Ứng dụng các phương pháp dạy học tiếng việt vào việc dạy phép tu từ so sánh cho học sinh lớp 3

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------phương pháp dạy học phép tu từ so sánh ở lớp 3 ứng dụng các phương pháp dạy học tiếng Việt vào việc dạy phÐp tu tõ so s¸nh cho HS líp 3 1.ứng dụng phương pháp phân tích ngôn ngữ vào việc dạy phép tu từ so sánh cho HS líp 3 Đây là phương pháp rất quan trọng trong quá trình dạy học tiếng Việt nói chung và dạy học phép tu từ so sánh nói riêng. GV có thể vận dụng phương pháp này vào viÖc d¹y c¸c lo¹i bµi tËp vÒ phÐp tu tõ so s¸nh trong ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u. Sau đây, chúng tôi sẽ trình bày cách sử dụng phương pháp phân tích ngôn ngữ vào dạy 2 lo¹i bµi tËp c¬ b¶n cña phÐp tu tõ so s¸nh: Bµi tËp nhËn diÖn vµ bµi tËp vËn dông. 1.1 §èi víi lo¹i bµi tËp nhËn diÖn C¸ch tiÕn hµnh VÝ dô: TiÕt luyÖn tõ vµ c©u tuÇn 1(TiÕng ViÖt 3) Bµi tËp 2: T×m nh÷ng sù vËt ®­îc so s¸nh víi nhau trong c¸c c©u th¬, c©u v¨n dưới đây: a.. Hai bµn tay em Nh­ hoa ®Çu cµnh.. b.. MÆt biÓn s¸ng trong nh­ tÊm th¶m khæng lå b»ng ngäc th¹ch.. c.. C¸nh diÒu nh­ dÊu “¸” Ai võa tung lªn trêi.. d.. ¬, c¸i dÊu hái Tr«ng ngå ngé ghª, Nh­ vµnh tai nhá Hái råi l¾ng nghe. (TV3, t.1, tr.8). Bước 1: GV nêu nhiệm vụ và phổ biến hình thức tổ chức hoạt động Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 1 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------Thao tác 1: HS đọc to ngữ liệu trong sách giáo khoa, cả lớp đọc thầm bằng mắt. Thao tác 2: GV nêu nhiệm vụ: Các em hãy đọc kĩ các câu thơ, câu văn rồi tìm ra những sự vật được so sánh với nhau trong các câu thơ, câu văn đó. Thao tác 3: Phổ biến hình thức tổ chức hoạt động (làm việc theo nhóm hoặc cá nh©n) Thao t¸c 4: Ph¸t phiÕu giao viÖc cho HS Bước 2: HS tiến hành phân tích ngữ liệu và ghi kết quả vào phiếu Bước 3: Tổ chức cho HS báo cáo kết quả Thao t¸c 1: GV treo b¶ng phô cã ghi nh÷ng c©u th¬, c©u v¨n lµm ng÷ liÖu trong s¸ch gi¸o khoa Thao tác: HS báo cáo kết quả. GV dùng phấn gạch chân dưới những sự vật được so s¸nh víi nhau. Thao t¸c: HS c¶ líp theo dâi ph©n tÝch kÕt qu¶ cña b¹n, nªu nhËn xÐt bæ sung Bước 4: GV tổ chức cho HS rút ra bài học, thông qua các câu hỏi dẫn dắt, gợi ý. Đây là loại bài tập thực hành, nhưng mục đích là hình thành kiến thức mới về phép tu từ so sánh nên tiến hành phân tích - phát hiện là chủ yếu. Hướng phân tích tập trung vµo cÊu tróc c¬ b¶n cña phÐp so s¸nh vµ nhËn diÖn ra 2 yÕu tè quan träng cña phÐp tu tõ so s¸nh lµ c¸i so s¸nh vµ c¸i ®­îc so s¸nh. 2.H×nh thøc tæ chøc Khi sử dụng này với hướng tích cực hoá hoạt động nhận thức của HS, GV cần phèi hîp vËn dông c¸c h×nh thøc d¹y häc nh­: d¹y häc theo nhãm, häc c¸ nh©n cã sù hç trî cña phiÕu giao viÖc. 2.1. §èi víi lo¹i bµi tËp vËn dông Với loại bài này, khi sử dụng phương pháp phân tích ngôn ngữ chủ yếu là thao tác phân tích chứng minh và phân tích phán đoán. Vì vậy, GV cần hướng dẫn HS các điều kiện cần thiết khi tiến hành các mức độ phân tích đó. C¸ch tiÕn hµnh VÝ dô: TiÕt LuyÖn tõ vµ c©u tuÇn 15 (TiÕng ViÖt 3) Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 2 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------Bài 3: Quan sát từng cặp sự vật được vẽ dưới đây rồi viết những câu có hình ¶nh so s¸nh c¸c sù vËt trong tranh. Bước 1: Xác định rõ yêu cầu bài tập NhiÖm vô 1: quan s¸t tõng cÆp sù vËt trong tranh NhiÖm vô 2: ViÕt nh÷ng c©u cã h×nh ¶nh so s¸nh c¸c sù vËt trong tranh Bước 2: Quan sát kĩ các cặp trong tranh, viết tên từng cặp sự vật được so sánh trong tranh. Bước 3: Nhớ lại những kiến thức về phép tu từ so sánh (cách so sánh) Bước 4: HS tiến hành làm việc và ghi kết quả vào phiếu Bước 5: HS trình bày kết quả Dưới sự dẫn dắt của GV HS rút ra kiến thức cần củng cố: Muốn viết được những hình ảnh so sánh, trước hết ta cần quan sát kĩ các sự vật được so sánh với nhau, sau đó tìm ra sự giống nhau giữa chúng và từ đó viết hình ảnh so sánh. 2.3 ứng dụng phương pháp rèn luyện theo mẫu vào việc dạy phép tu từ so sánh cho HS líp 3 Đây là một phương pháp quan trọng trong việc dạy phép tu từ so sánh. PPRLTM thường được sử dụng trong việc tạo ra các hình ảnh so sánh. Để áp dụng phương pháp rèn luyện theo mẫu, GV có thể tiến hành theo các bước sau đây: - Cung cấp mẫu lời nói hoặc hành động lời nói. - Hướng dẫn HS phân tích mẫu theo một số yêu cầu. - HS mô phỏng mẫu để tạo ra lời nói của mình. - Kiểm tra, đánh giá, rút kinh nghiệm. Sau đây, chúng tôi giới thiệu cách sử dụng phương pháp này vào việc dạy phép tu tõ so s¸nh cho HS. Ví dụ:. Em hãy đặt 3 câu trong đó có sử dụng biện pháp tu từ so sánh với các từ sau: a. Con ®­êng Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 3 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------- ......................................................................................... ......................................................................................... - ......................................................................................... ......................................................................................... - ......................................................................................... ......................................................................................... M: Con ®­êng uèn cong nh­ mét d¶i lôa C¸ch tiÕn hµnh: Bước 1: GV treo bảng phụ có ghi bài tập và hình ảnh so sánh mẫu lên bảng Bước 2: GV hướng dẫn HS phân tích mẫu - ë c©u trªn, sù vËt nµo ®­îc so s¸nh víi sù vËt nµo? - Con đường và dải lụa có đặc điểm gì giống nhau? - ở câu trên, từ nào là từ dùng để so sánh? - Con ®­êng cßn cã thÓ so s¸nh víi nh÷ng sù vËt nµo? - Dựa vào câu trên, với từ con đường em hãy đặt một câu trong đó có sử dụng phÐp tu tõ so s¸nh Bước 3: HS tập đặt câu VÝ dô: - Con đường thân thiết như một người bạn - Con ®­êng th¼ng t¾p nh­ nÐt vÏ cña mét ho¹ sÜ khæng lå Bước 4: Nhận xét, bổ sung. 2.4 ứng dụng phương pháp thực hành giao tiếp vào việc dạy phép tu từ so sánh cho HS líp 3 Sử dụng phương pháp thực hành giao tiếp trong dạy học phép so sánh là GV đưa ra những bài tập tình huống để HS đặt mình vào hoàn cảnh nói năng, sản sinh ra nh÷ng c©u cã sö dông h×nh ¶nh so s¸nh phï hîp víi hoµn c¶nh giao tiÕp. Nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh HS ®­a ra lµ nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh tho· m·n nhu cÇu giao tiÕp cô thÓ chø kh«ng chØ lµ nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh chØ sö dông vµo c¸c tiÕt TËp lµm v¨n. Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 4 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------Hằng ngày, chúng ta vẫn thường xuyên so sánh cái này với cái kia, người này với người kia. Bất kì sự biểu đạt nào cũng có thể chuyển thành hình thức so sánh. Vì vậy, đây là phương pháp rất gần gũi đối với HS, tích cực hoá được hoạt động học tập của HS. Sau đây, chúng tôi sẽ giới thiệu một ví dụ về việc ứng dụng phương pháp thực hµnh giao tiÕp trong mét tiÕt TËp lµm v¨n. Ví dụ: Sử dụng phương pháp thực hành giáo tiếp trong việc củng cố tri thức và h×nh thµnh kÜ n¨ng giao tiÕp cho HS Tiết Tập làm văn tuần 8: Kể về 1 người hàng xóm (Tiếng Việt 3) C¸ch tiÕn hµnh: Bước 1: GV chuẩn bị các tình huống Tình huống 1: Tình cờ một hôm em gặp lại bác hàng xóm mà nay đã chuyển nhµ ®i n¬i kh¸c. B»ng mét c©u cã sö dông phÐp so s¸nh, h·y t¶ l¹i h×nh d¸ng cña b¸c hµng xãm cho mÑ em nghe. T×nh huèng 2: Em vµ b¸c hµng xãm ®ang ®i trªn ®­êng bçng nh×n thÊy phÝa trước có một tên cướp giật đồ của một cô gái rồi bỏ chạy. Bác hàng xóm đã đuổi kịp tên cướp và lấy lại đồ cho cô gái. Bằng phép so sánh, em hãy tả lại hành động chạy của bác hàng xóm lúc đó. Bước 2: GV nêu lần lượt các tình huống. Sau đó, chỉ định hoặc lấy tinh thần xung phong của HS giải quyết các tình huống đặt ra. Mỗi tình huống có 2 bạn, mỗi bạn sẽ sắm vai một nhân vật trong từng tình huống đó. Các HS khác sẽ bổ sung, chỉnh söa hoÆc nªu ra h×nh ¶nh so s¸nh kh¸c. VÝ dô: T×nh huèng 1: Con: MÑ ¬i, con võa gÆp b¸c Nam ngoµi phè. MÑ: õ ! b¸c Êy cã khoÎ kh«ng con? Con: Kh«ng mÑ ¹. Tr«ng b¸c Êy gÇy nh­ que cñi Êy. GV định hướng cho các HS khác nhận xét: Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 5 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------Em cã nhËn xÐt g× vÒ h×nh ¶nh so s¸nh cña b¹n Nam? NÕu lµ em, em sÏ nãi thÕ nµo? T×nh huèng 2: Trung: B¾c nµy, b¹n biÕt kh«ng b¸c hµng xãm nhµ tí rÊt dòng c¶m. B¾c: Cã chuyÖn g× sao? Trung: Hôm vừa rồi tớ chứng kiến bác ấy chạy theo một tên cướp để lấy lại đồ cho một cô gái đấy. B¾c: B¸c Êy ch¹y nhanh thÕ c¬ µ? Trung: õ ! Ch¹y nh­ ma ®uæi Êy? §èi víi t×nh huèng nµy GV l­u ý cho c¸c em nhËn xÐt vÒ c¸ch so s¸nh cña Trung. - Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch so s¸nh cña b¹n Trung? - “Chạy như ma đuổi” là hình ảnh so sánh thường chỉ để miêu tả người chạy nhanh trong t×nh huèng nµo? - Em sẽ thay bằng hình ảnh so sánh đó bằng hình ảnh so sánh nào? HS cã thÓ nãi: Ch¹y nh­ tªn b¾n, ch¹y nhanh nh­ c¾t... HS cÇn ph¶i hiÓu so s¸nh kh«ng chØ lµ miªu t¶, mµ quan träng lµ trong h×nh ¶nh so s¸nh ph¶i thÓ hiÖn ®­îc sù nhËn xÐt vµ t×nh c¶m cña riªng m×nh. Tãm l¹i, GV cÇn phải làm cho HS hiểu mỗi câu nói hay một hình ảnh so sánh là một hành động do nhu cầu nhất định của sự giao tiếp thúc ép. Trong thực tế của hoạt động ngôn ngữ, không có những câu đối lập với tình huống và ngữ cảnh. Chính vì vậy, muốn biết hình ảnh so sánh có phù hợp với mục đích giao tiếp hay không thì phải đặt nó vào trong ngữ cảnh. Điều này cho phép chúng ta thấy trong hoàn cảnh nào thì người nói có thể nói như thế nµy mµ kh«ng nãi nh­ thÕ kh¸c. 2.4.ứng dụng phương pháp thảo luận nhóm vào việc dạy phép tu từ so sánh cho HS líp 3 Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 6 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------Mục đích của việc thảo luận nhóm là đặt HS vào trong giao tiếp, đưa các em vào từng hoàn cảnh giao tiếp cụ thể, yêu cầu các em hoạt động giao tiếp để từ đó tự h×nh thµnh, cñng cè, kh¾c s©u kiÕn thøc vµ rÌn luyÖn kÜ n¨ng sö dông phÐp so s¸nh trong giao tiếp. Qua hoạt động nhóm, GV đánh giá được khả năng nắm kiến thức và vËn dông kiÕn thøc vÒ so s¸nh tu tõ trong giao tiÕp cña HS. Phương pháp thảo luận nhóm rất phù hợp với việc dạy phép so sánh tu từ cho HS. Có thể sử dụng phương pháp này để dạy cả 2 loại bài tập cơ bản của phép tu từ so sánh: Bài tập nhận diện và bài tập vận dụng. Tuy nhiên, phương pháp thảo luận nhóm ®­îc tiÕn hµnh trªn 2 lo¹i bµi tËp nµy gÇn gièng nhau nªn chóng t«i chØ tr×nh bµy mét c¸ch thøc tæ chøc th¶o luËn nhãm. Ví dụ: Sử dụng phương pháp thảo luận nhóm để dạy loại bài tập nhận diện. Bµi: LuyÖn tõ vµ c©u TuÇn 3 (TV3, t.1, tr.24) Cụ thể các bước tiến hành như sau: Bước 1: Phân nhóm (nhóm cùng bàn) Bước 2: Phát phiếu giao việc, HS thảo luận và cùng nhau giải quyết các câu hỏi trong phiÕu. PhiÕu giao viÖc 1. Tìm các hình ảnh so sánh trong những câu thơ, câu văn dưới đây: a.. M¾t hiÒn s¸ng tùa v× sao Bác nhìn đến tận Cà mau cuối trời.. b.. Em yªu nhµ em Hàng xoan trước ngõ Hoa xao xuyÕn në Nh­ m©y tõng chïm. c.. Mùa đông Trêi lµ c¸i tñ ­íp l¹nh Mïa hÌ. Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 7 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------Trêi lµ c¸i bÕp lß nung d.. Những đêm trăng sáng, dòng sông là một đường trăng lung linh dát vµng. (TV3,t.1, tr.8). 2. H·y ghi c¸c tõ chØ sù so s¸nh trong nh÷ng c©u th¬ trªn Bước 3: Thông qua thảo luận nhóm giải quyết các bài tập trong phiếu giao việc, dưới sự dẫn dắt của GV HS sẽ rút ra những kiến thức sau: 1. C¸c h×nh ¶nh so s¸nh trong c©u th¬, c©u v¨n lµ: a.. M¾t hiÒn s¸ng tùa v× sao. b.. Hoa xao xuyÕn në Nh­ m©y tõng chïm. c.. Trêi lµ c¸i tñ ­íp l¹nh- Trêi lµ c¸i bÕp lß nung. d.. Dßng s«ng lµ mét ®­êng tr¨ng lung linh d¸t vµng.. 2. C¸c tõ chØ sù so s¸nh trong c©u trªn lµ: Tùa- nh­- lµ- lµ- lµ. Tóm lại, phương pháp thảo luận nhóm có một vai trò rất quan trọng trong việc dạy kĩ năng nhận diện và vận dụng phép tu từ của HS. Phương pháp này góp phần phát triÓn kÜ n¨ng giao tiÕp vµ gi¸o dôc cho HS tÝnh tËp thÓ trong häc tËp. 2.5.ứng dụng phương pháp trò chơi học tập tiếng Việt vào việc dạy phép tu từ so s¸nh cho HS líp 3 Qua nghiên cứu các bài dạy về phép so sánh, chúng tôi nhận thấy, phương pháp trò chơi học tập tiếng Việt có thể sử dụng trong các tiết học phép so sánh với mục đích ôn luyện kiến thức và kĩ năng sử dụng phép so sánh. Ngoài ra, sử dụng phương pháp này còn nhằm phát triển trí thông minh, khả năng sáng tạo để đáp ứng yêu cầu giao tiếp hàng ngày và phục vụ cho việc học tập đạt kết quả tốt. Yªu cÇu khi x©y dùng trß ch¬i häc tËp - Về mục đích: Trò chơi phải hướng vào việc củng cố kiến thức về phép tu từ so s¸nh, rÌn luyÖn kÜ n¨ng vËn dông phÐp so s¸nh trong giao tiÕp. Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 8 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------- VÒ néi dung: Trß ch¬i ph¶i chøa néi dung vÒ phÐp so s¸nh. Thùc chÊt, ®©y lµ nh÷ng bµi tËp vui vµ nhÑ nhµng vÒ phÐp so s¸nh. - Hình thức chơi: Các trò chơi thường được tiến hành thi theo nhóm hay cả lớp tuỳ vào nội dung trò chơi. Trò chơi có thể do GV hướng dẫn hoặc do HS tự tổ chức, gãp phÇn rÌn luyÖn tinh thÇn tËp thÓ vµ sù hç trî lÉn nhau trong häc tËp. - Về cách chơi: Cách chơi đơn giản, dễ nhớ, dễ thực hiện. Tuú hoµn c¶nh vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ, GV cã thÓ tæ chøc cho HS thùc hiÖn trß ch¬i đơn giản (không cần chuẩn bị công phu) hay trò chơi có phần phức tạp (phải chuẩn bị trước) song phải đạt đựoc cái đích cuối cùng là củng cố kiến thức và tăng hứng thú học tËp. VÝ dô: Trß ch¬i Thö tµi so s¸nh Trß ch¬i nµy ®­îc tiÕn hµnh sau khi häc xong bµi LuyÖn tõ vµ c©u tuÇn 15, (TV3, t.1, tr.124) I. Mục đích - RÌn kÜ n¨ng sö dông tõ ng÷ b»ng c¸ch t¹o nhanh c¸c côm tõ cã h×nh ¶nh so sánh đúng - Luyện phản ứng nhanh, trau dồi trí tưởng tượng và khả năng liên tưởng. II. ChuÈn bÞ - Làm các bộ phiếu bắng giấy (kích thước khoảng 3x4 cm) ghi từ chỉ hoạt động, trạng thái, màu sắc, đặc điểm, tính chất, mỗi bộ phiếu có thể gồm 5 từ chỉ hoạt động, trạng thái hoặc 5 từ chỉ màu sắc, đặc điểm, tính chất. VÝ dô: + Bộ phiếu A: (5 phiếu từ chỉ hoạt động, trạng thái): đọc, viết, cười, nói, khóc. + Bộ phiếu B: (5 phiếu từ chỉ màu sắc): Trắng, xanh, đỏ, vàng. + Bộ phiếu C: (5 phiếu từ chỉ đặc điểm, tính chất): đẹp, cao, khoẻ, nhanh, chậm. Chú ý: phiếu từ được gấp 4 để làm phiếu “bắt thăm”. - Cử trọng tài theo dõi cuộc thi, có giấy bút để ghi lại kết quả. III. C¸ch tiÕn hµnh Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 9 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------- Trọng tài để một bộ phiếu trên bàn (ví dụ bộ phiếu A); cho từng người lần lượt xung phong lên “thử tài so sánh” (một bộ phiếu chỉ nên dành cho 2-3 người thử tài) - Người thứ nhất (N1) lên “bắt thăm”, mở phiếu đọc từ cho các bạn nghe rồi nêu thật nhanh cụm từ có hình ảnh so sánh để làm rõ nghĩa từ đó. - VÝ dô: b¾t th¨m ®­îc tõ “tr¾ng” cã thÓ nªu côm tõ so s¸nh: tr¾ng nh­ tuyÕt hoÆc tr¾ng nh­ trøng gµ bãc... Träng tµi cïng c¸c b¹n chøng kiÕn vµ x¸c nhËn kÕt qu¶ §óng- Sai: - Trường hợp Đúng: được 2 điểm (Đúng cả 5 phiếu được 10 điểm) - Trường hợp Sai hoặc đếm từ 1-5 vẫn không nêu được cụm từ so sánh: không ®­îc ®iÓm. N1 thử tài hết 5 phiếu thì về chỗ, trọng tài công bố điểm của N1, sau đó gấp lại các phiếu để cho người thứ 2 (N2) lên ‘bắt thăm”, mở phiếu đọc từ và cụm từ có hình ảnh so sánh của mình. Không được nhắc lại cụm từ so sánh mà (N1) đã nêu. - Dựa vào điểm số của những người “thử tài so sánh’’ theo bộ phiếu đưa ra, trọng tài cùng các bạn biểu dương người thắng cuộc (có điểm số cao nhất). - Tuú thêi gian cho phÐp, träng tµi tiÕp tôc ®iÒu khiÓn cuéc “thö tµi” víi c¸c bé phiếu tiếp theo... cuối cùng dựa vào điểm số của những người tham gia, trọng tài có thÓ xÕp gi¶i nhÊt, nh×, ba... cho toµn cuéc ch¬i. IV. Tham kh¶o 1. Gîi ý c¸c côm tõ cã h×nh ¶nh so s¸nh theo nh÷ng bé phiÕu nªu ë môc chuÈn bÞ: Bộ phiếu A (5 phiếu chỉ hoạt động, trạng thái) + Đọc: đọc như quốc kêu, đọc như cháo chảy, đọc như nói thầm... + Viết: viết như gà bới,viết như giun bò, viết như rồng bay phượng múa... + Cười: cười như nắc nẻ, cười như pháo nổ, cười như mếu.. + Khãc: khãc nh­ m­a, khãc nh­i ri, khãc nh­ cha chÕt.. Bé phiÕu B (5 phiÕu chØ tõ mµu s¾c): + Tr¾ng: tr¾ng nh­ tuyÕt, tr¾ng nh­ gµ bãc, tr¾ng nh­ bét läc, tr¾ng nh­ v«i.. Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 10 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------+ Xanh: xanh như chàm đổ, xanh như tàu lá, xanh như pha mực... + Đỏ: đỏ như son, đỏ như quả cà chua... + §en: ®en nh­ cét nhµ ch¸y, ®en nh­ bå hãng, ®en nh­ than, ®en nh­ qu¹, ®en nh­ mun, ®en nh­ cñ sóng... + Vµng: vµng nh­ nghÖ, vµng nh­ mËt ong, vµng nh­ n¾ng Bộ phiếu C (5 phiếu từ chỉ đặc điểm, tính chất): + Đẹp: đẹp như tiên, đẹp như hoa, đẹp như tranh... + Cao: cao nh­ nói, cao nh­ sÕu, cao nh­ que sµo... + KhoÎ: khoÎ nh­ voi, khoÎ nh­ tr©u, khoÎ nh­ bß méng, khoÎ nh­ hïm, khoÎ nh­ v©m.. +Nhanh: nhanh nh­ c¾t, nhanh nh­ sãc, nhanh nh­ chíp, nhanh nh­ ®iÖn, nhanh nh­ giã.. + ChËm: chËm nh­ rïa, chËm nh­ sªn... ... 3. Tổ chức hướng dẫn HS giải các bài tập về phép tu từ so s¸nh trong ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u D¹y phÐp tu tõ so s¸nh trong ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u ë m«n TiÕng ViÖt líp 3 là dạy thông qua hệ thống bài tập. Trong các tiết dạy, GV hướng dẫn HS thực hiện các bµi tËp vµ qua c¸c bµi tËp nµy c¸c em sÏ rót ra ®­îc nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ phÐp so s¸nh. Cô thÓ lµ nhËn diÖn vµ hiÓu ®­îc t¸c dông cña phÐp tu tõ nµy. V× vËy, thùc hµnh là hoạt động chính trong các tiết học về phép so sánh tu từ. Sau đây, chúng tôi sẽ nêu phương pháp hướng dẫn HS giải các bài tập về phép tu từ so sánh ở phân môn Luyện từ và câu dưới hình thức thiết kế quy trình dạy học. 3.1. HÖ thèng bµi tËp vÒ phÐp tu tõ so s¸nh ë ph©n m«n LuyÖn tõ vµ c©u, phÐp tu tõ so s¸nh ®­îc d¹y trong 7 tuÇn, mçi tuÇn 1 tiÕt víi c¸c bµi tËp nh­ sau: Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 11 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------TuÇn 1: Lµm quen víi phÐp so s¸nh Bµi 1: T×m nh÷ng sù vËt ®­îc so s¸nh víi nhau trong c¸c c©u th¬, c©u v¨n trªn dưới đây: a.. Hai bµn tay em Nh­ hoa ®Çu cµnh. b.. MÆt biÓn s¸ng trong nh­ tÊm th¶m khæng lå b»ng ngäc th¹ch. c.. C¸nh diÒu nh­ dÊu “¸” Ai võa tung lªn trêi d.. ¬, c¸i dÊu hái Tr«ng ngå ngé ghª, Nh­ vµnh tai nhá Hái råi l¾ng nghe.. Bµi 2: Trong nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh ë bµi tËp 2, em thÝch h×nh ¶nh nµo? v× sao? (TV3, t.1, tr.8) TuÇn 3: T×m h×nh ¶nh so s¸nh vµ nhËn biÕt c¸c tõ chØ sù so s¸nh Bài 1: Tìm các hình ảnh so sánh trong những câu thơ, câu văn dưới đây: a.. M¾t hiÒn s¸ng tùa v× sao Bác nhìn đến tận Cà mau cuối trời.. b.. Em yªu nhµ em Hàng xoan trước ngõ Hoa xao xuyÕn në Nh­ m©y tõng chïm. c.. Mùa đông Trêi lµ c¸i tñ ­íp l¹nh Mïa hÌ Trêi lµ c¸i bÕp lß nung.. Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 12 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------d. Những đêm trăng sáng, dòng sông là một đường trăng lung linh dát vµng. (TV3, t.1, tr.24) Bµi 2: H·y ghi c¸c tõ chØ sù so s¸nh trong nh÷ng c©u th¬ trªn TuÇn 5: So s¸nh h¬n kÐm, c¸ch thªm c¸c tõ so s¸nh vµo nh÷ng c©u ch­a cã tõ so s¸nh. Bµi 1: T×m nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh trong nh÷ng khæ th¬ sau: a.. BÕ ch¸u «ng thñ thØ: - Ch¸u khoÎ h¬n «ng nhiÒu! ¤ng lµ buæi trêi chiÒu Ch¸u lµ ngµy r¹ng s¸ng.. b.. ¤ng tr¨ng trßn s¸ng tá Soi râ s©n nhµ em Trăng khuya sáng hơn đèn ¬i «ng tr¨ng s¸ng tá. c.. Nh÷ng ng«i sao thøc ngoµi kia Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con §ªm nay con ngñ giÊc trßn Mẹ là ngọn gió của con suốt đời. (TV3, t.1, tr.43). Bµi 2: Ghi l¹i nh÷ng tõ so s¸nh trong nh÷ng khæ th¬ trªn Bài 3: Tìm những sự vật được so sánh với nhau trong những khổ dưới đây: Th©n dõa b¹c phÕch th¸ng n¨m Quả dừa - đàn lợn con nằm trên cao §ªm hÌ, hoa në cïng sao Tàu dừa- chiếc lược chải vào mây xanh. (TV3, t.1, tr.43) Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 13 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------Bµi 4: H·y t×m c¸c tõ so s¸nh cã thÓ thªm vµo nh÷ng c©u ch­a cã tõ so s¸nh ë bµi tËp 3 Tuần 7: So sánh sự vật với con người a.. TrÎ em nh­ bóp trªn cµnh BiÕt ¨n ngñ, biÕt häc hµnh lµ ngoan.. b.. Ng«i nhµ nh­ trÎ nhá Lín lªn víi trêi xanh. c.. C©y p¬- mu ®Çu dèc Im như người lính canh Ngùa tuÇn tra biªn giíi Dừng đỉnh đèo hí vang.. d.. Bµ nh­ qu¶ ngät chÝn råi Càng thêm tuổi tác, càng tươi lòng vàng. (TV3, t.1, tr.58). TuÇn 10: Lµm quen so s¸nh ©m thanh víi ©m thanh Bµi 1: §äc ®o¹n th¬ sau vµ tr¶ lêi c©u hái: §· cã ai l¾ng nghe TiÕng m­a trong rõng cä Nh­ tiÕng th¸c déi vÒ Nh­ µo µo trËn giã. (TV3, t.1, tr.79) a. TiÕng m­a trong rõng cä ®­îc so s¸nh víi ©m thanh nµo? b. Qua sù so s¸nh trªn, em h×nh dung ra tiÕng m­a trong rõng cä ra sao? Bµi 2: H·y t×m nh÷ng ©m thanh ®­îc so s¸nh víi nhau trong mçi c©u th¬, c©u văn dưới đây: a.. C«n S¬n suèi ch¶y r× rÇm. Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 14 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai. b.. TiÕng suèi trong nh­ tiÕng h¸t xa Tr¨ng lång cæ thô bãng lång hoa.. c.. Mỗi lúc, tôi càng nghe rõ tiếng chim kêu náo động như tiếng xóc của những rổ tiền đồng. Chim đậu chen nhau trắng xoá trên những ®Çu c©y m¾m, c©y chµ lµ, c©y vÑt rông trôi gÇn hÕt l¸. (TV3, t.1, tr.79). Tuần 12: So sánh hoạt động với hoạt động Bài 1: Đọc khổ thơ dưới đây và trả lời câu hỏi: Con mẹ đẹp sao Nh÷ng hßn t¬ nhá Ch¹y nh­ l¨n trßn Trªn s©n trªn cá a. Tìm các từ chỉ hoạt động trong các khổ thơ trên b. Hoạt động chạy của các chú gà con được miêu tả bằng cách nào? Bài 2: Trong những đoạn trích sau, những hoạt động nào được so sánh với nhau: a.. Con trâu đen lông mượt C¸i sõng nã vªnh vªnh Nã cao lín lªnh khªnh Chân đi như đập đất.. b.. Cau cao, cao m·i Tàu vươn giữa trời Nh­ tay ai vÉy Høng lµn m­a r¬i.. c.. Xuồng con đậu quanh thuyền lớn giống như đàn con nằm quanh bụng mẹ. Khi có gió, thuyền mẹ cót két rên rỉ, đám xuồng con lại húc húc vào mạn thuyền như đòi bú tí. Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 15 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------(TV3, t.1, tr.98) TuÇn 15: §Æt c©u cã h×nh ¶nh so s¸nh Bài 1: Quan sát từng cặp sự vật được vẽ dưới đây rồi viết những câu có hình ảnh sù vËt so s¸nh trong tranh Bµi 2: T×m nh÷ng tõ ng÷ thÝch hîp víi mçi chç trèng: a.. C«ng cha nghÜa mÑ ®­îc so s¸nh nh­... , nh­.... b.. Trời mưa, đường đất sét trơn như. c.. ë thµnh phè cã nhiÒu toµ nhµ cao nh­... (TV3, t.1, tr.126). 3.3. Tæ chøc d¹y häc c¸c d¹ng bµi tËp vÒ phÐp tu tõ so s¸nh ë líp 3 Trong chương trình Tiếng Việt ở tiểu học, nội dung dạy học về phép tu từ so s¸nh ®­îc tr×nh bµy qua hÖ thèng bµi tËp. Bµi tËp ®­îc chia lµm 2 lo¹i: bµi tËp nhËn diện và bài tập vận dụng. Nhìn chung, cách dạy hai loại bài tập này đều được thực hiện theo các bước sau: - GV gióp HS n¾m v÷ng yªu cÇu cña bµi tËp (b»ng c©u hái, b»ng lêi gi¶i thÝch). - GV giúp HS chữa một phần của bài tập để làm mẫu. - GV tæ chøc cho HS lµm bµi. - GV tổ chức cho HS trao đổi, nhận xét về kết quả, rút ra những điểm ghi nhớ về phÐp tu tõ so s¸nh. a. Quy tr×nh d¹y häc d¹ng bµi tËp nhËn biÕt phÐp tu tõ so s¸nh Quy tr×nh d¹y häc d¹ng bµi tËp nhËn biÕt phÐp tu tõ so s¸nh ®­îc thùc hiÖn theo tr×nh tù sau: Bước 1: Đọc và xác định yêu cầu bài tập GV cho HS đọc thành tiếng toàn bộ bài tập. Các em khác vừa nghe vừa nhìn vào bài tập trong sách giáo khoa. ấn tượng thính giác kết hợp với ấn tượng thị giác giúp các em dễ nhận ra hiện tượng so sánh ẩn Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 16 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------chứa trong các câu thơ, câu văn. Hoặc để giúp HS nắm vững yêu cầu bài tập, GV có thÓ sö dông lÖnh vµ c©u hái. VÝ dô, ë bµi d¹y LuyÖn tõ vµ c©u tuÇn 3 (TV3, tËp 1) cã thÓ thùc hiÖn nh­ sau: + Mời em X đọc giúp bài tập 1. Cả lớp đọc thầm theo. + Bµi tËp 1 yªu cÇu chóng ta lµm g×? GV còng cã thÓ gióp HS n¾m yªu cÇu bµi tËp b»ng lêi gi¶i thÝch. Ch¼ng h¹n, GV cã thÓ gi¶i thÝch yªu cÇu bµi tËp 4 (TV3, t.1, tr.43) nh­ sau: Tìm những sự vật được so sánh với nhau trong các câu thơ dưới đây: Th©n dõa b¹c phÕch th¸ng n¨m Qủa dừa- đàn lợn con nằm trên cao §ªm hÌ, hoa në cïng sao Tàu dừa- chiếc lược chải vào mây xanh. (TrÇn §¨ng Khoa) Để so sánh sự vật nọ với sự vật kia, chúng ta thường sử dụng các từ so sánh. Tuy nhiªn, cã nhµ th¬ khi so s¸nh l¹i thay nh÷ng tõ so s¸nh b»ng nh÷ng dÊu g¹ch nèi, c¸c c©u th¬ trªn cña nhµ th¬ TrÇn §¨ng Khoa lµ mét vÝ dô. B©y giê, c¸c em h·y t×m một hoặc nhiều từ so sánh cùng nghĩa thay cho dấu gạch nối đó. Bước 2: Hướng dẫn HS giải một phần bài tập để làm mẫu ở bước này, GV có thể gọi một em đứng tại chỗ hoặc lên bảng để giải một phần của bài tập sau đó phân tích để các em còn lại hiểu và nắm được cơ chế của phép so sánh rồi bắt chước mẫu để xác định các hình ảnh so sánh còn lại. Nếu HS lúng túng, GV cã thÓ gîi ý b»ng c©u hái. Hai bµn tay cña bÐ ®­îc so s¸nh víi g×?. VÝ dô:. (Bµi 2-TV3, t.1, tr.8) Đồng thời GV có thể viết câu trả lời của HS theo sơ đồ cấu tạo của phép so sánh lªn b¶ng nh­ sau: C¸i so s¸nh. Tõ so s¸nh. C¸i ®­îc so s¸nh. Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 17 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------Hai bµn tay em. nh­. hoa ®Çu cµnh. Bước 3: HS làm bài tập vào vở hoặc bảng con HS thực hiện các nhiệm vụ của mình theo yêu cầu đề ra. ở bước này, HS phải tự giác, tích cực, chủ động làm bài tập. Phương pháp chính trong bước này là thảo luận nhóm theo bàn, theo tổ... rồi viết câu trả lời ra giấy và đọc kết quả các nhóm khác nhËn xÐt, bæ sung, s÷a ch÷a. GV tæng kÕt råi lùa chän kÕt qu¶ chÝnh x¸c nhÊt. VÝ dô: d¹y bµi LuyÖn tõ vµ c©u ë tuÇn 5 (SGK TV3, tËp 1) GV cho HS lµm viÖc theo nhóm, mỗi nhóm thảo luận và gạch chân dưới những hình ảnh so sánh trong câu thơ. Sau đó, GV tổng kết, ghi bảng những hình ảnh so sánh mà các nhóm tìm được. GV lưu ý một hình ảnh so sánh thông thường có 4 yếu tố: cái so sánh, phương diện so s¸nh, tõ so s¸nh vµ c¸i ®­îc so s¸nh. Bëi vËy, khi yªu cÇu HS t×m h×nh ¶nh so s¸nh, cã em nêu đầy đủ cả 4 yếu tố, có em chỉ nêu được cái so sánh và cái được so sánh song GV cũng nên công nhận đó là đáp án đúng. Ví dụ, ở các khổ thơ trên, đối với khổ thơ b HS gạch dưới từ trăng hoặc cả cụm từ trăng khuya đều được xem là đúng. Tương tự với khổ thơ c, HS có thể gạch dưới những ngôi sao hay những ngôi sao thức ngoài kia, mẹ hay mẹ đã thức vì chúng con đều được. Điều quan trọng là trong mỗi cụm từ đó có c¸c tõ nßng cèt: tr¨ng, nh÷ng ng«i sao, mÑ Bước 4: Tổ chức cho HS trao đổi, nhận xét về kết quả, rút ra những điểm cần ghi nhí vÒ phÐp tu tõ so s¸nh Bước này nhằm giúp HS có kĩ năng nhận diện phép tu từ so sánh được tốt hơn. Khi thực hiện bước này, GV định hướng cho HS nội dung cần nhận xét: Đã thực hiện đúng yêu cầu bài tập chưa? Đáp án tìm được có đúng là các hình ảnh so sánh hay không?... GV hướng dẫn HS điêù chỉnh, sữa chữa từng trường hợp để tìm ra những hình ảnh so sánh đúng và phù hợp nhất. Từ đó, rút ra những kiến thức cần ghi nhớ về so s¸nh tu tõ, gióp HS cã thÓ vËn dông nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh hay vµo trong giao tiÕp và trong việc tạo lập văn bản. Cách thực hiện bước này là tuỳ thuộc vào nội dung bài Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 18 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------GV có thể dùng câu hỏi để HS rút ra kết luận hoặc GV có thể thông báo những nội dung cÇn ghi nhí. Ch¼ng h¹n, sau khi d¹y tiÕt 1, tuÇn 1, GV cã thÓ hái: - Một hình ảnh so sánh thường có mấy phần? - §ã lµ nh÷ng phÇn nµo? Sau đây là ví dụ minh hoạ các bước dạy bài tập về phép tu từ so sánh: Ví dụ: Tìm những sự vật được so sánh với nhau trong các câu thơ, câu văn dưới ®©y: a.. Hai bµn tay em Nh­ hoa ®Çu cµnh. b.. MÆt biÓn s¸ng trong nh­ tÊm th¶m khæng lå b»ng ngäc th¹ch.. c.. C¸nh diÒu nh­ dÊu “¸” Ai võa tung lªn trêi. d.. ¬, c¸i dÊu hái Tr«ng ngå ngé ghª, Nh­ vµnh tai nhá Hái råi l¾ng nghe. (TV3, t.1, tr.8). §Ó gióp HS lµm bµi tËp nµy GV cã thÓ tiÕn hµnh nh­ sau: Hoạt động của GV. Hoạt động của HS. - §äc yªu cÇu bµi tËp?. - 2 HS đọc to bài tập. - Bµi tËp yªu cÇu t×m g×?. - T×m nh÷ng sù vËt ®­îc so s¸nh víi nhau.. - Muèn t×m ®­îc nh÷ng sù vËt ®­îc so s¸nh víi nhau, c¸c em ph¶i lµm g×?. - T×m c¸c tõ chØ sù vËt. GV yªu cÇu HS lµm mÉu BT a.. - 1 HS lªn b¶ng ®iÒn.. GV kÎ s½n lªn b¶ng: Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 19 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Giáo viên :Trần Thị Hải Lý ------------ Trường Tiểu học Hội Hợp B ---------------------------------------------------------------------------------------------------Sù vËt so s¸nh Sù vËt ®­îc so - HS nhËn xÐt, GV bæ sung. s¸nh Hai bµn tay em. Hoa ®Çu cµnh. ? Nhận xét xem bạn tìm đúng chưa?. - HS th¶o luËn theo cÆp.. GV yªu cÇu HS th¶o luËn theo cÆp vÒ c¸c c©u cßn l¹i.. - HS nhËn xÐt.. GV yêu cầu 3 HS lần lượt điền từng c©u vµo b¶ng. GV tæ chøc cho HS nhËn xÐt bµi lµm trªn b¶ng. GV chốt lại lời giải đúng: C©u b: mÆt biÓn ®­îc so s¸nh víi tÊm th¶m khæng lå. C©u c: c¸nh diÒu ®­îc so s¸nh víi dÊu “ ¸”. C©u d: dÊu hái ®­îc so s¸nh víi vµnh tai nhá. GV l­u ý HS vÒ c¸ch tr¶ lêi: ë c©u b, c¸c em cã thÓ nãi “ mÆt biÓn” hoÆc “mÆt biÓn s¸ng trong” hay “tÊm th¶m khæng lå” hoÆc “ tÊm th¶m khæng lồ bặng ngọc thạch”. Tương tự với các c©u cßn l¹i. GV kÕt hîp nªu c©u hái cho c¶ líp suy nghĩ, trả lời để hiểu vì sao các sự vật - Vì hai bàn tay của bé nhỏ, xinh như nãi trªn ®­îc so s¸nh víi nhau. VÝ dô: mét b«ng hoa. ? Vì sao hai bàn tay em được so sánh - Đều phẳng, êm và đẹp víi hoa ®Çu cµnh? (C©u a) Tài liệu BD Tiếng Việt lớp 3 -------------- 20 ---------------------N¨m häc: 2012 - 2013 Lop3.net.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>