Tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố hồ chí minh

..

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

VÕ ĐỨC TỒN

TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ

TP.HỒ CHÍ MINH - 2012


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

VÕ ĐỨC TỒN

TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ

Chuyên ngành: Kinh Tế Tài chính, Ngân hàng
Mã số: 60.31.12.01

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS ĐỖ LINH HIỆP

TP.HỒ CHÍ MINH - 2012


I

LỜI CAM ĐOAN
*****
Tơi tên là: Võ Đức Tồn
Sinh ngày 28 tháng 03 năm 1980
Quê quán: Phường Xuân Đài, Thị xã Sơng Cầu, Tỉnh Phú n
Hiện cơng tác tại: Phịng kế tốn Cơng Ty TNHH Dược Phẩm Huy
Tồn - Số 6 Lô J Đường DD12, Phường Tân Hưng Thuận, Quận 12, Tp.Hồ
Chí Minh
Là nghiên cứu sinh khóa: 13 của Trường Đại Học Ngân Hàng Tp.Hồ
Chí Minh.
Mã nghiên cứu sinh: 010113080007
Cam đoan luận án: “Tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa của
các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh”
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đỗ Linh Hiệp
Luận án được thực hiện tại Trường Đại Học Ngân Hàng Tp.Hồ Chí
Minh
Luận án này là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi, các kết quả nghiên
cứu có tính độc lập riêng, khơng sao chép bất kỳ tài liệu nào và chưa được

cơng bố tồn bộ nội dung này bất kỳ ở đâu; các số liệu, các nguồn trích dẫn
trong luận án được chú thích nguồn gốc rõ ràng, minh bạch.
Tôi xin chịu trách nhiệm trước pháp luật về lời cam đoan danh dự của
tơi.
Tp.Hồ Chí Minh, ngày …… tháng ….. năm 2012
TÁC GIẢ LUẬN ÁN

VÕ ĐỨC TOÀN


II

MỤC LỤC
****
Trang
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ...............................................................
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU.....................................................................
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ..........................................................................
MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 1
1. Lý do nghiên cứu........................................................................................ 1
2. Tổng quan các cơng trình nghiên cứu có liên quan ..................................... 2
3. Mục tiêu, mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .............................................. 3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................... 4
5. Cơ sở lý luận và giả thuyết nghiên cứu....................................................... 4
6. Phương pháp luận, phương pháp nghiên cứu .............................................. 5
7. Những đóng góp của luận án ...................................................................... 6
8. Kết cấu của luận án .................................................................................... 7

CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN VỀ TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ....... 8
1.1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ
VỪA ........................................................................................................ 8
1.1.1 Khái niệm về doanh nghiệp .................................................................. 8
1.1.2 Tiêu chuẩn doanh nghiệp nhỏ và vừa .................................................. 11
1.1.2.1 Tiểu chuẩn của một số quốc gia trên thế giới ................................... 11
1.1.2.2 Tiêu chuẩn ở Việt Nam ..................................................................... 13
1.1.3 Đặc điểm của doanh nghiệp nhỏ và vừa............................................... 15
1.1.4 Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa ................................................. 18
1.2 TỔNG QUAN VỀ TÍN DỤNG NGÂN HÀNG ĐỐI VỚI DOANH
NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ....................................................................... 21


III

1.2.1 Cơ sở lý luận chung về tín dụng ngân hàng ......................................... 21
1.2.1.1 Khái niệm và đặc điểm tín dụng ngân hàng ...................................... 21
1.2.1.2 Bản chất của tín dụng ngân hàng ..................................................... 23
1.2.1.3 Một số hình thức tín dụng ngân hàng chủ yếu trong nền kinh tế ....... 25
1.2.2 Hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại.................................... 25
1.2.2.1 Hoạt động huy động vốn của ngân hàng thương mại........................ 26
1.2.2.2 Hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại................................. 27
1.2.3 Đặc điểm và rủi ro của tín dụng ngân hàng đối với DNNVV............... 33
1.2.4 Vai trị của tín dụng ngân hàng đối với các doanh nghiệp nhỏ và
vừa...................................................................................................... 34
1.2.4.1 Tín dụng ngân hàng là đòn bẩy kinh tế hỗ trợ các DNNVV phát
triển, làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế................................................ 35
1.2.4.2 Tín dụng ngân hàng góp phần tăng nguồn vốn, nâng cao khả
năng cạnh tranh của các DNNVV..................................................... 35
1.2.4.3 Tín dụng ngân hàng tạo điều kiện cho các DNNVV tiếp cận các

nguồn vốn từ nước ngồi. ................................................................. 36
1.2.4.4 Tín dụng ngân hàng góp phần tích cực hình thành đồng bộ hệ
thống thị trường các yếu tố “đầu vào” và “đầu ra” cho các
DNNVV. ........................................................................................... 36
1.2.4.5 Tín dụng ngân hàng góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất kinh
doanh của các DNNVV..................................................................... 37
1.2.4.6 Góp phần nâng cao trình độ cơng nghệ khoa học, chất lượng và
mẫu mã sản phẩm ............................................................................ 38
1.2.4.7 Góp phần nâng cao trình độ quản lý của lãnh đạo doanh
nghiệp và trình độ tay nghề người lao động ..................................... 38
1.2.5 Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động tín dụng của các ngân hàng
thương mại cổ phần đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa........................ 39
1.2.5.1 Mơi trường chính trị, pháp lý, kinh tế xã hội..................................... 39
1.2.5.2 Chính sách hỗ trợ phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa .............. 40


IV

1.2.5.3 Năng lực của các doanh nghiệp nhỏ và vừa...................................... 40
1.2.5.4 Năng lực và chính sách của các ngân hàng thương mại cổ phần...... 42
1.2.6 Mở rộng tín dụng của các NHTM đối với DNNVV............................. 46
1.2.7 Chất lượng tín dụng của ngân hàng thương mại .................................. 47
1.3 BÀI HỌC KINH NGHIỆM TỪ MỘT SỐ QUỐC GIA VÀ VÙNG
LÃNH THỔ VỀ TÍN DỤNG NGÂN HÀNG ĐỐI VỚI DOANH
NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA ...................................................................... 51
1.3.1 Kinh nghiệm một số quốc gia, vùng lãnh thổ trong khu vực và
trên thế giới ........................................................................................... 51
1.3.2 Bài học kinh nghiệm rút ra cho Việt Nam ........................................... 54

CHƯƠNG 2

THỰC TRẠNG TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG
THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP
NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ
MINH............................................................................................... 58
2.1 SƠ LƯỢC VỀ TÌNH HÌNH KINH TẾ, XÃ HỘI CỦA TP.HCM ........... 58
2.2 TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH................................... 62
2.2.1 Tình hình phát triển số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh ................................................................ 62
2.2.2 Cơ cấu nguồn vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh....................................................................... 66
2.2.3 Thực trạng các nguồn vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian qua. ................................ 68
2.2.3.1 Vốn đăng ký kinh doanh ................................................................... 68
2.2.3.2 Nguồn vốn vay từ ngân hàng thương mại ......................................... 70
2.2.3.3 Vốn huy động thông qua thị trường chứng khoán ............................. 73


V

2.2.3.4 Các nguồn vốn khác.................................................................................74
2.2.4 Nhu cầu vốn phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh...................................................................... 74
2.2.5 Những đóng góp của doanh nghiệp nhỏ và vừa đối với thành phố
Hồ Chí Minh....................................................................................... 76
2.3 HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG
MẠI CỔ PHẦN ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH................................... 84
2.3.1 Huy động vốn của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh ................................................................ 84

2.3.1.1 Vốn điều lệ của một số ngân hàng thương mại cổ phần trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh ............................................................ 84
2.3.1.2 Tình hình huy động tiền gửi từ các tổ chức, cá nhân của các
ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ Chí
Minh. ............................................................................................... 86
2.3.2 Cho vay của các ngân hàng thương mại cổ phần đối với doanh
nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh...................... 90
2.3.2.1 Một số sản phẩm cho vay phổ biến được các ngân hàng thương
mại cổ phần vận dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trên
địa bàn thành phố Hồ Chí Minh....................................................... 90
2.3.2.2 Tình hình dư nợ tín dụng của các ngân hàng TMCP đối với
doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh....... 94
2.3.3 Đánh giá chất lượng tín dụng của các ngân hàng thương mại cổ
phần đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Hồ
Chí Minh. ......................................................................................... 105
2.4 NHỮNG KẾT LUẬN RÚT RA TỪ PHÂN TÍCH ĐÁNH GIÁ
HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG TMCP ĐỐI
VỚI DNNVV TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.......... 112


VI

2.4.1 Những ưu điểm trong hoạt động tín dụng của các Ngân hàng
TMCP đối với DNNVV .................................................................... 112
2.4.2 Những hạn chế và ngun nhân của nó trong quan hệ tín dụng
của các Ngân hàng TMCP đối với DNNVV..................................... 113
2.4.2.1 Những hạn chế xuất phát từ phía các ngân hàng TMCP................. 113
2.4.2.2 Những hạn chế xuất phát từ phía các DNNVV................................ 120
2.4.2.3 Những hạn chế xuất phát từ phía cơ quan quản lý nhà nước .......... 125

CHƯƠNG 3
GIẢI PHÁP MỞ RỘNG VÀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ
PHẦN ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN
ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.................................... 134
3.1 ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP
NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ....... 134
3.2 GIẢI PHÁP MỞ RỘNG TÍN DỤNG CỦA CÁC NHTMCP ĐỐI
VỚI DNNVV TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH. ......... 137
3.2.1 Giải pháp đối với các ngân hàng TMCP trên địa bàn Tp.Hồ Chí
Minh. ................................................................................................ 137
3.2.1.1 Các giải pháp gia tăng nguồn vốn .................................................. 137
3.2.1.2 Tăng cường liên kết, hợp tác với các hiệp hội, các tổ chức tài
chính tín dụng trong và ngoài nước trong việc cho vay hỗ trợ
doanh nghiệp nhỏ và vừa. ............................................................... 142
3.2.1.3 Xây dựng mục tiêu tín dụng và chính sách lãi suất đối với
doanh nghiệp nhỏ và vừa .............................................................. 143
3.2.1.4 Hoàn thiện điều kiện cho vay một số sản phẩm tín dụng đối với
doanh nghiệp nhỏ và vừa. ............................................................... 145


VII

3.2.1.5 Tăng cường công tác tiếp thị, giới thiệu sản phẩm cho vay đối
với các doanh nghiệp nhỏ và vừa.................................................... 147
3.2.2 Giải pháp đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Tp.Hồ
Chí Minh ........................................................................................... 149
3.2.2.1 Tham gia vào các hiệp hội doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề
để tận dụng sự hỗ trợ. .................................................................... 149

3.2.2.2 Tăng cường liên kết, hợp tác theo chiều dọc lẫn chiều ngang
giữa các doanh nghiệp để tận dụng nguồn lực của nhau. .............. 149
3.2.2.3 Chú trọng đổi mới và hiện đại hóa cơng nghệ để tăng năng suất
lao động và chất lượng sản phẩm.................................................... 150
3.2.2.4 Xây dựng mạng thơng tin để quảng bá hình ảnh, đồng thời cũng
là kênh cung cấp thông tin cho khách hàng và ngân hàng khi
muốn tìm hiểu doanh nghiệp. ......................................................... 150
3.2.2.5 Tận dụng tối đa sự hỗ trợ của các tổ chức trung gian tài chính
trong quan hệ tín dụng với Ngân hàng TMCP.............................. 151
3.3 GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG CỦA CÁC
NHTMCP ĐỐI VỚI DNNVV TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ
CHÍ MINH. .......................................................................................... 151
3.3.1 Đối với các ngân hàng TMCP trên địa bàn Tp.Hồ Chí Minh. ............ 151
3.3.1.1 Quan tâm nghiên cứu rút ngắn hơn nữa thời gian từ lúc doanh
nghiệp xin vay cho đến lúc giải ngân .............................................. 151
3.3.1.2 Quản lý và thẩm định chặt chẽ các yếu tố ảnh hưởng đến tính
lành mạnh trong quan hệ tín dụng với DNNVV............................... 152
3.3.1.3 Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tín dụng trong quan hệ
với các DNNVV thông qua công tác đào tạo, tái đào tạo và
tuyển dụng. ..................................................................................... 153
3.3.1.4 Hồn thiện quy trình thẩm định tín dụng chặt chẽ và đảm bảo
thực hiện đúng qui trình trước khi giải ngân................................... 155


VIII

3.3.1.5 Nâng cao hiệu quả thanh tra, kiểm tra, giám sát tình hình sử
dụng vốn vay của doanh nghiệp nhỏ và vừa sau khi giải ngân........ 157
3.3.1.6 Tăng cường quản lý rủi ro và thu hồi nợ quá hạn, nợ xấu để
nâng cao chất lượng tín dụng.......................................................... 159

3.3.2 Đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Tp.Hồ Chí Minh........ 160
3.3.2.1 Chuyên nghiệp hóa trong tổ chức hoạt bộ máy kế tốn – tài
chính để tạo tính minh bạch và trung thực trong các báo cáo........ 160
3.3.2.2 Tăng cường giao dịch thanh tốn qua ngân hàng nhằm tăng
tính minh bạch trong hoạt động tài chính của DNNVV .................. 160
3.3.2.3 Nâng cao kỹ năng và trình độ nghề nghiệp đối với nhân viên và
các cấp quản lý của DNNVV. .......................................................... 161
3.3.2.4 Tăng cường bổ sung nguồn vốn chủ sở hữu để tăng năng lực tài
chính của doanh nghiệp. ................................................................ 162
3.3.2.5 Xây dựng hệ thống quản lý chất lượng nhằm tăng uy tín của
doanh nghiệp ................................................................................. 162
3.4 CÁC KHUYẾN NGHỊ ĐỐI VỚI HIỆP HỘI VÀ CƠ QUAN
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC..................................................................... 163
3.4.1 Khuyến nghị đối với các hiệp hội doanh nghiệp, hiệp hội nghề
nghiệp............................................................................................... 163
3.4.2 Khuyến nghị đối với các cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức
khác .................................................................................................. 164
3.4.2.1 Hoàn thiện qui chế về thành lập và hoạt động quỹ bão lãnh tín
dụng linh hoạt, hợp lý và hiệu quả hơn. .......................................... 164
3.4.2.2 Nâng cao vai trị đích thực của hiệp hội doanh nghiệp trong tư
cách của một tổ chức nghề nghiệp. ................................................. 164
3.4.2.3 Đẩy mạnh hợp tác với các tổ chức tài chính tín dụng quốc tế
thực hiện các hoạt động cho vay và bảo lãnh tín dụng cho
doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam. ............................................ 165


IX

3.4.2.4 Xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực có chất lượng
phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh của các DNNVV ......... 166

3.4.2.5 Tiếp tục hoàn thiện các chính sách hỗ trợ nhằm phát huy vai
trị của các doanh nghiệp nhỏ và vừa............................................. 166
3.4.2.6 Nâng cao hiệu quả hoạt động của Quỹ bảo lãnh tín dụng doanh
nghiệp nhỏ và vừa.......................................................................... 168
3.4.2.7 Đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa các ngân hàng thương mại Nhà
nước để tăng tính linh hoạt và hiệu quả trong hoạt động của
ngân hàng. ..................................................................................... 170
3.4.2.8 Nghiên cứu và xúc tiến phương án tái cấu trúc hệ thống ngân
hàng TMCP Việt Nam nhằm tăng khả năng cạnh tranh trong
điều kiện hội nhập vừa gia tăng khả năng đáp ứng các sản
phẩm dịch vụ có chất lượng cao. .................................................... 171
3.4.2.9 Thành lập và triển khai nghiệp vụ bảo lãnh tín dụng thuộc sở
hữu tư nhân.................................................................................... 172
3.4.2.10 Xây dựng quỹ hỗ trợ lãi suất cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa ... 172
KẾT LUẬN................................................................................................ 176
DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CƠNG BỐ
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
PHỤ LỤC SỐ 1
PHỤ LỤC SỐ 2
PHỤ LỤC SỐ 3
PHỤ LỤC SỐ 4


X

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
**************
Từ viết tắt
ABBANK

ACB
ATM
CIC
CIEM
CP
CTTC
DNNVV
EVN
EU
EUR
FDI
HSBC
IFC
ILSSA
ISO
JBIC
GDP
L/C
MFN
NAVIBANK
NH
NHNN

Nghĩa tiếng nước ngoài
Nghĩa Tiếng Việt
An Binh Commercial joint Ngân hàng thương mại cổ
stock bank
phần An Bình
Ngân hàng Thương Mại Cổ
Asia Commercial Bank

Phần Á Châu
Automatic Teller Machine
Máy rút tiền tự động
Trung tâm thông tin tín
Credit Information Center
dụng trực thuộc Ngân hàng
Nhà nước Việt Nam
Central
Institute
for Viện Nghiên cứu quản lý
Economic Management
Kinh tế trung ương
Chính Phủ
Cho th tài chính
Doanh nghiệp nhỏ và vừa
Tập đồn Điện lực Việt
Vietnam Electricity
Nam
European Union
Liên minh Châu Âu
Đơn vị tiền tệ của Liên
Euro
minh Châu Âu
Foreign Direct Investment
Đầu tư trực tiếp nước ngồi
The
Hongkong
and Tập đồn Ngân hàng Hồng
Shanghai
Banking Kơng và Thượng Hải

Corporation
International
Finance Tập đồn Tài chính Quốc tế
Corporation
Institute of labour science Viện Khoa học Lao động
and Social Affairs
và Xã hội
International Organization Tổ chức tiêu chuẩn hóa
for Standardization
quốc tế
Japan Bank for International Quỹ Đầu tư Phát triển của
Cooperation
Ngân hàng Hợp tác Quốc tế
Nhật Bản
Gross Domestic Product
Tổng sản phẩm quốc nội
Letter of Credit
Thư tín dụng
Most Favoured Nation
Quy chế tối huệ quốc
Ngân hàng Thương Mại Cổ
Phần Nam Việt
Ngân hàng
Ngân hàng Nhà nước


XI

Ngân hàng thương mại cổ
phần

Nguyên tắc đãi ngộ quốc
NT
Nation Treatment
gia
Official
Development Hỗ trợ phát triển chính thức
ODA
Assistance
Quỹ Phát triển nơng thơn
RDF
Rural Development Fund
Ngân hàng thế giới
Ngân hàng Thương Mại Cổ
SACOMBANK
Phần Sài Gịn Thương Tín
Ngân
hàng
Standard
SCB
Standard Chartered Bank
Chartered
Ngân hàng Thương Mại Cổ
SHB
Phần Sài Gòn – Hà Nội
Tài trợ doanh nghiệp nhỏ
Small
and
Medium
SMEFP
và vừa Ngân hàng Hợp tác

Enterprise Finance Program
Quốc tế Nhật Bản
Bảo lãnh tín dụng dành cho
Small
and
Medium doanh nghiệp nhỏ và vừa
SMELG
Enterprise Loan Guarantee Cơ quan Viện trợ phát triển
Quốc tế Mỹ
Small
and
Medium Quỹ phát triển doanh
SMEDF
Enterprise
Development nghiệp nhỏ và vừa liên
Fund
minh Châu Âu
TNHH
Trách nhiệm hữu hạn
TP.HCM
Thành phố Hồ Chí Minh
TMCP
Thương mại cổ phần
TTCK
Thị trường chứng khoán
UBND
Ủy Ban nhân dân
United States Agency For Cơ quan phát triển quốc tế
USAID
Internation Development

Hoa Kỳ
USD
United States dollar
Đô la Mỹ
Vietnam
Joint
Stock Ngân hàng Thương Mại Cổ
VIETINBANK
Commercial
Bank
for Phần Công Thương Việt
Industry and Trade
Nam
Joint stock commercial Ngân hàng Thương Mại Cổ
VIETCOMBANK Bank for Foreign Trade of Phần Ngoại Thương Việt
Vietnam
Nam
Vietnam Ho Chi Minh Chỉ số thị trường chứng
VN-INDEX
Stock Index
khoán của Việt Nam
WB
World Bank
Ngân hàng thế giới
NHTMCP


XII

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

*****
TT

THỨ TỰ
BẢNG

1

Bảng 1.1

2

Bảng 1.2

3

Bảng 2.1

4

Bảng 2.2

5

Bảng 2.3

6

Bảng 2.4

7

Bảng 2.5

8

Bảng 2.6

9

Bảng 2.7

10

Bảng 2.8

11

Bảng 2.9

12

Bảng 2.10

13

Bảng 2.11

14

Bảng 2.12

15

Bảng 2.13

16

Bảng 2.14

TÊN BẢNG

Tiêu chuẩn phân định doanh nghiệp nhỏ và vừa của một
số nước trên thế giới
Phân loại doanh nghiệp nhỏ và vừa theo khu vực kinh tế
ở Việt Nam
Một số chỉ tiêu cơ bản về kinh tế xã hội trên địa bàn
Tp.HCM
Số lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành
phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Tổng tài sản và tổng nguồn vốn bình quân của một
doanh nghiệp nhỏ và vừa từ năm 2006 đến 2011
Kết cấu Tổng nguồn vốn bình quân của một doanh
nghiệp nhỏ và vừa từ năm 2006 đến 2011
Kết quả khảo sát 83 DNNVV trên địa bàn thành phố Hồ
Chí Minh năm 2010 về tình hình tài sản và nguồn vốn
Số lượng doanh nghiệp đăng ký kinh doanh và số vốn
đăng ký qua các năm tại TP.HCM
Vốn huy động và cho vay của các NHTM trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến năm 2010

Doanh thu, chi phí và lợi nhuận của doanh nghiệp nhỏ
và vừa trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm
2006 đến 2010
Nhu cầu vốn của doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Số lượng lao động làm việc trong các DNNVV trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Thu nhập của lao động làm việc trong các DNNVV trên
địa bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Vốn đều lệ của một số ngân hàng thương mại cổ phần
trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh tính đến thời điểm
31/12/2010
Tình hình huy động vốn của các ngân hàng trên địa bàn
Tp.HCM
Sự thay đổi nguồn vốn huy động của các ngân hàng trên
địa bàn Tp.HCM so với năm trước

TRANG
12
15
58
63
66
67
68
69
71
75
76
77

78
85
86
87


XIII

17

Bảng 2.15

18

Bảng 2.16

19

Bảng 2.17

20

Bảng 2.18

21

Bảng 2.19

22

Bảng 2.20

23

Bảng 2.21

24

Bảng 2.22

25

Bảng 2.23

26

Bảng 2.24

27

Bảng 2.25

28

Bảng 2.26

29

Bảng 2.27

28

Bảng 2.28

30

Bảng 2.29

31

Bảng 2.30

Tình hình dư nợ tín dụng của các ngân hàng trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh
Sự thay đổi dư nợ tín dụng của các ngân hàng trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh
Tình hình dư nợ tín dụng của các ngân hàng TMCP đối
với DNNVV trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
Dư nợ tín dụng phân theo sản phẩm cho vay của các
ngân hàng TMCP đối với DNNVV địa bàn Tp.HCM
Tỷ trọng dư nợ tín dụng phân theo sản phẩm cho vay
của các ngân hàng TMCP đối với DNNVV địa bàn
Tp.HCM
Tỷ trọng dư nợ tín dụng của các ngân hàng TMCP đối
với DNNVV trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh phân
theo ngành nghề kinh doanh năm 2010
Kết quả khảo sát cơ cấu sản phẩm cho vay các doanh
nghiệp nhỏ và vừa tại các ngân hàng TMCP trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh
Nợ quá hạn tại các ngân hàng thương mại cổ phần trên

địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
Các chỉ tiêu phản ánh nợ của các NHTMCP trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Nợ xấu và tỷ lệ nợ xấu của Ngân hàng TMCP trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Chỉ tiêu lợi nhuận từ hoạt động tín dụng của các Ngân
hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ
Chí Minh từ năm 2006 đến năm 2010
Chỉ tiêu sinh lời của hoạt động tín dụng của các Ngân
hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ
Chí Minh từ năm 2006 đến năm 2010
Chỉ tiêu hiệu suất sử dụng vốn của các Ngân hàng
TMCP trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm
2006 đến năm 2010
Kết quả khảo sát DNNVV về tìm hiểu sản phẩm cho vay
của các NHTMCP năm 2010
Kết quả khảo sát trình độ học vấn của 83 DNNVV trên
địa bàn thành phố Hồ Chí Minh năm 2010
Hoạt động bảo lãnh tín dụng của Quỹ bảo lãnh tín dụng
doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hồ Chí Minh từ
năm 2008 đến 2010

95
95
96
100
101

102

104
107
109
109
110

110

111
121
124
126


XIV

32

Bảng 2.31

33

Bảng 2.32

34

Bảng 2.33

Kết quả khảo sát các nguyên nhân chủ yếu làm cho
doanh nghiệp nhỏ và vừa không được ngân hàng

TMCP chấp thuận cho vay
Kết quả khảo sát sự thuận lợi trong quan hệ tín dụng
giữa doanh nghiệp nhỏ và vừa với ngân hàng thương
mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
Kết quả khảo sát về nguyên nhân DNNVV không vay
vốn ngân hàng thương mại cổ phần để kinh doanh

130

131
132

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
*****
TT

THỨ TỰ
BIỂU ĐỒ

1

Biểu đồ 2.1

2

Biểu đồ 2.2

3

Biểu đồ 2.3

4

Biểu đồ 2.4

5

Biểu đồ 2.5

6

Biểu đồ 2.6

7

Biểu đồ 2.7

8

Biểu đồ 2.8

TÊN BIỂU ĐỒ

TRANG

Cơ cấu loại hình doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa
bàn thành phố Hồ Chí Minh năm 2010
Số DNNVV bị giải thể hoặc phá sản trên địa bàn
Tp.Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến năm 2011
Vốn đăng ký của các DNNVV trên địa bàn thành phố

Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Thuế và các khoản phải nộp ngân sách nhà nước của
các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố
Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến 2011
Tỷ trọng dư nợ tín dụng của các ngân hàng TMCP
đối với DNNVV trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
phân theo loại hình doanh nghiệp năm 2010
Dư nợ tín dụng của một số ngân hàng TMCP đối với
DNNVV trên địa bàn Tp.Hồ Chí Minh năm 2010
Thị phần cho vay và huy động vốn của các ngân
hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ
Chí Minh từ năm 2006 đến 2011.
Nợ quá hạn của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại
các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh

64
65
79
83
99
103
106
108


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do nghiên cứu

Doanh nghiệp nhỏ và vừa có vai trị rất quan trọng đối với Việt Nam nói
chung và thành phố Hồ Chí Minh nói riêng trong việc thúc đẩy phát triển kinh
tế, tạo công ăn việc làm, cung cấp đa dạng các sản phẩm và dịch vụ, thu hút
nguồn vốn nhàn rỗi trong dân cư, góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh
tế …. Chính vì vậy mà Đảng và Nhà nước Việt Nam đã có nhiều chính sách
hỗ trợ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa trong từng giai đoạn 5 năm.
Thành phố Hồ Chí Minh là một trung tâm kinh tế, tài chính của cả nước,
nên tập trung rất nhiều tổ chức tín dụng và các định chế tài chính trung gian
trong và ngoài nước, đặc biệt là hệ thống các ngân hàng thương mại. Các
nguồn vốn nhàn rỗi từ các tổ chức và cá nhân được tập trung chủ yếu thông
qua hệ thống các ngân hàng thương mại, do đó có thể nói hệ thống các ngân
hàng thương mại giữ vai trị chủ đạo trong việc huy động và cung ứng vốn
cho nền kinh tế Việt Nam nói chung và thành phố Hồ Chí Minh nói riêng.
Trong giai đoạn 2006 đến 2010 các ngân hàng thương mại có tốc độ tăng
trưởng tín dụng bình quân là 32%, tốc độ tăng trưởng huy động bình quân là
29%. Các ngân hàng thương mại quốc doanh vẫn chiếm tỷ lệ cao về thị phần
cho vay và huy động, tuy nhiên khối ngân hàng thương mại cổ phần ngày
càng hoạt động linh hoạt và dần chiếm lĩnh thị phần. Các ngân hàng thương
mại cổ phần tập trung vào hoạt động ngân hàng bán lẻ và cho vay doanh
nghiệp nhỏ và vừa. Mặc dù vậy, các doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn khó khăn
trong việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng từ các ngân hàng thương mại cổ phần
để đáp ứng nhu cầu vốn cho sản xuất kinh doanh, nên hoạt động sản xuất kinh
doanh của doanh nghiệp nhỏ và vừa đang gặp nhiều khó khăn.


2

Xuất phát từ thực tiễn đó, đề tài “Tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và
vừa của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ
Chí Minh” đã được chọn để nghiên cứu.

2. Tổng quan các cơng trình nghiên cứu có liên quan
Liên quan đến đề tài “Tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa của
các NH thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh” đã có
một số cơng trình khoa học nghiên cứu công bố dưới dạng luận án tiến sỹ và
các cơng trình nghiên cứu. Có thể kể ra một số cơng trình nghiên cứu gần đây
có liên quan đến đề tài luận án như:
Phạm Văn Hồng (2007), Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam
trong quá trình hội nhập quốc tế, Luận án tiến sĩ kinh tế, Đại học Kinh tế
Quốc dân, Hà Nội. Đề tài này đã nghiên cứu và hệ thống hoá các vấn đề lý
luận liên quan đến sự phát triển DNNVV. Tổng kết kinh nghiệm phát triển
DNNVV trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của một số nước trên thế
giới. Phân tích, đánh giá thực trạng DNNVV và mơi trường thể chế phát triển
DNNVV trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.
Nguyễn Minh Tuấn (2008), Phát triển dịch vụ ngân hàng hỗ trợ doanh
nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam, Luận án tiến sĩ kinh tế, Trường Đại Học Kinh
Tế Quốc Dân, Hà Nội. Đề tài này đã nghiên cứu và hệ thống hoá các vấn đề
lý luận về dịch vụ ngân hàng và DNVVN, đề cập những vấn đề quản lý rủi ro,
chi phí giao dịch và chi phí hành chính, sự cần thiết có hệ thống kế tốn tài
chính đặc thù cho doanh nghiệp vừa và nhỏ…, xem xét các DNVVN như là
các khách hàng tiêu dùng cá nhân, phân loại các DNVVN thành nhóm đại
chúng và nhóm có nhiều lợi nhuận. Đề tài đã đưa ra các giải pháp chuyên sâu,
có khả năng ứng dụng thực tiễn cao. Phân tích kinh nghiệm quốc tế từ các nền
kinh tế có mức độ phát triển khác nhau để định vị hệ thống các DNVVN Việt
Nam và các ngân hàng thương mại Việt Nam trên bản đồ toàn cầu từ đó tạo


3

điều kiện cho công tác hoạch định chiến lược và định hướng đối với các cơ
quan hoạch định chính sách của Việt Nam.

TS. Trương Quang Thơng (2010), Tín dụng ngân hàng cho các doanh
nghiệp nhỏ và vừa, Nghiên cứu thực nghiệm tại khu vực Thành phố Hồ Chí
Minh. Đề tài này đã nghiên cứu và hệ thống hóa lý thuyết về DNNVV, phân
tích tổng quan về DNNVV tại Việt Nam qua các số liệu thống kê và chính
sách của nhà nước đối với DNNVV, đề tài cũng đã tiến hành khảo sát về tài
trợ tín dụng cho các DNNVV, trên cơ sở đó tác giả đã gợi ý các chính sách
đối với DNNVV, đối với ngân hàng và các cơ quan chính phủ.
Đối chiếu với đề tài của tác giả đang nghiên cứu thì khơng có sự trùng
lắp.
3. Mục tiêu, mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là hướng đến việc phân tích về thực trạng
tín dụng đối với DNNVV của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh từ đó tìm ra những hạn chế và ngun nhân của nó,
trên cơ sở đó góp phần đưa ra các giải pháp giúp các DNNVV dễ tiếp cận
nguồn vốn tín dụng từ các ngân hàng thương mại cổ phần.
Mục đích nghiên cứu là đề xuất các giải pháp, khuyến nghị nhằm khắc
phục những mặt hạn chế, phát huy những ưu điểm, góp phần mở rộng và
nâng cao chất lượng tín dụng của các ngân hàng thương mại cổ phần đối với
doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
Để đạt được mục tiêu, mục đích nghiên cứu của đề tài, luận án có các
nhiệm vụ sau:
- Hệ thống hóa những lý luận cơ bản về doanh nghiệp nhỏ và vừa, tín
dụng ngân hàng thương mại đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, nghiên cứu
kinh nghiệm của một số nước trên thế giới và rút ra bài học kinh nghiệm đối
với Việt Nam.


4

- Phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động tín dụng của các ngân

hàng thương mại cổ phần đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành
phố Hồ Chí Minh từ đó rút ra những mặt được, những hạn chế và nguyên
nhân của nó.
- Đề xuất các giải pháp, khuyến nghị nhằm khắc phục những mặt hạn
chế, phát huy những ưu điểm, góp phần mở rộng và nâng cao chất lượng tín
dụng của các ngân hàng thương mại cổ phần đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa
trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực trạng tín dụng đối với
doanh nghiệp nhỏ và vừa của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh.
Thành phố Hồ Chí Minh có thể xem như là một trung tâm tài chính ở
Việt Nam do đó có rất nhiều loại hình ngân hàng đóng trên địa bàn này, nên
Luận án chỉ nghiên cứu giới hạn trong phạm vi các ngân hàng thương mại cổ
phần.
Về thời gian, đề tài giới hạn phạm vi nghiên cứu từ năm 2006 đến nay.

5. Cơ sở lý luận và giả thuyết nghiên cứu
Để làm nền tảng lý luận của Luận án, tác giả đã sử dụng cơ sở lý thuyết
của một số tác giả và các văn bản pháp luật của Việt Nam như sau:
- Lý luận về doanh nghiệp nhỏ và vừa: Tác giả đã tổng hợp lý luận của
các tác giả: TS. Lê Xuân Bá, TS. Trần Kim Hào, TS. Nguyễn Hữu Thắng [1];
ThS. Nguyễn Cơng Bình [2]; Shim Shoon Chong [4]; TS Đàm Văn Huệ [8]
và các văn bản pháp luật như Nghị định số 56/2009/NĐ-CP của Chính phủ
[27]; Nghị định 90/2001/CP-NĐ [28] và các bàn luận của tác giả.
- Lý luận về tín dụng ngân hàng: Tác giả đã tổng hợp lý luận của một
số tác giả: TS Nguyễn Đăng Dờn [5]; TS. Lê Thị Tuyết Hoa, PGS.TS
Nguyễn Thị Nhung [6]; TS. Nguyễn Minh Kiều [9],[10]; PGS.TS. Nguyễn

5

Văn Tiến [21] và một số văn bản pháp luật như Quyết định số 457/2005/QĐNHNN [35]; Quyết định số 493/2005/QĐ-NHNN [36]; Thông tư
13/2010/TT-NHNN [38] và các bàn luận của tác giả.
Giả thuyết nghiên cứu của đề tài: DNNVV có vai trò rất quan trọng đối
với hầu hết các quốc gia trên thế giới, do đó hầu hết các nước đều có những
chính sách hỗ trợ phát triển DNNVV trong đó có chính sách về tín dụng. Đối
với Việt Nam nói chung và thành phố Hồ Chí Minh nói riêng, khi chuyển từ
nền kinh tế tập trung bao cấp sang nền kinh tế thị trường đã tạo điều kiện cho
sự phát triển của kinh tế tư nhân với nhiều loại hình doanh nghiệp ra đời,
trong đó DNNVV chiếm tỷ trọng cao và ngày càng có nhiều đóng góp cho sự
phát triển và ổn định của nền kinh tế. Các DNNVV lại bị hạn chế về năng lực
tài chính nên cần có sự hỗ trợ từ Nhà nước và các tổ chức tài chính trung
gian, tuy nhiên trong thời gian qua các DNNVV rất khó khăn trong việc tiếp
cận nguồn vốn tín dụng của các ngân hàng thương mại. Trong xu thế hội nhập
kinh tế quốc tế Việt Nam phải cổ phần hóa các ngân hàng thương mại thuộc
sở hữu nhà nước, chính vì vậy vấn đề đặt ra là phải làm gì để các DNNVV dễ
tiếp cận nguồn vốn tín dụng của các ngân hàng TMCP.
6. Phương pháp luận, phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở của phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và
chủ nghĩa duy vật lịch sử, các phương pháp được sử dụng trong quá trình thực
hiện luận án bao gồm:
- Phương pháp thống kê, phân tích thống kê.
- Phương pháp điều tra khảo sát.
- Tham vấn ý kiến của các nhà doanh nghiệp, các nhà hoạch định chính
sách, các chuyên gia trong lĩnh vực tín dụng ngân hàng đối với các doanh
nghiệp nhỏ và vừa.


6

7. Những đóng góp của luận án
Thứ nhất, Luận án đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận có chọn lọc về
doanh nghiệp nhỏ và vừa, dành phần lớn cho nội dung lý luận tổng quan về
tín dụng ngân hàng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, trong đó có kết hợp
giữa lý luận và thực tiễn để đánh giá vai trị tín dụng của các ngân hàng
thương mại đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, từ đó giúp cho người đọc thấy
được sự cần thiết phải mở rộng và nâng cao chất lượng tín dụng của các ngân
hàng thương mại cổ phần đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành
phố Hồ Chí Minh.
Thứ hai, trên cơ sở nguồn số liệu được cập nhật phong phú, luận án đã đi
sâu phân tích đánh giá thực trạng hoạt động của các doanh nghiệp nhỏ và vừa
và hoạt động tín dụng của các ngân hàng thương mại cổ phần đối với doanh
nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến nay,
phân tích được những nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động tín dụng của các
ngân hàng thương mại cổ phần đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, từ đó luận
án đã rút ra những kết luận, những vấn đề hạn chế và những nguyên nhân
khách quan và chủ quan trong quan hệ tín dụng giữa các ngân hàng thương
mại cổ phần với các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Hồ Chí
Minh.
Thứ ba, xuất phát từ những vấn đề hạn chế và những nguyên nhân khách
quan và chủ quan trong quan hệ tín dụng giữa các ngân hàng thương mại cổ
phần với các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn Thành phố, cùng với tình
hình kinh tế xã hội của thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2006 đến nay, luận án
đã đề xuất các giải pháp có thể vận dụng trong thực tiễn đối với doanh nghiệp
nhỏ và vừa để tăng khả năng tiếp cận nguồn vốn tín dụng ngân hàng, các
ngân hàng thương mại cổ phần có thể thực hiện cho vay tín chấp đối với các
doanh nghiệp tư nhân, các công ty TNHH một thành viên và các doanh
nghiệp siêu nhỏ. Luận án cũng đã gợi ý khuyến nghị với các hiệp hội, các cơ

7

quan quản lý nhà nước và các tổ chức khác có thể vận dụng nhằm góp phần
thiết thực hỗ trợ mở rộng và nâng cao chất lượng tín dụng của các ngân hàng
thương mại cổ phần đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố
Hồ Chí Minh.
8. Kết cấu của luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Mục lục, Danh mục các chữ viết tắt,
Danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục, Luận án được kết cấu thành 3
chương:
Chương 1: Tổng quan về tín dụng của các ngân hàng thương mại đối
với doanh nghiệp nhỏ và vừa
Chương 2: Thực trạng tín dụng của các ngân hàng thương mại cổ
phần đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn thành
phố Hồ Chí Minh.
Chương 3: Giải pháp mở rộng và nâng cao chất lượng tín dụng của
các ngân hàng thương mại cổ phần đối với doanh nghiệp
nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.


8

CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN VỀ TÍN DỤNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG
THƯƠNG MẠI ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
1.1 NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA
1.1.1 Khái niệm về doanh nghiệp
Doanh nghiệp có thể được hiểu một cách chung nhất là một tổ chức kinh
tế được thành lập nhằm sản xuất, cung ứng sản phẩm hàng hóa hoặc dịch vụ

trên thị trường.
Khoản 1 và 2 Điều 4 Luật doanh nghiệp số 60/2005/QH11 ngày 29
tháng 11 năm 2005 thì doanh nghiệp được hiểu như sau: Doanh nghiệp là tổ
chức kinh tế có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng
ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt
động kinh doanh. Kinh doanh là việc thực hiện liên tục một, một số hoặc tất
cả các công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc
cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lợi.
Từ khái niệm trên chúng ta thấy: trước hết doanh nghiệp phải là chủ thể
kinh tế độc lập, có hoặc khơng có tư cách pháp nhân, có tên gọi và hoạt động
với danh nghĩa riêng, thực hiện các hoạt động sản xuất, kinh doanh trên thị
trường và chịu trách nhiệm độc lập về mọi hoạt động kinh doanh của mình.
Thứ hai, tùy theo mục đích thành lập doanh nghiệp mà mỗi doanh nghiệp có
mục đích hoạt động khác nhau nhưng trừ một số ít các doanh nghiệp hoạt
động trong lĩnh vực cơng ích cịn mục đích của các doanh nghiệp là tối đa hóa
lợi nhuận.
Trong nền kinh tế thị trường có nhiều loại hình doanh nghiệp cùng tồn
tại, phát triển và cạnh tranh lẫn nhau. Tuy nhiên, để thuận lợi cho việc quản
lý, hỗ trợ các doanh nghiệp phát triển, người ta thường dựa theo những tiêu
thức khác nhau để phân loại các doanh nghiệp.


9

Dựa vào quan hệ sở hữu về vốn và tài sản, các doanh nghiệp được chia
thành: doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp cổ phần và doanh nghiệp tư
nhân.
- Doanh nghiệp nhà nước là doanh nghiệp do nhà nước thành lập, đầu
tư vốn và quản lý.
- Doanh nghiệp cổ phần là các doanh nghiệp có sự đan xen của các

hình thức sở hữu khác nhau trong cùng một doanh nghiệp.
- Doanh nghiệp tư nhân là những doanh nghiệp do cá nhân đầu tư vốn
và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về mọi hoạt động kinh
doanh của doanh nghiệp.
Cách phân loại này chỉ rõ quan hệ sở hữu vốn và tài sản trong doanh
nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác nhau đồng thời là một trong những
căn cứ để nhà nước có chính sách kinh tế và định hướng phát triển phù hợp
đối với từng loại hình doanh nghiệp.
Dựa vào mục đích kinh doanh, người ta chia doanh nghiệp thành doanh
nghiệp hoạt động kinh doanh (vì mục tiêu lợi nhuận) và doanh nghiệp hoạt
động cơng ích (khơng vì mục tiêu lợi nhuận).
- Doanh nghiệp hoạt động kinh doanh là những doanh nghiệp được
thành lập và hoạt động theo cơ chế thị trường với mục tiêu là thu lợi nhuận.
- Doanh nghiệp hoạt động cơng ích (thơng thường là các doanh nghiệp
100% vốn của Nhà nước) là doanh nghiệp thành lập để thực hiện các hoạt
động sản xuất, lưu thông hay cung ứng các dịch vụ công cộng, trực tiếp thực
hiện các chính sách xã hội của Nhà nước hoặc thực hiện các nhiệm vụ an ninh
quốc phòng. Mục đích chính của các doanh nghiệp này là hiệu quả về mặt
kinh tế, xã hội nói chung.
Việc phân loại theo cách này là cơ sở để chọn tiêu thức đánh giá hiệu
quả hoạt động của các doanh nghiệp và là căn cứ quan trọng để xác định
chính sách tài trợ của Nhà nước.