Một số biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2

MỤC LỤC
PHỤ LỤC ………………………………………………………………..20

1/21


A. PHẦN MỞ ĐẦU
       
       I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Tự nhiên và xã hội là một mơn học cung cấp cho học sinh những hiểu biết  
cơ  bản ban đầu về  các sự  vật, sự kiện tương tự  trong tự nhiên, xã hội với mối 
quan hệ  trong đời sống thực tế  của con người. Trong chương trình Tiểu học,  
cùng với Tốn, Tiếng Việt, mơn Tự nhiên và Xã hội trang bị cho các em học sinh  
những kiến thức cơ bản của bậc học, góp phần bồi dưỡng phẩm chất, nhân cách 
tồn diện của con người.
Hịa cùng với cơng cuộc đổi mới mạnh mẽ về phương pháp, hình thức tổ 
chức dạy học trên tồn ngành, mơn Tự  nhiên và Xã hội cũng có những bước  
chuyển mình, từng bước vận dụng thay đổi linh hoạt các phương pháp dạy học 
nhằm tích cực hóa các hoạt động của học sinh, phát huy tính chủ  động sáng tạo 
của học sinh trong q trình lĩnh hội tri thức.
Thảo luận   nhóm   là một trong   những   phương   pháp dạy học tích cực 
được sử  dụng   thường   xun trong q   trình đổi mới phương pháp dạy học 
hiện nay. Để khắc phục lối truyền thụ tri thức một chiều, lối học thụ động, máy 
móc, cần phải   sử  dụng phối hợp nhiều phương pháp, phương pháp dạy học  
truyền thống và phương  pháp  dạy học hiện đại, trong đó có phương pháp thảo  
luận nhóm. Phương pháp này giúp người học tự giác, tích cực, chủ động tiếp thu  
kiến thức. Với cách dạy học này, học sinh có nhiều điều kiện bộc lộ những suy 
nghĩ của mình, tạo khơng khí học tập sơi nổi, kích thích tất cả học sinh tham gia  
vào q trình học tập; đồng thời đáp ứng mục tiêu giáo dục đề ra: “lấy học sinh  
làm trung tâm”.  Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm vào dạy học cũng là tìm 
đến một phương pháp dạy học mới  để  giờ  học mơn Tự  nhiên và Xã hội, phát 

huy tính chủ động của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng dạy – học . Trên  
đây là những lý do khiến tơi quyết định nghiên cứu đề tài :
“ Một số  biện pháp nâng cao hiệu quả  sử  dụng phương pháp thảo  
luận nhóm trong dạy học mơn Tự nhiên và Xã hội lớp 2 ”
  Tơi mong được chia sẻ  và nhận được những đóng góp chân tình từ  các 
thầy giáo, cơ giáo.
       II­ MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
          Tơi viết sáng kiến kinh nghiệm này với mong muốn:
        ­  Ghi lại những biện pháp mình đã làm để  suy ngẫm, để  chọn lọc và đúc  
kết thành kinh nghiệm của bản thân.
2/21


        ­ Được chia sẻ với đồng nghiệp những việc đã làm và đã thành cơng trong 
giảng dạy phân mơn Tự nhiên và Xã hội.
        ­ Nhận được những lời góp  ý, nh ận xét từ cán bộ  quản lí nhà trường, của 
Phịng Giáo dục và từ  các bạn đồng nghiệp để  tơi phát huy những mặt mạnh,  
điều chỉnh, khắc phục những thiếu sót cho hồn thiện hơn.
       ­ Góp phần nâng cao chất lượng giáo dục về mọi mặt, khơng chỉ  mang lại 
cho các em học sinh tri thức mà giúp các em đam mê khám phá thế  giới xung 
quanh mình.
     III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
­ Chương trình mơn Tự nhiên và Xã hội lớp 2
­ Phương pháp thảo luận nhóm trong q trình dạy học mơn Tự  nhiên và 
Xã hội.
     IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Về việc nghiên cứu thực hiện đề tài, tơi đã sử dụng một số phương pháp sau:
­ Phương pháp quan sát
­ Phương pháp điều tra
­ Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

­ Phương pháp thống kê, phân loại, so sánh – đối chứng
­ Phương pháp phân tích, tổng hợp
­ Phương pháp thực nghiệm
     V. GIỚI HẠN CỦA ĐỀ TÀI:    
Đề  tài sáng kiến kinh nghiệm của tơi chỉ  hướng vào việc giảng dạy phân 
mơn Tự  nhiên và Xã hội bằng phương pháp thảo luận nhóm qua 6 bước tiến 
hành :
1.  Lựa chọn vấn đề thảo luận.
2. Chia nhóm bố trí chỗ ngồi.
3. Giao nhiệm vụ và giới hạn thời gian thảo luận
4. Giám sát hoạt động thảo luận của từng nhóm.
5. Trình bày kết quả thảo luận.
6. Tổng kết dánh giá.
      
Đây là 6 cơng việc quan trọng mà tất cả các giáo viên chủ nhiệm lớp  cần 
phải làm khi sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong tiết học Tự nhiên và Xã  
hội.
VI. KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU.
3/21


­ 63 học sinh lớp 2A5 và 63 học sinh lớp 2A1
* Lớp thực nghiệm là lớp 2A5
* Lớp đối chứng là lớp 2A1.
* Hai lớp có sĩ số bằng nhau và trình độ tương đương nhau.

B ­ PHẦN NỘI DUNG
      I. CƠ SỞ LÝ LUẬN
1. Cơ sở lí luận :
Mơn  Tự nhiên và Xã hội là mơn học mang tính tích hợp cao. Tính tích hợp 

ấy thể hiện ở 3 điểm sau :
­ Chương trình mơn Tự nhiên và Xã hội xem xét Tự nhiên – con người – xã  
hội trong thể thống nhất, có mối quan hệ qua lại và tác động lẫn nhau.
­ Các kiến thức trong chương trình mơn học Tự nhiên và Xã hội là kết quả 
của việc tích hợp kiến thức của nhiều ngành khoa học : Sinh học, Vật lí, Hóa 
học, Dân số.
­ Chương trình mơn Tự nhiên và Xã hội có cấu trúc phù hợp với nhận thức  
của học sinh.
­ Chương trình mơn Tự nhiên và Xã hội có cấu trúc đồng tâm phát triển qua 
các lớp, cùng là một chủ đề  dạy học nhưng  ở lớp 1 kiến thức trang bị đơn giản 
hơn lớp 2. Và cứ như vậy mức độ kiến thức nâng dần lên các lớp.
Tự  nhiên và Xã hội là mơn học có thể  cung cấp, trang bị  cho học sinh 
những kiến thức về Tự nhiên và Xã hội trong cuộc sống hàng ngày xảy ra xung  
quanh các em. Các em là chủ  thể  nhận thức, vậy nên khi giảng dạy giáo viên  
phải tích cực đổi mới phương pháp, phải lấy học sinh làm trung tâm, phải cho 
học sinh được thảo luận để học sinh chủ động tìm ra kiến thức mới của bài học. 
Người giáo viên phải thường xun giám sát hoạt động của các em, kích thích 
học sinh học tập như  khen ngợi, tun dương… tạo hứng thú cho học sinh ghi 
nhớ  bài học, khái niệm kiến thức đến từ  cả  5 giác quan nghe, nhìn, sờ, nếm,  
ngửi. Vì vậy giáo viên phải nâng cao hiệu quả  sử  dụng phương pháp thảo luận 
nhóm trong dạy học mơn Tự nhiên và Xã hội lớp 2
Tóm lại nâng cao hiệu quả sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong 
dạy học mơn Tự nhiên và Xã hội lớp 2 phù hợp với nội dung chương trình và đáp 
ứng được u cầu đổi mới phương pháp dạy học lấy  học làm trung tâm.
  II­ THỰC TRẠNG BAN ĐẦU:
   
Đầu năm học 2018 – 2019 tơi được Ban Giám Hiệu phân cơng chủ  nhiệm  
lớp 2A5 với sĩ số  lớp 63 học sinh. Các em là những học sinh ngoan, ham học hỏi.
4/21

       1. Thuận lợi:
­ Hầu hết các con đi học đúng độ tuổi quy định.
­ Giáo viên dược hướng dẫn cách xây dựng thiết kế  bài học theo hướng 
mới có phân chia theo từng hoạt động cụ  thể, rõ ràng, có chỉ  dẫn các phương 
pháp theo từng chủ đề.
­ Giáo viên được học tập, tham dự các chun đề học tập kinh nghiệm của 
trường bạn.
­ Lớp học được trang bị đầy đủ máy tính, máy chiếu và nối mạng Internet.
­ Giáo viên nhiệt tình, quan tâm đến lớp, có tinh thần học hỏi cao.
­ Học sinh ln say mê học hỏi, tìm tịi, tìm hiểu thế  giới tự  nhiên và thế 
giới con người xung quanh các em với những câu hỏi : Tại sao ? Như  thế nào ? 
Vì sao ? Để làm gì ?
       2. Khó khăn:
­ Giáo viên cịn thiếu kinh nghiệm với cách tổ chức hoạt động tích cực cho 
trị lĩnh hội kiến thức. Hoặc có tổ chức thì cịn lung túng, mất thời gian. Học sinh 
cịn bỡ  ngỡ, rụt rè chưa quen với các hoạt động mới hoặc phấn khích gây mất 
trật tự trong lớp học.
­ Sự cập nhật của giáo viên cịn hạn chế, ít cập nhật thơng tin về  sự  phát 
triển của khoa học kỹ thuật.
­ Học sinh lớp 2 cịn nhỏ, các con vừa chuyển từ  lớp 1 nên ý thức tự  giác 
học tập và khả năng hoạt động nhóm  của các con chưa tốt.
­ Học sinh cịn rụt rè, thiếu tự tin khi trình bày các ý kiến trước lớp. 
­ Sĩ số lớp đơng, 63 HS/ lớp.
  III­ BIỆN PHÁP TIẾN HÀNH
1. Tác dụng của phương pháp thảo luận nhóm :
Thảo luận nhóm là một phương pháp dạy học hiện đại, lấy người học làm  
trung tâm. Với phương pháp này, người học được làm việc cùng nhau theo các 
nhóm nhỏ  và mỗi một thành viên trong nhóm đều có cơ  hội tham gia vào giải  
quyết  các  nhiệm  vụ  học tập trong một khoảng thời gian  nhất  định dưới sự 

hướng dẫn, lãnh đạo của giáo viên. 
Mục đích chính của thảo luận nhóm là thơng qua cơng tác học tập, nhằm: 
Phát huy tính tích cực, chủ động, tự lực của học sinh : trong thảo ln nhóm,  
học sinh phải tự giải quyết nhiệm vụ học tập, địi hỏi sự  tham gia tích cực của  
các thành viên; đồng thời, các thành viên cũng có trách nhiệm về  kết quả  làm  
việc��ng thảo luận của từng nhóm
­  Trong  thời   gian  học  sinh  thảo luận, giáo  viên  đến  các  nhóm  giúp  đõ 
những nhóm cịn lúng túng chưa đưa ra được kết quả thảo luận.

Bước 5 : Trình bày kết quả thảo luận. 
­ Từng nhóm sinh lên trưng bày kết quả thảo luận theo phương pháp mảnh 
ghép :
15/21


Bước 6 : Tổng kết, đánh giá. 
­ Giáo viên nhận xét kết quả thảo luận của các nhóm

IV. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC
Qua q trình nghiên cứu và thực hiện chun đề  nâng cao hiệu quả  sử 
dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học mơn Tự nhiên và Xã hội lớp 2,  
tơi đã đạt được kết quả như sau :
­ Chất lượng dạy và học tập mơn Tự nhiên và Xã hội đã đạt được kết quả 
rõ rệt.
­ Giáo viên đã tích cực học tập bồi dưỡng vững vàng hơn về chun mơn, 
nắm chắc các bước tổ chức hoạt động nhóm trong dạy học mơn Tự nhiên và Xã 
hội lớp 2.
­ Học sinh học tập tích cực, hứng thú chủ  động trong lĩnh hội tri thức,  
khơng khí lớp học sơi nổi, hào hứng.
­ Mơn Tự  nhiên và Xã hội khơng cịn là mơn phụ  mà thực sự  đã trở  thành 

một mơn học có tác dụng giáo dục quan trọng, góp phần rất hiệu quả  vào việc 
nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường.

16/21


* Bảng kết quả khảo sát :
Đồng ý
Các lĩnh vực

Lớp
Số 

%

Khơng 

Khơng có 

đồng ý
Số 
%

ý kiến
Số  %

Học sinh thích giáo viên sử dụng  2A1(63 HS)

HS
51

80,9

HS
12

HS
19,1 0

0

phương   pháp   thảo   luận   nhóm  2A5(63 HS)

58

92,0

5

8,0

0

0

Xã hội
Sử dụng phương pháp thảo luận  2A1(63 HS)

49

77,7

14

22,3

0

0

nhóm là cần thiết trong việc học   2A5(63 HS)

51

80,9

12

19,1

0

0

mơn Tự nhiên và Xã hội
Việc   vận   dụng   phương   pháp  2A1(63 HS)

48

76,2

15

23,8

0

0

thảo  luận  nhóm   phát   huy   được  2A5(63 HS)

50

79,3

13

20,7

0

0

sinh.
Phương   pháp   thỏa   luận   nhóm  2A1(63 HS)
giúp phát huy năng lực cộng tác,  2A5

55
57

87,3
90,4

8
6

12,7
9,6

0

0

năng lực giao tiếp cho học sinh.
Thảo   luận   nhóm   giúp   học   sinh  2A1(63 HS)
nhớ  kiến thức lâu hơn, giờ  học  2A5(63 HS)

50
56

79,3
88,9

13
6

20,7
11,1

0

0

0
0

trong giờ  dạy mơn Tự  nhiên và 

tính   thích   cực,   chủ   động,   sáng 
tạo và tinh thần tự  học của học 

nhẹ nhàng và sôi nổi hơn

17/21


*Ngày 29/3/2019  tơi đã kiểm tra 2 lớp 2A1 và 2A5 với đề bài sau :  
Bài 29 : Một số lồi vật sống dưới nước.
1. Nối các hình với ơ chữ cho phù hợp

Hải sâm
Cá chim
Cá ngựa
Sứ a
Tơm sơng
Mực
Sao biển
Cá quả

Cua đồng
Cua biển

18/21


2. Trong những con vật trên, con vật nào sống  ở  nước ngọt, con vật nào 
sống ở nước mặn ?
a) Một số con vật sống ở nước ngọt là : ……..………………………………….
……………………………………………………………………………………..
b)   Một   số   con   vật   sống   ở   nước   mặn   là   : 
…………………………………………
Kết quả thu được :

Lớp
2A1
2A5

Số HS trả lời 
Số HS trả lời 
đúng 90 – 100%  đúng 70 – 80% 
số câu hỏi
số câu hỏi
SL
%
SL
%
32
50,8
22
35,0
38

60,3
20
31,9

Số HS trả lời 
đúng 50 – 60% 
số câu hỏi
SL
%
5
7,9
3
4,7

Dưới 50%

SL
4
2

%
6,3
3,1

Từ  kết quả thực nghiệm trên, chúng ta có thể  kết luận rằng đa số  học 
sinh thích giờ  học có vận dụng phương pháp thảo luận nhóm. Phương pháp 
này phát huy được tính tích cực chủ động của học sinh. 
Với các kết quả  trên đây khẳng định việc định sử  dụng phương pháp 
thảo luận nhóm trong dạy học mơn Tự  nhiên và Xã hội là cần thiết để  góp 
phần nâng cao chất lượng dạy và học trong trường tiểu học.

19/21


C­ PHẦN KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
 
Qua việc tìm hiểu cách vận dụng phương pháp thảo luận nhóm vào giờ dạy  
mơn Tự nhiên và Xã hội, tơi nhận thấy:
1. Phương pháp thảo luận nhóm là một phương pháp dạy học hiện đại, phát 
huy tính tích cực, chủ  động, tự  lực của học sinh, là một trong những phương 
pháp thích hợp để vận dụng vào dạy mơn Tự nhiên và Xã hội. 
2. Dựa vào cơ sở lí luận của phương pháp thảo luận nhóm, chúng tơi đi sâu  
vào nghiên cứu, đưa ra những ngun tắc vận dung phương pháp thảo luận nhóm  
nhằm nâng cao hiệu quả  dạy học   mơn Tự  nhiên và Xã hội  là: khi vận dụng 
phương pháp này cần chú trọng vào các khâu như  xây dựng câu hỏi thảo luận, 
thành lập nhóm và quan sát, hỗ trợ cũng như tổng kết đánh giá của giáo viên. Câu  
hỏi thảo luận phải là câu hỏi mang tính vấn đề, có chứa đựng mâu thuẫn giữa cái 
đã biết và cái chưa biết. Câu hỏi phải được đặt ra từ bản thân của tác phẩm văn  
chương có nhiều ẩn số cần được giải mã về nội dung và hình thức và từ vấn đề 
khó khăn, vướng mắc nảy sinh từ tầm đón nhận của học sinh trong q trình tiếp  
nhận kiến thức mới. Việc thành lập nhóm dựa trên số  lượng học sinh trong lớp  
và nội dung bài học. Giáo viên cần phải quan sát học sinh trong q trình thảo 
luận và gợi mở khi học sinh gặp phải bế tắc. 
3. Cần lưu ý là phương pháp thảo luận nhóm khơng phải là phương pháp sư 
phạm độc tơn. Nó cũng có những hạn chế nhất định. Trong q trình dạy mơn Tự 
nhiên và Xã hội, giáo viên cần vận dụng phối hợp nhiều phương pháp khác thì 
bài dạy mới mang lại hiệu quả cao.
Giáo dục Tiểu học là vấn đề chính trị ­ xã hội quan trọng, có giá trị cơ bản  
và lâu dài, có tính quyết định đối với cuộc đời cá nhân mỗi người. Vì vậy, người 
giáo viên chủ  nhiệm lớp  ở  Tiểu học có một vị  trí đặc biệt quan trọng. Tơi tự 

20/21


thấy rằng là một giáo viên tơi phải ln trau dồi, rèn luyện về  cả  kiến thức và  
đặc biệt là các kĩ năng thực hiện sâu chuỗi các thao tác để  phục vụ  cho việc sử 
dụng linh hoạt các phương pháp dạy học trong các tiết dạy. Giáo viên phải biết 
u thương và có tinh thần trách nhiệm đối với học sinh. Lấy việc dạy học cho 
học sinh là nghĩa vụ, bổn phận nhưng  cũng là nguồn vui trong cuộc sống. Có u 
thương các em thì mới dạy học đúng, đủ nhiệt tình. Giáo viên thiếu nhiệt huyết 
sẽ khơng dạy học mơn được coi là mơn phụ như mơn Tự nhiên và xã hội.
                                                       
Tơi xin chân thành cảm ơn!
Tơi xin cam đoan Sáng kiến kinh nghiệm là do tơi tự viết, khơng sao chép của 
người khác và bất kì nguồn tài liệu nào.

21/21


PHỤ LỤC
 Thiết kế giáo án thực nghiệm
PHỊNG GD&ĐT QUẬN THANH XN
TRƯỜNG TIỂU HỌC KHƯƠNG ĐÌNH

Giáo viên: Nguyễn Thu Hằng
Lớp : 2A5

KẾ HOẠCH DẠY HỌC
Mơn: TỰ NHIÊN VÀ XàHỘI
MỘT SỐ LỒI VẬT SỐNG DƯỚI NƯỚC 
(Tiết 29   )

Ngày  29  tháng  3 năm 2019

I. Mục tiêu :
1. Kiến thức: Sau bài học , hs có thể biết 
­ Nói tên một số lồi vật sống dưới nước 
­ Nêu được ích lợi của các lồi vật sống dưới nước đối với cuộc sống con người.
2. Kĩ năng: Nói tên một số lồi vật sống ở nước ngọt , nước mặn
­ Hình thành kĩ năng quan sát, nhận xét, mơ tả  
3. Thái độ: HS u thiên nhiên, có ý thức bảo vệ thiên nhiên, đặc biệt các lồi 
vật sống dưới nước.
II. Đồ dùng dạy học :
­Giáo viên: Tranh ảnh sưu tầm các con vật sống ở hồ, biển 
­ Học sinh : Tranh ảnh sưu tầm các con vật sống ở hồ, biển
III. Các hoạt động dạy học chủ yếu :
Phương pháp và hình thức tổ chức dạy ­ 
học
Thời  Nội dung, kiến thức, kĩ 
gian
năng cơ bản
Hoạt động của giáo 
Hoạt động của 
viên
học sinh
2’ 1) Khởi động
­ u cầu HS hát tập thể ­HS hát bài : Cá 
vàng bơi
2) Bài mới:
1’ Giới thiệu bài:
­GVgiới thiệu bài, ghi 
đầu bài

­ HS ghi vở
10’ Hoạt động 1: Tìm hiểu 
­ GV hd hs quan sát các 
về các lồi vật sống 
con vật có trong nhóm 
­ HS làm việc theo 
dưới nước
mình đã sưu tầm được 
nhóm
Mục tiêu  :  Nói tên của  
và trả lời câu hỏi 
­ HS có thể đặt 
một   số   con   vật   sống  
thêm câu hỏi
dưới nước. Nói tên một  
+ Đố bạn con nào 
số  lồi vật sống  ở nước  
sống ở nước ngọt, 
ngọt, nước mặn.
con nào sống ở 
nước mặn?
….
­ Đại diện các 
­ GV KL: Có nhiều lồi  nhóm trình bày 
trước lớp
vật sống dưới nước, 
22/21


­ Các nhóm khác 

trong đó có lồi vật 
sống ở nước ngọt, có  nhận xét, bổ sung.
lồi vật sống ở nước 
mặn. Muốn cho lồi 
vật sống dưới nước 
được tồn tại và phát 
triển chúng ta cần giữ 
sạch nguồn nước.

10’

10’

3’
2’

Hoạt động 2: Ích lợi 
­ HD hs làm việc cả lớp
của các lồi vật sống 
dưới nước.
Mục   tiêu  :   Hình   thành  
kĩ năng tổng hợp
­ Giáo viên hướng dẫn 
học sinh tổng hợp lại ích 
lợi của các lồi vật sống 
dưới nước
Hoạt động 3: Làm thế 
nào để bảo vệ lồi vật 
sống dưới nước?
 MT : HS có ý thức bảo 

vệ thiên nhiên, bảo vệ 
lồi vật sống dưới nước.
4­ Củng cố 
MT : Nêu lại nội dung 
bài học
5­ Dặn dị:

­ GV tổ chức cho HS 
làm việc nhóm.
Nhận xét, khen ngợi
­ Nhận xét tiết học
­ Dặn dị bài sau:  Nhận 
biết cây cối và con vật.

­ Các thành viên 
trong lớp đưa ra 
các sản vật sống 
dưới nước đem lại 
ích lợi cho cuộc 
sống con người
­ HS thực hiện
­ HS trình bày.
­ HS làm việc 
nhóm thảo luận, 
nêu ý kiến
­ Đại diện các 
nhóm lên trình bày.
   ­ Hs nêu.

RÚT KINH NGHIỆM : …………………………………………………………….

23/21