Giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên (Luận văn thạc sĩ)

L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan đ tài lu n v n này là s n ph m nghiên c u c a riêng cá nhân tôi.
Các s li u và k t qu trong lu n v n là hoàn toàn trung th c và ch a đ
tr

c đây. T t c các trích d n đã đ

c ai công b

c ghi rõ ngu n g c.
Hà N i, ngày

tháng

Tác gi lu n v n

oàn M nh Th ng

i

n m 2017


L IC M

N

Trong quá trình nghiên c u và th c hi n lu n v n, tác gi đã nh n đ

cs h

ng d n

t n tình c a PGS.TSKH Nguy n Trung D ng và nh ng ý ki n v chuyên môn quý
báu c a các th y cô giáo trong khoa Kinh t và Qu n lý - Tr
c ng nh s giúp đ c a
Huy n

iT

i h c Th y l i,

y ban nhân dân Huy n, các phịng ban chun mơn c a

t nh Thái Nguyên.

Tác gi xin chân thành c m n các th y cô trong Tr
h

ng

ng

i h c Th y l i đã ch b o,

ng d n khoa h c và C quan cung c p s li u trong q trình h c t p, nghiên c u

và hồn thành lu n v n này.
Do trình đ , kinh nghi m c ng nh th i gian nghiên c u cịn h n ch nên Lu n v n
khó tránh kh i nh ng thi u sót, tác gi r t mong nh n đ

c nh ng ý ki n đóng góp c a

quý đ c gi .
Xin trân tr ng c m n!
Hà N i, ngày

tháng

n m 2017

Tác gi lu n v n

oàn M nh Th ng

ii


M CL C
DANH M C CÁC BI U ................................................................................................v
M

U .........................................................................................................................1

CH

NG 1 C S KHOA H C VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ....................4

1.1. C s lý lu n ..........................................................................................................4

1.1.1. Quan ni m v kinh t trang tr i .......................................................................4
1.1.2. B n ch t c a kinh t trang tr i .........................................................................4
1.1.3. Khái ni m v kinh t trang tr i ........................................................................6
1.1.4. Vai trò c a kinh t trang tr i đ i v i phát tri n kinh t - xã h i ......................9
1.1.5. Nh ng đ c tr ng c b n c a kinh t trang tr i và tiêu chí xác đ nh trang tr i
.................................................................................................................................15
1.1.6. Tiêu chí xác đ nh trang tr i ...........................................................................20
1.1.7. Phân lo i kinh t trang tr i ............................................................................23
1.2 C s th c ti n......................................................................................................23
1.2.1. Kinh nghi m phát tri n trang tr i c a các n

c trên th gi i........................23

1.2.2. Kinh nghi m phát tri n kinh t trang tr i

trong n

1.2.3. Kinh nghi m phát tri n kinh t trang tr i

Thái Nguyên .............................26

1.2.4. Bài h c kinh nghi m cho phát tri n kinh t trang tr i
1.3 Ph

c ................................25
huy n

i T ........27

ng pháp nghiên c u ......................................................................................28

1.3.1. Các v n đ mà đ tài c n gi i quy t ..............................................................28
1.3.2 Các ph

ng pháp nghiên c u .........................................................................29

1.3.3 H th ng ch tiêu phân tích ............................................................................29
CH
T

NG 2 TH C TR NG PHÁT TRI N KINH T TRANG TR I HUY N

I

T NH THÁI NGUYÊN TH I GIAN QUA ...........................................................32
2.1.

c đi m đ a bàn nghiên c u ..............................................................................32

2.1.1.

c đi m t nhiên .........................................................................................32

2.1.2.

c đi m xã h i:............................................................................................35

2.2 TÌNH HÌNH KINH T TRANG TR I ...............................................................37
2.2.1. Khái quát nh ng thành t u đã đ t đ
2.2.2. T o vi c làm cho ng

c ........................................................37

i lao đ ng ..................................................................41

iii


2.2.3. óng góp vào t ng tr

ng và chuy n d ch c c u kinh t ............................ 41

2.3 Phân tích - ánh giá tình hình s d ng các y u t ngu n l c ............................. 42
2.3.1. Các nhân t

nh h

ng.................................................................................. 42

2.3.2 T ch c ho t đ ng s n xu t c a trang tr i. .................................................... 53
2.3.3 K t qu và hi u su t s n xu t c a các trang tr i trên đ a bàn huy n

i T 58

2.4 ánh giá chung và nh ng v n đ c n đ t ra trong phát tri n kinh t trang tr i c a
huy n

i T .............................................................................................................. 64

2.4.1 Nh ng nh n xét và đánh giá........................................................................... 64

2.4.2 Nh ng v n đ đ t ra c n nghiên c u và gi i quy t ....................................... 66
CHU NG 3 CÁC GI I PHÁP
IT

PHÁT TRI N KINH T TRANG TR I HUY N

N N M 2020 ............................................................................................. 69

3.1 Quan đi m - m c tiêu - ph

ng h

ng ................................................................ 69

3.1.1 Quan đi m phát tri n ...................................................................................... 69
3.1.2

nh h

ng ................................................................................................... 70

3.1.3 M c tiêu ......................................................................................................... 70
3.2 Các gi i pháp c th ............................................................................................ 71
3.2.1 Các gi i pháp v phía Nhà n

c .................................................................... 71

3.2.2 Các gi i pháp v phía ch s h u trang tr i .................................................. 83
K T LU N VÀ KI N NGH ....................................................................................... 87
DANH M C TÀI LI U THAM KH O ...................................................................... 89

iv


DANH M C CÁC BI U
Bi u 01: Di n tích c a huy n theo c p đ cao tuy t đ i và đ d c...............................32
Bi u 02: Tình hình s d ng đ t đai c a huy n

i T .................................................33

Bi u 03a. M t s ch tiêu c b n v kinh t xã h i huy n

i T ................................35

Bi u 3b. Tình hình s n xu t ngành nông nghi p ...........................................................37
Bi u 04: T ng s các trang tr i và phân lo i trang tr i theo lo i hình s n xu t ............38
Bi u 05: K t qu s n xu t kinh doanh n m 2016 c a trang tr i ....................................40
Bi u 06. Hi n tr ng s d ng đ t trang tr i n m 2015 ...................................................44
Bi u 7. Phân lo i trang tr i theo quy mô s d ng đ t ...................................................45
Bi u 08. V n s n xu t c a trang tr i n m 2016 ............................................................47
Bi u 09. Tình hình s d ng lao đ ng c a các trang tr i ................................................49
Bi u 10: Thành ph n xu t phát c a các ch trang tr i ..................................................50
Bi u 11. Chi phí s n xu t c a các trang tr i ..................................................................54
Bi u 12. T ng thu bình quân c a m t trang tr i n m 2016 huy n

i T ....................59

Bi u 13. Thu nh p t s n xu t Nông - Lâm - Ng nghi p bình quân ..........................61

v

M

U

1. Tính c p thi t c a vi c nghiên c u đ tài
Trong s nh ng thành tích đ t đ

c c a công cu c đ i m i n n kinh t đ t n

th i gian qua, có th nói nơng nghi p là m t ngành đã có nh ng b

c đ t phá ngo n

m c. Thu nh p c a nông dân không ng ng t ng lên, b m t nông thôn đ
đáng k . S n xu t nông nghi p đã đ m b o an toàn l

c, trong

c c i thi n

ng th c cho đ i s ng xã h i và

xu t kh u.
Th nh ng, s phát tri n y so v i yêu c u phát tri n kinh t chung trong th i k cơng
nghi p hố, hi n đ i hố đ t n

c và trong đi u ki n h i nh p kinh t qu c t m nh m

nh hi n nay thì v n cịn ch a đáp ng đ

c. Cho đ n bây gi , nông nghi p Vi t Nam

v n là m t n n s n xu t nh manh mún và thi u quy ho ch h p lý. C n ph i hình
thành và phát tri n nh ng hình th c s n xu t nông nghi p phù h p h n, mà trong đó,
kinh t trang tr i là m t mơ hình t t có th áp d ng đ đáp ng yêu c u này.
Trang tr i đã có t r t lâu, nh ng ch trong kho ng vài ch c n m tr l i đây, vai trò
c a kinh t trang tr i m i th c s đ

c công nh n và đ

c quan tâm chú ý, đ c bi t là

sau khi Ngh quy t s 03/2000/NQ- CP c a Chính ph ngày 2/2/2000 v kinh t trang
tr i ra đ i thì kinh t trang tr i m i th c s đ

c m t s tr giúp c a Nhà n

cv c

ch , chính sách nh là h tr cho các doanh nghi p thông th

ng c a n n kinh t th

tr

ng đã ch ng t đây là

ng. S t ng nhanh v s l

ng, gia t ng v giá tr s n l

m t mơ hình t ch c s n xu t nông nghi p phù h p v i đ c thù kinh t nông nghi p,
nông thôn n

c ta, giúp nông dân làm giàu, t ng thu nh p cho b n thân h và cho xã

h i.
T nh Thái Nguyên là t nh mi n núi phía B c là n i có nhi u đi u ki n u đãi v đi u
ki n t nhiên, đi u ki n khí h u…đ c bi t là vùng có truy n th ng s n xu t nơng
nghi p lâu đ i, trình đ thâm canh c a ng

i dân t

ng đ i cao. Huy n

i T là m t

huy n mi n núi c a t nh Thái Nguyên trong nh ng n m qua s n xu t nông nghi p c a
huy n đã đ t đ
đáp ng đ

c nhi u ti n b quan tr ng Nh ng đ ngành nông nghi p c a huy n

c yêu c u phát tri n trong th i k m i thì ph i h p lý hố, hi u qu hoá
1

s n xu t nông nghi p nh m khai thác m t cách tri t đ ti m n ng v đ t đai c ng nh
kh n ng lao đ ng c a con ng

i vùng mi n núi này và mơ hình kinh t trang tr i là

phù h p h n c . Nh ng n m qua kinh t trang tr i c a huy n đã có nhi u thành tích
đáng khích l , nh ng th t s v n ch a phát tri n t

ng x ng v i ti m n ng c a nó.

Câu h i đ t ra là: Kh n ng phát tri n kinh t trang tr i c a vùng đ n đâu? làm sao đ
mô hình đ

c áp d ng đem l i hi u qu kinh t xã h i cao nh t? Tr l i cho câu h i

này chính là m c đích c a đ tài: “Gi i pháp nâng cao hi u qu kinh t trang tr i
trên đ a bàn huy n

i T , t nh Thái Nguyên ”.

2. M c tiêu nghiên c u
- M c tiêu chung:
Ph n đ u có 150 trang tr i vào n m 2020, ph n đ u 50% s trang tr i s n xu t kinh
doanh chuyên ngành, chuyên môn hố cao.
Hình thành rõ nét các lo i hình trang tr i nh sau: Ch n nuôi gia súc, gia c m quy mô
v a, ti n t i quy mô l n. Chuyên s n xu t gi ng. Chuyên s n xu t chè ch t l

ng cao.

S n xu t, kinh doanh cây tr ng, v t nuôi đ c s n

Giá tr s n xu t c a lo i hình kinh t trang tr i đ t t 2 - 3% t ng giá tr s n xu t nông
nghi p, t o nên ngu n s n ph m hàng hố chính h

ng t i xu t kh u.

Thu nh p bình quân 100 tri u đ ng/n m/trang tr i, thu nh p ng

i lao đ ng đ t 1 tri u

đ ng/tháng.
T o đi n hình tiên ti n v thâm canh, chun mơn hố, ng d ng khoa h c cơng ngh
m i trong s n xu t nông nghi p.
Ph n đ u 100% các ch trang tr i nâng cao tay ngh .
- M c tiêu c th :
Nghiên c u th c tr ng phát tri n kinh t trang tr i và các y u t

nh h

ng đ n kinh t

trang tr i, trên c s đó đ xu t gi i pháp nh m phát tri n kinh t trang tr i Huy n
T , v a nâng cao thu nh p v a gi i quy t các v n đ v xã h i và môi tr

2

ng.

i

3.

it

3.1.

it

ng và ph m vi nghiên c u
ng

Các trang tr i Huy n

i T t nh Thái Nguyên. Nghiên c u các v n đ kinh t - xã h i

có liên quan đ n vi c phát tri n kinh t trang tr i c a huy n

i T , trong đó t p trung

phân tích hi u qu kinh t , phân tích nh ng t n t i và đ xu t các gi i pháp phát tri n
kinh t trang tr i huy n

i T t nh Thái Nguyên.

3.2. Ph m vi nghiên c u
Ph m vi không gian:
đ a bàn huy n

tài đ

c ti n hành t p trung nghiên c u t i 80 trang tr i trên

iT .

Ph m vi th i gian: Tác gi ti n hành thu th p s li u đi u tra t n m 2015-2016.
Ph m vi n i dung: Xung quanh v n đ phát tri n kinh t trang tr i trên đ a bàn huy n
i T còn nhi u v n đ c n ti p c n nghiên c u. Tuy nhiên do h n ch v th i gian
và trình đ nên tác gi ch ti n hành nghiên c u, đánh giá s phát tri n c a các trang
tr i.
4 - K t c u c a lu n v n
Ngoài m đ u, k t lu n, tài li u tham kh o, ph l c lu n v n đ
ch

c chia thành 3

ng c th nh sau:

Chu ng 1: C s khoa h c và ph

ng pháp nghiên c u:

Chu ng 2: Tình hình phát tri n kinh t trang tr i huy n

i T trong th i gian qua.

Chu ng 3: Các gi i pháp đ phát tri n kinh t trang tr i huy n
n m 2020.

3

i T t nay đ n


CH

NG 1 C

S

KHOA H C VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

1.1. C s lý lu n
1.1.1. Quan ni m v kinh t trang tr i
Xu t hi n cách đây kho ng h n 200 n m, cho đ n nh ng n m cu i th k XX, kinh t
trang tr i mà đ c bi t là trang tr i gia đình đã tr thành mơ hình s n xu t ph bi n nh t
c a n n nông nghi p các n
nh kh i l

c phát tri n, chi m t tr ng l n tuy t đ i v đ t đai c ng

ng nông s n, đ c bi t

các n

c Anh, Pháp, Nga n i b t đ u cu c cách

m ng khoa h c k thu t đ u tiên c a nhân lo i.
Tr i qua hàng m y th k đ n nay kinh t trang tr i ti p t c phát tri n

b n ch ngh a lâu đ i c ng nh các n

c đang phát tri n, các n

nh ng n

ct

c công nghi p m i

và đi vào nh ng xã h i ch ngh a v i c c u và quy mô s n xu t khác nhau.
T i Vi t Nam, kinh t trang tr i phát tri n mu n, ch t sau
th VI, c c u kinh t nhi u thành ph n đ

ih i

ng toàn qu c l n

c th a nh n và đ c bi t là t sau khi có

Ngh quy t 10 c a B chính tr (4/98) v đ i m i qu n lý kinh t Nhà n
nông dân m i t ng b

c, kinh t h

c ph c h i và phát tri n, ph n l n h tr thành nh ng ch th

t s n xu t. Cùng v i các h gia đình cơng nhân viên ch c làm nơng nghi p, l i có tích
l y v v n, kinh nghi m s n xu t và kinh nghi p qu n lý, ti p c n đ
thì s n xu t nơng nghi p m i thốt kh i cái v t c p, t túc và v

c v i th tr

ng,

n t i n n s n xu t

hàng. Kinh t trang tr i ra đ i.
Cho đ n nay, quan đi m v kinh t trang tr i v n đ

c trình bày theo nhi u khía c nh

khác nhau.
1.1.2. B n ch t c a kinh t trang tr i
Trong l ch s phát tri n c a nông nghi p các n

c trên th gi i c ng nh

n

c ta đã

t ng t n t i các hình th c s n xu t nơng nghi p mang tính t p trung đ

c ti n hành

trên m t quy mơ di n tích ru ng đ t đ l n nh m s n xu t ra kh i l

ng nông s n

ph m l n h n so v i hình th c s n xu t nông nghi p truy n th ng, phân tán trên
nh ng di n tích ru ng đ t nh .
4


Trong ph

ng th c s n xu t tr

nghi p t p trung đã t n t i
nghi p t p trung v i l c l

c ch ngh a t b n, các hình th c s n xu t nông

nhi u n

c. Th i đ qu c La Mã đã có s n xu t nơng

ng s n xu t ch y u là tù binh và nô l . Th i phong ki n

Châu Âu có các hình th c: Lãnh đ a phong ki n và trang viên.
Hán đã có hồng trang, đi n trang, đ n đi n, gia trang.

Trung Qu c th i nhà

Vi t Nam th i k Lý, Tr n,

Lê, Nguy n... có đi n trang, p, đ n đi n .vv...
Các hình th c s n xu t nơng nghi p t p trung trong các ph

ng th c s n xu t tr

c

ch ngh a t b n nêu trên có nh ng đi m chung ch y u sau:
- V m c đích s n xu t, các hình th c s n xu t nông nghi p t p trung nói trên đ u s n
xu t ra kh i l

ng nông s n ph m l n h n so v i hình th c s n xu t nông nghi p

truy n th ng phân tán trên nh ng di n tích ru ng đ t nh , song đ u nh m m c đích t
cung, t c p đ đ m b o nhu c u tiêu dùng tr c ti p. Vi c trao đ i s n ph m ch th c
hi n v i b ph n s n xu t v

t qúa nhu c u tiêu dùng tr c ti p c a nh ng ng

- V s h u, có nh ng hình th c s n xu t d a trên s h u nhà n

i ch .

c nh :

Các khu s n xu t nông nghi p t p trung th i đ ch La Mã; hoàng trang và đ n đi n
trong các tri u đ i phong ki n
Nam....

trung Qu c; d n đi n th i Lê, Nguy n

ng th i c ng có nh ng hình th c s h u riêng c a m t ng

phong ki n và trang viên

Châu Âu, đi n trang, gia trang

Vi t

i nh Lãnh đ a

Trung Qu c, Vi t Nam...

Trong th i k Pháp thu c cùng v i s phát tri n c a các đ n đi n t b n t nhân,
nh ng p tr i v i các quy mô khác nhau d a trên s h u t nhân và có m c đích chính
là s n xu t nơng s n ph m đ bán đã xu t hi n trên nhi u vùng.
Ngày nay trong đi u ki n kinh t th tr

ng, ngôn ng các n

c đ u có nh ng thu t

ng đ ch hình th c s n xu t nông nghi p t p trung v i nh ng bi n đ i c b n so v i
các hình th c s n xu t nông nghi p t p trung trong các ph
ngh a t b n nh đã nêu khi chuy n sang ti ng Vi t th

ng th c s n xu t tr
ng đ

c ch

c d ch là "Trang tr i"

hay " Nông tr i".
“Trang tr i" hay " Nơng tr i" thì có th hi u đó là nh ng khu đ t t
s n xu t nông nghi p đ

c ti n hành có t ch c d
5

ng đ i l n.

i s ch huy c a m t ng

đó

i ch mà


ph n đơng là ch gia đình nơng dân bao g m c nông dân trong giai đo n nông nghi p
đi vào s n xu t hàng hoá và t ng b

c g n li n v i kinh t th tr

Nh v y có th th y r ng trong đi u ki n kinh t th tr

ng.

ng v b n ch t "Trang tr i"

hay " Nông tr i" là thu t ng g n li n v i hình th c s n xu t nơng nghi p mang tính
t p trung trên m t di n tích ru ng đ t đ l n nh m s n xu t nông s n ph m hàng hố
v i quy mơ gia đình là ch y u.

T i Vi t Nam, trong nh ng n m đ i m i, kinh t trang tr i đã hình thành và phát tri n
nhanh trên nhi u vùng, đ c bi t là các vùng có bình qn ru ng đ t tính theo đ u
ng

i cao. S hình thành và phát tri n kinh t trang tr i

nh đ

ng l i đ i m i c a

n

c ta nh ng n m qua là

ng mà m c quan tr ng có ý ngh a h t s c to l n là Ngh

quy t 10/NQ-TW ngày 5- 4-1988 c a B Chính tr v đ i m i qu n lý kinh t nông
nghi p và sau đó là chính sách giao ru ng đ t n đ nh cho h nông dân. Vi c tr l i đ a
v t ch v kinh t cho h nông dân và vi c giao ru ng đ t cho h nông dân s d ng
n đ nh và lâu dài là c s quan tr ng cho kinh t trang tr i mà ch y u là trang tr i gia
đình ra đ i và phát tri n

n

c ta trong nh ng n m qua.

1.1.3. Khái ni m v kinh t trang tr i
Trong nh ng n m g n đây

n

c ta c quan nghiên c u, c quan qu n lý Nhà n

c

và nhi u nhà khoa h c, nhà qu n lý đã quan tâm nghiên c u v kinh t trang tr i. M t
trong nh ng v n đ đ

c đ c p nhi u là khái ni m v kinh t trang tr i. V th c ch t,

"Trang tr i" và "Kinh t trang tr i" là nh ng khái ni m không đ ng nh t. Kinh t trang
tr i là t ng th các y u t v t ch t c a s n xu t và các quan h kinh t n y sinh trong
quá trình t n t i và ho t đ ng c a trang tr i; còn trang tr i là n i k t h p các y u t v t
ch t c a s n xu t và là ch th c a các m i quan h kinh t đó. Nh v y, nói kinh t
trang tr i là nói m t kinh t c a trang tr i. Ngoài m t kinh t , cịn có th nhìn nh n
trang tr i t m t xã h i và m t môi tr

ng.

V m t xã h i, trang tr i là m t t ch c c s c a xã h i, trong đó có các quan h xã
h i đan xen nhau: Quan h gi a các thành viên c a h trang tr i, quan h gi a ch
trang tr i và nh ng ng

i lao đ ng thuê ngoài, quan h gi a ng

cho ch trang tr i v i nhau...
6

i lao đ ng làm thuê

V m t môi tr

ng, trang tr i là m t khơng gian sinh thái, trong đó di n ra các quan h

sinh thái đa d ng. Không gian sinh thái trang tr i có quan h ch t ch và nh h

ng

qua l i tr c ti p v i h sinh thái c a vùng.
V y khái ni m trang tr i v m t kinh t nh th nào? Khái ni m này ph i th hi n
đ

c nh ng nét b n ch t v kinh t , t ch c và k thu t s n xu t c a trang tr i trong

đi u ki n kinh t th tr

ng.

Trang tr i là hình th c t ch c s n xu t c s vì trang tr i là đ n v tr c ti p s n xu t
ra nh ng s n ph m v t ch t c n thi t cho xã h i, bao g m nông, lâm, thu s n, đ ng
th i quá trình kinh t trong trang tr i là q trình khép kín v i các khâu c a quá trình
tái s n xu t luôn k ti p nhau, bao g m s n xu t phân ph i, trao đ i, tiêu dùng.
Là m t hình th c t ch c s n xu t, trang tr i không ph i là m t thành ph n kinh t và
theo cách phân đ nh thành ph n kinh t nh hi n nay thì các ch th kinh t thu c các
thành ph n kinh t ho t đ ng s n xu t kinh doanh nơng nghi p đ u có th ch n hình
th c t ch c s n xu t theo ki u trang tr i n u có đ đi u ki n. Nh v y trang tr i là
m t hình th c t ch c s n xu t c s trong nông, lâm, ng nghi p là phù h p vì quan
ni m nêu trên đ m b o đ y đ các nguyên t c quy đ nh.
M t khác trang tr i cịn có nh ng đ c đi m riêng mà nó phân bi t v i các hình th c

s n xu t c s khác trong nông lâm, ng nghi p đó là: M c đích s n xu t c a trang tr i
là s n xu t hàng hố. ó là đi m c b n c a trang tr i đ

c t p trung v i quy mô nh t

đ nh theo yêu c u c a s n xu t hàng hoá; Các y u t v t ch t c a s n xu t, tr
ru ng đ t và ti n v n trong trang tr i đ

c h t là

c t p trung v i quy mô nh t đ nh theo yêu

c u c a s n xu t hàng hoá; T li u s n xu t thu c quy n s h u ho c quy n s d ng
c a m t ch đ c l p. T li u s n xu t

trang tr i ho c thu c quy n s h u c a ng

ch đ c l p, ho c quy n s d ng c a ng
ho c đ

i

i ch đ c l p n u t li u s n xu t đi thuê

c giao quy n s d ng; Trang tr i hoàn toàn t ch trong các s n xu t kinh

doanh, t vi c l a ch n ph

ng h

ng s n xu t, quy t đ nh k thu t và công ngh s n

xu t, t ch c s n xu t, đ n ti p c n th tr

ng và tiêu th s n ph m..; Ch trang tr i là

ng

i có ý chí và n ng l c, có ki n th c và kinh nghi m v s n xu t nông nghi p và

th

ng là ng

i tr c ti p qu n lý trang tr i; Trang tr i có nhu c u cao h n nông h v
7


ng d ng KHKT, ti p c n th tr

ng, thuê m

n lao đ ng và đ u có thu nh p v

t tr i

h n...
T nh ng nh n th c nh trên, tác gi Lâm Quang Huyên, Vi n quy ho ch và thi t k
nông nghi p cho r ng: "Kinh t trang tr i là lo i hình c s s n xu t nơng nghi p,
hình thành và phát tri n trong n n kinh t th tr

ph

ng th c s n xu t phong ki n. Trang tr i đ

phá b cái v t c p, t túc khép kín, v
c n v i th tr

ng, t ng b

ng t khi ph

ng th c này thay th

c hình thành các h ti u nơng sau khi

n lên s n xu t nhi u nông s n hàng hố ti p

c thích nghi v i n n kinh t th tr

ng".

Khái ni m này đã ch đúng b n ch t s n xu t hàng hoá c a kinh t trang tr i nh ng l i
sai l m khi cho r ng ngu n g c c a các trang tr i ch là xây d ng t kinh t c a các h
ti u nông.
Trong Ngh quy t s 03/2000/NQ-CP ngày 2/2/2000 v kinh t trang tr i, Chính ph ta
đã th ng nh t nh n th c v kinh t trang tr i nh sau: "Kinh t trang tr i là hình th c
t ch c s n xu t hàng hố trong nơng nghi p, nơng thơn, ch y u d a vào h gia đình,
nh m m r ng quy mô và nâng cao hi u qu s n xu t trong l nh v c tr ng tr t, ch n
nuôi, nuôi tr ng thu s n, tr ng r ng, g n s n xu t v i ch bi n và tiêu th nông, lâm,
thu s n ".

Khái ni m này khá đ y đ , nêu ra đ

c c s , ch c n ng, hình th c s n xu t c a trang

tr i nh ng hi n nay trong n n kinh t th tr
hàng hoá và đáp ng nhu c u th tr
Tr

ng

ng s n ph m c a trang tr i mang tính

ng. Chính vì v y n m 2004 các gi ng viên c a

i h c kinh t Qu c dân đã có quan đi m: "Kinh t trang tr i là hình th c t

ch c s n xu t c s trong nông, lâm, ng nghi p, có m c đích ch y u là s n xu t
hàng hoá, t li u s n xu t thu c quy n s h u hay thu c quy n s d ng c a m t ch
th đ c l p, s n xu t đ
đ

c ti n hành trên quy mô ru ng đ t và các y u t s n xu t

c t p trung đ l n v i cách t ch c qu n lý ti n b và trình đ k thu t cao, ho t

đ ng t ch và ln g n v i th tr

ng". ây chính là khái ni m đ y đ v kinh t

trang tr i.

8


1.1.4. Vai trò c a kinh t trang tr i đ i v i phát tri n kinh t - xã h i
B t k m t hình th c s n xu t nào c ng gây nh h

ng đ n đ i s ng kinh t xã h i nói

chung. Là m t th c th kinh t , các trang tr i hình thành và phát tri n đã có nh ng
đóng góp khơng nh c v m t t ng tr

ng kinh t và phát tri n xã h i, làm thay đ i

b m t nông nghi p, nông thôn.
1.4.1.1 Phát tri n kinh t trang tr i là m t t t y u c a quá trình phát tri n s n xu t
nông nghi p - nông thôn.
Các ngành s n xu t đ u có xu h

ng tích lu v v n và các y u t s n xu t khác: T

li u, lao đ ng, kinh nghi m, trình đ qu n lý... Trong nông nghi p c ng v y. Nh ng
n m cu i th k 17

các n

c b t đ u cơng nghi p hố đã có ch tr

ng chính thúc

đ y các q trình t p trung ru ng đ t, xây d ng các xí nghi p nơng nghi p t b n quy
mơ l n v i hy v ng mơ hình này s t o ra nhi u nông s n t p trung v i giá r h n s n
xu t gia đình phân tán. Lúc đ u Marx cùng cho r ng đây là đi u t t y u trong q trình
cơng nghi p hố n n nơng nghi p t b n ch ngh a nh ng trong tác ph m cu i c a
mình ơng đã vi t: "Ngay

n

c Anh n n công nghi p phát tri n, hình th c s n xu t có

l i nh t khơng ph i là các Xí nghi p nông nghi p quy mô l n mà là các trang tr i gia
đình khơng dùng lao đ ng làm thuê". S d nh v y là vì s n xu t nơng nghi p có đ c
tr ng khác v i công nghi p

ch là ph i tác đ ng vào nh ng v t s ng (cây tr ng, v t

nuôi) nên không phù h p v i hình th c t ch c s n xu t t p trung quy mô quá l n.
Công cu c đ i m i kinh t và đ i m i nông nghi p c a Vi t Nam m i b t đ u cách
đây g n hai ch c n m. C ch th tr

ng không ch tác đ ng m nh m đ n ho t đ ng

c a các ngành nông nghi p, d ch v mà còn làm thay đ i c n b n m c đích và do đó
thay đ i c ph

ng th c s n xu t trong nông nghi p. S phát tri n c a trao đ i hàng

hoá đ t ra yêu c u làm ra s n ph m ph i là hàng hoá v i giá c h p lý và ch t l

ng

đ m b o h n. Không ch là các nông tr i l n, ngay c các đ n v s n xu t nh nh h
gia đình c ng hi u rõ m c đích s n xu t c a mình: S n ph m đ bán ch khơng ph i
đ tiêu dùng.
Khi nơng nghi p đã có m t b

c chuy n mình đáng k , nhi u h nông dân đã giàu lên,

nh n th c và hi u bi t v khoa h c k thu t ngày càng sâu s c, kinh nghi m và kh

9