trong đó các nguồn nhân lực và vật lực được
sử dụng để nâng cao hiệu quả dạy học. Khi đó q trình dạy học có thể được xem như
một q trình cơng nghệ đặc biệt, một quá trình sản xuất những sản phẩm cao cấp, tinh
vi nhất (con người). HS vừa là chủ thể, vừa là khách thể của quá trình dạy học: HS tiếp
thu kiến thức từ GV, tự trau dồi, tìm hiểu, trao đổi với GV để nhận thức mở rộng kiến
thức bản thân.
1.2.2. Bản chất của CNDH:
Thành tựu của
KHGD: tâm lý

học, giáo dục
học, kinh tế học
…

Đầu ra (mục
tiêu)
Đầu vào (HS)
Tổ chức
khoa học
quá trình
dạy học

Thành tựu của
các khoa học liên
quan: sinh học,
tin học, điều
khiển học …

Điều kiện PT
dạy học
Nội dung đào
tạo
Hệ thống
phương pháp
Tiêu chuẩn
đánh giá

Hình 1 -1: Sơ đồ bản chất của cơng nghệ dạy học hiện đại

- 19 -

Đạt mục
đích đào
tạo với
chi phí
tối ưu


Luận văn thạc sĩ

1.2.3. So sánh bản chất của khái niệm cơng nghệ và q trình dạy học:
TT
1

Khái niệm cơng nghệ

Q trình dạy học

Tính ứng dụng và tính thực tiễn: áp Nghiên cứu và tiến hành dựa trên cơ sở
dụng các quy luật khoa học vào sản ứng dụng nhiều môn khoa học, HS thu
xuất và đời sống

nhận kiến thức để cải biến thực tế và
áp dụng các kiến thức khoa học vào
thực tiễn.

2

Tính tổng thể và tích hợp: Sự lồng Q trình dạy học là sự tổng hịa của
ghép mang tính hệ thống của hiểu GV – HS và nội dung học.

biết khoa học làm cơ sở, kỹ thuật -Nội dung mơn học được tích hợp của
làm phương tiện, các kỹ năng và nhiều môn khoa học
phương pháp. Công nghệ được
thiết kế điển hình, khái qt có thể
áp dụng cho hàng loạt các đối
tượng cơng nghệ và có thể chuyển
giao được

3

Tính quy trình: Quy trình cơng Q trình dạy học gồm xác định mục
nghệ gồm thiết kế, thi công, mỗi tiêu,

xây dựng chương trình và tổ

giai đoạn gồm các công đoạn (mở chức điều khiển dạy học.
đầu, thiết kế và kết thúc)
4

Tính lịch sử: Sự ra đời của cơng -Quá trình dạy học là quá trình truyền
nghệ mới dựa trên kết quả của khoa đạt những kinh nghiệm tích lũy trong
học cơ bản, các sáng chế, cải tiến, lịch sử lồi người.
chế độ chính trị xã hội

-Việc cải cách giáo dục ở mỗi chế độ
kinh tế chính trị.

Bảng 1 – 1: So sánh bản chất của khái niệm công nghệ và quá trình dạy học:

- 20 -

Luận văn thạc sĩ

1.2.4. Đặc điểm của CNDH:
-Tính hiện đại: thường xuyên áp dụng vào thực tiễn dạy học những đổi mới về
giáo dục một cách có căn cứ khoa học và được kiểm tra bằng thực nghiệm.
-Tối ưu hóa: chi phí ít nhất về thời gian sức lực, tiền của nhưng đạt kết quả cao
nhất trong quá trình đào tạo.
-Tính tích hợp: sử dụng thành tựu của nhiều khoa học vào việc đào tạo.
-Tính khoa học: vận dụng các tri thức khoa học vào giải quyết các vấn đề thực
tiễn đào tạo.
-Tính lặp lại kết quả: cùng một quá trình đào tạo phải đạt được những kết quả
mong muốn gần giống nhau.
-Tính phương tiện: sử dụng phương tiện truyền thơng và đồ dùng dạy học.
-Tính khách quan: có các tiêu chí đánh giá kết quả học tập rõ ràng để việc đánh
giá được khách quan, kịp thời về định lượng và định tính.
-Hệ thống hóa: chương trình hóa hoạt động từ lúc thăm dò nhu cầu xã hội, tuyển
sinh, học tập đều được tiến hành theo những quy trình nhất định.
1.2.5. Các thành phần của CNDH:

Thiết bị

Thông tin

CNDH
Con người

Quản lý

Hình 1 -2: Các thành phần của CNDH
-Phần thiết bị: Bao gồm các phương tiện vật chất như thiết bị trường học, đồ dùng
dạy học, xưởng trường… Đây là phần vật chất, phần cứng của CNDH, giúp tăng cường
năng lực hoạt động giáo dục.

- 21 -


Luận văn thạc sĩ

-Phần con người: Bao gồm năng lực CNDH của người quản lý, người thực hành,
thầy giáo và HS. Cụ thể là các kỹ năng, kinh nghiệm, sáng tạo, khả năng lãnh đạo, sự
khéo léo…Phần này phụ thuộc vào trình độ học vấn, vốn kinh nghiệm nghề nghiệp và
lịng say mê với nghề.
-Phần thơng tin: Bao gồm tri thức giáo khoa đã được thể thức hóa thành tri thức
tiền dạy học nghĩa là đã được sắp xếp theo một quy trình có thể diễn tả các lý thuyết,
tốt lên phương pháp nhận thức và thang thao tác. Thông tin giúp cho con người rút
ngắn thời gian tiếp nhận, xử lý và tái tạo hiệu quả. Thông tin phải ln được bổ xung
và cập nhật trong q trình nhận thức.
-Phần quản lý tổ chức: Bao gồm các hoạt động thể chế, quyền hạn và mối liên hệ
trong quá trình điều khiển. Chức năng của tổ chức là phối hợp tốt ba khâu ở trên của
CNDH.
1.2.6. Vai trò của CNTT đối với giáo dục:
Tại Hội nghị Paris về “Giáo dục trong thế kỷ 21” (10/1998) đã chỉ rõ sự phát triển
của CNTT làm thay đổi một số yếu tố của QTDH:
-Thời gian: HS có thể học bất kỳ khi nào mà họ muốn dẫn đến việc giáo dục
không đồng bộ.
-Không gian: xuất hiện khả năng HS tham gia học tập mà khơng cần đến trường.
-Giá thành tồn bộ của giáo dục giảm vì xuất hiện các lớp học ảo có quy mô lớn
không cần trường lớp kiểu thông thường.

-Sự chuyển giao tri thức khơng cịn chiếm vị trí hàng đầu: HS phải học cách truy
tìm thơng tin họ cần, đánh giá và xử lý thông tin để biến thành tri thức của bản thân
qua giao tiếp.
-Người dạy trở thành người thúc đẩy, chuyên gia hướng dẫn hay đồng nghiệp. HS
phải chủ động và thích nghi. Nhóm trở nên rất quan trọng là môi trường để đối thoại, tư
vấn và hợp tác.
-Thị trường giáo dục sẽ được tồn cầu hóa. Ngơn ngữ trở thành yếu tố cần thiết.

- 22 -


Luận văn thạc sĩ

-Việc đánh giá khơng cịn dựa nhiều vào kết quả thi như trước mà dựa nhiều vào
quá trình lĩnh hội để trở thành lành nghề, biểu hiện ở năng lực nghiên cứu khoa học,
thích nghi, hợp tác…
Mơ hình

Trung tâm

Vai trị người học

Cơng nghệ

Truyền thống

Người dạy

Thụ động

Bảng, TV, Radio

Thơng tin

Người học

Chủ động

PC

Tri thức

Nhóm

Thích nghi

PC + mạng

Bảng 1- 2: Mơ hình giáo dục hiện đại
1.3. Phương tiện dạy học và vai trò của phương tiện dạy học:
1.3.1. Phương tiện dạy học:
ĐPT có thể hiểu là sự kết hợp các công cụ mang thông tin khác nhau (văn bản,
âm thanh, hình ảnh) thành một hệ thống nhất để truyền thơng tin giữa thầy và trò. Về
mặt giao tiếp, ngưởi sử dụng ĐPT không nhận thông tin một cách bị động mà thơng
qua ĐPT họ có thể điều khiển,điều chỉnh, tham khảo, khai thác và lựa chọn thơng tin
theo mục đích dạy học.
1.3.2. Vai trò của phương tiện dạy học:
Ngày nay, với sự hỗ trợ của máy tính và các phương tiện hiện đại khác, vai trò
của ĐPT trong dạy học các môn kỹ thuật ngày càng tỏ rõ ưu thế. Cụ thể là ĐPT đã và
đang mở ra hướng mới trong việc thiết kế và thực hiện các bài giảng, đặc biệt các nội

dung mang tượng . PTDH giúp HS dễ hiểu bài, hiểu bài sâu hơn và nhớ bài lâu hơn.
PTDH giúp làm sinh động nội dung học tập, nâng cao hứng thú học tập bộ mơn. PTDH
cịn giúp cho HS phát triển năng lực nhận thức, đặc biệt là khả năng quan sát, tư duy
(phân tích, tổng hợp, rút ra những kết luận có độ tin cậy cao…). PTDH giúp cho GV
tiết kiệm được thời gian trên lớp trong mỗi tiết học, điều khiển được hoạt động nhận
thức của HS, kiểm tra và đánh giá kết quả học tập của các em được thuận lợi và có hiệu
suất cao.

- 23 -