Tiểu luận “Môi trường văn hóa quân sự, vận dụng vào xây dựng môi trường văn hóa trong tập thể học viên ở nhà trường quân đội hiện nay”

MỞ ĐẦU
Mơi trường văn hóa (MTVH) qn sự là một bộ phận hữu cơ cấu thành
môi trường xã hội, bao gồm những giá trị văn hoá của quân đội do cán bộ, chiến
sĩ, cơng nhân viên quốc phịng tạo nên trong q trình xây dựng, chiến đấu và
trưởng thành, nó gắn chặt với từng đơn vị, từng lĩnh vực công tác...và quan hệ
chặt chẽ với địa phương, các khu vực, địa bàn đóng quân của các đơn vị. MTVH
quân sự vừa là nơi rèn luyện, vừa là nơi thử thách tồn diện qn nhân, nơi xây
đắp nên tình đồng chí, đồng đội cao cả và bồi dưỡng, hun đúc lý tưởng, niềm tin,
sức mạnh cho mỗi quân nhân, thôi thúc quân nhân vươn tới cái đẹp, cái tốt, cái
đúng, loại bỏ cái sai, cái xấu, cái thấp hèn tiềm ẩn trong mỗi con người. Xây
dựng MTVH quân sự sẽ trực tiếp tạo lập môi trường sống tốt đẹp, trong sạch
lành mạnh, nhân văn trong quân đội, tao điều kiện thuận lợi cho sự phát triển
hoàn thiện nhân cách quân nhân và góp phần giữ vững định hướng chính trị, tư
tưởng cho mỗi cán bộ, chiến sĩ.
Đơn vị quản lý học viên đào tạo sĩ quan của Học viện Phịng khơng Không quân (PK-KQ) là nơi giáo dục đào tạo và rèn luyện học viên trở thành
người sĩ quan PK-KQ ưu tú, có đủ phẩm chất năng lực đáp ứng yêu cầu sự
nghiệp xây dựng Quân chủng PK-KQ cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại.
Mơi trường văn hóa trong tập thể đơn vị quản lý học viên ở Học viện PK-KQ có
vai trị quan trong nhằm đáp ứng nhu cầu văn hóa tinh thần của cán bộ, học viên
trong đơn vị, là môi trường thuận lợi, gần gũi để trực tiếp góp phần giáo dục,
xây dựng và hồn thiện nhân cách người sĩ quan tương lai.
Trong những năm qua, quán triệt các chỉ thị, hướng dẫn của Đảng ủy Ban
giám đốc Học viện PK- KQ về triển khai thực hiện cuộc vận động xây dựng mơi
trường văn hóa trong qn đội do Tổng cục Chính trị phát động. Tập thể các đơn
vị quản lý học viên đã tiến hành nhiều biện pháp, chủ động, tích cực xây dựng
MTVH và đã đạt được những kết quả đáng kể, có chuyển biến tiến bộ trên các
lĩnh vực: giáo dục, bồi dưỡng nhân cách học viên, xây dựng đời sống văn hóa
tinh thần, xây dựng mơi trường cảnh quan văn hóa, đồn kết với đơn vị bạn và
đoàn kết quân dân…Tuy nhiên, qua tổng kết 10 năm thực hiện cuộc vận động
1

xây dựng MTVH trong tập thể học viên ở Học viện PK- KQ vẫn còn bộc lộ
những hạn chế, khuyết điểm trong nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, học viên,
tính liên tục, thường xuyên của phong trào, sự chuyển biến chưa vững chắc
trong việc khắc phục các yếu kém về chấp hành kỉ luật.
Mặt khác, trong giai đoạn hiện nay, cuộc đấu tranh trên lĩnh vực chính trị,
tư tưởng diễn ra vô cùng gay go quyết liệt, kẻ thù tìm mọi cách, mọi thủ đoạn
cơng kích, xun tạc chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối
quan điểm của Đảng. Sự tác động tiêu cực từ mặt trái của cơ chế thị trường, của
giao lưu và hợp tác quốc tế, cũng làm ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống tinh
thần của cán bộ, học viên trong đơn vị. Những tiêu cực đó đang ảnh hưởng làm
băng hoại những giá trị truyền thống, làm ô nhiễm môi trường xã hội và tha hố
nhân cách con người. Vì vậy, xây dựng MTVH quân sự tốt đẹp, lành mạnh, nhân
văn là nhân tố quan trọng góp phần giữ vững định hướng tư tưởng và động cơ
quyết tâm rèn luyện, phấn đấu của mỗi học viên ở Học viện PK- KQ hiện nay.
Với ý nghĩa đó, tơi chọn chủ đề: “Mơi trường văn hóa qn sự, vận dụng
vào xây dựng mơi trường văn hóa trong tập thể học viên ở Học viện Phịng
khơng- Khơng qn hiện nay” làm nội dung viết tiểu luận.

2


I.CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ MƠI TRƯỜNG VĂN HĨA QN SỰ
1. Khái niệm, vai trị của mơi trường văn hóa qn sự
a, Khái niệm mơi trường văn hóa qn sự
Con người ta, kể từ lúc sinh ra, đã thường xuyên chịu sự tác động trực tiếp
của hai môi trường: môi trường tự nhiên (môi trường sinh thái) và môi trường xã
hội (môi trường nhân văn). Thiếu môi trường tự nhiên, con người không thể tồn
tại được với tư cách một sinh vật; thiếu mơi trường văn hóa, nhân văn con người
khơng thể trở thành con người.

Theo đó, MTVH là một bộ phận quan trọng hợp thành môi trường sống
của con người, mơi trường văn hố là tổng hồ các yếu tố văn hoá vật chất và
văn hoá tinh thần do con người sáng tạo ra thông qua hoạt động thực tiễn, tồn
tại trong những thời gian, không gian nhất định, thường xuyên chi phối tác
động đến nhận thức, tư tưởng, tình cảm và hành vi hoạt động của con người và
cộng đồng người.
MTVH là những giá trị, những chuẩn mực trong hành vi, ứng xử, lao động,
tổ chức, lãnh đạo và quản lý xã hội đang tồn tại quanh ta, thường xuyên tác động
trực tiếp đến mỗi chúng ta nhằm thiết lập mối quan hệ gắn bó giữa con người với
con người, nhằm phát huy sức mạnh nội sinh trong mỗi con người, hướng tới sự
phát triển bền vững của xã hội. Theo tinh thần đó, Nghị quyết Đại hội XII của
Đảng khẳng định phải “tạo môi trường và điều kiện để phát triển về nhân cách,
đạo đức, trí tuệ, năng lực sáng tạo, thể chất, tâm hồn, trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ
công dân, ý thức tuân thủ pháp luật”.
Quân đội là một bộ phận của xã hội. Tổ chức quân đội là một tổ chức xã hội
đặc thù- đó là tổ chức qn sự, mang tính chất đặc thù, cuộc sống của người quân
nhân nằm ở vùng nguy hiểm nhất của xã hội, vì họ sẵn sàng chiến đấu hi sinh để
bảo vệ nhân dân, bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa... Do đó, MTVH
qn sự, bên cạnh sự thích ứng và hồ nhập chung với mơi trường văn hóa xã hội,
cịn có những yêu cầu và nội dung riêng, đòi hỏi cao hơn và khắt khe hơn.
MTVH quân sự là tổng hoà các giá trị văn hố vật chất và tinh thần được
hình thành trong thực tiễn hoạt động quân sự, có quan hệ biện chứng với tổ chức
3


và hoạt động quân sự trong một thời gian và khơng gian xác định, thường xun
tác động đến q trình hình thành và phát triển nhân cách quân nhân và chi phối
trực tiếp đến kết quả xây dựng và hoàn thành nhiệm vụ của các đơn vị vũ trang.
MTVH quân sự là một bộ phận hữu cơ cấu thành môi trường xã hội, bao
gồm những giá trị văn hoá của quân đội do cán bộ, chiến sĩ, công nhân viên

quốc phịng tạo nên trong q trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, nó gắn
chặt với từng đơn vị, từng lĩnh vực công tác...và quan hệ chặt chẽ với địa
phương, các khu vực, địa bàn đóng quân của các đơn vị. MTVH quân sự là môi
trường “mở”, không ngừng vận động và biến đổi. Do đó q trình nhận thức
MTVH cũng như xây dựng và phát huy vai trò của MTVH trong quân đội cần
thường xuyên bám sát diễn biến thực tế của đơn vị, khu vực, địa bàn đóng quân
và thực tiễn sinh hoạt, hoạt động của từng đơn vị để có nội dung, hình thức và
biện pháp phù hợp, có hiệu quả cao.
b, Vai trị của mơi trường văn hóa qn sự
Mơi trường văn hóa qn sự góp phần bồi dưỡng, xây dựng, phát triển
những giá trị văn hóa chuẩn mực trong nhân cách quân nhân theo tiêu chí
“chân”, “thiện”, “mỹ”
Trước khi vào quân ngũ, mọi quân nhân đều được giáo dục ở gia đình, địa
phương, trong trường học; được hấp thụ các giá trị văn hóa, đạo đức để từng bước
hình thành nhân cách. Khi nhập ngũ vào công tác, học tập, rèn luyện ở môi trường
quân sự, nhân cách của người chiến sĩ cách mạng càng được hồn thiện, phát triển.
MTVH qn sự mang tính đặc thù đòi hỏi cán bộ, chiến sĩ phải tự giác chấp hành,
nhất là các chiến sĩ mới vào công tác trong qn đội, cịn nhiều bỡ ngỡ, xa gia đình,
bạn bè, làng xóm; nền nếp sinh hoạt tự do…
Cùng với xác lập một môi trường học tập, rèn luyện, MTVH quân sự xác
lập các hệ giá trị văn hóa chuẩn mực định hướng quá trình giáo dục, rèn luyện
nhân cách qn nhân theo các tiêu chí xác định. Đó là các hệ giá trị văn hóa
trong truyền thống yêu nước, truyền thống nhân văn của dân tộc Việt Nam; khoa
học quân sự và nghệ thuật quân sự Việt Nam; truyền thống trung với nước, trung
với Đảng, hiếu với dân, nhiệm vụ nào cũng hồn thành, khó khăn nào cũng vượt
4


qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng của quân đội ta dưới sự lãnh đạo của Đảng và
các giá trị đặc thù viết nên truyền thống của mỗi quân, binh chủng, mỗi đơn vị

trong suốt lịch sử xây dựng, chiến đấu và trưởng thành. Qua đó, hệ giá trị sẽ
định hướng cho toàn bộ hoạt động của quân nhân, cho phép khuyến khích các
hoạt động nào được thực hiện và thực hiện trong những phạm vi, điều kiện nào,
những hoạt động nào không được phép thực hiện trong môi trường quân sự
nhằm bảo đảm sự thống nhất trong nhận thức và hành động của mọi quân nhân
trong đơn vị. Dưới tác động của văn hóa và quy luật phát triển văn hóa, các mục
tiêu, các hệ tiêu chí ấy được cụ thể hóa thành những dạng kiến thức cụ thể,
những giá trị văn hóa cụ thể như văn hóa yêu nước, văn hóa học tập, văn hóa kỉ
luật, văn hóa giao tiếp, ứng xử, văn hóa chính quy… và được mọi quân nhân
tiếp nhận một cách tự nguyện, qua đó từng bước hình thành, phát triển ở họ
những phẩm chất, nhân cách cần thiết góp phần thực hiện thắng lợi chức trách,
nhiệm vụ được giao trước yêu cầu mới.
Từ góc độ giá trị, có thể thấy, phẩm chất, nhân cách qn nhân khơng
phải là cái có sẵn, mà là kết quả của q trình phấn đấu, rèn luyện bền bỉ
khơng ngừng của mỗi quân nhân trong một môi trường nhất định, hợp thành
giá trị biểu trưng, khẳng định giá trị xã hội của quân nhân trong tham gia các
quan hệ quân sự, xã hội. Chính trong MTVH quân sự mà mỗi quân nhân tự
xác định được “tọa độ” văn hóa của mình, từ đó lựa chọn cho mình con
đường, phương pháp phấn đấu, rèn luyện phù hợp với khả năng, năng lực của
mình nhưng khơng vượt khỏi những ngun tắc, chuẩn mực chung của
MTVH qn sự, qua đó tự mình lớn lên về nhân cách, phẩm giá con người.
Môi trường văn hóa quân sự góp phần xác lập các thang giá trị và khuôn
mẫu ứng xử của quân nhân trước hoàn cảnh
Một trong những đặc trưng cơ bản của văn hóa là sáng tạo, sự sáng tạo của
chính mơi trường đó và sáng tạo thơng qua tiếp nhận những giá trị của các môi
trường khác để phát triển. Hơn nữa, từ đặc điểm tổ chức, thành phần tham gia,
phong tục, tập qn, văn hóa… nên khơng thể có một MTVH quân sự thuần nhất
và đơn nhất, mà bao giờ đó cũng là sự thống nhất trong đa dạng của các giá trị
5

văn hóa, sự thống nhất giữa giá trị văn hóa chung của MTVH quân sự với những
giá trị văn hóa đặc thù của các vùng, miền, dân tộc… Qua đó, một mặt hình thành
nên những thang giá trị chung định hướng việc lựa chọn và thực hiện giá trị của
quân nhân theo tiêu chí xác định; mặt khác hình thành nên những thang giá trị đặc
thù điều chỉnh các giá trị tồn tại một cách khách quan trong môi trường văn hóa
quân sự, đó là các quan hệ: cha - con, anh - em, vợ - chồng; những quan hệ về văn
hóa - địa lý, quê hương bản quán… và những quan hệ vùng, miền…
Hoạt động quân sự là loại hoạt động khẩn trương, quyết liệt, tình huống
diễn ra nhanh chóng, khơng cho phép người chiến sĩ chần chừ, do dự. Hơn nữa,
quân nhân và tập thể quân nhân không thể tự do, chủ động lựa chọn không gian
và thời gian cho hoạt động qn sự của mình... Do đó, các yếu tố văn hóa có
liên quan đến chức năng, nhiệm vụ của quân đội, nhiệm vụ chính trị trung tâm
của từng đơn vị bao giờ vẫn phải được đặt lên hàng đầu. Trong MTVH quân
sự, tính mực thước, nghiêm cách trong tổ chức và hoạt động quân sự thấm vào
nhân cách mỗi cán bộ, chiến sĩ và làm tiêu điểm quy tụ các yếu tố, thang giá trị
khác.
Việc thiết lập các thang giá trị ấy góp phần hình thành hệ thống các khuôn
mẫu ứng xử giữa các quân nhân và tập thể quân nhân trong đời sống quân sự
một cách linh hoạt, giàu tính sáng tạo, đậm chất nhân văn. Theo cố Thủ tướng
Phạm Văn Đồng, cùng với sự phát triển đời sống xã hội, đổi mới đất nước theo
định hướng xã hội chủ nghĩa cũng đang dần xuất hiện thang giá trị mới của con
người Việt Nam như sự kế thừa và phát triển những giá trị văn hóa của dân tộc
kết hợp với sự tiếp thu và vận dụng những tinh hoa văn hóa của lồi người từ
xưa đến thời đại ngày nay. Thang giá trị mới đại thể bao gồm loại giá trị thể hiện
sự làm chủ của nhân dân, loại giá trị nhân văn của cộng đồng dân tộc, tức là
những giá trị của môi trường xã hội, loại giá trị đạo đức và phẩm chất cá nhân,
loại giá trị trong quan hệ với nước ngoài, loại giá trị trong quan hệ giữa con
người và thiên nhiên... Các loại giá trị này quan hệ mật thiết với nhau, tác động
qua lại lẫn nhau một cách đa dạng và phong phú.

Việc hình thành, xác lập các thang giá trị còn tạo ra những điều kiện tốt
6


nhất để quân đội mở rộng quan hệ với các bộ, ngành, khu vực và quốc tế trong
bối cảnh hội nhập và giao lưu quốc tế hiện nay nhằm thực hiện thắng lợi chức
năng, nhiệm vụ của đội quân chiến đấu, sản xuất, cơng tác. Đồng thời, nó cũng
nâng cao khả năng, năng lực nhanh, nhạy, chính xác của quân nhân trong ứng
xử, xử lý những tình huống phức tạp, khẩn trương, biết làm chủ hồn cảnh trong
mọi tình huống. Đây là những phẩm chất cơ bản, không thể thiếu trong nhân
cách của người người quân nhân cách mạng hiện nay.
Mơi trường văn hóa qn sự góp phần xây dựng, củng cố trận địa chính
trị tư tưởng, đẩy lùi những tác động tiêu cực, phản văn hóa xâm nhập vào đời
sống quân sự
Đây là một trong những chức năng cơ bản của MTVH quân sự. Chính trị
tư tưởng giữ vai trò là thành tố, một hệ giá trị cơ bản khơng thể thiếu trong tồn
bộ các hệ giá trị hợp thành của MTVH quân sự. Trong MTVH quân sự, các hệ
giá trị văn hóa chủ đạo ấy ngày càng thấm sâu vào các thành tố của MTVH quân
sự, thực sự giữ vai trị là nền tảng định hướng tồn bộ việc xây dựng, tiếp nhận
các hệ giá trị khác trong MTVH quân sự, từng bước ngăn chặn và đẩy lùi hiệu
quả mọi biểu hiện tiêu cực bằng cách vừa tiếp nhận vừa đấu tranh lọc bỏ những
phản giá trị, phản văn hóa xâm nhập hoặc nảy sinh trong đời sống quân sự.
Hiện nay, sự phát triển của khoa học và công nghệ hiện đại, của hợp tác,
giao lưu và hội nhập quốc tế đang mở ra những điều kiện mới cho sự phát triển
của đất nước, xây dựng quân đội cách mạng, chính qui, tinh nhuệ, từng bước
hiện đại. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội cho sự xâm nhập, thẩm lậu những phản
giá trị, phản văn hóa, lối sống, thị hiếu phương Tây vào môi trường xã hội, đe
dọa làm mất đi bản sắc của dân tộc của văn hóa. Cùng với đó là sự chống phá
của các thế lực thù địch, phản động trên lĩnh chính trị tư tưởng nhằm xóa bỏ hệ
tư tưởng Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, qua đó xóa bỏ sự lãnh đạo của

Đảng đối với quân đội và toàn xã hội...
Việc xây dựng MTVH quân sự là một trong những giải pháp quan
trọng nhằm ngăn ngừa các tác động tiêu cực làm ảnh hưởng đến sự hoàn thiện
nhân cách người quân nhân cách mạng. MTVH quân sự tốt đẹp, lành mạnh,
7


phong phú là cái nôi để giáo dục cho mọi quân nhân hướng tới “chân”, “thiện”,
“mỹ”, định hướng và đáp ứng nhu cầu vật chất và tinh thần của người quân nhân
cách mạng, hình thành ở họ hệ giá trị xã hội tốt đẹp, có ý thức chấp hành kỷ luật,
pháp luật, thấm đẫm tình đồng chí, đồng đội; kịp thời cổ vũ, nuôi dưỡng, nhân
rộng những tập thể điển hình tiên tiến, gương người tốt, việc tốt; tạo ra những
điều kiện thuận lợi để biến quá trình giáo dục, rèn luyện thành q trình tự rèn
luyện, tự hồn thiện các giá trị tinh thần. Thông qua sáng tạo, hưởng thụ và trao
đổi văn hóa, MTVH quân sự tạo điều kiện để giữ gìn, phát triển các giá trị tinh
thần của quân nhân, truyền thống của đơn vị; phát huy sức mạnh của văn hóa,
mà trực tiếp là thơng qua các thiết chế của nó. MTVH quân sự thiết lập một
hành lang pháp lý - văn hóa an tồn, đủ khả năng phát hiện, tập hợp, thanh lọc,
tiếp nhận tinh hoa văn hóa của nhân loại trong q trình hội nhập đồng thời đủ
sức đề kháng và vô hiệu hiệu hóa sự thẩm lậu của các biểu hiện tiêu cực, phản
văn hóa xâm nhập vào cơ quan, đơn vị và đời sống tinh thần mỗi quân nhân.
Tóm lại, MTVH quân sự có vai trị to lớn, bồi dưỡng, xây dựng, phát triển
những giá trị văn hóa chuẩn mực trong nhân cách quân nhân cách mạng, qua đó
xác lập các thang giá trị và khuôn mẫu ứng xử của quân nhân, củng cố trận địa
chính trị tư tưởng của mỗi quân nhân và tập thể quân nhân.
2. Cấu trúc tâm lý của mơi trường văn hóa qn sự
a, Hệ thống những giá trị văn hoá quân sự
Tồn tại dưới hai dạng thức: những giá trị văn hoá vật thể như cảnh quan
đơn vị, tổ chức ăn ở, phương án tác chiến, hiệu suất chiến đấu... và những giá trị
văn hoá phi vật thể như tinh thần tư tưởng, lí tưởng, niềm tin, bản lĩnh chính trị,

truyền thống đơn vị, tác phong nếp sống quân sự, học vấn, nghệ thuật... Cả
những giá trị văn hoá vật thể và văn hoá phi vật thể chứa đựng trong cơ sở vật
chất - văn hoá, trong hoạt động quân sự trong nhân cách quân nhân cũng như
các quan hệ trong tập thể quân nhân... đều được coi như "tế bào sống" của mơi
trường văn hóa quân sự, chi phối tất cả các yếu tố khác. Như vậy tính chất của
hệ thống những giá trị văn hố qn sự quyết định tính chất của mơi trường văn
hóa qn sự là lành mạnh hay ơ nhiễm, đa dạng hay nghèo nàn...
8


b, Hệ thống những quan hệ văn hoá quân sự.
Những quan hệ văn hố qn sự, trong tổng hồ các mối quan hệ xã hội
của quân nhân, không nằm đơn lẻ, rời rạc mà liên kết thành hệ thống nhất định
tùy góc độ tiếp cận mà có cách khái quát khác nhau về cấu trúc của hệ thống
này. Khái quát theo chủ thể quan hệ, có cấu trúc thứ - bậc với quan hệ dọc như
chỉ huy - phục tùng, cấp trên - cấp dưới, cán bộ - chiến sĩ... và quan hệ ngang
như đồng chí đồng đội, quân - dân... Theo lĩnh vực quan hệ, có cấu trúc đa diện
tùy theo sự thâm nhập của văn hoá quân sự vào các lĩnh vực khác, như quan hệ
văn hoá chiến đấu, văn hố điều lệnh, văn hố chính trị, văn hoá giao tiếp, văn
hoá nghệ thuật... Hệ thống những quan hệ văn hố qn sự ln chứa đựng
những giá trị văn hoá quân sự và hợp thành nền tảng của MTVH quân sự.
c, Hệ thống những hình thái hoạt động văn hoá quân sự
Là biểu hiện lập trung và sinh động nhất những quan hệ văn hoá quân sự
và những giá trị văn hố qn sự. Có thể khái qt thành hai hình thái cơ bản.
Hình thái trực tiếp, chính là đời sống văn hoá của bộ đội, biểu hiện dưới dạng
thức những hoạt động thường xuyên như tự học tập, sinh hoạt văn nghệ, giao
tiếp quân sự, trao đổi thông tin đại chúng... và những hoạt động tập trung theo
kế hoạch nhất định như diễn đàn thanh niên, tham quan, hội thao, hội diễn nghệ
thuật... Hình thái gián tiếp, gồm các dạng thức hoạt động quân sự chứa đựng
những yếu tố văn hoá, như yếu tố văn hoá trong sẵn sàng chiến đấu và chiến

đấu, yếu tố văn hoá trong huấn luyện quân sự, yếu tố văn hoá trong rèn luyện kỉ
luật... Một MTVH phong phú, đa dạng phải là mơi trường chứa đựng những
hình thức hoạt động văn hoá quân sự đa dạng phong phú.
d, Hệ thống những thiết chế văn hoá quân sự
Nhằm bảo đảm đời sống văn hố, tạo điều kiện thuận lợi cho q trình
"sản xuất", "trao đổi", "phân phối" văn hoá của bộ đội, được quy định thống
nhất theo từng cấp trong toàn quân. Hiện nay, hệ thống này bao gồm: các thiết
chế lãnh đạo - chỉ huy như đảng uỷ, người chỉ huy, kế hoạch, quy chế hoạt động
văn hoá...; các thiết chế tổ chức thực hiện như cơ quan chức năng, nhà văn hóa,
cán bộ chuyên trách, bộ đội...; các thiết chế cơ sở vật chất - văn hố như phịng
9


Hồ Chí Minh, thư viện, bảo tàng, câu lạc bộ, kinh phí cơng tác văn hố... Hệ
thống những thiết chế văn hố qn sự đóng vai trị chủ thề trực tiếp trong việc
lựa chọn các giá trị văn hoá tham gia vào MTVH quân sự, việc thiết kế, chuẩn
hoá và đưa vào nền nếp các quan hệ văn hoá quân sự, việc lựa chọn, phát động,
phát huy tác dụng các hình thái hoạt động văn hố qn sự để khơng ngừng cải
thiện, nâng cao đời sống văn hoá của bộ đội.
Mỗi hệ thống trên đều ở trong quá trình phát triển không ngừng, không
phải những yếu tố cứng đờ, bất biến. Xây dựng MTVH quân sự trong quân đội
ta thực chất là xây dựng và phát huy tác dụng từng hệ thống đó, trong cấu trúc
tổng thể của nó.
II.VẬN DỤNG VÀO XÂY DỰNG MƠI TRƯỜNG VĂN HĨA
TRONG TẬP THỂ HỌC VIÊN Ở HỌC VIỆN PHỊNG KHƠNG KHƠNG QN
1. Đặc trưng cơ bản của mơi trường văn hóa trong
tập thể học viên đào tạo sĩ quan ở Học viện Phịng
Khơng-Khơng qn
Đơn vị quản lý học viên đào tạo sĩ quan ở Học viện PK-KQ có biên chế
ổn định, được tổ chức thành hệ, tiểu đoàn, lớp học viên. Hệ học viên có 5 tiểu

đồn, tiểu đồn học viên tổ chức theo khoa học. Các tiểu đồn có biên chế từ 11
lớp học, lớp học viên tổ chức theo chuyên ngành đào tạo. Cán bộ phụ trách lớp
học viên do các học viên thay phiên nhau đảm nhiệm.
Hệ thống tổ chức chỉ huy các cấp (hệ, tiểu đồn và lớp) nhìn chung ổn
định, tổ chức Đảng ở đơn vị là tổ chức cơ sở đảng 3 cấp: đảng bộ cơ sở hệ, đảng
bộ bộ phận tiểu đoàn và chi bộ lớp. Hệ thống tổ chức Đồn gồm có: đồn cơ sở
hệ, liên chi đoàn tiểu đoàn và chi đoàn lớp học. Ở lớp và tiểu đoàn học viên đào
tạo sĩ quan, hàng năm, số lượng đảng viên tăng và đoàn viên giảm trong quá
trình phát triển của khoa học. Hệ thống cán bộ chính trị; lấy chất lượng, hiệu quả
xây dựng MTVH làm một trong những chi tiêu quan trọng để đánh giá kết quả
hoàn thành nhiệm vụ, tiêu chuẩn đánh giá phong trào thi đua của các cấp, các tổ

10


chức trong đơn vị. Mọi người trong đơn vị có nhận thức khá đầy đủ về MTVH
và tầm quan trọng phải xây dựng MTVH ở đơn vị. Quá trình tổ chức thực hiện,
đã kết hợp cuộc vận động xây dựng MTVH với xây dựng đơn vị vững mạnh
toàn diện, xây dựng đơn vị chính quy, xây dựng tổ chức đảng trong sạch vững
mạnh, xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư... Nhờ có nhận thức đúng và
được lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ nên nhiệm vụ xây dựng MTVH ở đơn vị quan lý
học viên đào tạo sĩ quan có những đặc trưng về MTVH đó là:
Một là, MTVH trong tập thể học viên đào tạo sĩ quan ở Học viện PK-KQ
ln có sự đan xen giữa những giá trị truyền thống và giá trị hiện đại do chủ
thể có trình độ học vấn cao làm chủ và phát triển.
Dịng chảy văn hố bao giờ cũng chứa đựng 2 yếu tố: truyền thống và
hiện đại, yếu tố hiện đại phát triển trên cơ sở, nền tảng của yếu tố truyền thống,
ngược lại, yếu tố truyền thống được “hiện đại hoá” để tồn tại và phát huy tác
dụng trong hiện tại. Do đó, MTVH trong tập thể học viên đào tạo sĩ quan ở Học
viện PK-KQ ln ln có sự đan xen giữa những giá trị truyền thống và giá trị

hiện đại. Những giá trị văn hoá của ĐVHV đã được hình thành và phát triển
trong hơn 50 năm qua, do nhiều thế hệ cán bộ, học viên xây đắp nên, thông qua
sinh hoạt, học tập, rèn luyện, vui chơi giải trí... đến nay vẫn cịn ngun giá trị
và đang được các thế hệ cán bộ, học viên mới tiếp thu, giữ gìn và phát huy một
cách tự giác, đó là: tinh thần chủ động tích cực, khắc phục khó khăn, đồn kết,
kỷ luật, lịng nhân ái, bao dung, tình thầy trị gần gũi, chân tình; quan hệ cán bộ
với học viên dân chủ, bình đẳng; học viên có tinh thần ham học hỏi, cầu tiến bộ,
tinh thần rèn luyện tự giác, quan hệ quân dân cá nước...
Tuy nhiên, thông qua hoạt động sinh hoạt, học tập, công tác và rèn luyện
theo những yêu cầu mới, trong những điều kiện mới hiện nay, cán bộ, học viên
của đơn vị đang tạo ra những giá trị văn hoá mới, như: tính năng động, hiện đại
trong cuộc sống, tác phong chính quy, lối sống cơng nghiệp, tính đa dạng, phong
phú và những địi hỏi cao trong sinh hoạt văn hố-tinh thần ...Đây là sản phẩm
tích cực của sự nghiệp đổi mới, của giao lưu mở cửa, của kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa, của bùng nổ thông tin và phù hợp với yêu cầu của sự
11


nghiệp xây dựng và chiến đấu bảo vệ vùng trời của Tổ quốc trong tình hình mới.
Các giá trị văn hoá truyền thống và giá trị văn hoá hiện đại hoà quyện với nhau
một cách tinh tế, nhuần nhuyễn, theo quy luật biện chứng, hồn tồn khơng theo
kiểu lắp ghép đơn giản, máy móc. Sự đan xen ấy đã thực sự làm cho MTVH của
đơn vị thêm phong phú và thấm nhuần quan điểm xây dựng nền văn hoá tiến
tiến đậm đà bản sắc dân tộc của Đảng, bảo đảm cho MTVH trong tập thể học
viên đào tạo sĩ quan ở Học viện PK-KQ thuần khiết, ít bị pha tạp, lại căng, đủ
sức vươn tới trình độ cao hơn, ngày càng tốt đẹp, lành mạnh và phát huy tác
dụng tốt hơn.
Hai là, MTVH trong tập thể học viên đào tạo sĩ quan ở Học viện PK-KQ
mang tính phong phú, đa dạng và được tồn tại, phát triển trong tính thống nhất
của văn hoá Việt Nam và văn hoá quân sự của QĐNDVN anh hùng.

MTVH ở đây được tạo nên bởi những người tuy có cùng một tiêu chuẩn
đầu vào-đủ tiêu chuẩn trở thành sĩ quan PK -KQ; sống, sinh hoạt và học tập
trong môi trường sống thống nhất và môi trường sư phạm của Học viện PK
-KQ, nhưng vì họ xuất thân từ nhiều vùng quê khác nhau, nhiều thành phần kinh
tế khác nhau và trong đơn vị có nhiều khoá học, nhiều đối tượng đào tạo theo
các chuyên ngành khác nhau... nên nó mang nhiều thói quen nếp sống khác
nhau, các sắc thái văn hoá vùng, miền đa dạng với những nét đặc trưng riêng của
từng đối tượng học viên khác nhau.
Tuy nhiên, MTVH trong tập thể học viên đào tạo sĩ quan ở Học viện PKKQ là một bộ phận cấu thành của MTVH xã hội nói chung, nên sự đa dạng
phong phú ấy luôn luôn nằm trong tính thống nhất của bản sắc văn hố Việt
Nam, đó là nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, như: lịng chung thuỷ,
vị tha, tính cộng đồng, tinh thần đồn kết trong cuộc sống; tính cần cù, sáng tạo,
tinh thần dũng cảm trong lao động sản xuất và đấu tranh chống thiên nhiên,
chống ngoại xâm... Mặt khác, học viên thi tuyển vào Học viện PK-KQ là hoàn
toàn tự nguyện, và động cơ phấn đấu trở thành người sĩ quan PK-KQ là hồn
tồn tự giác. Vì vậy, mọi người đều xác định môi trường quân sự là môi trường
gắn bó lâu dài của bản thân và tự giác chấp nhận những tiêu chuẩn văn hoá quân
12


sự như là những đặc trưng văn hố của mình: sự thống nhất ở mục tiêu, lý
tưởng, tác phong điều lệnh, quan hệ đồng chí, đồng đội, xưng hơ, chào hỏi, đội
ngũ, trật tự nội vụ, mang mặc, tác phong quân nhân, thực hiện các chế độ trong
ngày, trong tuần … đều là biểu hiện nét đẹp văn hoá của người quân nhân trong
quân đội nhân dân Việt Nam.
Ba là, MTVH trong tập thể học viên đào tạo sĩ quan ở Học viện PK-KQ
được tạo nên bởi sự kết hợp của hai yếu tố: nội sinh và ngoại sinh.
MTVH ở đơn vị quản lý học viên đào tạo sĩ quan là mơi trường mở, nó
có sự giao lưu, giao thoa nhất định với xã hội bên ngồi. Khơng tách rời, biệt lập
môi trường sống của bộ đội với các môi trường khác trong xã hội, dù rằng môi

trường sống của đơn vị bao giờ cũng có tính đặc thù của nó. Sự tương tác giữa
các mơi trường là tất yếu khách quan, nhất là trong những điều kiện mới về kinh
tế, chính trị, xã hội hiện nay: đất nước hồ bình, đơn vị đóng qn ở thành phố,
các phương tiện thông tin đại chúng ngày càng hiện đại và phát triển, đời sống
vật chất tinh thần ngày càng được cải thiện, giao lưu quốc tế rộng mở... Hơn
nữa, MTVH do con người tạo ra và góp phần tạo dựng bản chất nhân cách cho
con người, nhưng “Bản chất con người khơng phải là cái trừu tượng vốn có của
một cá nhân riêng biệt. Trong tính hiện thực của nó, bản chất con người là tổng
hoà của tất cả những quan hệ xã hội”.
Do đó, những giá trị văn hố do cán bộ, học viên sáng tạo nên (kể cả giá
trị văn hoá vật thể và văn hoá phi vật thể) đều là sự kết hợp của hai yếu tố nội
sinh và ngoại sinh nội. Yếu tố nội sinh là những yếu tố bên trong nội bộ đơn vị,
do sự nỗ lực thường xuyên của cán bộ, học viên sáng tạo ra trong q trình
sống, sinh hoạt, cơng tác, học tập, rèn luyện trong đơn vị, phù hợp với khả
năng, trình độ, nguyện vọng, sở thích của chủ thể, làm cho MTVH ở đơn vị
quản lý học viên đào tạo sĩ quan trở nên hấp dẫn, có sức lơi cuốn cao và gần
gũi, thân thiết, đáp ứng được nhu cầu đa dạng, phong phú của mọi thành viên
trong đơn vị. Tuy nhiên, do q trình giao lưu, tiếp xúc văn hố với bên ngoài
(các đơn vị bạn trong Học viện PK-KQ, các cơ quan, đơn vị bạn trên cùng địa
bàn, nhân dân địa phương trong khu vực đóng qn, gia đình và xã hội...) và sự
13


lãnh đạo, chỉ đạo từ trên xuống từ phía chỉ huy, lãnh đạo các cấp, nên MTVH
trong tập thể học viên đào tạo sĩ quan ở Học viện PK-KQ chịu ảnh hưởng, tác
động trực tiếp, thường xuyên của những vếu tố ngoại sinh ấy. Những yếu tố
ngoại sinh tham gia và tác động tích cực và cả tiêu cực vào q trình xây dựng
MTVH của đơn vị, nếu nó mang ý nghĩa tích cực, sẽ thúc đẩy MTVH đơn vị
phát triển lành mạnh, phong phú, đa dạng hơn; ngược lại sự tác động tiêu cực,
sẽ ảnh hưởng không tốt đến q trình xây dựng MTVH của đơn vị nói chung

và xây dựng nhân cách học viên nói riêng. Chính sự kết hợp của 2 yếu tố nội
sinh và ngoại sinh trong xây dựng MTVH trong tập thể học viên đào tạo sĩ
quan ở Học viện PK-KQ, làm cho nó hồ nhập được với các MTVH khác, có
sức lan toả mạnh mẽ hơn và nâng cao khả năng giao tiếp xã hội của người học
viên sĩ quan-người sĩ quan tương lai.
Bốn là, MTVH trong tập thể học viên đào tạo sĩ quan ở Học viện PK-KQ
mang đậm dấu ấn thời gian và khơng gian phát sinh và tồn tại của nó.
Thời gian đào tạo để học viên trở thành sĩ quan PK-KQ cấp phân đội kéo
dài 4 năm. Hàng năm, sau tuyển sinh, đơn vị có học viên mới bổ sung vào học
tập, rèn luyện, và học viên tốt nghiệp ra trường về các đơn vị trong Quân
chủng PK-KQ và các đơn vị trong toàn quân, thực hiện nhiệm vụ xây dựng và
chiến đấu bảo vệ vùng trời của Tổ quốc. Vì vậy, MTVH trong tập thể học viên
đào tạo sĩ quan ở Học viện PK-KQ luôn diễn ra theo thời gian của từng năm
học, khoá học.
Mặt khác, MTVH ở đơn vị quản lý học viên đào tạo sĩ quan luôn tồn tại
trong không gian xác định là khu doanh trại của Học viện, liền kề với các đơn vị
và địa bàn Thị xã Sơn Tây, nên nó mang đậm dấu ấn của không gian ấy. Xây
dựng MTVH là kết quả của cả một quá trình phấn đấu liên tục, bền bỉ lâu dài.
Do đó các nhân tố cấu thành MTVH trong tập thể học viên đào tạo sĩ quan ở
Học viện PK-KQ (con người văn hoá, các mối quan hệ văn hố, hoạt động văn
hố, cảnh quan văn hóa, các thiết chế văn hố) được tạo nên ln mang đậm dấu
ấn không gian và thời gian tồn tại, phát triển của nó.

14


Năm là, MTVH trong tập thể học viên đào tạo sĩ quan ở Học
viện PK-KQ luôn luôn diễn ra trong đấu tranh nhằm hướng tới
những giá trị “chân”,”thiện”, ”mỹ” của văn hoá quân sự Việt Nam.
Nghĩa là, MTVH trong tập thể học viên ln có sự đấu tranh giữa văn

hố và phản văn hoá, văn hoá quân sự và văn hoá phi quân sự, giữa giá trị và
phản giá trị, vì sự tồn tại, phát triển và ngự trị của những " văn hoá tốt đẹp, lành
mạnh của quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng.
Người học viên sĩ quan xuất thân từ nhiều thành phần kinh tế khác nhau,
sinh ra trong một đất nước nông nghiệp là chủ yếu, lớn lên trong nên sản xuất nhỏ.
Vì vậy, họ chịu ảnh hưởng nặng nề của lề thói sản xuất nhỏ và hệ tư tưởng phong
kiến đã kéo dài trong nhiều thế kỷ. Trong khi đó, yêu cầu xây dựng quân đội, Quân
chủng PK -KQ cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, mang bản chất của giai
cấp cơng nhân, có tác phong kỹ thuật, tác phong công nghiệp của một quân chủng
kỹ thuật trong điều kiện đất nước đang đẩy mạnh CNH, HĐH... đòi hỏi chúng ta
phải chống lại những mặt tiêu cực của tư tưởng phong kiến, tư tưởng sản xuất nhỏ
như: thoi gia trưởng, thiếu dân chủ, cục bộ, thủ đoạn chính trị, tự do vơ kỷ
luật...phải là cơng việc hàng ngày và phải kiên quyết mới có hiệu quả cao.
Hơn nữa, trong tình hình hiện nay, dưới tác động của mặt trái nền kinh tế
thị trường, của tồn cầu hố kinh tế, mở cửa, hội nhập quốc tế... làm nảy sinh tư
tưởng cơ hội, thực dụng, chạy theo lối sống vật chất tầm thường, lại càng văn
hoá, tệ nạn tiêu cực xã hội ... những nhân tố phản văn hoá, phản giá trị ấy đang
ảnh hưởng tiêu cực đến văn hoá truyền thống tốt đẹp của chúng ta, làm ơ .
nhiễm MTVH xã hội nói chung, tác động xấu đến MTVH trong tập thể học viên
đào tạo sĩ quan ở Học viện PK-KQ nói riêng. Vì vậy, phải đấu tranh mạnh mẽ và
triệt để khắc phục những sai trái, lạc hậu trên đây.
Mặt khác, chúng ta xây dựng MTVH trong điều kiện kẻ thù đang đẩy
mạnh chiến lược “DBHB” chống phá cách mạng nước ta và quân đội ta. Chúng
sử dụng bộ máy khổng lồ với những thiết bị tối tân, khoa học công nghệ hiện đại
để tuyên truyền những giá trị văn hoá, lối sống tư sản, khoét sâu những yếu kém,

15


thổi phồng những tiêu cực trong nội bộ ta nhằm làm tha hố chính trị, tư tưởng,

văn hố của nhân dân, lực lượng vũ trang ta nói chung và cán bộ, học viên trong
đơn vị nói riêng. Vì vậy, cuộc đấu tranh để hướng tới những giá trị văn hoá quân
sự cao đẹp cho cán bộ, học viên luôn diễn ra trong quá trình xây dựng MTVH
trong tập thể học viên đào tạo sĩ quan ở Học viện PK-KQ.
2.Một số biện pháp tâm lý- xã hội xây dựng môi
trường văn hóa trong tập thể học viên đào tạo sĩ quan ở
Học viện Phịng khơng-Khơng qn hiện nay
a, Xây dựng hệ thống chuẩn mực giá trị văn hoá phù hợp với điều kiện,
đặc điểm hoạt động của đơn vị học viên đào tạo sĩ quan
Hệ thống giá trị văn hố có thể được coi như những “tế bào sống” của
MTVH, tồn tại trong tất cả các quan hệ văn hoá, các hình thái hoạt động văn hố
và các thiết chế văn hố. Nói đến MTVH trước hết phải nói đến hệ thống những
chuẩn mực giá trị, đó là tiêu chuẩn cơ bản, đầu tiên để đánh giá chất lượng của
một môi trường tốt hay xấu, lành mạnh hay ô nhiễm... Ở đơn vị học viên đào tạo
sĩ quan hiện nay, hệ thống những chuẩn mực giá trị văn hoá, đặc biệt là giá trị
văn hố truyền thống đã được hình thành và phát huy tác dụng, đóng vai trị chủ
đạo trong hệ thống những giá trị văn hoá của MTVH đơn vị. Song trước thực
trạng MTVH ở đơn vị học viên, trước tác động của tình hình hiện nay, đặc biệt
là cuộc đấu tranh chống "diễn biến hồ bình" trên lĩnh vực tư tưởng văn hoá
hiện nay diễn ra gay gắt, việc khẳng định những giá trị văn hoá truyền thống là
một nhiệm vụ hết sức khó khăn, phức tạp.
Vì vậy, vấn đề đặt ra trong hoạt động xây dựng MTVH ở đơn vị học viên
là phải tiếp tục xây dựng hệ thống những chuẩn mực giá trị văn hoá, đặc biệt là
những giá trị văn hoá truyền thống cho phù hợp với điều kiện hoạt động học tập,
rèn luyện và sinh hoạt của một đơn vị học viên đào tạo sĩ quan ở Học viện PKKQ. Đây là giải pháp quan trọng hàng đầu, nhằm xây dựng những tiêu chí cơ
bản của đóng vai trị định hướng cho sự phát triển của MTVH tốt đẹp, lành
mạnh, phong phú ở đơn vị học viên.

16

Xây dựng hệ thống những chuẩn mực giá trị phù hợp với điều kiện, đặc
điểm của đơn vị học viên chính là việc giữ gìn, tơn tạo, phát huy những giá trị
văn hoá truyền thống dân tộc, quân đội, bộ đội PK-KQ. Đồng thời gắn với đấu
tranh gạt bỏ những yếu tố phản văn hố. Đi đơi với mở rộng, phát triển sáng tạo
những giá trị văn hoá mới phù hợp với đặc điểm, tình hình nhiệm vụ mới của
cách mạng, của quân đội, nhà trường và đơn vị học viên. Trên cơ sở đó làm cho
những giá trị văn hoá thấm sâu vào các hoạt động của đời sống học tập, rèn
luyện, sinh hoạt của cán bộ học viên trong đơn vị. Thực hiện giải pháp đó cần
nắm vững những yêu cầu sau đây:
Trước hết, phải thường xuyên giáo dục trang bị cho cán bộ, học viên
những tri thức của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan
điểm của Đảng về cơng tác văn hố, làm cơ sở cho việc giáo dục và nhận thức
những giá trị văn hoá. Hoạt động xây dựng MTVH cũng là một phong trào cách
mạng, nó chỉ thực sự thành cơng khi được đông đảo quần chúng tham gia,
hưởng ứng một cách tích cực, tự giác. Cùng với việc giáo dục những vấn đề lý
luận cơ bản phải thường xuyên giáo dục những giá trị văn hoá truyền thống của
dân tộc, quân đội, Quân chủng, nhà trường và đơn vị. Bởi lẽ trong mơi trường
văn hố, giá trị văn hố truyền thống bao giờ cũng đóng vai trị cốt lõi, chủ đạo
chi phối trong hệ thống những giá trị, định hướng giá trị và lựa chọn giá trị. Giá
trị văn hoá truyền thống khơng hình thành một cách tự phát, càng khơng thể trở
thành cốt lõi, giữ vai trị chủ đạo trong hệ thống những giá trị nếu như công tác
giáo dục không được tiến hành một cách thường xuyên, đồng bộ.
Vì vậy, giáo dục giá trị văn hố truyền thống là một yêu cầu rất cơ bản
trong các hoạt động xây dựng MTVH nói chung và trong xây dựng hệ thống
chuẩn mực giá trị văn hố nói riêng trong tập thể học viên đào tạo sĩ quan ở Học
viện PK-KQ hiện nay, nhằm nâng cao nhận thức cho cán bộ, học viên về giá trị
truyền thống văn hoá của dân tộc, quân đội, nhà trường và đơn vị, trên cơ sở đó
nâng cao niềm tự hào và ý thức trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc kế tục, phát
huy những giá trị truyền thống quý báu ấy.

Giáo dục giá trị truyền thống phải được kết hợp chặt chẽ với việc vận
17


dụng những yếu tố văn hoá truyền thống vào xây dựng hệ thống những chuẩn
mức giá trị văn hoá ở đơn vị học viên. Đó là sự cụ thể hố những giá trị văn hoá
truyền thống phù hợp với đặc điểm nhiệm vụ học tập, rèn luyện, sinh hoạt ở đơn
vị học viên. Chẳng hạn: nét văn hoá truyền thống “Đồn kết hiệp đồng, lập cơng
tập thể, dám đánh, quyết đánh và đánh thắng ngay từ trận đầu, loạt đạn đầu, quả
đạn đầu” của bộ đội PK-KQ, được biểu hiện ở đơn vị học viên là: Đoàn kết giúp
đỡ lẫn nhau vượt mọi khó khăn gian khổ, tiến cơng vào khoa học giành kết quả
cao nhất ngay từ những ngày đầu, mơn học đầu, hồn thành xuất sắc nhiệm vụ
của khoa học, sẵn sàng nhận mọi nhiệm vụ tổ chức phân công khi ra trường.
Cùng với việc kế thừa, phát huy những yếu tố giá trị văn hoá truyền
thống, cần vận dụng nhuần nhuyễn những biện pháp nhằm tạo ra những điều
kiện thuận lợi cho cán bộ học viên sáng tạo những giá trị văn hố mới tiến bộ,
tích cực. Muốn vậy, phải luôn định hướng giá trị, lựa chọn giá trị, có biện pháp
khuyến khích kịp thời, nhân điển hình, mở rộng giao lưu văn hố, làm cơ sở cho
việc tiếp thu và sáng tạo văn hoá của cán bộ, học viên trong đơn vị.
Định hướng giá trị, lựa chọn giá trị là một yêu cầu không thể thiếu được
trong xây dựng hệ thống những chuẩn mực giá trị văn hoá ở đơn vị học viên
hiện nay. Bởi lẽ cán bộ, học viên trong đơn vị - chủ thể tiếp nhận giá trị văn hố
là lực lượng nhìn chung còn rất trẻ, rất hiếu động song lại chưa từng trải. Hơn
nữa, trước sự tác động của những điều kiện kinh tế xã hội, văn hoá từ tưởng, đặc
biệt là sự biến đổi của thang giá trị xã hội hiện nay đã ảnh hưởng không nhỏ đến
việc tiếp thụ, lựa chọn giá trị và sáng tạo giá trị trong MTVH đơn vị học viên,
làm cho xu hướng biến đổi của MTVH ở đó theo các chiều hướng khác nhau Vì
vậy, nếu khơng có định hướng rõ nét có thể dẫn đến hậu quả chệch hướng trong
việc lựa chọn tiếp thu những giá trị văn hoá, tạo kẽ hở cho sự xâm nhập của các
yếu tố xấu độc, phản động vào đơn vị. Khuyến khích, nhân điển hình và mở

rộng giao lưu văn hoá để xây dựng hệ thống những chuẩn mực giá trị văn hoá là
một yêu cầu phù hợp với điều kiện hiện nay, khi mà lợi ích cá nhân gắn bó với
lợi ích của tập thể, quyền lợi gắn với nghĩa vụ, cống hiến gắn với hưởng thụ, đa
dạng hoá, đa phương hoá các quan hệ trở thành xu thế hiện nay. Khuyến khích
18


nhân điển hình và mở rộng giao lưu văn hố là biện pháp làm cho các giá trị văn
hoá truyền thống phát triển theo hướng ngày càng được bổ xung những nét mới
phù hợp với đặc điểm nhiệm vụ của đơn vị học viên, giữ được định hướng phát
triển văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.
b, Củng cố phát triển hệ thống quan hệ văn hoá trong tập thể học viên
đào tạo sĩ quan ở Học viện Phịng khơng- Khơng qn đáp ứng và phù hợp với
mục tiêu yêu cầu đào tạo
Hệ thống các quan hệ văn hố chứa đựng trong đó những giá trị văn hố
hợp thành nền tảng của MTVH. Quan hệ văn hoá rất đa dạng, phức tạp, là bộ
mặt của MTVH, là thể hiện mối quan hệ hữu ái đoàn kết giữa người với người,
cá nhân với tổ chức, quân đội với nhân dân... Củng cố phát triển hệ thống các
quan hệ văn hoá phải theo hướng giữ vững giá trị của quan hệ văn hố truyền
thống, khuyến khích mở rộng, phát triển và định hướng đúng đắn các quan hệ
văn hoá mới nảy sinh từ nhu cầu đời sống văn hoá tinh thần của bộ đội, cho phù
hợp với yêu cầu của quan hệ văn hoá mới và đặc điểm trong tập thể học viên. Ở
đơn vị học viên đào tạo sĩ quan hiện nay, những quan hệ văn hoá cơ bản vẫn
được giữ vững, kết tinh được những giá trị văn hoá cao đẹp, thấm đậm tinh thần
nhân văn và truyền thống dân chủ, trên cơ sở kỉ luật của quân đội tự giác,
nghiêm minh. Đó là tình đồng chí đồng đội giữa cán bộ với học viên, giữa học
viên với nhau, tình thầy trị gắn bó, tình qn dân cá nước, giữa đơn vị với chính
quyền và nhân dân địa phương nơi đóng quân. Đó là những yếu tố tạo điều kiện
thuận lợi cho quá trình xây dựng những quan hệ văn hố cơ bản trong đơn vị.
Song trước tình hình hiện nay, sự tác động của mặt trái cơ chế thị trường đã

ảnh hưởng không nhỏ đến các quan hệ văn hố truyền thống. Tình trạng chạy theo
lợi ích kinh tế, đang len lỏi trong các quan hệ, đã ảnh hưởng khơng nhỏ đến truyền
thống “Đồn kết chặt chẽ với nhau như ruột thịt, trên tình thương yêu giai cấp; hết
lòng giúp đỡ nhau lúc thường cũng như lúc ra trận, thực hiện tồn qn một ý chí”
làm xói mịn quan hệ qn dân cá nước, truyền thống tơn sư trọng đạo, uống nước
nhớ nguồn của dân tộc. Hơn nữa do đời sống xã hội ngày càng phát triển, nhu cầu
của đời sống văn hoá tinh thần của bộ đội ngày càng cao đã xuất hiện những quan
19


hệ văn hoá mới. Những quan hệ văn hoá này đã đóng vai trị quan trọng trong đời
sống văn hố tinh thần của đơn vị. Sự vận động của nó cũng rất đa dạng, đa chiều,
chứa đựng những yếu tố lệch lạc với yêu cầu của một môi trường văn hố trong
sạch lành mạnh. Vì vậy, tiếp tục củng cố phát triển những quan hệ văn hố truyền
thống, khuyến khích, mở rộng phát triển và định hướng những quan hệ văn hoá
mới phù hợp, là một giải pháp quan trọng của quá trình xây dựng MTVH trong tập
thể học viên đào tạo sĩ quan ở Học viện PK-KQ hiện nay.
Thực hiện giải pháp này trước hết phải đi vào việc củng cố nâng cao những
quan hệ văn hoá cơ bản lên một chất lượng mới, có chiều sâu biểu hiện trong nội
dung của các mối quan hệ. Ví dụ: trong mối quan hệ giữa cán bộ với học viên đó
là quan hệ giữa cấp trên và cấp dưới. Song ở đơn vị học viên quan hệ đó phải
được xây dựng thành quan hệ của người thày, người đi trước từng trải hướng dẫn
dìu dắt học viên trong quá trình học tập rèn luyện để trở thành người cán bộ; trong
mối quan hệ giữa học viên với nhau là quan hệ đồng chí đồng đội. Chiều sâu văn
hố của quan hệ đó cịn là sự địi hỏi lẫn nhau trong q trình học tập và xây dựng
đơn vị... Đó là những yêu cầu cao của các mối quan hệ văn hoá trong MTVH đơn
vị học viên mà trong quá trình xây dựng cần phải quan tâm.
Cùng với việc nâng cao chất văn hoá trong các mối quan hệ văn hoá cơ
bản phải thường xuyên phát hiện, khuyến khích và định hướng đúng đắn cho các
quan hệ văn hoá mới nảy sinh trong quá trình học tập, rèn luyện, sinh hoạt, giao

lưu, kết nghĩa của học viên. Khơng được gị ép, phủ nhận hoặc kỳ thị với các
quan hệ đó mà phải tìm ra những biện pháp phù hợp để quản lý, định hướng và
thúc đẩy nó phát triển theo chiều hướng tích cực. Bởi vì hệ thống các quan hệ
văn hố trong đơn vị càng phong phú đa dạng, với chất văn hố cao sẽ tạo ra
mơi trường cho sự phát triển của hệ thống những giá trị và là điều kiện cho các
hoạt động văn hoá phong phú và hoạt động của hệ thống các thiết chế văn hoá
trong việc bảo đảm đời sống văn hoá tinh thần cho đơn vị một cách có hiệu quả.
Xây dựng phát triển các mối quan hệ văn hoá phải kết hợp chặt chẽ với
việc khắc phục những yếu kém, lệch lạc trong các quan hệ văn hố như: thái độ
thơ bạo, qn phiệt, phân biệt đối xử, cục bộ, những quan hệ văn hoá thiếu lành
20


mạnh, bệnh hình thức... có như vậy hệ thống các quan hệ văn hoá trong MTVH
đơn vị học viên mới phát triển đúng hướng.
Để thực hiện có hiệu quả giải pháp này đòi hỏi sự nỗ lực rất lớn của các
chủ thể trong MTVH đơn vị mà trước hết là chỉ huy lãnh đạo đơn vị phải thực
sự quan tâm chỉ đạo chặt chẽ, định hướng rõ nét cho các quan hệ văn hoá trong
đơn vị. Trong tổ chức thực hiện phải bằng nhiều biện pháp cụ thể như: toạ đàm
dân chủ giữa cán bộ với học viên; giao lưu văn hoá giữa các đơn vị với nhau;
giữa đơn vị với địa phương kết nghĩa, chi đoàn kết nghĩa... Phải xây dựng được
bầu khơng khí dân chủ trong các quan hệ văn hoá ở đơn vị. Đồng thời cán bộ
đảng viên phải thực sự mẫu mực trong các quan hệ đó.
c, Xây dựng và phát triển hệ thống các hình thức hoạt động
văn hoá trên cơ sở giữ vững định hướng và phục vụ thiết thực cho
nhiệm vụ giáo dục và đào tạo
Hệ thống các hình thức hoạt động văn hoá cùng với hệ thống những quan
hệ văn hoá tạo thành diện mạo của MTVH, một tiêu chuẩn để đánh giá chất
lượng của MTVH. Ở đơn vị quản lý học viên có lợi thế rất cơ bản cho các hoạt
động văn hố phát triển, đó là khả năng sáng tạo và thưởng thức văn hoá của cán

bộ học viên trong đơn vị. Vì vậy các hoạt động đó phát triển rất phong phú đa
dạng, đã kế thừa được nhiều yếu tố tốt đẹp từ truyền thống, bản sắc văn hoá dân
tộc, từng bước vươn tới những giá trị văn hoá hiện đại. Các hoạt động văn hoá
bước đầu đã bám sát được nhiệm vụ trung tâm của đơn vị, phản ánh những đặc
điểm hoạt động học tập, rèn luyện và sinh hoạt của cán bộ, học viên. Do đó đã
góp phần tích cực vào việc nâng cao đời sống tinh thần của đơn vị và q trình
hồn thiện nhân cách của người học viên sĩ quan PK-KQ.
Tuy nhiên, quá trình xây dựng và phát triển của hệ thống những hình thức
hoạt động văn hố ở đơn vị hiện nay cịn bộc lộ những yếu kém lệch lạc trong cả
nhận thức và hành động. Biểu hiện của những yếu kém lệch lạc đó là: chỉ chú
trọng đến “bề nổi” của các hoạt động văn hoá, chưa đi vào chiều sâu của nội
dung phản ánh. “Chủ nghĩa hình thức” cịn mang nặng trong cả nhận thức và

21


hành động của các hoạt động văn hoá của đơn vị, vì vậy tiến hành các hoạt động
văn hố cịn mang tính chất “phù phiếm”, “miễn cưỡng”, thậm chí “thả nổi”. Tác
dụng giáo dục của các hoạt động văn hoá chưa cao, hiệu quả chữa thiết thực, sức
mạnh đặc thù của văn hoá chưa thực sự được phát huy tác dụng. Đặc biệt còn
chứa đựng những yếu tố lệch lạc, xu hướng đề cao yếu tố hiện đại, xa rời bản
sắc dân tộc, thiếu quan tâm đầu tư thích đáng...là những vấn đề cần được quan
tâm trong quá trình xây dựng và phát triển những hình thức hoạt động văn hố ở
đơn vị học viên hiện nay. Vì vậy vấn đề xây dựng và phát triển phong phú hệ
thống các hình thức hoạt động văn hố trên cơ sở giữ vững định hướng và phục
vụ thiết thực cho nhiệm vụ trung tâm của đơn vị là một giải pháp quan trọng
trong xây dựng MTVH trong tập thể học viên đào tạo sĩ quan ở Học viện PKKQ hiện nay.
Thực hiện giải pháp này chính là nhằm phát huy những yếu tố thuận lợi,
khắc phục những hạn chế để xây dựng hệ thống các quan hệ văn hoá phát triển
theo định hướng tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc”, phản ánh và phục vụ thiết

thực đời sống học tập, rèn luyện và sinh hoạt hàng ngày của cán bộ học viên
trong đơn vị. Để thực hiện có hiệu quả giải pháp, vấn đề trước hết là phải quản
lý chặt chẽ đối với các hoạt động văn hoá. Cần thường xuyên đổi mới cả về nội
dung và hình thức hoạt động.
Về nội dung: các hoạt động văn hoá phải bao chứa được trong nội dung
những giá trị văn hoá, quan hệ văn hoá truyền thống, định hướng được sự tiếp
nhận những giá trị văn hoá hiện đại và quan hệ văn hố mới phù hợp với u cầu
của sự nghiệp Cơng nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước hiện nay. Đồng thời trong
nội dung phải mang ý nghĩa giáo dục sâu sắc, động viên được gương người tốt
việc tốt, phê phán những thói hư tật xấu, hành vi thiếu văn hố vi phạm đạo đức
và lối sống, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và kết quả học tập rèn
luyện ở đơn vị học viên.
Về mặt hình thức: phải thường xuyên được cải tiến, đổi mới kết hợp chặt
chẽ giữa truyền thống với hiện đại, bảo đảm các yếu tố hấp dẫn, sinh động, bổ
ích, thu hút được đơng đảo mọi người tham gia, thiết thực, dễ hiểu, dễ làm,
22


mang tính văn hố cao. Trong các hình thức phải coi trọng tính chất quân đội
cách mạng, chính qui hiện đại, lành mạnh, chững chạc, khoẻ khoắn, tươi trẻ.
Cần tránh hiện tượng quá để cao hình thức dẫn đến trong hoạt động cầu kỳ, tốn
kém. Ngược lại không nên quá đơn giản dẫn đến n. loa đại khái, kém hấp dẫn
sinh động trong các hình thức hoạt động văn hố.
Cụ thể: đối với những hoạt động văn hoá thường xuyên như sinh hoạt văn
hoá văn nghệ, thể dục thể thao, sinh hoạt báo ngày, sinh hoạt chính trị văn hố
tinh thần... phải trở thành nề nếp ở đơn vị, có chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu
văn hoá tinh thần của bộ đội, nâng cao cảm xúc, thị hiếu và khả năng thưởng
thức và sáng tạo trong các hoạt động đó tạo ra bầu khơng khí vui tươi lành mạnh
trong đơn vị. Những hoạt động văn hoá tập trung theo kế hoạch như: diễn đàn,
tham quan, hội thao, hội diễn văn nghệ, giao lưu văn hoá... phải được chuẩn bị

chu đáo về nội dung và hình thức, mang tính mục đích cao, phát huy được tính
chiến đấu của văn hố. Cần tránh bệnh hình thức, chạy theo thành tích, thốt ly
khỏi đời sống học tập, rèn luyện và sinh hoạt của cán bộ, học viên, thiếu dân chủ
trong nhận xét, đánh giá, khen thưởng đối với các cá nhân, tập thể về thành tích
của các hoạt động đó. Đồng thời khắc phục những xu hướng lệch lạc, phản văn
hoá, phản tác dụng, gây ảnh hưởng xấu đến đời sống văn hố tinh thần của đơn vị.
Thực hiện giải pháp cịn đòi hỏi phải kết hợp chặt chẽ các hoạt động văn
hoá với các phong trào khác trong đơn vị như “Phong trào xây dựng nếp sống
chính qui”; phong trào “Nói điều hay, làm việc tốt”; “Phong trào bốn đẹp” (đẹp
người, dẹp doanh trại, đẹp trận địa, đẹp tình quân dân)... Có kết hợp được như
vậy các hoạt động văn hố mới có nội dung phản ánh phong phú và các hình
thức đa dạng. Bên cạnh đó cần phải tạo ra bầu khơng khí dân chủ trong các hoạt
động văn hố. Nâng cao văn hoá dân chủ, tạo ra những điều kiện thuận lợi cả về
sự quan tâm, đầu tư kinh phí cho các hoạt động văn hố, tạo ra những “đòn bẩy”
động lực từ bên trong phong trào, từ nhu cầu chính đáng của bộ đội, thúc đẩy
các hoạt động văn hoá phát triển.

23


d, Xây dựng củng cố hệ thống thiết chế văn hố và tích cực chủ động đấu
tranh bài trừ văn hoá lạc hậu, ngăn chặn sự xâm nhập của văn hoá đồi truy
phản động vào đơn vị
Hệ thống những thiết chế văn hố có thể được coi là trung tâm chỉ huy và
tổ chức thực hiện các hoạt động xây dựng MTVH, đảm bảo cho công tác lãnh
đạo, quản lý, tổ chức đời sống văn hoá, các hoạt động văn hoá và đấu tranh bài
trừ văn hoá lạc hậu, ngăn chặn sự xâm nhập của văn hoá xấu độc vào đơn vị.
Đấu tranh bài trừ văn hoá lạc hậu và chống sự thẩm lậu của văn hoá xấu
độc vào đơn vị được tiến hành thường xuyên và được sự quan tâm, tổ chức
tương đối chặt chẽ. Tuy nhiên, quá trình xây dựng và hoạt động của các thiết chế

văn hoá trong chỉ đạo, quản lý, tổ chức đời sống tinh thần, trong đấu tranh chống
văn hoá lạc hậu, văn hoá xấu độc còn bộc lộ những hạn chế cần được khắc phục
như: hoạt động của các thiết chế văn hoá chưa đồng bộ, thiếu sự phân công,
phân nhiệm và sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận trong hệ thống thiết chế
văn hoá. Hoạt động của các cơ quan chức năng, nhóm chức năng và vai trị của
cán bộ chuyên trách phát huy chưa cao, cơ sở vật chất văn hố chưa phát huy hết
tác dụng tích cực của mình. Đấu tranh bảo vệ MTVH đơn vị trong sạch lành
mạnh chưa được duy trì một cách thường xuyên, ở mọi lúc mọi nơi, còn biểu
hiện hữu khuynh, thiếu kiên quyết. Cịn có biểu hiện thả nổi trong các hoạt động
văn hố. Vì vậy, tiếp tục xây dựng củng cố hệ thống thiết chế văn hoá và đấu
tranh bài trừ hoá lạc hậu, ngăn chặn sự xâm nhập của văn hoá đối truy phản
động vào đơn vị là một giải pháp khơng thể thiếu được trong q trình xây dựng
MTVH ở đơn vị quản lý học viên đào tạo sĩ quan ở Học viện PK-KQ hiện nay.
Thực hiện giải pháp này chính là nhằm củng cố và nâng cao năng lực lãnh
đạo của tổ chức đảng, trình độ quản lý và tổ chức thực hiện của hệ thống chỉ huy,
vai trò của các tổ chức quần chúng trong đơn vị và ý thức tự giác, làm chủ của cán
bộ, học viên trong hoạt động xây dựng MTVH ở đơn vị. Đồng thời nhằm khai thác
tiềm năng, tác dụng tích cực của hệ thống cơ sở vật chất văn hoá, tạo nên sức mạnh
tổng hợp cho quá trình xây dựng MTVH và đấu tranh bài trừ văn hoá lạc hậu, ngăn
chặn sự xâm nhập của văn hoá đồi truy phản động vào đơn vị.
24


Từ thực trạng hệ thống thiết chế văn hoá và tình hình đấu tranh bài trừ
văn hố lạc hậu, ngăn chặn sự xâm nhập của văn hoá đồi truy phản động trong
tập thể học viên đào tạo sĩ quan ở Học viện PK-KQ hiện nay, giải pháp đề cập
một số yêu cầu cơ bản sau:
Củng cố xây dựng hệ thống thiết chế lãnh đạo chỉ huy giữ vai trò chủ thể
trung tâm định hướng quá trình xây dựng và phát huy vai trị của MTVH.
Lãnh đạo chỉ huy có vị trí quan trọng trong việc định hướng tiếp thu và lựa

chọn các giá trị và hướng điều chỉnh các quan hệ văn hoá và các hoạt động văn hoá
theo hướng tích cực. Vì vậy địi hỏi lãnh đạo, chỉ huy đơn vị phải nhận thức đúng
đắn tầm quan trọng và vai trị của MTVH đơn vị đối với q trình giáo dục hình
thành nhân cách người học viên sĩ quan và xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện.
Nâng cao hiệu lực lãnh đạo chỉ huy đơn vị đối với hoạt động xây dựng
MTVH đòi hỏi các cấp lãnh đạo phải thường xuyên, chú trọng đề cập nhiệm.
Xây dựng MTVH trong các nghị quyết lãnh đạo và đặt đúng tầm quan trọng của
nó. Phải đảm bảo tính kế hoạch, qui chế hoạt động chặt chẽ, phân công phân
nhiệm cụ thể, dưa chắc vào phong trào của quần chúng và phát huy vai trò của
họ trong các hoạt động xây dựng MTVH. Bằng các biện pháp khuyến khích về
vật chất và tinh thần để kết hợp chặt chẽ giữa quyền lợi và nghĩa vụ trong các
hoạt động văn hoá và xây dựng MTVH đơn vị, làm cho hoạt động xây dựng
MTVH trở thành phong trào thường xuyên và thu hút mọi lực lượng tham gia
một cách tích cực, có hiệu quả vào hoạt động này. Thường xuyên phát hiện kịp
thời những vấn đề nảy sinh trong đời sống văn hoá tinh thần của đơn vị để phát
huy mặt mạnh, khắc phục những lệch lạc yếu kém và đấu tranh ngăn chặn ảnh
hưởng của văn hoá xấu độc thâm nhập vào đơn vị.
Thực hiện yêu cầu trên cần khắc phục tình trạng buông lỏng lãnh đạo,
nghị quyết chung chung, hời hợt, thiếu kế hoạch, thiếu kiểm tra hướng dẫn, chỉ
đạo và uốn nắn kịp thời hoặc khoán trắng cho một số bộ phận và cán bộ chuyên
trách dẫn đến tình trạng “đầu voi đi chuột”, bệnh hình thức và hoạt động thiếu
tính mục đích, hiệu quả. Đồng thời một yêu cầu hết sức cơ bản đối với các tổ
chức đảng và chỉ huy các cấp trong đơn vị là “Phải xây dựng bản thân mình thực
25