Tuần 3. Chiến thắng Mtao Mxây (trích Đăm Săn - sử thi Tây Nguyên)

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>CHIẾN THẮNG MTAO M XÂY - SỬ THI ĐĂM SĂN</b>

<b>I .Kiến thức cơ bản</b>
<i><b>1. Nội dung</b></i>

- Đăm Săn là thiên sử thi anh hùng tiêu biểu của dân tộc Ê-đê nói riêng và kho
tàng sử thi dân gian nước ta nói chung.

- Đoạn trích nằm ở phần giữa tác phẩm, kể về cuộc giao chiến giữa Đăm Săn và
Mtao Mxây. Đăm Săn chiến thắng, cứu được vợ và thu phục được dân làng của tù
trưởng Mtao Mxây.

- Cảnh chiến đấu và chiến thắng của Đăm Săn : cuộc chiến của Đăm Săn với Mtao
Mxây diễn ra trong bốn hiệp. Ở đó, Đăm Săn ln chủ động, thẳng thắn, dũng cảm
và mạnh mẽ, cịn Mtao Mxây thì thụ động, hèn nhát, khiếp sợ. Với sự giúp đỡ của
thần linh, Đăm Săn đã giết chết kẻ thù. Như vậy, trong tưởng tượng của dân gian,
Đăm Săn là biểu tượng cho chính nghĩa và sức mạnh của cộng đồng, còn Mtao
Mxây là biểu tượng cho phi nghĩa và cái ác.

- Cảnh Đăm Săn thu phục dân làng của Mtao Mxây rồi cùng họ và tôi tớ trở về : Sự
hưởng ứng, tự nguyện mang của cải theo Đăm Săn của dân làng và lòng trung
thành tuyệt đối với Đăm Săn của tôi tớ thể hiện sự thống nhất cao độ giữa quyền
lợi, khát vọng và sự yêu mến, tuân phục của cá nhân đối với cộng đồng. Đó là sự
suy tơn tuyệt đối của cộng đồng với người anh hùng sử thi.

- Cảnh ăn mừng chiến thắng : con người Ê-đê và thiên nhiên Tây Nguyên đều tưng
bừng trong men say chiến thắng. Ở đây, nhân vật sử thi Đăm Săn thực sự có tầm
vóc lịch sử khi được đặt giữa một bối cảnh rộng lớn của thiên nhiên, xã hội và con
người Tây Nguyên.

<i><b>2. Nghệ thuật</b></i>

- Tổ chức ngôn ngữ phù hợp với thể loại sử thi : ngôn ngữ của người kể biến hố
linh hoạt, hướng tới nhiều đối tượng ; ngơn ngữ đối thoại được khai thác ở nhiều
góc độ.

- Sử dụng có hiệu quả lối miêu tả song hành, địn bẩy, thủ pháp so sánh, phóng
đại, đối lập, tăng tiến,...

<i><b>3. Ý nghĩa văn bản </b></i>

Đoạn trích khẳng định sức mạnh và ngợi ca vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn
-một người trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc
sống bình yên, phồn vinh của thị tộc, xứng đáng là người anh hùng mang tầm vóc
sử thi của dân tộc Ê-đê thời cổ đại.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<b> “Đến lúc này, Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho hắn miếng trầu. Nhưng Đăm </b>
<i>Săn đã đớp được miếng trầu. Chàng nhai trầu, sức chàng tăng lên gấp bội.”</i>

<i>(…)Đến lúc này Đăm Săn đã thấm mệt. Chàng vừa chạy vừa ngủ mộng thấy ông</i>
<i>Trời.</i>

<i>Đăm Săn : Ối chao,chết mất thôi ông ơi ! Cháu đâm mãi mà không thủng</i>
<i> hắn !”.</i>

<i>Ơng Trời : “Thế ư, cháu ? Vậy thì cháu hãy lấy một cái chày mòn ném vào vành </i>
<i>tai hắn là được”.</i>

<i>Đăm Săn bừng tỉnh,chộp ngay một cái chày mịn, ném trúng vào vành tai kẻ địch.</i>
<i>(Trích Đăm Săn- sử thi Tây Nguyên)</i>

1. Ý nghĩa của hình ảnh miếng trầu trong đoạn trích trên?

2. Vai trị của ông trời đối với cuộc chiến đấu và chiến thắng của Đăm Săn được
thể hiện như thế nào?

3. Sáng tạo chi tiết miểng trầu và nhân vật ông trời, tác giả dân gian muốn bày tỏ
thái độ và tình cảm gì đối với nhân vật chính của tác phẩm?

4/ Viết đoạn văn ngắn ( 5 đến 7 dòng) bày tỏ suy nghĩ về vai trò của con người
trong cuộc sống hôm nay.

<i>Trả lời:</i>

1/ Miếng trầu mang ý nghĩa biểu tượng cho sức mạnh của thị tộc tiếp sức cho
người anh hùng. Người anh hùng trong xã hội cổ đại khơng thể sống tách rời thị
tộc.

2/ Ơng Trời là vị thần bảo trợ cho thị tộc. Ông Trời giúp đỡ và chỉ giúp đỡ cho
những ai chiến đấu vì quyền lợi của thị tộc. Cần nói thêm là cả Đăm Săn và Hơ Nhí
đều có nguồn gốc thần linh. Đó chính là ngọn nguồn tài năng, sức mạnh kì vĩ mà
nhân vật có được. Trong thời đại sử thi, con người không thể chiến thắng nếu
không dựa vào sự giúp sức của thần linh. Mối quan hệ giữa con người và thần linh
gần gũi, mật thiết thậm chí bình đẳng thân tình. Điều đó phản ánh dấu vết của tư
duy thần thoại cổ sơ, dấu vết của xã hội chưa có sự phân hóa giai cấp rạch rịi.

Thần linh có tham gia vào việc con người nhưng chỉ đóng vai trị gợi ý, cố
vấn, khơng quyết định kết quả cuộc chiến. Kết quả đó hồn tồn phụ thuộc vào
hành động của người anh hùng. Điều đó biểu hiện của ý thức dân chủ công xã thời
thị tộc cổ xưa.

3/ Qua cách kể lại cuộc chiến, chúng ta thấy được thái độ yêu mến, tự hào của
tập thể cộng đồng (dân làng Êđê) đối với chiến thắng của cá nhân anh hùng (tù
trưởng ĐĂM SĂN)

4/ Đoạn văn đảm bảo các yêu cầu :

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

-Nội dung: Từ nhân vật Đăm Săn quyết định cho việc chiến thắng kẻ thù qua văn
bản, thí sinh thấy được vai trò quan trọng của con người trong cuộc sống hơm nay.
Từ đó, cần phải tơn trọng, bảo vệ con người, đề cao nhân quyền. Phê phán những
hành động xâm phạm quyền sống và quyền lợi của con người. Rút ra bài học nhận
thức và hành động.

<i><b>Đề 2: Đọc văn bản sau đây và trả lời câu hỏi:</b></i>

<i>(...)“Đăm Săn rung khiên múa. Một lần xốc tới chàng vượt một đồi tranh. Một </i>
<i>lần xốc tới, chàng vượt một đồi lồ ô. Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút </i>
<i>qua phía tây ” ; </i>

<i>(...)“Thế là Đăm Săn lại múa.Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới</i>
<i>thấp, gió như lớc” ; “Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba</i>
<i>đồi tranh bật rễ bay tung”. (Trích Đăm Săn- sử thi Tây Nguyên)</i>

1. Nêu nội dung chính của văn bản?
2. Qua nội dung đó, em có nhận xét gì ?

3. Xác định biện pháp tu từ so sánh, phép điệp, phép đối, phóng đại được sử
dụng trong những câu văn trên? Tác dụng của biện pháp đó?

4/ Em có nhận xét gì về cách người kể miêu tả hai lần múa khiên đó ?
<i>Trả lời:</i>

1/ Nội dung chính của văn bản: miêu tả 2 lần múa khiên của Đăn Săn trong cuộc
đấu với Mtao Mxay.

2/ Nhận xét qua 2 lần múa khiên của Đăm Săn: Lần múa khiên thứ hai hùng tráng
hơn lần đầu. Lần múa đầu, Đăm Săn chỉ vượt qua các chướng ngại vật, nhưng lần
múa sau, chàng đã gây sự chết chóc cho nhiều thứ.

3/ Biện pháp tu từ so sánh, phép điệp, phóng đại
- Biện pháp tu từ so sánh : gió như bão ; gió như lốc

- Phép điệp : điệp từ múa ,vun vút ; điệp cú pháp: M t lân xốc tơi chang vươt<i>ô</i>
<i>m t đôi tranh. M t lân xốc tơi, chang vươt m t đôi lô ô...;ô</i> <i>ô</i> <i>ô</i>

<i>- Phép đối: cao-thấp</i>

- Phóng đại: quả núi ba lân rạn nứt, ba đôi tranh bật rễ ...

Tác dụng: Ca ngợi sức mạnh và tài năng của Đăm Săn trong cuộc đấu với kẻ thù
để đem lại hạnh phúc gia đình và dân làng.

4/ Nhận xét :

-Đây là đặc điểm thường thấy ở sử thi, các anh hùng tỏ rõ tài năng, phẩm chất
trước đối thủ thông qua một động tác giống nhau ;

- Đây là thử thách lớn đối với người kể bởi vì nếu non tay thì sẽ trùng lặp, nhàm
chán ;

- Đây cũng là biện pháp để thực hiện sự trì hỗn sử thi bằng cách lặp lại việc mô

tả múa khiên hai lần.

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

<i>...“Cả miền Ê-đê Ê-ga ca ngợi Đăm Săn là một trang dũng tướng chắc chết</i>
<i>mười mươi vẫn không lùi bước. Ngực quấn chéo một tấm mền chiến, mình khốc</i>
<i>một tấm áo chiến, tai đeo nụ, sát bên mình nghênh ngang đủ giáo gươm, đôi mắt</i>
<i>long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre, chàng Đăm Săn hiện ra là một trang tù</i>
<i>trưởng mới giàu lên, đang tràn đầy sức trai, tiếng tăm lẫy lừng. Bắp chân chàng to</i>
<i>bằng cây xà ngang. Bắp đùi chàng to bằng ống bễ, sức chàng ngang sức voi đực,</i>
<i>hơi thở chàng ầm ầm tựa sấm dậy,chàng nằm sấp thì gãy rầm sàn, chàng nằm</i>
<i>ngửa thì gãy xà dọc: Đăm Săn vốn đã ngang tàng từ trong bụng mẹ”...</i>
<i>(Trích Đăm Săn- sử thi Tây Nguyên)</i>

1. Nêu nội dung chính của văn bản?

2. Đăm Săn được miêu tả như thế nào trong văn bản.

3. Biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng trong văn bản trên? Tác dụng của biện
pháp đó?

4. Người kể tỏ thái độ, tình cảm gì với nhân vật Đăm Săn ?
<i>Trả lời:</i>

1/ Nội dung chính của văn bản: miêu tả hình dáng và sức mạnh của Đăn Săn
trong cảnh ăn mừng chiến thắng.

2/ Đăm Săn được miêu tả :

-Trang phục : Ngưc quấn cheo m t tấm mên chiên, minh khoac m t tấm ao<i>ô</i> <i>ô</i>
<i>chiên, tai đeo nụ.</i>

-Hình thể: tran đây sức trai ; Bắp chân chang to bằng cây xa ngang ; Bắp đùi
<i>chang to bằng ống bễ</i>

- Khí chất, thể tạng : dũng tương chắc chêt mười mươi vẫn không lùi bươc,chang
<i>ngang sức voi đưc, hơi thơ chang âm âm tưa sấm d y,chang nằm sấp thi gãy râmâ</i>
<i>san, chang nằm ngửa thi gãy xa dọc: Đăm Săn vốn đã ngang tang từ trong bụng</i>
<i>me</i>

3/ Biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng trong văn bản trên:

-Sử dụng thành công thủ pháp so sánh liên tiếp : như mắt chim ghêch,to bằng
<i>cây xa ngang...</i>

-Kết hợp với phóng đại : Bắp đùi chang to bằng ống bễ, sức chang ngang sức voi
<i>đưc, hơi thơ chang âm âm </i>

-Sử dụng phép đối, phép điệp cú pháp : chang nằm sấp thi gãy râm san, chang
<i>nằm ngửa thi gãy xa dọc</i>

Tác dụng : Hình ảnh so sánh lấy từ thiên nhiên, rừng núi và cuộc sống quen thuộc
của đồng bào Tây Nguyên. Qua đó, hình ảnh người anh hùng vừa gần gũi lại vừa kì
vĩ, mang đậm chất sử thi hào hùng.

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

<b>III. Làm văn </b>

<i><b>Đề 1: Phân tích (cảm nhận) vẻ đẹp của Đăm Săn trong đoạn trích chiến thắng </b></i>
<i><b>“Mtao Mxây”</b></i>

Từ bao đời nay, người Ê-đê đã cùng quây quần bên bếp lửa, nghe không biết chán
từ đêm này qua đêm khác “khan Đăm Săn”, bài ca về người tù trưởng anh hùng

của dân tộc mình với những chiến công hiển hách trong xây dựng phát triển buôn
làng và bảo vệ cộng đồng chống lại bao kẻ thù hung hãn. Trong chiến công lừng lẫy
ấy, ngất ngây lòng người vẫn là đoạn “Chiến thằng Mtao Mxây”, chứng tỏ tài năng,
bản lĩnh, lòng dũng cảm phi thường và sức mạnh vô địch của Đăm Săn.

Sở dĩ xảy ra cuộc chiến này là do Mtao Mxây đã cướp Hơ Nhị – vợ của Đăm Săn.
Đối với người Ê-đê theo chế độ mẫu hệ, việc bị kẻ thù cướp mất vợ là 1 nỗi sĩ nhục
của cả cộng đồng. “Chiến thắng Mtao Mxây” là lần thứ hai Đăm Săn fải chiến đấu
với kẻ thù để chứng tỏ sự hùng mạnh của Đăm Săn. Chàng fải đối mặt với kẻ thù
hung hãn và cũng có sức mạnh phi thường ko kém. Hàng loạt những hình ảnh so
sánh trong đoạn trích cho thấy sự tương phản giữa Đăm Săn với kẻ thù, làm nổi
bật lên sự hào hùng của chàng và sự thảm hại của Mtao Mây. Đó chính là nét đặc

sắc

trong nghệ thuật đoạn trích này, tơn vinh vẻ đẹp người anh hùng Đăm Săn.

Cuộc đối đầu của Đăm Săn với Mtao Mxây là cuộc đối đầu giữa 2 tù trưởng dũng
mãnh. Phẩm chất anh hùng theo cách nhìn sử thi là ở sự chiến thắng bằng sức
mạnh và sự can đảm. cuộc đối đầu sinh tử ấy khơng có chỗ dung thân cho kẻ nào
hèn nhát. Trong tình cảm tơn vinh người anh hùng của buôn làng, mọi cử chỉ,

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

ngôn ngữ, hành động của Đăm Săn đều nổi bật, vượt trội hơn kẻ thù. Chúng ta
cùng đc chứng kếin màn thi tài múa khiên thú vị : Mtao Mxây thể hiện sự khoác
lác khi lời nói của hắn được chứng minh bằng ” tiếng khiên lộc cộc, lộp cộp như
tiếng mướp đập vào nhau”, cịn Đăm Săn đã dập tắt khí nhuệ của hắn bằng sức
mạnh phi thường trong màn múa khiên độc đáo. Ngôn ngữ sử thi khoa trương
sức mạnh áy ngang sức mạnh của tự nhiên: ” Một bước nhảy, chàng qua mấy đồi
tranh… nghiêng ngả”. Lần múa khiên thứ hai của cháng còn ghê gớm hơn bởi dồn
chứa sức mạnh trừng phạt lên Mtao Mxây. Sức mạnh của Đăm Săn có được cịn

nhờ sự trợ lực của người vợ H Nhị khi nàng ném trầu và thuốc cho chàng để sức
lực chàng tăng lên gấp bội

Đăm Săn không hề đơn độc trong cuộc chiến vì danh dự này. Chính nghĩa thuộc về
chàng khi các tù trưởng bạn hùng mạnh giúp chàng giành lại người vợ yêu quý.
Đồng thời, chàng còn được sự trợ giúp của ông Trời. Người anh hùng sử thi ln
có mối wan hệ với lực lượng siêu nhinê. Trời đã giúp chàng đánh rơi áo giap của
Mtao Mxây. Khi khơng cịn giáp sát, hắn thật thảm hại và hèn nhát . Đăm Săn kết
liễu kẻ thù trong sự cầu xin 1 cách nhục nhã của Mtao Mxây. Địi lại danh dự,
giành lại được vợ, chính nghĩa đã thuộc về Đăm Săn. Chiến thằng được tôn vinh
cùng việc Đăm Săn được sở hữu tất cả tài sản, dan làng, tơi tớ của Mtao Mxây.
Hình ảnh trong sử thi đc mô tả với quy mô hồnh tráng: mọi người tình nguyện
theo Đăm Săn đơng như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến mối.
Chàng thêm quyền uy, thêm nhiều chiên núm, chiêng bằng – của cải trở thành
biểu tượng sức mạnh tuyệt đối của người anh hùng

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

II.
.

<i><b>Đề 2: Hãy tưởng tượng mình là Đăm Săn để kể lại trận đánh Mtao Mxây theo</b></i>
<i><b>sử thi Đăm Săn.</b></i>

1. Mở bài:

- Tù trưởng Mtao Mxây nổi tiếng giàu có.

- Hắn cho tay sai lén cướp Hơ Nhị, vợ Đăm Săn mang về nhà.
2. Thân bài:

• Diễn biến trận đánh cùa Đăm Săn.

- Nghe tin, Đăm Săn giắt dao vào lưng, đến nhà Mtao Mxây.

- Đăm Săn thách đấu, Mtao Mxây không dám xuống. Đăm Săn ép hắn phải ra
mặt.

- Hai người giao đấu. Đăm Săm dồn kẻ thù vào thế bị động chống đỡ, đuổi
hắn chạy khắp núi rừng nhưng không thế nào đâm chết hắn.

- Đăm Săn than thở kêu Trời. Trời mách cho cách ném chày vào vành tai Mtao
Mxây. Hắn đã bị Đăm Săn hạ gục và cắt đầu bêu ngoài đường.

- Dân làng và tôi tớ cùa Mtao Mxây quyết đi theo Đăm Săn.
3. Kết bài:

- Đăm Săn mở tiệc ăn mừng mấy ngày liền.

- Đăm Săn trở thành tù trưởng giàu có, danh tiếng lẫy lừng.
BÀI LÀM

Đã từ lâu, tù trưởng Mtao Mxây nổi tiếng giàu có khắp vùng cao nguyên hùng
vĩ. Hắn cậy thế mạnh nên cho đám đầy tớ đến cướp vợ tôi là Hơ Nhị mang về
nhà trong lúc tôi đi vắng.

Nghe tin, tơi vội vã giắt dao vào thắt lưng, đi tìm hắn. Nhà Mtao Mxây rất lớn,
đầu sàn hiên đẽo hình mặt trăng, đẩu cầu thang đẽo hình chim ngói. Ngôi nhà
của lão tù trưởng này quả là đẹp. cầu thang rộng bằng một lá chiếu, người nối
đuôi nhau lên xuống mà khiêng một ché rượu lớn vẫn không sợ chật.

Tôi bắc tay lên miệng gọi to: "Mxây xuống đây! Ta thách nhà ngươi đọ dao với

ta đấy!”. Mxây nói vọng ra: “Ta khơng xuống đâu. Tay ta cịn đang bận ơm vợ hai
chúng ta ở trên nhà này cơ mà !”

Tôi tức giận thét lên: “Ngươi không xuống ư? Ta sẽ lấy cái sàn hiên của nhà
ngươi bổ đôi, ta sẽ lấy cái cầu thang của nhà ngươi chẻ ra kéo lửa, ta hun cối
nhà của ngươi cho mà xem!". Mxây biết tính tơi xưa nay nói là làm nên hoảng
hốt hứa rằng từ từ sẽ xuống, chỉ xin tỏi đừng đâm hẳn lúc hắn xuống cầu thang.
Tôi cười nhạt bảo rằng đến con lợn nái của hắn ở dưới đất tôi cũng chẳng thèm
đâm nữa là.

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

<b>Mình có đề cương lớp 10,LỚP 11, giáo án ôn 11, giáo án ôn 12 5 HĐ, đề cương </b>
<b>12, giáo án 5 hoạt động LỚP 11, 12 , tài liệu ôn HSG, sáng kiến KN sưu tầm . Bạn </b>
<b>nào cần có thể kiên hệ nhé </b>

</div>

<!--links-->