Lượng giá một số giá trị sử dụng trực tiếp của hệ sinh thái rừng ngập mặn huyện cần giờ thành phố hồ chí minh

B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR

B NÔNG NGHI P VÀ PTNT
NG

I H C THU L I

NGUY N TH TH NH

L

NG GIÁ M T S

GIÁ TR S

D NG TR C TI P C A H SINH

THÁI R NG NG P M N HUY N C N GI , THÀNH PH

LU N V N TH C S

Hà N i - 2015

H

CHÍ MINH


B GIÁO D C VÀ ÀO T O

B NÔNG NGHI P VÀ PTNT

TR

NG

I H C THU L I

NGUY N TH TH NH

L

NG GIÁ M T S

GIÁ TR S

D NG TR C TI P C A H SINH

THÁI R NG NG P M N HUY N C N GI , THÀNH PH

H

Chuyên ngành: Kinh t Tài nguyên thiên nhiên và Môi tr
Mã s : 60 - 31 -16

LU N V N TH C S

Ng

ih

ng d n khoa h c:

1. TS. Lê Xuân Tu n
2. PGS.TSKH. Nguy n Trung D ng.

Hà N i – 2015

CHÍ MINH

ng


L IC M
hoàn thành đ

N

c lu n v n này, l i đ u tiên tác gi xin bày t lòng

bi t n sâu s c nh t t i TS. Lê Xuân Tu n, Vi n Nghiên c u qu n lý bi n và
h i đ o và PGS.TSKH Nguy n Trung D ng, Khoa Kinh t và Qu n lý tr
i h c Th y l i Hà N i là nh ng ng

i đã h

ng

ng d n, ch b o t n tình cho

tơi trong q trình th c hi n lu n v n.
Qua đây, tác gi xin đ
Tr

ng

c c m n chân thành các th y cô giáo c a

i h c Th y l i, c a Khoa Kinh t và Qu n lý đã d y d , truy n đ t

nh ng ki n th c, kinh nghi m trong su t quá trình h c t p ch

ng trình cao

h c, c ng nh trong th i gian hoàn thành lu n v n th c s này.
Tác gi xin c m n Ban qu n lý r ng ng p m n huy n C n Gi , Tp. H
chí Minh là nh ng ng

i có nhi u n m li n nghiên c u v h sinh thái r ng

ng p m n, đã cung c p nh ng tài li u quý báu v h sinh thái r ng ng p m n
C n gi ; t i ng

i dân các c a huy n C n Gi đã giúp đ và t o đi u ki n

trong th i gian th c t t i đ a ph

ng đ th c hi n nh ng n i dung nghiên

c u c a lu n v n.

Cu i cùng, tác gi xin bày t lòng bi t n sâu s c t i gia đình, b n bè
và đ ng nghi p đã luôn

bên c nh, đ ng viên, giúp đ t o đi u ki n t t nh t

đ tác gi hoàn thành lu n v n này.
Hà N i, ngày 10 tháng 3 n m 2015
Tác gi lu n v n

Nguy n Th Th nh


L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên c u c a riêng tơi. Các thơng
tin, tài li u trích d n trong lu n v n đã đ
trong lu n v n là trung th c và ch a đ
nào tr

c ghi rõ ngu n g c. K t qu nêu

c ai công b trong b t k cơng trình

c đây.
Hà N i, ngày 10 tháng 3 n m 2015
Tác gi lu n v n

Nguy n Th Th nh


DANH M C HÌNH

Hình 1.1: M i liên h gi a h sinh thái RNM và h th ng kinh t ................... 7
Hình 1.2: T ng giá tr kinh t c a HST RNM ................................................ 10
Hình 2.1: Phân lo i các ph ng pháp đánh giá giá tr kinh t c a RNM ....... 21
Hình 3.1: B n đ hành chính huy n C n Gi , Tp. H Chí Minh ................... 41
Hình 3.2: Phân vùng ch t l ng n c Tp. H Chí Minh theo đ m n........... 48
Hình 3.3:
ng c u du l ch ........................................................................... 70


DANH M C B NG
B ng 1.1: Các ch c n ng c a RNM và các hàng hóa, d ch v sinh thái .......... 8
B ng 1.2: T ng giá tr kinh t c a RNM......................................................... 11
B ng 3.1: a đi m và đ m n các tháng trong n m ...................................... 47
B ng 3.2: Tình hình lao đ ng đang làm vi c t i huy n C n Gi .................... 49
B ng 3.3: Các nhóm giá tr kinh t c a RNM t i C n Gi ............................. 52
B ng 3.4: Tình hình ni tơm huy n C n Gi ............................................. 54
B ng 3.5: Mơ hình ni và di n tích ni tơm c a huy n C n Gi ............... 56
B ng 3.6: Giá tr s n xu t theo giá c đ nh c a tôm sú n m 2012 ................. 56
B ng 3.7: Di n tích, s n l ng và giá tr s n xu t theo giá c đ nh
c a tôm th chân tr ng n m 2012 ................................................................... 57
B ng 3.8: Giá tr đánh b t th y s n c a huy n C n Gi ................................. 57
B ng 3.9: c đi m c a du khách t i C n Gi ............................................... 63
B ng 3.10: M t s đ c đi m c a các vùng xu t phát c a du khách n i đ a ... 64
B ng 3.11: Chi phí đi l i trung bình c a khách n i đ a t i C n Gi .............. 66
B ng 3.12: Chi phí th i gian c a du khách ..................................................... 67
B ng 3.13: Chi phí khác trong chuy n tham quan .......................................... 67
B ng 3.14: T ng h p các chi phí và t l du l ch c a khách n i đ a .............. 68
B ng 3.16: B ng giá tr mang l i do du khách m i vùng ............................... 71
B ng3.17: T ng h p các giá tr kinh t ........................................................... 71

DANH M C CÁC KÝ HI U VI T T T
T vi t t t

T đ yđ

Ngh a Ti ng Vi t

AC

Avoided Cost

Ph ng pháp chi phí thi t h i
tránh đ c

CM

Choice Modelling

Ph

CVM

Contigent Valuation Method

Ph ng pháp đánh giá ng u
nhiên

ng pháp mơ hình l a ch n

t ng p n

DNN

c

D tr sinh quy n

DTSQ
GIS

Geographic information
system

H th ng thông tin đ a lý

HEA

Haibitat Enquivalency
Analysis

Ph ng pháp phân tích c trú
t ng đ ng

HPM

Hedonic Pricing Method

Ph

ng pháp giá tr h

ng th

H sinh thái

HST
MP

Market Price

Ph

ng pháp giá th tr

PCM

Production Change Method

Ph

ng pháp thay đ i n ng su t

PFA

Production Function
Approach

Ph

ng pháp hàm s n xu t

RC

Replacement Cost

Ph

ng pháp chi phí thay th

R ng ng p m n

RNM
TCM
UBND

ng

Travel Cost Method

Ph

ng pháp chi phí du l ch

y ban nhân dân


M CL C
CH NG 1: T NG QUAN RNM VÀ CÁC GIÁ TR KINH T , Ý NGH A
C A H SINH THÁI R NG NG P M N

I V I H TH NG KINH T
........................................................................................................................... 1
1.1. Khái ni m h sinh thái r ng ng p m n................................................... 1
1.2. Ch c n ng và hi n tr ng h sinh thái r ng ng p m n ............................ 2
1.2.1. Ch c n ng ....................................................................................... 2
1.2.2. Hi n tr ng ........................................................................................ 4
1.3. M i quan h và ý ngh a c a h sinh thái r ng ng p m n và h th ng
kinh t ............................................................................................................ 6
1.4. T ng giá tr kinh t c a h sinh thái r ng ng p m n .............................. 9
1.5. T ng quan nghiên c u v l ng giá giá tr kinh t h sinh thái r ng
ng p m n trên th gi i và Vi t Nam ........................................................... 12
1.5.1. Trên Th gi i................................................................................. 12
1.5.2. T i Vi t Nam ................................................................................. 15
K t lu n ch ng 1 ........................................................................................... 18
CH NG 2: C S LÝ LU N KHOA H C CÁC PH NG PHÁP
L NG GIÁ KINH T H SINH THÁI R NG NG P M N ................... 19
2.1. Các cách ti p c n l ng giá h sinh thái r ng ng p m n ..................... 19
2.2. Các ph ng pháp l ng giá kinh t h sinh thái r ng ng p m n ........ 20
2.2.1. Các ph ng pháp d a vào th tr ng th c ................................... 21
2.2.1.1. Ph ng pháp giá th tr ng (MP) ........................................... 21
2.2.1.2. Ph

ng pháp chi phí thay th (RC) ........................................ 22

2.2.1.3. Ph

ng pháp chi phí thi t h i tránh đ

2.2.1.4. Ph

ng pháp thay đ i n ng su t (PCM) ................................. 24

2.2.1.5. Ph

ng pháp chi phí s c kh e ................................................ 25

2.2.1.6. Ph

ng pháp phân tích c trú t

ng đ

c (AC) ..................... 23

ng (HEA) ............... 27

2.2.2. Các ph ng pháp d a vào th tr ng thay th .............................. 29
2.2.2.1. Ph ng pháp chi phí du l ch (TCM) ....................................... 29


2.2.2.2. Ph

ng pháp giá tr h

ng th (HPM) ................................... 32

2.2.2.3. Ph

ng pháp hàm s n xu t ..................................................... 33

2.2.3. Các ph ng pháp d a vào th tr ng gi đ nh ............................. 35
2.2.3.1. Ph ng pháp đánh giá ng u nhiên (CVM) ............................. 36
2.2.3.2. Ph

ng pháp mơ hình l a ch n (CM) .................................... 37

2.3. Quy trình l ng giá HST RNM ....................................................... 38
K t lu n ch ng 2 ........................................................................................... 39
CH NG 3: L NG GIÁ M T S GIÁ TR TR C TI P C A H SINH
THÁI R NG NG P M N HUY N C N GI , TP. H CHÍ MINH ......... 40
3.1. i u ki n t nhiên và kinh t - xã h i vùng nghiên c u RNM C n Gi
..................................................................................................................... 40
3.1.1. i u ki n t nhiên ......................................................................... 40
3.1.1.1. V trí đ a lý .............................................................................. 40
3.1.1.2. i u ki n đ a hình ................................................................... 42
3.1.1.3. i u ki n th nh

ng ............................................................. 43

3.1.2. i u ki n kinh t xã h i ................................................................ 49
3.1.2.1. Dân s , lao đ ng và vi c làm .................................................. 49
3.1.2.2. C s h t ng .......................................................................... 50
3.1.2.3. V giao thông .......................................................................... 50
3.1.2.4. V đi n n

c ........................................................................... 51

3.2. Nh n di n các giá tr kinh t c a h sinh thái r ng ng p m n C n Gi
..................................................................................................................... 51
3.3. L ng giá giá tr s d ng tr c ti p c a h sinh thái r ng ng p m n C n

Gi ............................................................................................................... 52
3.3.1. Giá tr th y s n .............................................................................. 52
3.3.1.1. Ngu n l i th y s n t nhiên.................................................... 53
3.3.1.2. Hi n tr ng nuôi tôm và giá tr th y s n t i C n Gi ............... 54
3.3.2. Giá tr du l ch c a h sinh thái C n Gi ........................................ 58


3.3.2.1.Ti m n ng phát tri n du l ch c a khu DTSQ C n Gi ............ 58
3.3.2.2. N ng l c đáp ng nhu c u du l ch c a C n Gi ..................... 60
3.3.2.3. K t qu đi u tra th c t và thu th p d li u t i vùng nghiên c u
.............................................................................................................. 62
3.3.2.4. Vùng xu t phát c a du khách và t l du l ch ......................... 64
3.3.2.5.. Các chi phí du l ch ................................................................. 65
3.3.2.6.

ng c u du l ch và l i ích du l ch ....................................... 68

3.3.3. T ng h p các giá tr kinh t (Th y s n và Du l ch) ...................... 71
3.4. Các đánh giá, nh n xét và gi i pháp nâng cao giá tr s d ng c a HST
RNM C n Gi ............................................................................................. 72
3.4.2.1. B o v y u t sinh thái môi tr ng đ c thù c a RNM ........... 75
3.4.2.2.

i v i đ i ng cán b qu n lý và h

ng d n du l ch............ 76

3.4.2.3.

i v i khách du l ch .............................................................. 77

3.4.2.4.

i v i c dân đ a ph

ng ..................................................... 77

3.4.2.5. Y u t xây d ng c s h t ng ............................................... 79
3.4.2.6. V vi c xây d ng và qu ng bá th

ng hi u ........................... 80

K t lu n ch ng 3 ........................................................................................... 81
K T LU N VÀ KI N NGH ......................................................................... 82
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................... 84
PH L C ........................................................................................................ 87


M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài nghiên c u
Trong n n kinh t th tr

ng, môi tr

ng đ

c xem nh m t lo i tài s n

quan tr ng c a xã h i, cung c p cho h thông kinh t các y u t đ u vào c a
m i ho t đ ng phát tri n t o ra hàng hóa d ch v , ch a đ ng và h p th ch t
th i c ng nh t o l p m t n n t ng n đ nh cho các ho t đ ng kinh t . Tài s n
mơi tr
L

ng vì v y c n ph i đ

ng giá tài và nguyên môi tr

nguyên – môi tr

c qu n lý, s d ng hi u qu và b n v ng.
ng là m t nhánh ng d ng c a kinh t tài

ng, đã phát tri n m nh m trong h n 20 n m qua. L

giá tài nguyên và môi tr

ng giúp con ng

c a các hàng hóa và d ch v mà mơi tr
l nh v c này đ

c bi t đ n nhi u nh t. L

i nh n th c đ
ng cung c p.

ng

c giá tr b ng ti n
ây là đóng góp mà

ng giá tài nguyên và môi tr

ng

cung c p các thông tin đ u vào đ thi t k ho ch đ nh và nh n đ nh chính
sách, cơng c , gi i pháp qu n lý tài nguyên và mơi tr
Trong các HST

ng.

NN ven bi n nói chung thì HST RNM là m t trong

nh ng HST quan tr ng và có giá tr cao

vùng c a sơng ven bi n. V i đ

ng

b bi n Vi t Nam dài 3260km có r t nhi u c a sông t o đi u ki n cho RNM
phát tri n. RNM C n Gi là m t trong nh ng HST đ
tr ng, ph c h i t t và có giá tr cao v mơi tr

c đánh giá là vùng

ng. Ngày 21/01/2000 t ch c

UNESCO đã công nh n r ng ng p m n C n Gi là “Khu d tr sinh quy n
r ng ng p m n C n Gi ”. ây là Khu d tr sinh quy n r ng ng p m n đ

c

ph c h i sau chi n tranh hóa h c đ u tiên trên th gi i và c ng là khu d tr
sinh quy n đ u tiên c a Vi t Nam. Nhi u nhà khoa h c th gi i đ n r ng
ng p m n C n Gi đã phát bi u: r ng ng p m n C n Gi ngày nay không ch
là tài s n riêng c aVi t Nam mà đã tr thành tài s n chung c a nhân lo i,
trong m ng l

i các khu d tr sinh quy n th gi i. Khu d tr sinh quy n

C n Gi là m t qu n th g m các loài đ ng, th c v t r ng trên c n và thu


sinh, đ

c hình thành trên vùng châu th r ng l n c a các c a sông
ông, Vàm C Tây. N i đây đ

Nai, Sài Gòn và Vàm C

ng

c công nh n là m t

khu du l ch tr ng đi m qu c gia Vi t Nam.
R ng ng p m n C n Gi có đi u ki n môi tr

ng r t đ c bi t, là h

sinh thái trung gian gi a h sinh thái th y v c v i h sinh thái trên c n, h
sinh thái n

c ng t và h sinh thái n

l n phù sa t sông

c m n. R ng C n Gi nh n m t l

ng Nai, cùng v i nh h

ng

ng c a bi n k c n và các đ t

th y tri u mà h th c v t n i đây r t phong phú v i trên 150 loài th c v t, tr
thành ngu n cung c p th c n và n i trú ng cho r t nhi u loài th y sinh, cá
và các đ ng v t có x

ng s ng khác. Khơng ch phong phú v th c v t, đ ng

v t n i đây c ng không kém ph n trù phú v i các lồi đ ng v t có x

ng

s ng, bị sát. Trong đó có 11 lồi bị sát có tên trong sách đ Vi t Nam. ây là
m t khu v c mà theo đánh giá c a các chuyên gia n

ph c, ch m sóc, b o v thu c lo i t t nh t
c ng là đ a đi m lý t

c ngoài là đ

Vi t Nam và

c khôi

ông Nam Á.

ây

ng ph c v cho vi c nghiên c u khoa h c, du l ch sinh

thái.
Kinh nghi m th gi i cho th y thông tin v giá tr kinh t c a r ng
ng p m n là m t y u t đ u vào quan tr ng cho vi c qu n lý và s d ng hi u
qu , b n v ng tài nguyên này. M t m t, các thông tin v giá tr kinh t giúp
các nhà qu n lý l a ch n đ

c các ph

ng án s d ng r ng ng p m n có hi u

qu , góp ph n xây d ng các qui ho ch, k ho ch phát tri n. M t khác, thông
tin v giá tr kinh t c ng là m t đ u vào quan tr ng góp ph n hoàn thi n h
th ng pháp lý và các c ch qu n lý r ng ng p m n, lý gi i cho s phân b
ngu n l c cho b o t n r ng ng p m n, xây d ng h th ng c s d li u ph c
v qu n lý, là c s đ gi i quy t tranh ch p khi u n i c ng nh là m t thành

t c b n trong các ch

ng trình giáo d c, truy n thông r ng ng p m n.


V i nh ng lý do trên h c viên th c hi n đ tài: “L

ng giá m t s giá

tr s d ng tr c ti p c a h sinh thái r ng ng p m n huy n C n Gi , TP. H
Chí Minh” là có ý ngh a quan tr ng và th c ti n.
2. M c đích nghiên c u c a lu n v n
L

ng giá đ

c m t s giá tr s d ng tr c ti p c a h sinh thái r ng

ng p m n huy n C n Gi , TP. H Chí Minh; cung c p các thông tin v giá tr
kinh t giúp các nhà qu n lý l a ch n đ

c các ph

ng án s d ng h sinh

thái r ng ng p m n có hi u qu , góp ph n xây d ng các qui ho ch, k ho ch
phát tri n hoàn thi n h th ng pháp lý và các c ch qu n lý r ng ng p m n.
3.
-

it
it

ng và Ph m vi nghiên c u
ng nghiên c u c a đ tài: Là HST RNM huy n C n Gi , Tp.

H Chí Minh
- Ph m vi nghiên c u: Trong khuôn kh c a lu n v n, tác gi ch n
huy n C n Gi , TP. H Chí Minh đ nghiên c u. N i dung nghiên c u là
l

ng giá giá tr th y s n và du l ch. Th i gian nghiên c a t n m 2012 đ n

n m 2015.
4. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u

Cách ti p c n c a đ tài:
- Cách ti p c n trong tri n khai các n i dung nghiên c u c a đ tài là k
th a các t li u, tài li u, k t qu nghiên c u hi n có, đ c bi t là thơng tin liên
quan đ n v n đ l

ng giá giá tr kinh t c a các h sinh thái

NN ven bi n

và h sinh thái r ng ng p m n nói riêng.
- Vi c k th a các k t qu nghiên c u đã có trên c s ch n l c và đi u
ch nh cho phù h p v i vùng nghiên c u. Các cơng trình nghiên c u hi n đã

và đang th c hi n

các c quan, đ n v bao g m c nh ng s li u c b n v


tài nguyên, môi tr

ng và h sinh thái vùng ven bi n s đ

c thu th p, phân

tích, t ng h p và nghiên c u, s d ng trong đ tài.
Ph

ng pháp nghiên c u:

Lu n v n s d ng các ph
- Ph
tr

ng pháp nghiên c u chính, sau đây:

ng pháp k th a (t ng h p, phân tích các nghiên c u th c hi n

c đây, k th a nh ng k t qu nghiên c u đã có c trong và ngồi n
- Ph

ng pháp chun gia;

- Ph

ng pháp mơ hình tốn kinh t ;

- Ph

ng pháp đi u tra xã h i h c;

- Ph

ng pháp x lý th ng kê;

- Ph

ng pháp phân tích, đánh giá, t ng h p thơng tin, d li u;

- Ph

ng pháp đánh giá giá tr kinh t c a tài nguyên và môi tr

c);

ng.

5. Ý ngh a khoa h c và ý ngh a th c ti n c a đ tài
- Ý ngh a khoa h c c a đ tài: V m t c s lý lu n, lu n v n góp ph n
làm rõ ph

ng pháp l

ng giá giá tr s d ng c a h sinh thái r ng ng p m n.

- Ý ngh a th c ti n c a đ tài: V ý ngh a th c ti n, vi c l

ng giá giá

tr s d ng c a h sinh thái r ng ng p m n là c s quan tr ng cung c p thông
tin giúp các nhà qu n lý l a ch n đ

c các ph

ng án s d ng h sinh thái

r ng có hi u qu , góp ph n xây d ng các qui ho ch, k ho ch phát tri n hoàn
thi n h th ng pháp lý và các c ch qu n lý r ng ng p m n.
6. D ki n k t qu đ t đ

c

K t qu nghiên c u c a lu n v n có nhi m v đ t đ

c:


-L

ng giá đ

c m t s giá tr s d ng tr c ti p c a HST RNM C n

gi g m có: giá tr th y s n và giá tr du l ch.

-

xu t đ

c các gi i pháp đ phát tri n kinh t khu v c huy n C n

Gi .
7. K t c u c a đ tài nghiên c u
Ngoài các ph n m c l c, danh m c vi t t t, các tài li u tham kh o thì
n i dung chính c a bài g m các ch
Ch

ng sau ph n:

ng 1: T ng quan các giá tr kinh t và ý ngh a c a h sinh thái

r ng ng p m n đ i v i h th ng kinh t
Ch

ng 2: C s lý lu n khoa h c các phu ng pháp lu ng giá h

sinh thái r ng ng p m n
Chu ng 3: L

ng giá m t s giá tr tr c ti p c a h sinh thái r ng

ng p m n huy n C n Gi , Tp. H Chí Minh


1

CH

NG 1: T NG QUAN RNM VÀ CÁC GIÁ TR KINH T , Ý

NGH A C A H SINH THÁI R NG NG P M N

IV IH

TH NG KINH T
1.1. Khái ni m h sinh thái r ng ng p m n
H sinh thái là m t h th ng bao g m hai thành ph n c b n là các
nhân t vô sinh và nhân t h u sinh tác đ ng qua l i v i nhau, không ng ng
v n đ ng qua l i v i nhau không ng ng v n đ ng trong khơng gian và th i
gian, có kh n ng t đi u ch nh thích ng v i nh ng đi u ki n mơi tr
th . Theo tiêu chí c a T ch c Nông nghi p và L

ng c

ng th c c a Liên h p

qu c (FAO,1998) thì m t qu n h p th c v t g i là r ng khi có t i thi u 10%
cây c i che ph không ph i là cây tr ng nông nghi p, đ m b o cho s t n t i
c a các loài đ ng, th c v t và duy trì đi u ki n đ t đai phù h p. Tuy nhiên,
trên th c t , vi c xác đ nh và phân chia các lo i r ng còn tùy thu c vào các
tiêu chí kích c cây, t ng tán, các y u t đ a lý sinh v t…
Nh v y, r ng ng p m n đ

c hình thành b i các cây ng p m n n u

di n tích che ph đ t trên 10%. Lo i r ng này bao g m các cây ng p m n
chính th ng, đó là nh ng lồi cây ch có

r ng ng p m n và các loài cây gia

nh p r ng ng p m n, nh ng lồi cây có th g p

c trong r ng ng p m n và

nh ng vùng khác n a.
Chúng ta c n phân bi t r ng ng p m n và h sinh thái r ng ng p m n.
H sinh thái r ng ng p m n bao g m t t c các thành ph n h u sinh (cây ng p
m n, n m, t o, vi sinh v t trên cây, d

in

c, trong đ t r ng ng p m n và k

c trong khơng khí) và các thành ph n vơ sinh (khơng khí, đ t và n

c). Hai

thành ph n này luôn tác đ ng qua l i quy đ nh l n nhau, v n đ ng trong
không gian và th i gian (N.H. Tri, Phan Nguyên H ng, Neil Adger, Mick
Kelly, 2002). Trong đó:


2

- Thành ph n vô sinh trong h sinh thái r ng ng p m n ngoài ánh sáng

m t tr i cịn bao g m khơng khí mang đ c tr ng c a khí h u vùng ven bi n,
đ t phù sa, bãi b i ng p theo n
bán nh t tri u), n
(hòa l n gi a n

c tri u lên xu ng trong ngày (nh t tri u ho c

c m n t bi n vào, n
c ng t và n

thành ph n lý hóa c a n

c ng t t trong sông ra và n

cl

c m n). Các y u t v đ m n, pH và các

c luôn thay đ i theo không gian và th i gian.

- Thành ph n h u sinh trong h sinh thái r ng ng p m n là các sinh v t
bi n, sinh v t n i đ a và sinh v t đ c tr ng trong vùng r ng ng p m n, đ c
bi t là các sinh v t di c (chim di c , rùa bi n, bò bi n…). Ngồi ra cịn có
các vi sinh v t, n m, phù du th c v t…
H sinh thái r ng ng p m n đ

c đánh giá là m t trong các h sinh thái

có n ng su t sinh h c cao nh t trong các h sinh thái. Các lá cây ng p m n
r ng xu ng chi m 50% - 70% n ng su t s c p dòng ch y. ây là ngu n ch t

h u c phân h y và hòa tan trong chu i, l
n

c t o ngu n dinh d

i th c n và xu t kh u theo dòng

ng cho các loài đ ng v t, th y, h i s n c a c m t

vùng ven bi n r ng l n. H th ng r cây ng p m n có kh n ng l c và h p th
m t s ch t ô nhi m đ c h i trong đ t và n

c. Bùn tr m tích r ng ng p m n

là n i tích t các ch t h u c phân h y t o đi u ki n cho các loài sinh v t ho t
đ ng v i n ng su t 0,2 – 10g C/m3/ngày. R ng ng p m n là n i che ch nuôi
d

ng con non các loài th y, h i s n là v

n

m cho s s ng c a bi n.

1.2. Ch c n ng và hi n tr ng h sinh thái r ng ng p m n
1.2.1. Ch c n ng
Giá tr đa d ng là nh ng s n ph m có giá tr kinh t tr c ti p ph c v
l i ích cho con ng

i và nh ng giá tr gián ti p đem l i l i nhu n mà không

ph i khai thác hay hu ho i ngu n tài nguyên đa d ng sinh h c. Nh ng giá tr
tr c ti p đ

c chia thành hai lo i: giá tr tiêu th và giá tr s n xu t. Giá tr


3

tiêu th là giá tr c a nh ng s n ph m s d ng tr c ti p t i đ a ph
s n xu t là giá tr nh ng s n ph m đem bán ra th tr

ng; giá tr

ng. Giá tr gián ti p là

nh ng n ng xu t c a h sinh thái, ch c n ng b o v ngu n tài ngun đ t và
đi u hồ khí h u… Giá tr đa d ng sinh h c

khu d tr sinh quy n r ng

ng p m n C n Gi d a trên ch c n ng, d ch v c a h sinh thái.
HST RNM c n gi có m
-N i

i b y (17) giá tr , ch c n ng nh sau:

có giá tr cho các chu k c a các loài cây và đ ng v t quan

tr ng (các loài đ a ph

ng ho c các loài khác trong th i gian ng n);

- Ngu n s n ph m t nhiên trong vùng (m t ph n c a t ng s n ph m
đ

c trích ra nh các lo i nguyên li u t
- Quá trình tái sinh ch t dinh d

i ho c th c n);
ng (tích tr , tái sinh n i h , ch bi n);

- i u hồ khí h u b ng các y u t sinh h c

m c đ a ph

ng và toàn

c u;
- Kh n ng ch a, gi m thi u và đ m b o tính tồn v n trong s đ i phó
c a h sinh thái đ i v i nh ng th y đ i b t th

ng c a môi tr

ng (ng n ch n

gió, bão,..). RNM chính là d i đê thiên nhiên, ng n ch n và b o v r t hi u
qu mi n duyên h i tr

c s dâng cao c a n

c bi n;

- B o v b bi n và ki m soát xói l ;
- L u gi phù sa (q trình hình thành đ t);
- X lý ch t th i, l u gi ch t dinh d
c a các ch t dinh d

ng, ch t đ c h i (s ph c h i

ng d bi n đ i và s d i chuy n, phá v các ch t d

th a và các h p ch t c a nó);
- Giao thơng thu (h n ch vi c nâng cao đáy sơng);
- Ki m sốt l l t và dịng ch y (đi u hồ dịng thu v n);


4

- Góp ph n duy trì q trình hi n t i ho c h th ng t nhiên;
-

i di n cho ki u r ng ng p m n (s hi n di n c a các qu n th , h

sinh thái, c nh quan, các quá trình x y ra trong đó);
- a d ng sinh h c, ngu n c a các s n ph m sinh h c;
- Ngân hàng gen (ngu n c a các v t ch t sinh h c);
- Ý ngh a v n hoá (đa d ng v n hoá, c s cho vi c s d ng không
th

ng m i hoá);
- N i nghiên c u và giáo d c (đ a đi m đ các nhà khoa h c, sinh viên,

h c sinh tham quan, nghiên c u);
- Du l ch (cung c p c h i cho các ho t đ ng gi i trí). Tuy hình thái này
n

c ta ch a phát tri n l m nh ng ti m n ng là vô cùng l n.
1.2.2. Hi n tr ng
Hi n tr ng c a HST RNM theo m t báo cáo m i đây c a Liên Hi p

Qu c trong 3 th p k qua, có đ n 1/5 RNM c a th gi i đã bi n m t, di n tích
RNM trên th gi i hi n còn kho ng 150.000 km2, b ng 1/2 di n tích c a
Philippines. H n 1 trong s 6 loài th c v t RNM trên th gi i đang trong
nguy c tuy t ch ng, 11 trong t ng s 70 loài th c v t RNM (chi m kho ng
16%) đã đ

c kh o sát đánh giá, s đ

c thay th trong danh sách đ c a

IUCN. Theo đi u tra m i nh t t i Vi t Nam: S li u c a b NN - PTNT, n m
1943 di n tích RNM Vi t Nam trên 400.000 ha, đ n n m 1996 gi m còn
290.000 ha và 279.000 ha vào n m 2006, hi n ch còn kho ng trên 155.290
ha, gi m 100.000 ha so v i tr

c n m 1990 và v n ti p t c gi m nhanh.

ng

b ng sông C u Long hi n có kho ng 347.500 ha r ng các lo i, trong đó r ng
t nhiên là 53.700 ha, r ng tr ng là 294.500 ha. Nh v y, di n tích r ng che
ph trong tồn vùng đ t ch a đ n 10% di n tích đ t t nhiên. Trong đó, t ng


5

di n tích RNM ch a đ n 100.000 ha Nh ng n m qua, RNM ven bi n b tác
đ ng làm suy gi m m nh m nh ng tác đ ng ti m n v n đang ti p t c đe d a
HST RNM. RNM có đ che ph cao gi tr nên tr tr i, thay b ng các đ m
tôm, kênh m
gia t ng

ng đào đ p; môi tr

ng đ t b ô nhi m do q trình phèn hóa

quy mơ l n; gia t ng q trình r a trơi đ t, gi m đi quá trình b i t

phù sa. a d ng sinh h c b suy gi m nhanh do khơng cịn đi u ki n thích h p
đ các loài sinh v t sinh s ng; s bi n đ i mơi tr

ng vi khí h u, s p l b

bi n, c a sông gia t ng... làm m t cân b ng sinh thái.
Hi n tr ng HST RNM đang suy thoái và nguyên nhân c a suy gi m
HST MT r ng ng p m n la do Dân s gia t ng, nhu c u c a con ng

i ngày

càng t ng cao. Khai thác tài nguyên r ng quá m c. Ý th c c a ng

i dân

ch a đúng: luôn quan ni m “r ng vàng bi n b c”,”tài nguyên là b t t n”.
Qu n lí c a nhà n

c ch a ch ch , tri n khai ch m hi u qu khơng cao

i

ng b o v r ng cịn m ng. Chuy n đ i m c đích s d ng đ t. ây là m t s
hình nh khai thác “sâm đ t” Các l i ích kinh t mà các h dân tham gia b o
v và nh n khoán quá th p. Do chi n tranh làm m t đi kho ng 2 tri u ha. Phá
r ng do t p quán du canh du c Xây d ng các cơng trình. Do n

c th i sinh

ho t, công nghi p và phát tri n ngành d ch v . Nói tóm l i h u h t các nguyên
nhân gây suy thoái HST RNM đ u là b t ngu n t các l i ích kinh t .
S suy thoái HST RNM H s d n đ n nh ng h u qu n r t nghiêm
tr ng: M t n i s ng, n i sinh s n, v
n

c và trên c n. Ô nhi m đ t, n

n

m c a nhi u lồi đ ng v t d

i

c, khơng khí do s xâm m n. T ng khí

hi u ng nhà kính gây bi n đ i khí h u. H sinh thái b suy gi m nghiêm
tr ng, đa d ng sinh h c gi m: m t s lồi có nguy c tuy t ch ng Con ng
Ng

i dân ch u nh h

ng c a thiên tai do b m t r ng. Nhi u ng

i

i dân

khơng có cơng n vi c làm,hi u qu kinh t nông nghi p gi m. Gây b nh t t
cho ng

i dân do ngu n n

c b ô nhi m. Xã h i Thay đ i c c u ngh


6

nghi p. Gi m công b ng xã h i gây m t lòng tin c a ng

i dân v i Nhà n

d n đ n nhi u v n đ c n gi i quy t. Phân chia giàu nghèo nh h
tr

ng xóa đói gi m nghèo c a Nhà n

c

ng t i ch

c.

1.3. M i quan h và ý ngh a c a h sinh thái r ng ng p m n và h
th ng kinh t
Xem xét m i quan h h u c gi a h sinh thái RNM và h th ng kinh
t là xu t phát đi m c a vi c ti p c n đánh giá giá tr kinh t c a RNM. V c
b n, do các ho t đ ng kinh t c a con ng

i ph thu c vào các đi u ki n sinh

thái nên khi đánh giá giá tr kinh t c a RNM ph i xem xét k m i quan h
gi a h th ng kinh t c a con ng
Tr

i và h th ng sinh thái RNM.

c h t, trong HST RNM, t i m i th i đi m ln có s tác đ ng qua

l i gi a c u trúc, quy trình và ch c n ng c a h th ng. C u trúc c a h sinh
thái bao g m các thành ph n vô c và h u c . Các quá trình bao g m s
chuy n hóa v t ch t và n ng l

ng. Tác đ ng qua l i gi a c u trúc và các quá

trình hình thành nên ch c n ng sinh thái c a RNM.

nl

n ng này l i cung c p các hàng hóa, d ch v mơi tr

ng và mang l i l i ích

cho con ng

t mình, các ch c

i.

N u con ng

i có s

a thích đ i v i các l i ích nói trên và s n lòng

chi tr đ nh n thêm m t l

ng l i ích nh t đ nh t h sinh thái RNM thì các

l i ích này s có giá tr kinh t . Theo Bateman và Willis (1999), giá tr kinh t
là m t khái ni m mang tính c th và khơng ph i là b n ch t c a b t c th gì.
Giá tr kinh t ch xu t hi n khi có s t

kinh t . C th h n, các thu c tính mơi tr

ng tác gi a các ch th và khách th
ng c a RNM ch có giá tr kinh t

khi nó xu t hi n trong hàm l i ích c a m t cá nhân ho c hàm chi phí c a m t
doanh nghi p. Nh v y, các ch c n ng c a h sinh thái t nó khơng mang l i
giá tr kinh t ; thay vì đó, các ch c n ng cung c p các hàng hóa và d ch v và


7

vi c s d ng các hàng hóa và d ch v đó m i mang l i các giá tr kinh t cho
con ng

i.
C u trúc

Quá trình

H SINH
THÁI RNM
Ch c n ng h sinh thái RNM

Các thu c tính c a
h sinh thái RNM
Các hàng hóa, d ch v sinh thái
RNM cung c p cho con ng i

Ví d : tôm, cá, g , c i, c nh quan, du l ch,

Ví d : Giá tr

phịng ch ng l

t n t i c a đa

l t, l c và đi u ti t n

c

ng m, b o t n đa d ng sinh h c, l u tr

d ng

ngu n gen, h p th CO2

h c

Giá tr s d ng

sinh

QUAN H
GI A H
SINH
THÁI
RNM VÀ
H
TH NG

KINH T

Giá tr phi s d ng

T ng giá tr kinh t

H
TH NG
KINH
T

Hình 1.1: M i liên h gi a h sinh thái RNM và h th ng kinh t
Ngu n: Turner (2000)


8

Nh trong hình 1.1 các ch c n ng sinh thái RNM cung c p các hàng
hóa và d ch v cho h th ng kinh t . V c b n, ch c n ng sinh thái c a h
sinh thái RNM là k t qu c a s t

ng tác liên t c gi a các c u trúc và quá

trình sinh thái. Barbier (1994) đ a ra h th ng phân lo i các ch c n ng c a
RNM g m 4 nhóm chính là ch c n ng đi u ti t, ch c n ng c trú, ch c n ng
s n xu t và ch c n ng thông tin.
B ng 1.1: Các ch c n ng c a RNM và các hàng hóa, d ch v sinh thái

Ch c n ng đi u ti t

Ch c n ng c trú

- i u ti t khơng khí
- i u hịa khí h u
- Phòng ng a các tác đ ng
- i u ti t n c
- n đ nh đ t
- Chu trình dinh d ng
- X lý ô nhi m
- Ki m soát sinh thái
- H p th CO 2
- Cung c p n i c trú
- Cung c p n i sinh s n

Ch c n ng s n xu t

- Th c ph m
- Nguyên li u thô
- Ngu n gen
- Ngu n d c li u
trang s c

Ch c n ng thông tin

- Thông tin th m m
- Gi i trí, du l ch
- Giá tr tinh th nvà v n hóa
- Giá tr v n hóa, l ch s
- Giá tr giáo d c, khoa h c
Ngu n: Barbier (1994)

9

Ch c n ng đi u ti t: có liên quan đ n n ng l c c a h sinh thái trong
vi c đi u ti t các quá trình c n b n c a h và h th ng h tr đ i s ng thông
qua chu trình sinh đ a hóa và các q trình sinh h c. Bên c nh vi c duy trì h
sinh thái, ch c n ng đi u ti t c ng cung ng nhi u d ch v mang l i l i ích
tr c ti p và gián ti p cho con ng

i (ví d : khơng khí, n

c, d ch v ki m

soát sinh thái).
Ch c n ng c trú: ch c n ng này c a h sinh thái liên quan đ n vi c
cung c p đ a bàn c trú và sinh s n cho các sinh v t, t đó giúp b o t n và
duy trì ngu n gen, DSH và quá trình ti n hóa.
Ch c n ng s n xu t: quá trình quang h p c a h sinh thái chuy n hóa
n ng l

ng, khí CO2, n

c và các ch t dinh d

cacbon. Các c u trúc này sau đó đ

ng thành nhi u d ng c u trúc

c s d ng b i các sinh v t đ t ng h p

thành sinh kh i c a h . S đa d ng trong c u trúc cacbon cung c p r t nhi u
hàng hóa sinh thái cho con ng
ngu n n ng l

i nh th c ph m, nguyên li u thô hay các

ng.

Ch c n ng thông tin: h sinh thái cung c p nhi u thông tin c b n cho
đ i s ng tinh th n c a con ng

i nh gi i trí, th m m , v n hóa, tơn giáo,

khoa h c, giáo d c.
1.4. T ng giá tr kinh t c a h sinh thái r ng ng p m n
Hình 1.2 minh h a c th các thành ph n c a t ng giá tr kinh t c a
m t h sinh thái RNM. Cho đ n nay, có r t nhi u các quan đi m v các nhóm
giá tr khác nhau trong t ng giá tr kinh t c a RNM. Tuy nhiên, đi m chung
gi a các quan đi m này là vi c chia t ng giá tr kinh t thành hai nhóm chính
là các giá tr s d ng và các giá tr phi s d ng.


10

T NG GIÁ TR KINH T

GIÁ TR S

Giá tr

s d ng
tr c ti p

D NG

Giá tr
s d ng
gián ti p

Giá tr
l a ch n

GIÁ TR PHI S

Giá tr
t nt i

D NG

Giá tr
l u truy n

Hình 1.2: T ng giá tr kinh t c a HST RNM
Ngu n: Barbier (1994)
Theo Turner (2003), giá tr s d ng là nh ng hàng hóa và d ch v sinh
thái mà RNM cung c p cho con ng i và các h th ng kinh t và đ c chia
thành 3 nhóm là giá tr s d ng tr c ti p, giá tr s d ng gián ti p và giá tr
l a ch n.
- Giá tr s d ng tr c ti p: bao g m nh ng hàng hoá d ch v do mơi
tr ng RNM cung c p và có th tiêu dùng tr c ti p nh g , c i, th y s n, m t

ong hay giá tr du l ch, gi i trí
- Giá tr s d ng gián ti p: là nh ng giá tr , l i ích t nh ng d ch v do
h sinh thái RNM cung c p và các ch c n ng sinh thái nh tu n hoàn dinh
d ng, h p th CO2, đi u hồ khí h u, phòng ch ng bão l .
- Giá tr l a ch n v b n ch t là nh ng giá tr s d ng tr c ti p ho c giá
tr s d ng gián ti p c a RNM m c dù có th s d ng hi n t i nh ng ch a
đ c s d ng vì m t lý do nào đó mà đ l i đ s d ng t ng lai. Ví d giá
tr du l ch, c nh quan, d c ph m.
Giá tr phi s d ng là nh ng giá tr b n ch t, n i t i c a RNM và đ
chia thành giá tr t n t i và giá tr l u truy n.

c