Thay đổi công thức của khát vọng - Sakichitoyodatoyota

THAY ÀÖÍI CÖNG THÛÁC CUÃA KHAÁT VOÅNG
1
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
32
TOYOTA
Têåp sấch nây lâ mưåt phêìn trong bưå sấch ÀẨO KINH DOANH VIÏÅT NAM
VÂ THÏË GIÚÁI. Vâ bưå sấch nây lâ kïët quẫ ca dûå ấn nghiïn cûáu mang
tïn Ài tòm Àẩo Kinh doanh ca Viïåt Nam vâ Thïë giúái do cấc chun
gia ca PACE cng mưåt sưë tấc giẫ phưëi húåp thûåc hiïån.
PACE giûä bẫn quìn
Copyright©2007 by PACE
Bưå sấch àậ àûúåc àùng k bẫn quìn, mổi thưng tin xin vui lông gûãi vïì:
PACE
Tôa nhâ PACE
341 Nguỵn Trậi, Qån 1
TP. Hưì Chđ Minh, Viïåt Nam
Email:
In lêìn thûá nhêët tẩi TP.HCM, do Nhâ xët bẫn Trễ êën hânh.
Tấc giẫ têåp sấch: Nguỵn Thu An
(mưåt phêìn ca dûå ấn) vâ cấc chun gia ca PACE
Giấm àưëc àiïìu phưëi dûå ấn: Trêìn V Ngun
Nhốm biïn têåp vâ àiïìu phưëi dûå ấn: Trêìn V Ngun
Nguỵn Dûúng Hiïëu
Nguỵn Hưìng Dung
Nguỵn Thõ Hâ
ÀẨO KINH DOANH VIÏÅT NAM VÂ THÏË GIÚÁI
Sakichi Toyoda & TOYOTA
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
Nguỵn Thu An vâ cấc chun gia ca PACE
Chòu trách nhiệm xuất bản: Ts. Quách Thu Nguyệt
Biên tập: Thành Nam

Bìa: Hữu Bắc
Sửa bản in: Phạm Nguyễn
Kỹ thuật vi tính: Mai Khanh + Thanh Hà
NHÀ XUẤT BẢN TRẺ
161B Lý Chính Thắng - Quận 3 - Thành phố Hồ Chí Minh
ĐT: 9316289 - 9316211 - 8465595 - 8465596 - 9350973
Fax: 84.8.8437450 - E-mail: nxbtre@ hcm.vnn.vn
Website:
CHI NHÁNH NHÀ XUẤT BẢN TRẺ TẠI HÀ NỘI
20 ngõ 91, Nguyễn Chí Thanh, Quận Đống Đa - Hà Nội
ĐT & Fax: (04) 7734544
E-mail: vanphongnxbtre@ hn.vnn.vn
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
54
TOYOTA
Mc lc
Cng bẩn àổc
KIÏËM TIÏÌN HAY PHNG SÛÅ XẬ HƯÅI? 7
Lúâi nối àêìu 13
Phêìn I.
LÂM SƯËNG DÊÅY NGÂNH DÏÅT MAY NHÊÅT BẪN
BÙỈT CHÛÚÁC MÂ LÂM TƯËT HÚN MÚÁI
LÂ ÀIÏÌU ÀẤNG QU 23
TẤO BẨO VÚÁI ÛÚÁC MÚ 33
Ma lûåc ca chiïëc khung cûãi 34
Xêy giêëc mú lúán tûâ kho chûáa cỗ 44
Châng Sakichi cố phếp lẩ 47
CNG ÀÊËT NÛÚÁC CHUÍN MỊNH 51
ÀÛÂNG NGẨI VÊËP NGẬ... 59
Chiïën thåt lêëy ngùỉn ni dâi 60

Thõ trûúâng àêìu tiïn chđnh lâ qụ hûúng bẩn! 66
SÛÅ KHÚÃI ÀÊÌU CA NÏÌN SẪN XËT TIÏN TIÏËN
ÚÃ NHÊÅT BẪN 73
Du nhêåp hïå thưëng sẫn xët dêy chuìn kiïíu M 74
Ngûúâi khao khất sûå hoân hẫo 76
Nhûäng àưëi th cẩnh tranh 82
Bûúác chên ra thïë giúái vâ mú vïì nhûäng con ngûåa sùỉt
85
Nhốm chun gia, nhốm àiïìu phưëi, nhốm tấc giẫ vâ nhốm biïn têåp ca
dûå ấn nghiïn cûáu Ài tòm Àẩo Kinh doanh Viïåt Nam vâ Thïë giúái xin
chên thânh cẫm ún cấc cưng ty, cú quan, àún võ vâ cấc cấ nhên àậ nhiïåt
tònh hưỵ trúå thưng tin, tû liïåu trong viïåc triïín khai dûå ấn nghiïn cûáu vâ
thûåc hiïån têåp sấch nây.
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
76
TOYOTA
Phêìn II.
HẬY ÀIÏÌU KHIÏÍN ÛÚÁC MÚ
NGÛÚÂI CHÙM VÛÚÂN VÂ TRẤI NGỔT 95
Thûúång Hẫi, 1920 96
DI SẪN CA MƯÅT “MÊỴU MÛÅC CHO
TRĐ TỤÅ NHÊÅT BẪN” 103
Nùm ngun tùỉc chđnh ca nhâ Toyoda 113
MẤY DÏÅT TOYODA CHU DU THÏË GIÚÁI 115
“Quy tùỉc bân tay bêín” 116
Con àûúâng ra thïë giúái 120
BẤU VÊÅT CA NGÛÚÂI CHA 125
Phêìn III.
XUNG TRÊÅN VÂO THÕ TRÛÚÂNG Ư-TƯ
CHẨY ÀUA VÚÁI ƯNG GIÂ THÚÂI GIAN 133

TOYOTA – BIÏÍU TÛÚÅNG MANG TÊÌM VỐC QËC TÏË 143
CHIÏËN LÛÚÅC LÊU DÂI, CHIÏËN THÅT LINH HOẨT 147
Ngun tùỉc “Just in time” 148
Chiïëc xe húi àêìu tiïn ca Nhêåt Bẫn 150
CNG XÊY DÛÅNG VÂ QUẪNG BẤ “ÀẨO TOYOTA” 157
Phêìn IV.
KIÏÅT QỤÅ, HƯÌI SINH VÂ TỖA SẤNG
CON NGÛÚÂI – NGÌN TÂI NGUN QU GIẤ NHÊËT 171
VÛÚÅT QUA SỐNG GIỐ, VÛÚN TÚÁI ÀĨNH
CAO VINH QUANG 179
“Thúâi thïë thïë thúâi...” 180
Phẫi bùỉt kõp Hoa K! 182
Toyota – thûúng hiïåu tỗa sấng trïn toân thïë giúái
185
Phêìn V.
TRIÏËT L CA GIA ÀỊNH TOYODA
Hïå thưëng quẫn l sẫn xët Toyota 193
“Sûá mïånh ca chng ta cao cẫ hún viïåc kiïëm tiïìn”
204
Nhûäng triïët l ca “àẩo Toyota” 215
Àïì cûúng Chiïën lûúåc toân cêìu 2010 ca Toyota 218
Bâi hổc vûúåt thúâi gian 221
Nhûäng cưåt mưëc àấng nhúá trong cåc àúâi
Sakichi Toyoda 224
TÂI LIÏÅU THAM KHẪO 228
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
98
TOYOTA
KIÏËM TIÏÌN HAY PHNG SÛÅ XẬ HƯÅI?
Bưå sấch mâ bẩn àổc àang cêìm trïn tay lâ kïët quẫ

ca dûå ấn nghiïn cûáu mang tïn Ài tòm Àẩo Kinh
doanh ca Viïåt Nam vâ Thïë giúái do Tưí húåp Giấo dc
PACE thûåc hiïån trong sët 14 thấng vûâa qua.
Chng tưi àùåt tïn cho bưå sấch nây lâ Àẩo Kinh
doanh Viïåt Nam vâ Thïë giúái vúái mong mën àûúåc
chia sễ cng bẩn àổc, àùåc biïåt lâ bẩn àổc doanh nhên
vâ bẩn àổc quan têm àïën kinh doanh, nhûäng kiïën giẫi
vïì hâng loẩt cấc cêu hỗi nhû: “Kinh doanh lâ gò?”,
“Doanh nhên lâ ai?”, “Àêu lâ ‘àẩo’ ca nghïì kinh
doanh?” vâ “Tẩi sao kinh doanh lâ mưåt nghïì cao qu
vâ xûáng àấng àûúåc xậ hưåi tưn vinh?”...
Àưåi ng chun gia ca PACE cng cấc cưång sûå àậ
nghiïn cûáu cåc àúâi vâ sûå nghiïåp ca 25 doanh nhên
huìn thoẩi, àïën tûâ 25 têåp àoân kinh doanh dêỵn àêìu
trong nhûäng bẫng xïëp hẩng doanh nghiïåp trïn toân thïë
giúái, nhùçm tòm kiïëm “cấi àẩo”, cấi triïët l cưët lội trong
kinh doanh ca hổ. Mc àđch lâ àïí l giẫi xem vò sao
hổ lâ nhûäng ngûúâi kiïëm tiïìn nhanh nhêët, kiïëm tiïìn
nhiïìu nhêët vâ kiïëm tiïìn bïìn vûäng nhêët thïë giúái, àưìng
thúâi hổ lẩi àûúåc xậ hưåi àùåc biïåt kđnh trổng?
Phên tđch tûâng chùång àûúâng, tûâng mưëc sûå nghiïåp,
tûâng bûúác thùng trêìm... ca nhûäng huìn thoẩi doanh
nhên nây, chng tưi àậ àc kïët àûúåc nhûäng nết chung
Cng bẩn àổc
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
1110
TOYOTA
nhêët, nối chđnh xấc hún, lâ nhûäng ëu tưë khiïën hổ trúã
nïn vơ àẩi, trúã thânh nhûäng doanh nhên huìn thoẩi.
Àố lâ sûå khao khất, lâ niïìm àam mï mưåt cấch mậnh

liïåt àïí sấng tẩo, àïí àem àïën thêåt nhiïìu giấ trõ múái
cho cåc sưëng vâ cho xậ hưåi. Hổ àậ thûåc hiïån àûúåc
àiïìu àố bùçng viïåc cưëng hiïën cẫ cåc àúâi mònh lêỵn viïåc
truìn àẩt, dêỵn àûúâng cho hêåu thïë.
Trong lúâi àêìu nây ca bưå sấch, chng tưi cng mën
kïí lẩi vúái qu võ mưåt vâi cêu chuån vâ mưåt vâi so
sấnh mâ PACE ln tûå hâo khi tòm thêëy nố trong hânh
trònh Khất vổng Doanh trđ ca mònh trong sët nhûäng
nùm vûâa qua:
Bâ ch mưåt tiïåm tẩp hốa sët ngây khưng vui vò
bn bấn ïë êím. Nhûng sau nhûäng ngây thấng nhòn
vâo “mùỉt” khấch hâng, bâ chúåt nghơ: “Sao tưi khưng lâ
ngûúâi giẫi quët vêën àïì nhu ëu phêím cho cẫ xốm?”.
Vâ mổi chuån thay àưíi. Tûâ àố, nhiïìu gia àònh chûa
khấ giẫ trong khu phưë cố thïí mua mưåt, hai gối mò tưm
(mâ khưng cêìn phẫi mua cẫ thng mò), mưåt tếp bưåt
ngổt (mâ khưng cêìn phẫi mua cẫ gối bưåt ngổt). Bâ cố
thïí múã cûãa lc múâ sấng hay nûãa àïm, khi chùèng côn
núi nâo bấn hâng nûäa àïí àấp ûáng nhu cêìu “hïët chanh
àưåt xët” hóåc “nhâ khưng côn nûúác mùỉm”. Hay hún
nûäa, mổi ngûúâi chó “xểt” mưåt hai bûúác chên lâ cố ngay
nhûäng vêåt phêím cêìn thiïët nhêët cho gia àònh. Lẩi thïm
chuån giấ cẫ ca bâ so vúái chúå vâ siïu thõ cng
chùèng chïnh lïåch lâ bao. Ai cng àoấn ra kïët quẫ:
cûãa tiïåm sët ngây ngûúâi ra kễ vâo, bâ thò bấn hâng
ln tay vâ cûúâi nối ln miïång. Khưng chó tiïìn lậi thu
àûúåc tùng cao, mâ bâ côn cố “lúåi nhån” lúán nhêët lâ
sûå qu mïën ca mổi ngûúâi dânh cho mưåt ngûúâi biïët
kinh doanh nhû bâ.
Cêu chuån thûá hai vïì mưåt cú súã sẫn xët t sùỉt.

Ngûúâi ta thûúâng mua t ca cú súã nây vïì àïí àûång hưì
sú. Mưåt cú súã bế xđu rêët àưỵi bònh thûúâng thò liïåu cố
mang trong ngûúâi “sûá mïånh xậ hưåi”? Trong mưåt thúâi
gian dâi, cú súã hoẩt àưång cêìm chûâng, cho àïën mưåt
ngây ưng ch ca nố thay àưíi cấch nghơ: tưi khưng
“bấn t sùỉt” nûäa, mâ sệ “bấn giẫi phấp lûu trûä hưì sú
vùn phông”. Tûâ àố, ưng vâ àưìng sûå tiïën hânh nghiïn
cûáu àïí tẩo ra nhûäng cấi t sao cho cố thïí chưëng àûúåc
mưëi, mổt, chưëng thêëm, ngùn t nây thò cố khốa kiïn cưë
àïí àûång hưì sú quan trổng, ngùn t khấc thò khưng cêìn
khốa àïí dïỵ kếo ra kếo vâo... Ưng cng chõu khố ài àïën
cấc vùn phông àïí nghiïn cûáu mâu sún, thay àưíi kđch
cúä, kiïíu dấng... Thïë lâ sẫn phêím ca ưng côn thïm tđnh
nùng lâm àểp cho cẫ vùn phông ca cấc cưng ty. Chó
sau mưåt thúâi gian ngùỉn, cú súã ca ưng àậ lưåt xấc vâ
phất triïín rêët nhanh.
Nhû vêåy, doanh nghiïåp lúán hay nhỗ ty thåc vâo
vêën àïì xậ hưåi mâ hổ giẫi quët àûúåc. Bâ ch tẩp hốa
ca khu phưë nổ cng Sam Walton (ưng ch têåp àoân
bấn lễ lúán nhêët thïë giúái Wal-Mart) àïìu giẫi quët vêën
àïì mua sùỉm ca xậ hưåi thưng qua viïåc múã cûãa hâng
bấn lễ. Hổ chó khấc nhau vïì phẩm vi: xậ hưåi ca bâ
ch tiïåm tẩp hốa lâ mưåt khu phưë, côn xậ hưåi ca Sam
mang têìm cúä thïë giúái.
Àiïìu xậ hưåi quan têm khưng phẫi lâ doanh nghiïåp
àố kiïëm àûúåc bao nhiïu mâ lâ hổ àậ mang lẩi gò cho
cưång àưìng. Chùèng hẩn, trong khi tó ph Nhêåt, Toyoda
(“cha àễ” ca Toyota), vúái tinh thêìn ấi qëc àûúåc ngûúâi
Nhêåt xem nhû anh hng dên tưåc thò tó ph Nga,
Khodorkovsky (ưng ch ca Yukos), ưng ta lâ ai trong

mùỉt dên Nga thò chó ngûúâi Nga múái thêëu rộ. Sûå khấc
nhau nây cố lệ do cấch thûác kiïëm tiïìn ca hổ.
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
1312
TOYOTA
Nghïì kinh doanh, xûa nay vêỵn thûúâng bõ hiïíu chó
nhû lâ nghïì “kiïëm tiïìn”. Nhûng thûåc chêët, khưng hïì
cố nghïì kiïëm tiïìn, búãi nghïì nâo thò cng kiïëm tiïìn
cẫ. Chùèng hẩn, låt sû kiïëm tiïìn bùçng viïåc hânh
nghïì låt, bấc sơ kiïëm tiïìn bùçng cấch chûäa bïånh cûáu
ngûúâi... Vâ doanh nhên, ngûúâi hânh nghïì kinh doanh,
cng kiïëm tiïìn bùçng cấch lậnh àẩo mưåt doanh
nghiïåp vâ thưng qua doanh nghiïåp àố àïí giẫi quët
vêën àïì hay àấp ûáng nhu cêìu nâo àố ca xậ hưåi.
Nhûng àiïìu khấc biïåt ca nghïì kinh doanh lâ trong
quấ trònh hânh nghïì ca mònh doanh nhên khưng
hânh àưång mưåt cấch àún lễ mâ biïët kiïën tẩo ra cấc
chỵi giấ trõ. C thïí hún, hổ nùỉm lêëy mưåt doanh
nghiïåp vâ têåp húåp bïn mònh nhiïìu thânh viïn àïí
cng cưång hûúãng lẩi nhùçm hònh thânh mưåt sûác mẩnh
tưíng lûåc, tûâ àố tẩo ra nhiïìu giấ trõ hún cho xậ hưåi. Àố
cng chđnh lâ l do mâ nghïì kinh doanh thûúâng
kiïëm àûúåc nhiïìu tiïìn hún so vúái nhûäng nghïì khấc vâ
vêỵn àûúåc cưång àưìng xậ hưåi ng hưå.
Nghiïn cûáu 25 huìn thoẩi doanh nhên thïë giúái cho
thêëy, d cố quấ nhiïìu sûå khấc biïåt nhûng hổ àïìu cố
chung mưåt tû tûúãng ch àẩo: “Kinh doanh lâ phng sûå
xậ hưåi”. Hay nối mưåt cấch àêìy à hún, “Kinh doanh lâ
kiïëm tiïìn bùçng cấch phng sûå xậ hưåi, bùçng cấch dng
sẫn phêím hay dõch v nhû lâ phûúng tiïån àïí giẫi

quët nhûäng vêën àïì ca xậ hưåi vâ lâm cho cåc sưëng
trúã nïn tưët àểp hún”.
Cấi “àẩo” kinh doanh nây àậ àûúåc hổ quấn triïåt
ngay tûâ bíi àêìu khúãi nghiïåp àêìy gian khố cho túái lc
thânh cưng. Vâ sûå thêåt nây cng chđnh lâ l do gip
hổ kiïëm tiïìn nhanh nhêët, nhiïìu nhêët, bïìn nhêët, côn
bẫn thên hổ thò àûúåc xậ hưåi tưn vinh, nïí trổng, vâ rưìi
hổ ài vâo lõch sûã kinh doanh thïë giúái nhû nhûäng huìn
thoẩi, doanh nghiïåp ca hổ cng vơ àẩi vâ trûúâng tưìn.
Nhû vêåy, vúái mưåt têm thïë ln hûúáng vïì cưång àưìng,
ln khất khao lâm cho xậ hưåi quanh mònh (cố thïí nhỗ
gổn trong mưåt ngưi lâng hóåc rưång lúán bùçng cẫ mưåt
hïå mùåt trúâi) tưët àểp hún, chđnh hổ, nhûäng doanh nhên
(d lúán hay nhỗ, d “Têy” hay “Ta”, d “cưí” hay “kim”)
ln àûúåc xậ hưåi tưn vinh khưng phẫi vò sưë ca cẫi
khưíng lưì hổ kiïëm àûúåc, mâ vò nhûäng àống gốp vư giấ
ca hổ vâo sûå àưíi thay ca thïë giúái nây.
Song song vúái nhûäng doanh nhên lêỵy lûâng ca thïë
giúái, àiïìu khấc biïåt úã bưå sấch nây lâ chng tưi àậ
khúãi sûå hânh trònh tòm kiïëm nhûäng “huìn thoẩi
doanh nhên Viïåt Nam” àïí, nhû mưåt cưë gùỉng, “àõnh võ”
xem ưng cha ta ngây xûa àậ khúãi sûå kinh doanh nhû
thïë nâo. Vâ thêåt bêët ngúâ, trong lõch sûã Viïåt Nam àậ
tûâng cố nhûäng Lûúng Vùn Can, Bẩch Thấi Bûúãi,
Nguỵn Sún Hâ, Trõnh Vùn Bư... vúái nhûäng tû tûúãng
kinh doanh cố thïí gêy ngẩc nhiïn cho àïën têån bêy giúâ.
Nhòn “Têy” sệ thêëy “Àưng”, soi “cưí” mâ ngêỵm túái
“kim”, àố lâ àiïìu mâ chng tưi, nhûäng ngûúâi thûåc hiïån
bưå sấch, mong mën àûúåc chia sễ. Bưå sấch nây cng
lâ mưåt cêu chuån, mưåt phấc thẫo cho bûác tranh toân

cẫnh sinh àưång vâ àêìy mâu sùỉc vïì doanh nhên thïë
giúái - nhûäng doanh nhên lâm thay àưíi thïë giúái, vâ vïì
mưåt thïë hïå doanh nhên tiïìn bưëi ca Viïåt Nam cấch
àêy gêìn mưåt trùm nùm lõch sûã - mưåt thïë hïå doanh
nhên mâ àïën ngây nay chng ta vêỵn cố thïí tûå hâo. Tûâ
àố, nhûäng nưỵ lûåc nây sệ gốp phêìn hònh thânh vùn hốa
doanh nhên Viïåt, mưåt bưå phêån quan trổng trong vùn
hốa Viïåt Nam.
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
1514
TOYOTA
LÚÂI NỐI ÀÊÌU
Khưng hiïíu sao tưi rêët nhúá vâ thđch th vúái mưåt
chi tiïët trong bưå phim Trúã vïì tûúng lai do àẩo diïỵn
Robert Zemeckiz (M) thûåc hiïån nùm 1985, trong
àố cố àoẩn nhên vêåt chđnh tûâ nhûäng nùm 80 ca
thïë k XX rúi vâo nhûäng nùm àêìu sau thïë chiïën I,
khi nïìn kinh tïë Nhêåt Bẫn àûúåc vđ nhû mưåt con sưë
khưng to tûúáng so vúái nïìn kinh tïë thïë giúái. Nhên
vêåt chđnh ca cêu chuån àậ khiïën nhûäng ngûúâi
thúâi àố ngẩc nhiïn khi nối àïën Nhêåt Bẫn nhû mưåt
àêët nûúác cố nïìn cưng nghiïåp tiïn tiïën, cố cẫ ư-tư
vâ àưì àiïån tûã “sânh àiïåu”. Tin lâm sao àûúåc chûá!
Thay àưíi bưå mùåt mưåt àêët nûúác tûâ quấ khûá àïën hiïån
tẩi àậ lâ khố, thay àưíi tûâ quấ khûá àïën... tûúng lai
quẫ thêåt lâ phi thûúâng. Thïm nûäa, trong quấ khûá,
Nhêåt Bẫn lâ mưåt àêët nûúác cố túái ba thïë k tûå cư
lêåp mònh vúái phûúng Têy, àêët nûúác bõ coi lâ nghêo
nân, lẩc hêåu, àêët hểp, ngûúâi àưng vâ gêìn nhû
khưng cố mưåt trûä lûúång tâi ngun àấng kïí nâo.

Vêåy thò nhûäng thânh quẫ kinh tïë lêỵy lûâng nhû
ngây nay àûúåc bùỉt àêìu tûâ àêu, dûåa trïn nïìn tẫng
cú súã nâo? Bùỉt àêìu tûâ àêu mưåt Nhêåt Bẫn kiïn
cûúâng vûún lïn tûâ àối nghêo, tûâ nhûäng khng
Chng tưi xin àûúåc gûãi lúâi tri ên trên trổng nhêët àïën
nhûäng àưìng nghiïåp àậ hưỵ trúå tinh thêìn cho chng tưi,
àïën cấc cấ nhên vâ àún võ àậ sùén lông hưỵ trúå thưng
tin, tû liïåu trong quấ trònh nghiïn cûáu. Àùåc biïåt, chng
tưi mën gûãi lúâi cấm ún chên thânh àïën cấc têåp àoân
hâng àêìu thïë giúái do cấc doanh nhên huìn thoẩi
sấng lêåp, cấm ún gia tưåc hổ Lûúng, gia tưåc hổ Bẩch,...
- hêåu dụå ca c Lûúng Vùn Can, c Bẩch Thấi Bûúãi...
àậ nhiïåt têm gip àúä chng tưi trong sët quấ trònh
“ài tòm Àẩo Kinh doanh ca Viïåt Nam vâ Thïë giúái”.
Viïåc triïín khai dûå ấn nây tûâ khêu nghiïn cûáu àïën
thïí hiïån thânh sấch trong mưåt thúâi gian khưng dâi,
cng nhûäng khố khùn trong quấ trònh ài tòm tû liïåu
lõch sûã vïì cấc nhên vêåt, chùỉc hùèn bưå sấch sệ khố trấnh
khỗi nhûäng sai sốt nhêët àõnh. Do vêåy, chng tưi rêët
mong nhêån àûúåc sûå thưng cẫm cng nhû nhûäng gốp
chia sễ ca bẩn àổc gêìn xa vïì bưå sấch àïí lêìn tấi
bẫn tiïëp theo àûúåc hoân thiïån hún.
Chng tưi, PACE vâ Nhâ xët bẫn Trễ, xin trên trổng
giúái thiïåu cng bẩn àổc bưå sấch àêìy têm huët nây.
Vâ chng tưi cng tin rùçng, qua bưå sấch nây, bẩn àổc
sệ cố thïm kiïën giẫi vïì “àẩo kinh doanh”, àïí tûâ àố, tûå
mònh àûa ra mưåt àõnh nghơa cho nghïì kinh doanh vâ
tûå mònh khùèng àõnh rùçng, kinh doanh lâ kiïëm tiïìn hay
phng sûå xậ hưåi!
Thay mùåt Nhốm tấc giẫ ca bưå sấch

Giẫn Tû Trung - Ngûúâi Sấng lêåp PACE
Sâi Gôn, Xn Àinh Húåi, 2007
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
1716
TOYOTA
hoẫng trêìm trổng vïì kinh tïë mâ giúâ àêy cố cấn cên
thûúng mẩi dû thûâa vâ dûå trûä ngoẩi tïå àûáng hâng
àêìu thïë giúái, cố ngìn vưën àêìu tû ra nûúác ngoâi
rêët lúán, cố nhiïìu têåp àoân tâi chđnh, ngên hâng
hng mẩnh? (ÚÃ Viïåt Nam hiïån nay, Nhêåt Bẫn
àang àûáng thûá ba trong danh sấch cấc nhâ àêìu tû
nûúác ngoâi.) Bâi hổc kinh tïë ca Nhêåt Bẫn àûúåc
nhiïìu chun gia cấc nûúác trïn thïë giúái nghiïn
cûáu. Riïng chng tưi, khi thûåc hiïån cën sấch nây,
chng tưi nghơ àïën mưåt bâi hổc sêu xa hún: bâi
hổc vïì CON NGÛÚÂI, vïì hoâi bậo vâ lông khất khao
mën vûún lïn àïí thûåc hiïån nhûäng àiïìu mâ hổ
hùçng say mï, êëp .
Thúâi nâo, úã àêu cng cố nhûäng con ngûúâi bònh
thûúâng mang trong mònh niïìm àam mï khoa hổc,
xët phất tûâ mong mën àûúåc lâm mưåt àiïìu tưët
àểp cho ngûúâi thên, cho qụ hûúng mònh. ÚÃ Viïåt
Nam chng ta cng vêåy. Côn nhúá nhûäng sấng kiïën
tuåt vúâi trong chiïën tranh nhû bïëp Hoâng Cêìm
àậ gip bưå àưåi ta àûúåc cúm no, canh ngổt mâ
khưng bõ mấy bay phất hiïån. Côn nhúá thúâi bao
cêëp, viïn than tưí ong ca ưng Nguỵn Àùng Cûúâng
àậ gip cho bao gia àònh tiïët kiïåm àûúåc ci lûãa, àúä
khố khùn àûúåc phêìn nâo trong cåc sưëng. Gêìn
àêy, bấo chđ chng ta hay nhùỉc àïën mưåt hiïån

tûúång “ngûúâi nưng dên lâm khoa hổc”, nhûäng “Hai
La” thûá thiïåt khưng àûúåc trang bõ cấc kiïën thûác
un thêm, cao siïu nhûng àậ mây mô nghiïn cûáu
vâ phất minh ra nhûäng cưng c thûåc tiïỵn phc v
cho cåc sưëng vưën rêët vêët vẫ ca bâ con nưng
dên. Àố lâ Àâo Kim Tûúâng úã thưn Phûúác Thổ, xậ
M Hôa, huån Ph M, tónh Bònh Àõnh vúái chiïëc
cưëi xất vỗ àêåu phưång; àố lâ anh Trêìn Qëc Hẫi, êëp
2, xậ Sëi Giêy, huån Tên Chêu, tónh Têy Ninh
vúái chiïëc mấy bay trûåc thùng tûå tẩo dng àïí tûúái
phên trïn rång... vâ côn rêët nhiïìu sấng kiïën khấc
khưng àûúåc àâi bấo àûa tin nhûng àậ, àang vâ sệ
êm thêìm cưëng hiïën cho àúâi.
Cêu chuån cåc àúâi ca ngûúâi àûáng àêìu cưng
ty Toyoda Automatic Loom Works, cha àễ têåp
àoân Toyota, phẫi chùng cng bùỉt àêìu tûâ ûúác
mën giẫn dõ vêåy thưi? Toyoda Sakichi mën cẫi
tẩo chiïëc mấy dïåt àïí nhûäng ngûúâi mể xûá hoa anh
àâo àúä lam l hún, mën sẫn xët hâng loẩt
nhûäng chiïëc mấy dïåt thưng minh mang nhận hiïåu
Nhêåt Bẫn àïí àêët nûúác mònh cố cú hưåi sấnh vai
cng thïë giúái. Mưåt ûúác mú, mưåt niïìm tin, mưåt nghõ
lûåc lâm viïåc, mưåt chđ hổc têåp kiïn cûúâng, mưåt àêìu
ốc chiïën lûúåc chiïën thåt sùỉc sẫo... – têët cẫ nhûäng
àiïìu nây àậ khiïën cho tïn tíi mưåt con ngûúâi trúã
nïn bêët tûã.
Sinh nùm 1867 trong mưåt gia àònh thúå th cưng
nghêo, bưë lâm nghïì thúå mưåc, mể chun dïåt vẫi,
bẫn thên ưng khưng àûúåc hổc cao, nhûng cố ai
ngúâ rùçng Sakichi àậ lâm rẩng danh dông hổ bùçng

cưng ty Toyoda Automatic Loom Works vúái dêy
chuìn sẫn xët hâng nghòn chiïëc mấy dïåt tûå
àưång vâ chiïëm lơnh hoân toân thõ trûúâng mấy dïåt
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
1918
TOYOTA
trong nûúác, àưìng thúâi tûâng bûúác cng cưë võ thïë
ca mònh úã nûúác ngoâi!
Thấng 5.1930, Sakichi nùçm xëng, nhûng sûå
nghiïåp ca ưng khưng dûâng lẩi, nhûäng tûúãng tấo
bẩo ca ưng, nhûäng ûúác mú k lẩ ca ưng vêỵn
àûúåc thûåc hiïån. Sûå ra àúâi ca cưng ty Toyota Mo-
tor do ngûúâi con trai ưng lâ Toyoda Kichiiro sấng
lêåp vâ àiïìu hânh, vûäng vâng vûúåt qua nhûäng
thùng trêìm gian khố àïí tiïën túái thânh cưng lâ
ngun nhên khiïën tïn tíi ca ưng sau bao nhiïu
nùm vêỵn côn lûu lẩi núi nây, dêỵu con ngûúâi àố àậ
trúã vïì vúái cất bi. Nhûäng ngûúâi nhû Sakichi quẫ lâ
àậ àïí lẩi mưåt dêëu êën ca mònh trïn thïë giúái, àïí cấi
tïn ca ưng mậi trúã thânh huìn thoẩi khưng chó
àưëi vúái têët cẫ ngûúâi dên ca àêët nûúác mùåt trúâi mổc
mâ côn àưëi vúái hâng triïåu triïåu ngûúâi trïn trấi àêët
nây.
Nùm 1936, cưng ty Toyota àậ cưng bưë chiïëc xe
ư-tư àêìu tiïn, múã àûúâng cho k ngun huy hoâng
ca têåp àoân Toyota – “ngûúâi khưíng lưì chêu Ấ”
trïn thõ trûúâng sẫn xët ư-tư nhû mưåt sưë tẩp chđ
kinh tïë M àậ gổi – sau nây.
Nùm 2005, vúái doanh thu gêìn 180 tó àưla,
Toyota lâ têåp àoân duy nhêët ca Nhêåt Bẫn vâ

cng lâ duy nhêët ca chêu Ấ nùçm trong danh sấch
Top Ten ca nhûäng têåp àoân cố qui mư lúán nhêët.
Sûå hiïåu quẫ trong kinh doanh ca Toyota àûúåc thïí
hiïån rộ nhêët úã con sưë lúåi nhån khưíng lưì lïn túái 11
tó àưla trong nùm 2005.
Toyota àûa tiïỵn nùm 2006 bùçng ngưi võ ấ qn
trïn thõ trûúâng xe húi úã M nối riïng vâ thïë giúái nối
chung. Nùm 2007, hậng nây àậ vẩch ra kïë hoẩch
tiïën lïn giânh võ trđ dêỵn àêìu vúái lûúång ư-tư bấn ra
ûúác tđnh khoẫng 9 triïåu 420 ngân chiïëc, bỗ qua
General Motors (M) mưåt cấch dïỵ dâng.
Nhûng thânh cưng ca Toyota khưng chó thïí
hiïån bùçng nhûäng con sưë mâ côn thïí hiïån úã mưåt tâi
sẫn trđ tụå cố nghơa lúán lao hún nhiïìu: Àố lâ mưåt
hïå thưëng nhûäng phûúng phấp tưí chûác vâ quẫn l
sẫn xët àûúåc mang tïn hiïåu Toyota (Toyota Pro-
duction System) do Sakichi àùåt nïìn mống vâ ngûúâi
con trai ca ưng, Toyoda Kiichiro, tiïëp bûúác cha àïí
hoân thiïån hún, cëi cng lâ nhûäng con ngûúâi tâi
hoa nhû Toyoda Eiji, Toyoda Shoichiro, Ohno
Taiichi, Shingo Shigeo... àậ c thïí hốa hïå thưëng
nây, nêng nố lïn thânh mưåt nghïå thåt, mưåt triïët
l, thêåm chđ lâ mưåt “àẩo” cho nhûäng doanh nghiïåp
non trễ hổc têåp vâ ấp dng. “Khưng ngûâng suy
nghơ, sấng tẩo, hổc têåp vâ tûå hoân thiïån” – àố lâ
cấi thêìn ca “àẩo Toyota” mâ anh châng thúå mưåc
tâi hoa àậ têm niïåm ngay tûâ thã côn “vêåt lưån” vúái
nhûäng chiïëc mấy dïåt bùçng gưỵ. Vúái nhûäng phûúng
phấp tưí chûác, quẫn l sẫn xët àậ vâ àang àûúåc
rêët nhiïìu nhâ nghiïn cûáu quan têm (vïì sau àûúåc

hïå thưëng hốa kïët húåp vúái nhûäng phûúng phấp
khấc nûäa tẩo thânh hïå thưëng Lean Production vâ
cố hùèn viïån nghiïn cûáu vïì hïå thưëng nây), Toyoda
àậ àem lẩi cho àêët nûúác mònh mưåt bấu vêåt mâ
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
2120
TOYOTA
bêët cûá ngûúâi dên Nhêåt Bẫn nâo cng cố thïí tûå hâo.
Tûâ chiïëc mấy dïåt tay àïën chiïëc mấy dïåt tûå àưång,
tûâ chiïëc mấy dïåt tûå àưång àïën chiïëc ư-tư àúâi múái
bêy giúâ – chùång àûúâng êëy khưng phẫi chó ca riïng
Toyoda Sakichi, mùåc d, cố thïí nối, ưng àậ dng
cẫm àùåt bûúác chên àêìu tiïn trïn con àûúâng gai
gốc êëy. Chùång àûúâng gian khố àố cố dêëu chên ca
biïët bao cưång sûå, tûâ nhûäng ngûúâi thúå, nhâ phất
minh, chun gia tâi chđnh, k sû cho àïën cấc
chun gia quẫn l kinh tïë... Nhûng ta cố thïí nối
ngùỉn gổn rùçng, chùång àûúâng nây àûúåc bùỉt àêìu tûâ
mưåt ûúác mú. Mưåt ûúác mú àểp àệ vâ cao cẫ: cưëng
hiïën hïët mònh cho àêët nûúác, cho nhên loẩi.
Nhêåt Bẫn lâ mưåt dên tưåc phûúng Àưng hïët sûác
lậng mẩn vúái truìn thuët vïì châng Izanaghi vâ
nâng Izanami bùỉc Thiïn Cêìu Kiïìu xëng hẩ giúái
ûúm mêìm cåc sưëng. Toyoda Sakichi cng mang
trong mònh bẫn tđnh lậng mẩn êëy, nhûng kïët húåp
vúái cấi nhòn thûåc tïë ca mưåt nhâ phất minh tâi
nùng, vâ ưng àậ lâm nïn nhiïìu àiïìu k diïåu khưng
ngúâ.
Nhòn lẩi cåc àúâi ca Sakichi, sûå nghiïåp ca
Sakichi, chng ta khưng chó mën tòm hiïíu vïì ưng

vâ nhûäng bâi hổc trong kinh doanh mâ ưng àậ
cng hêåu dụå ca mònh trong têåp àoân Toyota àïí
lẩi. Chng ta côn mën tin vâo khẫ nùng sấng tẩo
vư hẩn ca con ngûúâi, nhûäng con ngûúâi thêåt bònh
thûúâng chûá khưng phẫi nhên vêåt truìn thuët, àậ
biïën nhûäng ûúác mú vơ àẩi thânh hiïån thûåc.
ÚÃ àêu àố, ûúác mú ca ai àố àang àûúåc êëp .
Hậy thưíi bng nố lïn thânh mưåt hoâi bậo lúán vâ
khưng àïí nố li tân trong vư vổng. Hậy bùỉt àêìu
con àûúâng ca mònh àïí àïën vúái “miïìn xa xưi tuåt
vúâi”
(*)
! Hậy àùåt dêëu chên mònh trïn con àûúâng
chûa cố dêëu chên qua!
Àố lâ thưng àiïåp mâ cën sấch nây mën gûãi túái
bẩn àổc.
___________________
* Tïn mưåt bâi hất ca Nga, chó “miïìn ni dûúäng nhûäng ûúác mú”
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
2322
TOYOTA
hêìn I.
L
ÂM
S
ƯËNG
D
ÊÅY
N
GÂNH

D
ÏÅT
M
AY
N
HÊÅT
B
ẪN
Tûâ mưåt châng thúå mưåc trong mưåt lâng nghêo lam
l, vúái niïìm mú ûúác gip cho cưng viïåc dïåt may
ca nhûäng ngûúâi mể Nhêåt Bẫn khưng phẫi quấ
vêët vẫ, Toyoda Sakichi mây mô chïë tẩo ra nhûäng
chiïëc mấy dïåt vâ khưng ngûâng hoân thiïån chng.
Cưng viïåc lùång lệ êëy àậ gốp phêìn quan trổng
vâo viïåc vûåc dêåy ngânh dïåt may truìn thưëng
ca àêët nûúác Ph Tang, dêìn bõ lêën lûúát trûúác
lân sống vẫi vốc giấ rễ ca chêu Êu nhûäng nùm
cëi thïë k XIX.
P
THAY ệI CệNG THC CUA KHAT VONG
2524
TOYOTA
B
ặT
C
HC
M
A
L
AM

T
ệậT
H
N
M
I
L
A

IẽèU

ANG
Q
UY
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
2726
TOYOTA
Kosai, 1927.
Tiïỵn chên mổi ngûúâi vïì sau bûäa tiïåc, Kichiiro
thêëy cha cố vễ húi trêìm ngêm, khấc vúái vễ phêën
khúãi trûúác àố vâi giúâ. Hưm nay lâ mưåt ngây quan
trổng àưëi vúái cha anh, Toyoda Sakichi, vúái gia àònh
anh, vúái cẫ gia tưåc Toyoda nây. Vúái 119 phất minh
àống gốp cho nïìn cưng nghiïåp dïåt Nhêåt Bẫn, cha
anh àûúåc vinh dûå gùåp mùåt vâ chuån trô cng
Thiïn hoâng. Vưën lâ ngûúâi đt nối, àưi khi bõ mổi
ngûúâi coi lâ lêåp dõ, ưng cng khưng kïí nhiïìu vïì
nhûäng lúâi khen ngúåi ca Thiïn hoâng, khưng nối
àïën phêìn thûúãng mâ Ngûúâi trao tùång cho cåc àúâi
nưỵ lûåc cẫi tiïën nhûäng chiïëc mấy dïåt ca ưng – phêìn

thûúãng cao qu nhêët: hn chûúng Vò sûå nghiïåp
phc v Nhêåt triïìu. Kiichiro biïët, cha mònh rêët vui.
Ưng ëng nhiïìu hún thûúâng ngây vâ khưng vưåi
vâng rúâi bân ùn àïí trúã vïì “thấp ngâ khoa hổc” ca
mònh nhû mổi hưm.
- Cha húi mïåt, thûa cha?
- Khưng, cha àang nghơ àïën bâ nưåi con. Chđnh
bâ ca con lâ ngûúâi khiïën ta mú ûúác àïën chiïëc mấy
dïåt tûå àưång. Vâ trong nhûäng pht giêy nhû thïë
nây, ta nhúá àïën bâ nưåi con vư cng!
Kiichiro trên trổng nhûäng giêy pht hiïëm hoi mâ
ngûúâi cha thưí lưå nưỵi lông mònh vúái anh. Trong gia
àònh, hai cha con anh hiïëm khi ngưìi cng nhau
trong cùn nhâ êëm cng ca hổ, câng khưng mêëy
khi trô chuån têm sûå hay giậi bây lông mònh. Anh
thûúâng gùåp cha tẩi xûúãng, bïn nhûäng ngưín ngang
mấy mốc vâ tiïëng mấy ưìn âo cưång vúái mi dêìu múä
ba vêy xung quanh. Song, bao giúâ Kiichiro cng
cẫm thêëy gêìn gi ngûúâi cha tâi nùng ca mònh.
Anh bùỉt nhõp àûúåc cẫ nhûäng nghơ nhỗ nhêët trong
cưng viïåc ca cha vâ hiïíu ưng qua nhûäng bâi hổc
nho nhỗ trong mưỵi hânh àưång chûá khưng phẫi
bùçng lúâi nối... Anh móm cûúâi nhúá àïën cấi hưìi côn
chûa vâo àẩi hổc. Lc àố, anh ài vúái cha ra xûúãng.
Thêëy mêëy chiïëc àinh ưëc rúi ngoâi àûúâng, anh
nghõch ngúåm lêëy chên hêët ài thò cha ngùn lẩi. Ưng
dûâng lẩi, nhùåt nhûäng con ưëc lïn, cêín thêån gối vâo
túâ giêëy, cêët vâo ti ấo. Khưng àïí cêåu con trai kõp
ngẩc nhiïn, ưng nối: “Con nghơ lâ nhûäng cấi nây
vûát ài àûúåc sao? Con nghơ lâ xûúãng nhâ mònh cố

nhiïìu quấ chûá gò? Cấi àinh ưëc nây, nố cng nhû
con ngûúâi chng ta vêåy, sinh ra khưng phẫi àïí vûát
vâo sổt rấc, cấi gò cng cố chưỵ ca nố àêëy, con trai
ẩ”. Bâi hổc thêëm thđa àïën nưỵi cûá mưỵi lêìn àõnh vûát
mưåt chi tiïët mấy hỗng, anh lẩi nhúá àïën lúâi cha, lẩi
cưë hònh dung xem cố côn dng nố vâo viïåc gò àûúåc
nûäa khưng.
Sakichi lẩi nối tiïëp, cùỉt ngang dông hưìi tûúãng
ca con trai:
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
2928
TOYOTA
- Con côn nhúá nhiïìu lêìn cha nhùỉc con ch àïën
ngânh cưng nghiïåp ư-tư chûá?
- Vêng, thûa cha. Con vêỵn theo dội vâ cha biïët
àêëy, trong trûúâng, con àậ àûúåc hổc nhiïìu vïì chïë
tẩo mấy... Nhûng...
- Nhûng con chûa bao giúâ nghơ àïën viïåc cưng ty
ca chng ta sệ bùỉt tay thêåt sûå nghiïn cûáu vïì ư-
tư àïí sau nây phất triïín theo hûúáng àố?
- Con cố nghơ túái. – Kiichiro thùèng thùỉn nối. –
Nhûng khưng chùỉc chng ta àậ lâm àûúåc. Tònh
hònh bấn mấy dïåt hiïån nay ca chng ta àang cố
chiïìu hûúáng tưët.
- Àng, nhûng con phẫi hiïíu rùçng, cha ln nối
vúái con, cưng nghiïåp ư-tư múái lâ ngânh cưng
nghiïåp ca tûúng lai. – Cha anh ngùỉt lúâi – Nhûäng
chiïëc mấy dïåt ca chng ta àậ sùỉp trúã thânh quấ
khûá rưìi. Cng nhû cha con mònh àêy. Cha àậ sùỉp
thânh quấ khûá, vâ tûúng lai chđnh lâ con!

Kiichiro xc àưång. Thò ra cha vêỵn nung nêëu
tûúãng thêm nhêåp vâo ngânh sẫn xët ư-tư tûâ rêët
nhiïìu nùm nay, sau nhûäng chuën ài tham quan
úã M vâ chêu Êu. Thấng 3 nùm 1918, khi àẩo låt
trúå cêëp xe qn àưåi àûúåc ban hânh, cấc têåp àoân,
cưng ty lúán ca Nhêåt vúái ngìn vưën àêìy à bùỉt
àêìu nghiïm tc cên nhùỉc viïåc gia nhêåp ngânh
cưng nghiïåp ư-tư. Vâo thúâi àiïím àố, Kiichiro
Toyoda côn àang theo hổc chun ngânh cưng
trònh cú khđ tẩi Àẩi hổc Hoâng gia Tokyo, mùåc d
hêìu hïët cấc khốa hổc phưí biïën nhêët tẩi trûúâng àẩi
hổc nây chó têåp trung vâo chun ngânh chïë tẩo
tâu thuìn. Thïë hïå sinh viïn cng lûáa tíi vúái
Kiichiro àậ bùỉt àêìu hûáng th vúái nhûäng àưång cú
àưët trong. Cha anh àậ khuën khđch anh rêët nhiïìu
trong viïåc nây, ln ln nhùỉc nhúã anh phẫi ch
trổng àïën àưång lûåc hổc, chïë tẩo mấy, mùåc d mc
tiïu lc àố ca anh lâ hổc xong sệ vïì cưng ty Bưng
vẫi súåi lâm viïåc, vâ cha anh chûa nối gò àïën viïåc
cố thïí cưng ty sệ lêën sên sang ngânh cú khđ ư-tư.
tûúãng êëy ưng chó àïì cêåp àïën trong vâi cåc hổp
giûäa cấc cưí àưng sau khi anh àậ ra trûúâng, àng
hún lâ giûäa mưåt sưë thânh viïn ca àẩi gia àònh
Toyoda. Mổi ngûúâi nghe vâ im lùång, chûa mưåt ai
nối lïn kiïën ca mònh. Nhûng Kiichiro biïët, chûa
ai, kïí cẫ anh, kïí cẫ ch Nishikawa Akiji, chiïën hûäu
lêu nùm ca cha anh, ngûúâi àậ sất cấnh cng ưng
trong nhûäng lêìn tham quan úã M vâ chêu Êu,
hònh dung àûúåc tûúng lai ca cưng ty Bưng vẫi súåi
Toyoda nây lẩi cố thïí dđnh dấng àïën mưåt ngânh

cưng nghiïåp múái mễ nhû vêåy. Nùm ngoấi, cha anh
cho xêy mưåt nhâ mấy sẫn xët mấy dïåt tûå àưång
múái úã Kariya vúái tưíng sưë vưën àêìu tû lâ 1 triïåu n
(460 ngân àưla) vâ àậ sẫn xët àûúåc 1203 mấy
dïåt tûå àưång ngay trong nùm nay. Vúái khưëi lûúång
cưng viïåc khưíng lưì vâ khêín trûúng nhû thïë,
Kiichiro khưng thïí ngúâ rùçng, cha anh vêỵn quan
têm vâ day dûát vúái viïåc bùỉt àêìu mưåt thûã thấch
múái, khố khùn mẩo hiïím hún cẫ xûa kia khi ưng
quët têm gùỉn àúâi mònh vúái nhûäng chiïëc mấy dïåt.
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
3130
TOYOTA
àûúåc nhûäng chiïëc mấy dïåt thưng minh, tûå dûâng lẩi
chúâ sûãa lưỵi, tûå àưång thay sët chó, thay con thoi,
àưìng thúâi lẩi àiïìu khiïín dïỵ dâng àïën nưỵi mưåt cư
thúå dïåt bế nhỗ cng cố thïí chó huy cẫ dân mấy dïåt
hâng chc, thêåm chđ sau nây sệ lâ hâng trùm chiïëc
mấy. Nhûäng chiïëc mấy nây khưng côn xa cấch,
lẩnh lng nûäa, chng dûúâng nhû àậ nhû àưìng
lông vúái con ngûúâi, quët khưng àïí xẫy ra mưåt lưỵi
nhỗ nâo trïn mùåt vẫi. Nhûäng chiïëc mấy c lêåp tûác
khưng àûúåc bây bấn nûäa. Dân mấy múái àûúåc àûa
vâo sẫn xët hâng loẩt vâ cưng ty nhêån àûúåc àún
àùåt hâng túái têëp. Thấng 2.1927, tẩi Kariya, cha
anh àậ cho tưí chûác bíi triïín lậm mấy dïåt àïí
ngûúâi xem àûúåc têån mùỉt nhòn thêëy viïåc sẫn xët
nhûäng chiïëc mấy dïåt thưng minh àậ sûã dng àïën
dêy chuìn cưng nghïå chđnh xấc nhû thïë nâo vâ
hổ àûúåc tham quan xûúãng dïåt gêìn 520 chiïëc mấy

múái ca nhâ Toyoda hoẩt àưång hïët cưng sët vúái
20 cưng nhên àiïìu khiïín. Dân mấy hoân toân tûå
àưång, cố thïí tûå lâm viïåc cẫ àïm mâ khưng cêìn
ngûúâi coi sốc. Àêy lâ kïët quẫ ca phûúng phấp
Kaizen, lâ phûúng phấp gêìn nhû ch àẩo trong
cưng viïåc ca cha con anh vâ nghơa lâ liïn tc,
khưng bao giúâ ngûâng viïåc hoân thiïån têët cẫ cấc
sẫn phêím ca mònh. Anh tin chùỉc rùçng lc nâo
cng cố thïí tòm ra àûúåc nhûäng cấi tưët hún nûäa àïí
thay thïë nhûäng gò mònh àậ cố. Sau nây, nhêët àõnh
anh sệ têåp húåp nhûäng àiïìu nây thânh mưåt quy
tùỉc hoẩt àưång ca cưng ty vâ nïëu cêìn phẫi chùng
Sakichi lẩi tiïëp tc mẩch suy nghơ ca mònh:
“Mưåt chiïëc xe àûúåc tẩo nïn tûâ sùỉt, thếp, cao su,
kđnh, vẫi... Têët cẫ nhûäng vêåt liïåu nây chng ta àïìu
cố cẫ. Nhûng nhûäng chiïëc xe chẩy trïn àûúâng phưë
Nhêåt hiïån giúâ lẩi toân lâ xe M. Cha khưng hiïíu
con nghơ sao, nhûng vúái cha, cha cố quìn nghơ
àïën lông tûå hâo dên tưåc. Con nhòn mâ xem, trïn
àûúâng phưë chng ta phẫi cố nhûäng chiïëc xe Nhêåt
Bẫn do ngûúâi Nhêåt sấng tẩo thay vò nhûäng chiïëc
Ford lấng bống ca M nhû bêy giúâ. Phẫi bùỉt àêìu
thưi, con trai ẩ. Hậy bùỉt àêìu bùçng viïåc nghiïm tc
nghiïn cûáu nhûäng àưång cú do ngûúâi M tẩo ra. Bùỉt
chûúác hổ khưng phẫi lâ àiïìu àấng xêëu hưí àêu. Bùỉt
chûúác mâ lâm tưët hún múái lâ àiïìu àấng qu àêëy.
Chng ta sệ lâm ra nhûäng chiïëc xe dânh cho ngûúâi
Nhêåt bùçng chđnh khưëi ốc vâ bân tay ca ngûúâi
Nhêåt! Cha tin con. Cha tin úã kiïën thûác ca con. D
sao con cng cố kiïën thûác nïìn toân diïån hún cha

nhiïìu...”
Kiichiro biïët cha anh àang nhùỉc àïën thânh cưng
ca hai cha con trong viïåc cẫi tẩo chiïëc mấy dïåt tûå
àưång ca mònh vâo nùm 1924. Khi êëy, cha anh àậ
tấo bẩo àïì nghõ cấc cưí àưng trong cưng ty ng hưå
kïë hoẩch nghiïn cûáu vâ cẫi tiïën cêëp tưëc mưåt sưë chi
tiïët trong mấy dïåt. Chó trong hai thấng àậ cố mûúâi
phất minh nhỗ àûúåc thûåc hiïån àưìng thúâi cố mưåt
phất minh quan trổng do chđnh anh tòm ra nhùçm
cẫi tiïën dân con thoi tûå àưång. Àêy thêåt sûå lâ niïìm
vui lúán ca cha anh vò ûúác mú ca ưng lâ sẫn xët
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
3332
TOYOTA
biïíu ngûä, khêíu hiïåu, anh cng sệ lâm. Rêët cố thïí
anh sệ cho lâm bùng-rưn thêåt to, ghi chûä gò nhó, â
àẩi loẩi nhû “Kaizen bêët tûã!” hóåc “Kaizen hay lâ
chïët” chùèng hẩn. Vúái anh, àûúåc lâm viïåc cng cha,
sất cấnh bïn cha àïí biïën ûúác mú ca cha con anh
thânh sûå thûåc àậ lâ mưåt àiïìu cố nghơa lúán lao
ca cåc àúâi nây, vâ nhûäng bâi hổc nhêån àûúåc tûâ
cha khiïën anh vui sûúáng. Vâ chó vêåy thưi. Chûa
bao giúâ anh nghơ sêu xa hún àïën chuån thûâa kïë,
chuån gia sẫn, chuån ai sệ àiïìu hânh cấc nhâ
mấy dïåt may ca Toyoda nhû mổi ngûúâi vêỵn
tûúãng, nhêët lâ sau khi cha anh liïn kïët mêåt thiïët
vúái gia àònh Kodama vâ em rïí Risaburo – ngûúâi
gêìn nhû chiïëm võ trđ con cẫ trong gia àònh. Ai cng
chï anh ưëm ëu, khưng dai sûác vâ ngêìm àoấn
rùçng cha sệ khưng giao cho anh trổng trấch gò

quan trổng, ngêìm tỗ ra thưng cẫm vúái “nưỵi àau”
ca anh bõ tûúác àoẩt mêët võ trđ quan trổng trong
nhâ. Anh chó cûúâi. Anh cng khưng hay nối, vò thïë
mâ mổi ngûúâi chûa hiïíu lông anh. Lâ con ca mưåt
ngûúâi nhû Toyoda Sakichi – àố àậ lâ mưåt mốn quâ
lúán ca cåc àúâi rưìi. Hún nûäa, nhûäng têm sûå ca
cha thò anh lẩi rêët hiïíu. Cha cêìn gò úã àûáa con trai
nây? Chùỉc chùỉn àố khưng phẫi chó lâ chuån àiïìu
hânh cưng viïåc nhû cẫ nhâ anh vêỵn àang lâm. Cha
k vổng úã anh nhûäng àiïìu lúán lao hún nhiïìu. Nghơ
àïën àêy, Kiichiro móm cûúâi mưåt mònh. Nhòn sang
cha, anh nhêån thêëy dûúâng nhû ưng vêỵn àang
chòm àùỉm vâo dông suy tûúãng xa xưi nâo àố.
Kiichiro hiïíu, cha anh àang hưìi tûúãng lẩi thã xa
xûa, cấi ngây cấch àêy hún 40 nùm khi ưng bùỉt
àêìu dêën thên vâo cåc àúâi àêìy thûã thấch nhûng
cng àêìy dng cẫm ca mưåt ngûúâi thúå, mưåt nhâ
phất minh sấng chïë khưng thûác àûúåc hïët viïåc
lâm ca mònh mâ chó quët têm mën lâm mưåt
viïåc cố đch cho ngûúâi mể thên u, cho bâ con lâng
xốm vâ giúâ àêy, cëi cng, ngûúâi thúå tâi hoa êëy àậ
àûúåc vinh danh.
THAY ÀÖÍI CÖNG THÛÁC CUÃA KHAÁT VOÅNG
3534
TOYOTA
T
AÁO
B
AÅO
V

ÚÁI
Û
ÚÁC
M
Ú
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
3736
TOYOTA
MA LÛÅC CA CHIÏËC KHUNG CÛÃI
Nhûäng nùm 80 ca thïë k XIX.
Ngưi lâng nhỗ Shizouka (bêy giúâ lâ thânh phưë
Kosai) tẩi Nhêåt Bẫn vưën ln rưån râng tiïëng khung
cûãi thoi àûa, nhûng giúâ àêy àậ khưng côn khưng
khđ sưi nưíi nhû nhiïìu nùm trûúác nûäa. Cấc cư thiïëu
nûä dûúâng nhû ụí oẫi vúái nghïì canh cûãi dïåt may
nây, chó côn cấc bâ mể vêỵn nhêỵn nẩi công lûng
bïn khung cûãi gưỵ, chưëc chưëc lẩi dûâng tay nưëi chó
àûát giûäa chûâng.
Sakichi ngưìi ngùỉm mể lâm viïåc. Anh thûúng
ngûúâi mể gùỉng gỗi dïåt nhûäng têëm vẫi àïí bấn vúái
giấ rễ nhêët, nhûng cấc thao tấc thò quấ nhiïìu vâ
cưng viïåc lâm cho bâ ln têët bêåt. Cẫ àúâi mể bïn
khung dïåt cố thïí côn vêët vẫ hún cha anh àệo àc
hâng ngây vúái gưỵ mưång, cûa bâo. Anh thêëy chđnh
cha anh cng khưng ngúâ cưng viïåc ca mể lẩi vêët
vẫ nhû vêåy. Sakichi àậ nhêån ra àiïìu nây tûâ lêu vò
anh ln cố thối quen quan sất nhûäng thanh dêåp
ca mấy dïåt, bân tay gêìy gåc ca mể thón thóỉt
àûa chiïëc thoi chẩy qua chẩy lẩi khưng ngûâng
nghó. Lông anh dêng lïn cẫm giấc lêỵn lưån: vûâa

thûúng xốt, vûâa cẫm phc, lẩi thêëy cấi cưng viïåc
nây nhû cố mưåt ma lûåc k lẩ, khiïën cûá ra àûúâng
thò thưi chûá hïỵ vïì àïën nhâ lâ anh lẩi tó mêín ngưìi
nhòn. Cha anh vêỵn bẫo: “Àân ưng con trai àûâng
qín quanh xố bïëp, ngùỉm viïåc àân bâ. Ra àûúâng
ài! Cêìm ba cêìm cûa ài! Cho xûáng lâ mưåt kacho
(*)
ca gia àònh.” Sakichi hiïíu nưỵi lông cha. Lâ con cẫ,
anh phẫi nưëi nghiïåp cha. Mưåt “kacho” ca gia
àònh! Hùèn cấi tûâ nây vêỵn àûúåc cha anh nhùỉc àïën
ln, tûâ khi anh côn bế nïn nố nhû àûúåc khùỉc
chẩm trong àêìu Sakichi, nố vang lïn nhû mưåt lúâi
hõch kïu gổi chđ trai. Cha vêỵn khen anh khếo tay.
Nhûäng cưng viïåc bâo, cûa, àc àệo... àưëi vúái anh
khưng hùèn lâ khưng hûáng th. Anh vêỵn gip cha
mưåt cấch say mï. Nghïì mưåc àem àïën cho anh sûå
khếo lếo vâ tđnh kiïn nhêỵn. Nhûng hònh nhû, àïí
gùỉn bố cẫ àúâi vúái mưåt nghïì nâo àố, sûå hûáng th
khưng thưi côn chûa à. Anh lúâ múâ nhòn thêëy
tûúng lai ca mònh khưng phẫi lâ mưåt châng thúå
mưåc tâi hoa mâ lâ... mưåt cấi gò àố chûa rộ, nhûng
nố phẫi gùỉn vúái sûå dao àưång nhõp nhâng, nhûäng
hoẩt àưång khưng ngûâng nghó theo mưåt quy låt
bêët biïën nâo àố mâ anh cố thïí àiïìu khiïín àûúåc.
Tiïëc thay, anh khưng àûúåc hổc nhiïìu àïí cố thïí gổi
tïn cấi nghïì mâ anh mú ûúác êëy. Mâ anh cng
chùèng cêìn. Anh vưën đt nối. Anh chó cẫm, cẫm bùçng
cẫ têm hưìn mònh, bùçng nhiïåt huët tíi trễ, nhêët
lâ mưỵi khi ngưìi bïn khung dïåt nhòn mể lâm viïåc.
Mêëy lêìn àïì nghõ mể cho mố tay vâo khung cûãi thò

____________
* Ngûúâi ch gia àònh (trong tiïëng Nhêåt).
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
3938
TOYOTA
bâ cûá àíi qìy qåy. Mể anh vêỵn lâ bâ mể Nhêåt
truìn thưëng, cam chõu, ln àïì cao chưìng vâ cấc
con trai, bâ khưng mën con mònh nht chđ trai
bïn chiïëc khung cûãi dïåt têìm thûúâng nây.
Mưåt hưm, àang li hi xem xết chiïëc mấy dïåt tay
c k ca mể, tranh th khi bâ àang bêån ngoâi
àưìng, Sakichi mên mï chiïëc sët nhỗ, thêìm nghơ
àïën àưi bân tay mể rưìi lẩi nhúá àïën lúâi thêìy giấo
trong lúáp hổc bíi tưëi ca mònh: “Mưỵi mưåt àiïìu gò
do trđ tụå con ngûúâi tẩo ra, àem lẩi sûå tiïën bưå cho
cåc sưëng con ngûúâi – ngûúâi ta gổi lâ phất minh.
Vđ d James Watt phất minh ra mấy húi nûúác hay
anh em nhâ Wright phất minh ra mấy bay – àố lâ
nhûäng phất minh vư cng quan trổng khiïën àúâi
sưëng ca loâi ngûúâi tiïën lïn mưåt bûúác...”. Lúâi thêìy
giấo lâm lốe lïn trong àêìu châng trai trễ mưåt tia
sấng soi rộ nhûäng nghơ anh vêỵn côn lúâ múâ vïì
nghïì nghiïåp ca mònh: Phẫi rưìi, mònh cố thïí lâm
mưåt àiïìu gò àố cho cåc sưëng mể mònh àûúåc dïỵ
chõu hún, cho cåc sưëng ca cấc bâ mể trong ngưi
lâng nây àûúåc nhể nhâng hún! Àố lâ chiïëc mấy dïåt.
Mònh phẫi nghơ ra cấi gò àố àïí chiïëc mấy chẩy
nhanh hún vâ mể mònh khưng phẫi mỗi tay công
lûng nhû trûúác. Àố cố thïí gổi lâ phất minh àûúåc
khưng nhó?

Sakichi móm cûúâi nhúá àïën cåc tranh lån giûäa
anh bẩn cng lúáp Ichiro tưëi qua vïì chuån phất
minh vâ bẫn quìn. Anh trốt båt miïång nối àïën
mú ûúác ca mònh: mònh cố trđ ốc, cố tay nghïì
khếo, lệ nâo khưng thïí nghơ ra mưåt cấi gò múái mễ
àống gốp cho cåc sưëng, đt nhêët lâ cåc sưëng
nghêo khố ca ngûúâi dên lâng mònh? Ichiro àậ
cûúâi anh khi anh nối àïën chiïëc mấy dïåt:
- Túá tûúãng cêåu nghơ àïën cấi gò cao siïu! Dïåt vúái
cûãi lâ chuån àân bâ con gấi. Kïí cẫ lâ cêåu nghơ ra
cấi gò lâm khung dïåt êëy nố to ra hay nhỗ ài thò
cng khưng àûúåc cêëp bùçng phất minh hay dđnh
dấng gò àïën cấi låt... låt gò nhó... â Låt Bẫn
quìn mâ thêìy nối àïën àêu. Đt ra, mưåt phất minh
cng phẫi mang têìm thïë giúái mưåt cht nhû lêëy sûác
lûãa tûâ mùåt trúâi vâ giấ lẩnh ca mùåt trùng phc v
con ngûúâi chùèng hẩn! Hâ hâ, thïë mâ cêåu lẩi nghơ
àïën cấi mấy dïåt vẫi gưỵ nhâ cêåu!
- Nhûng nïëu mònh nghơ ra mưåt bưå phêån nâo àố
khiïën bân tay ca mể mònh vâ cẫ ca mể cêåu nûäa
khưng quấ mỗi khi àûa qua àûa lẩi con thoi... Nố
cố thïí tûå chẩy chùèng hẩn, bùçng cấch àẩp chên...
vđ d thïë, thò àố khưng phẫi lâ mưåt tiïën bưå â? Mâ
thêìy àậ bẫo bêët k àiïìu gò lâ tiïën bưå, cẫi thiïån
cåc sưëng con ngûúâi àïìu cố thïí gổi lâ phất minh
cú mâ?
- Cêåu nối thïë thò mònh chõu rưìi. Nhûng mâ nố
vêỵn thïë nâo êëy... – Ichiro nối rưìi hinh hđch cûúâi.
Sakichi khưng quen nối nhiïìu, anh dûâng cêu
chuån úã àố, nhûng bêy giúâ, khi súâ vâo chiïëc mấy

dïåt vẫi c thên quen ca mể, anh thêëy sưi sc
quët têm. Phẫi rưìi, anh vêỵn nghe thêìy giấo nối vïì
cåc khng hoẫng kinh tïë úã Nhêåt Bẫn. Àêët nûúác
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
4140
TOYOTA
anh thúâi Thiïn hoâng Minh Trõ àậ àûúåc múã cûãa
thưng thûúng vúái cấc nûúác. Khưng hiïíu hay dúã ra
sao, nhûng rộ râng, têëm vẫi mể dïåt khưng côn giấ
trõ nhû xûa nûäa. Ngûúâi ta cố thïí mua nhûäng chiïëc
ấo vẫi cotton nhêåp cẫng tûâ Anh, trưng cng àểp
mâ giấ thânh lẩi khưng cao. Mêëy cư bế con nhâ
Yusuke àậ tun bưë vúái mể sau hưm àûúåc bâ chõ
hổ trïn Tokyo gûãi cho đt qìn ấo ngoẩi: “Àêåp mấy
dïåt ài, mể ẩ, cùåm ci mâ lâm gò trong khi vẫi ngoẩi
nố cng êëm vâ àểp, lẩi chẫ àùỉt tểo nâo!”. Thêåt
chùèng cố tđ lông tûå tưn dên tưåc gò cẫ! Nghïì vẫi thò
cố trong tay mâ lẩi phẫi ài mua ca ngûúâi. Cûá àâ
nây thò rưìi àêy mổi ngûúâi phẫi ài mua hïët tët
tìn tåt mổi thûá sao? Lâm cấi gò ra tiïìn àïí mua
têët thẫy mổi thûá nhû thïë!!!
Àêëy, cấi l ca anh nố chó giẫn dõ vêåy thưi,
nhûng nố lâ gưëc ca mổi trùn trúã trong anh mêëy
thấng trúâi nay.
Xïëp chiïëc khung cûãi àậ thåc nhû lông bân tay
vâo gốc nhâ, Sakichi bûúác ra sên, nghe ngống xem
nhâ ai côn tiïëng thoi àûa àïìu àùån vâ bân chên
anh bûúác vïì phđa àố tûå lc nâo.
Bïn nhâ hâng xốm vùèng tiïëng thoi àûa. Bâ Ichi
cng àang tranh th dïåt nưët mẫnh vẫi dïåt dúã tûâ

mêëy hưm nay mâ viïåc àưìng ấng àậ khiïën bâ gấc
lẩi. Thêëy bống Sakichi, bâ dûâng tay. Cư con gấi
Aiko nhanh nhẫu chẩy ra, cûúâi thêåt giôn: “Châo
anh Sakichi! Anh sang xem mể em dïåt vẫi ẩ? Anh
Sakichi úi, em thêëy anh cêìm ba, cêìm bâo trưng
ra dấng lùỉm, hay hún ngưìi mấy dïåt nhiïìu àêëy anh
ẩ!” Mùåt Sakichi àỗ lïn, tai vâ lûng nống rêìn rêìn.
Anh lống ngống ngưìi xëng sân. Chûâng nhû
thûúng hẩi anh, bâ mể mùỉng cư gấi rưìi niïìm núã hỗi
han xem anh cố viïåc gò, mùåc d bâ biïët tỗng, côn
viïåc gò vâo àêy nûäa, anh lâ mưåt khấn giẫ trung
thânh trong cưng viïåc canh cûãi ca cấc bâ, cấc múå
trong lâng. Mấy dïåt nhâ bâ cố cêëu tẩo húi khấc
mưåt cht so vúái mấy nhâ anh. Anh cûá im lùång ngưìi
xem bâ dïåt, àưi khi xin phếp xoay ngang, xoay dổc
chiïëc mấy, thấo sët ra ngưìi ào ào àẩc àẩc hâng
giúâ khưng chấn. Kïí cng bìn cûúâi, nhûng dûúâng
nhû cấi cưng viïåc àïìu àïìu àïën nhâm chấn nây ca
bâ cố vễ nhû hêëp dêỵn hún khi cố châng trai trễ
nây quan têm, mâ lẩi quan têm mưåt cấch bïìn bó,
khưng nối mưåt lúâi nhûng àưi mùỉt thò chùm ch
ấnh lïn niïìm thđch th vư biïn.
*
* *
Ma àưng nùm nay àïën mån. Cỗ khư àậ chêët
àêìy trong kho, thấch thûác cấi lẩnh giấ khư cùçn,
khùỉc nghiïåt ca ma àưng àang àïën vúái nhûäng
bưng tuët trùỉng àêìu ma húâ hûäng. Trúâi àậ sêåp tưëi
tûâ lêu nhûng Sakichi khưng hay biïët. Anh côn mẫi
mï bïn chiïëc mấy dïåt vẫi bùçng gưỵ ca mònh. Bẫn

vệ anh àậ vệ xong nhûng sao nhûäng thanh gưỵ vêỵn
rúâi rẩc, chûa lâm nïn hưìn mưåt chiïëc mấy dïåt àng
nghơa. Mi cỗ khư thúm thúm nhùỉc anh vïì chiïëc dẩ
dây rưỵng ca mònh. Tûâ trûa àïën giúâ, vi àêìu vâo
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
4342
TOYOTA
chiïëc mấy, anh àậ qụn “nẩp nùng lûúång” cho
chđnh mònh. Hđt sêu vâo ngûåc mi cỗ thúm, anh
thêëy sẫng khoấi vâ minh mêỵn hún. Tûâ trong têm
khẫm, anh vêỵn lâ châng nưng dên chđnh gưëc, cêìn
c vúái cưng viïåc vâ u cấi mi ngai ngấi ca cỗ,
ca bn. “Anh nưng dên, châng thúå mưåc, vâ rêët cố
thïí sệ lâ nhâ phất minh” – chó côn vâi chi tiïët nhỗ
nûäa thưi. Anh móm cûúâi, cẫm thêëy khưng cố gò lâm
mònh nẫn chđ àûúåc nûäa. Nhêët àõnh anh sệ thûåc
hiïån àûúåc àiïìu mònh mú ûúác.
Tuy phẫn àưëi cưng viïåc ẫo tûúãng mâ anh theo
àíi, song ngûúâi cha vêỵn thïí hiïån sûå quan têm
àïën con trai bùçng cấch ca mònh. Mâ cha bûåc
mònh thò cng chùèng oan. Lêu nay anh coi nhể
viïåc hổc nghïì mưåc vâ chó hâo hûáng ài sûãa mấy dïåt
cho bâ con trong xốm. Cẫ lâng cûúâi cúåt anh,
nhûng têët cẫ cấc bâ, cấc múå trong lâng àïìu úái úâi
gổi anh mưỵi khi mấy dïåt gùåp trc trùåc. Cấi chûác
kacho trong gia àònh, cha àậ coi anh khưng xûáng
àấng. Nhûng niïìm àam mï àưëi vúái nhûäng khung
cûãi, con thoi ca anh thò khưng bõ cha cùçn nhùçn
nhiïìu nûäa. Cng nhû cha, anh àûúåc thûâa hûúãng úã
gia tưåc Toyoda mưåt lông tin sêu sùỉc vâo viïåc lâm

ca mònh, khưng súå sai, ln mën tòm tôi ấp
dng nhûäng cấch lâm múái vâo cưng viïåc. Chuån
lâm mưåc cng nhû chuån àống khung cûãi dïåt,
anh tûúãng cng cố nhiïìu àiïìu giưëng nhau khiïën
cha àậ thêìm hiïíu lông anh.
Bẫn vệ nây lâ bẫn vệ thûá bao nhiïu Sakichi
khưng nhúá rộ nûäa. Vệ bùçng tay trïn giêëy – anh vệ
àậ nhiïìu. Vệ bùçng trđ tûúãng tûúång trong lc trùçn
trổc trûúác khi ài vâo giêëc ng – anh vệ cng
khưng đt. Mưỵi lêìn lâ mưåt nết múái hún, mưåt kiïíu khấc
hún. Bẫn vệ chiïëc mấy dïåt tay bùçng gưỵ ca anh
xët phất vêỵn tûâ nhûäng khung cûãi c k ca xốm
lâng, nhûng cấc chi tiïët khúáp hún vúái nhau. Trưng
khung cûãi thò to lúán, nùång nïì, nhûng tưëc àưå chẩy
sệ nhanh hún gêëp àưi vâ quan trổng lâ anh àậ
tđnh toấn sao cho hoẩt àưång cú hổc ca mấy kếo
dâi hún àïí àưi tay mể àûúåc nghó ngúi trong mưåt
thúâi gian nhêët àõnh. Nhûng anh vêỵn chûa tin vâo
cấch tđnh toấn ca mònh, chûa hoân toân tûå tin.
Chđnh vò thïë, Sakichi vư cng phêën khúãi khi nghe
tin vïì cåc triïín lậm cưng nghiïåp qëc gia lêìn ba
tưí chûác tẩi Tokyo. Cưng cåc hiïån àẩi hốa àêët nûúác
àang phất triïín mẩnh nïn nhûäng cåc hưåi chúå
nhû thïë liïn tiïëp àûúåc tưí chûác. Sakichi hẩ quët
têm lïn Tokyo tham quan mưåt chuën. Anh lïn
àûúâng vúái nhûäng suy nghơ miïn man khưng dûát
vïì chiïëc mấy dïåt cûãi ca riïng mònh.
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
4544
TOYOTA

*
* *
Tokyo, 1890.
Thânh phưë Tokyo ưìn âo song nố lẩi khưng lâm
Sakichi cẫm thêëy choấng ngúåp. Anh thđch th cẫm
nhêån àûúåc sûå chuín mònh ca nïìn cưng nghiïåp
nûúác nhâ khi nhòn thêëy nhûäng nhâ mấy mổc san
sất úã vng Tokyo-Yokohama. Tûâ nhâ trổ àïën khu
vûåc triïín lậm khấ xa, nhûng anh khưng nïì hâ,
khưng tiïëc sưë tiïìn tiïët kiïåm àïí ài lẩi, mua vế vâo
cûãa... Vâ àêy, hún 1.700 chiïëc mấy cấc loẩi phc
v cho nïìn cưng nghiïåp àậ hiïån ra trûúác mùỉt anh.
Anh nhû mï ài trong vûúng qëc ca mấy mốc,
ca mi dêìu múä. Cấi mi dêìu múä vúái anh sao mâ
thêåt lưi cën! À cấc loẩi mấy mốc phc v nhûäng
ngânh hểp ca nïìn cưng nghiïåp àang tûâng bûúác
hiïån àẩi hốa: mấy dêåp, mấy àống hưåp, dêy chuìn
thûåc phêím... Nhûng cố lệ, cấi thûá mï hóåc anh
nhêët vêỵn lâ mấy dïåt. Nhûäng chiïëc mấy ấnh thếp
sấng loấng thúâ ú khi anh chẩm tay vâo, nhûng
chđnh anh lẩi run lïn vò phêën khúãi. Khưng àïí mêët
giêy pht qu bấu nâo, anh rt thûúác ra ào àẩc,
lêëy bt chò giùỉt trong ti ấo ra phấc rêët nhanh trïn
cën sưí mâ anh vêỵn thûúâng mang theo ngûúâi.
Trong sưë nhûäng võ khấch àang chêåm bûúác ài qua
tûâng chiïëc mấy trong gian trûng bây, hùèn khưng
ai ngúâ rùçng, châng thanh niïn mẫnh khẫnh, chùm
ch nhòn nhû nët tûâng chi tiïët trïn dân mấy nây,
chó sau chûa àêìy 10 nùm nûäa sệ lâ ưng ch ca
XÊY GIÊËC MÚ LÚÁN TÛÂ

KHO CHÛÁA CỖ
“Ngây nay, ngûúâi da trùỉng thûúâng hỗi rùçng dên
tưåc Nhêåt Bẫn àậ àống gốp gò cho nïìn vùn minh
múái? Ngûúâi Trung Hoa àậ phất minh ra àõa bân,
nhûng ngûúâi Nhêåt Bẫn àậ sấng chïë àûúåc gò? Dên
tưåc Nhêåt Bẫn chó lâ nhûäng kễ bùỉt chûúác. Àêy lâ
nhûäng gò ngûúâi da trùỉng àậ nối. Vò thïë dên tưåc
Nhêåt Bẫn phẫi xem xết vêën àïì nây mưåt cấch
nghiïm tc. Àiïìu nây khưng cố nghơa lâ chng ta
phẫi àấnh nhau vúái ngûúâi da trùỉng, nhûng chng
ta phẫi cho hổ thêëy sûå thưng minh ca chng ta
vâ gưåt rûãa sẩch nưỵi xêëu hưí nây... Chng ta àậ cố
thëc Taka-Diastase vâ bấc sơ Noguchi Hideo
(*)
,
nhûng nhûäng thânh quẫ nây àậ àûúåc thûåc hiïån
dûúái sûå hûúáng dêỵn ca ngûúâi da trùỉng, vúái sûå gip
àúä ca hổ vâ dng cấc phûúng tiïån ca hổ. Tưi
nối rùçng chng ta phẫi àẩt àûúåc sûå cao cẫ bùçng
cấc khẫ nùng ca chđnh dên tưåc chng ta mâ
khưng cố sûå gip àúä ca ngûúâi ngoâi”. (Sakichi
Toyoda)
_______________
* Bấc sơ y khoa vâ nhâ vi trng hổc ngûúâi M gưëc Nhêåt, sưëng vâ lâm
viïåc tẩi Hoa K.
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
4746
TOYOTA
cưng nghiïåp Nhêåt Bẫn thêåt sûå vúái nhûäng giân mấy
mang nhận mấc Nhêåt Bẫn àêëy, bấc ẩ”.

Nối rưìi, anh ci àêìu châo ưng lậo, quay bûúác ra
cûãa. Àùçng nâo thò hưm nay cng lâ lc anh phẫi
vïì nhâ, vïì vúái nhâ kho chûáa cỗ ca anh, núi nhûäng
chiïëc mấy dïåt th cưng bùçng gưỵ, nhûäng àûáa con
tinh thêìn ca anh àang chúâ àúåi àûúåc lâm viïåc.
Anh cêìm chùåt cën sưí trong tay, tûå hiïíu, chuën
ài khưng phẫi lâ mưåt khốa hổc vïì mấy mốc nhûng
nố gip đch cho anh rêët nhiïìu vïì mùåt tinh thêìn.
Anh biïët, d côn khố khùn, d phẫi thûã nghiïåm
nhiïìu nûäa anh múái àẩt àûúåc kïët quẫ mong ûúác,
nhûng anh àậ ài àng hûúáng. Quẫ khưng sai khi
anh àậ àùåt ra ngun tùỉc lâm viïåc cho mònh: “Phẫi
thûã. Phẫi lâm. Phẫi hânh àưång trûúác khi phất biïíu
rùçng mònh khưng thïí. Khưng àûúåc súå sai. Sai àêu
sûãa àêëy...”
CHÂNG SAKICHI CỐ PHẾP LẨ
Ma hê nùm 1890 – mưåt ma hê àỗ lûãa bònh
thûúâng nhû bao ma hê khấc, nhûng àố lâ mưåt
ma hê àùåc biïåt àưëi vúái gia àònh Toyoda. Sau bao
àïm thûác trùỉng, sûãa ài sûãa lẩi tûâng bẫn vệ, sau
nhiïìu ngây vêåt lưån vúái nhûäng khc gưỵ vư hưìn,
Sakichi àậ thưíi hưìn cho chng khiïën chng trúã
thânh bưå phêån ca mưåt chiïëc mấy dïåt th cưng
mưåt chiïëc mấy dïåt tûå àưång thưng minh àêìu tiïn
ca ngûúâi Nhêåt vâ trong vông 30-40 nùm sau àố
cấc cưng ty dïåt may úã Nhêåt Bẫn chó biïët àïën mấy
dïåt tûå àưång mang tïn anh – Toyoda Sakichi.
Àậ mêëy ngây nay, ưng bẫo vïå giâ ca Hưåi chúå
kđn àấo theo dội châng thanh niïn ùn vêån xụình
xoâng nây. Hai tìn diïỵn ra triïín lậm lâ hai tìn

anh ta cùỉm rïỵ bïn cẩnh nhûäng chiïëc mấy. Hùèn lâ
cố àiïìu gò múâ ấm àêy. Thấo chi tiïët, ùn cùỉp ph
tng chùng? Hay lâ... ? Ưng rẫo bûúác àïën bïn anh
châng, khệ àêåp vâo vai lâm anh ta giêåt bùỉn mònh.
Dûúâng nhû trûúác àố, võ khấch lẩ àang chòm vâo
nhûäng suy tû lung lùỉm vâ khưng côn biïët gò àïën
xung quanh nûäa.
- Anh bẩn, anh lâm gò mâ ngây nâo cng àïën
àêy vêåy? Tưi vêỵn quan sất anh àêëy.
Châng trai lng tng, chûa biïët giẫi thđch thïë
nâo cho phẫi thò ưng bẫo vïå àậ hẩ giổng:
- Thưi, vïì ài, àûâng lín qín quanh khu nây
nûäa. Tưi khưng biïët àưång cú anh àïën àêy lâm gò,
nhûng tưi sệ bấo vúái ban tưí chûác Hưåi chúå àêëy.
Sakichi cẫm thêëy nghển ngâo núi cưí hổng. Ưng
giâ nây tûúãng mònh lâm àiïìu gò khët têët àêy.
Khưng hiïíu sao, thay vò phên bua cho ưng lậo
hiïíu, anh quay ngûúâi nhòn nhûäng chiïëc mấy vâ
cêët giổng àêìy xc àưång: “Bấc nhòn xem, triïín lậm
cưng nghiïåp qëc gia ca chng ta – ca Nhêåt
Bẫn – nhûng mấy mốc lẩi àïën tûâ Anh, tûâ Phấp.
Tưi ngùỉm nhòn chng àïí tûúãng tûúång ra mưåt nïìn
THAY ÀƯÍI CƯNG THÛÁC CA KHẤT VỔNG
4948
TOYOTA
minh nây trûúác toân dên lâng, trong àố cố nhûäng
ngûúâi vêỵn ấc miïång bẫo Sakichi nhâ bâ lâ ngúá
ngêín, lâ hoang tûúãng, lâ àân ưng mùåc vấy! “Àêy,
cêu trẫ lúâi ca con trai tưi àêy!” – Gûúng mùåt ngûúâi
mể sấng bûâng lïn. Tûâ chiïëc mấy múái, mẫnh la

nhiïìu mâu dâi dêìn ra trong tiïëng reo tấn thûúãng
ca mổi ngûúâi: “Sakichi àng lâ cố phếp lẩ! Sakichi
cố phếp lẩ!”
Àêìu nùm 1891, khi àậ cẫi tiïën àûúåc mưåt vâi chi
tiïët trong chiïëc mấy dïåt bùçng gưỵ thưng minh ca
mònh, Sakichi chđnh thûác viïët àún xin cêëp bùçng
phất minh. Vâ anh àậ cêìm nố trïn tay, têëm bùçng
lâ ngìn gưëc ca nhûäng khất khao, mú ûúác vâ
hânh àưång kiïn trò ca anh. Chùèng phẫi cấch àêy
6 nùm, lúâi thêìy giấo nối vïì låt bẫn quìn, vïì
bùçng sấng chïë, phất minh àậ àấnh thûác con ngûúâi
nhiïåt tònh cưëng hiïën cho àúâi trong anh sao! Anh
biïët mònh khưng thïí dûâng lẩi. Anh mën biïën cấi
mấy dïåt bùçng gưỵ nây thânh chiïëc mấy dïåt bùçng
àiïån, àïí mể anh sệ chó cêìn ngưìi mưåt chưỵ mâ àiïìu
khiïín nố. Con àûúâng anh ài côn dâi. Vâ anh nghơ
túái Tokyo, thânh phưë cưng nghiïåp, núi anh sệ bùỉt
àêìu chùång àûúâng gian khố ca mònh.
bùçng gưỵ àêìu tiïn ca nhâ Toyoda, mưåt chiïëc mấy
dïåt thưng minh hún chiïëc mấy mể anh vêỵn dng.
Ûu viïåt ca chiïëc mấy nây úã chưỵ con thoi àûúåc
Sakichi tđnh toấn sao cho bùỉt nhõp àûúåc vúái hoẩt
àưång ca go lìn súåi dổc cng lc vúái thúâi àiïím
súåi ngang hẩ xëng. Mể anh khưng phẫi tûå tay kếo
nûäa. Thêåt lâ k diïåu! Nùng sët cưng viïåc tùng gêëp
àưi. Giấ thânh ca mẫnh vẫi dïåt ra dơ nhiïn cng
giẫm ài mưåt nûãa! Song nghơa ca chiïëc mấy àưëi
vúái Sakichi vâ vúái gia àònh anh lẩi nùçm úã mưåt àiïìu
khấc: Vúái Sakichi, chiïëc mấy lâ minh chûáng cho
dên lâng thêëy khẫ nùng ca mưåt ngûúâi thúå bònh

thûúâng, vúái bân tay, khưëi ốc ca mònh cng lâm
cåc sưëng ca chđnh mònh àûúåc cẫi thiïån. Anh àậ
tûå chûáng minh àûúåc khẫ nùng tiïìm êín trong con
ngûúâi mònh, àiïìu mâ anh múái mú hưì cẫm thêëy,
bêy giúâ àậ trúã nïn rộ râng hún. Anh àậ cố thïí
bûúác ài mẩnh dẩn trong àúâi – bûúác ài ca mưåt
ngûúâi thúå, mưåt ngûúâi sấng chïë!
Cha anh, ngûúâi thúå mưåc tâi hoa ca lâng, cng
khưng khỗi xc àưång trûúác thânh cưng ca con
trai. Ưng thêìm phc cấi gan lò ca châng trai trễ,
dấm nối dấm lâm. Vâ ưng cng hiïíu àêy chó lâ
mưëc bùỉt àêìu, côn nhiïìu àiïìu k diïåu nûäa anh cố
thïí lâm àûúåc vúái sûác sưëng, nghõ lûåc vâ sûác lâm
viïåc bïìn bó ca mònh.
Riïng vúái mể Sakichi, hònh nhû bâ rêët xc àưång.
Bâ nhû mï ài trong tiïëng thoi àûa lấch cấch. Bâ lâ
ngûúâi àêìu tiïn àûúåc vêån hânh chiïëc mấy thưng