Đề tài Việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực

<span class='text_page_counter'>(1)</span>SKKN : Môn Vật Lý Trường THCS Ama Trang Lơng . LỜI NÓI ĐẦU Trên lĩnh vực GD đổi mới phương pháp dạy học ( PPDH ) là một vấn đã được đề cập và bàn luận rất sôi nổi từ nhiều năm qua . Các nhà nghiên cứu PPDH đã không ngừng nghiên cức tiếp thu những thành tựu mới của lí luận dạy học hiện đại để đưa nền GD nước ta ngày càng hiện đại hơn , đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng cao của nhân dân . Những năm gần đây định hướng đổi mới PPDH đã được thống nhất theo tư tưởng tích cực hoá hoạt động , học tập của HS , dưới sự tổ chức hướng dẫn của GV. Để HS tự giác chủ động tìm tòi phát hiện giải quyết vấn đề và có ý thức vận dụng linh hoạt , sáng tạo các kiến thức kĩ năng đã thu nhập được . Nhưng những định hướng này cũng mới chỉ đến với GV qua những tài liệu mang tính lý thuyết hơn là hướng dẫn thực hành . Hoạt động chỉ đạo chuyên môn hay bồi dưỡng thường xuyên vẫn còn thiên về việc tìm hiểu nội dung môn học hơn là việc tìm hiểu những vấn đề chính cuûa PPDH . Vì theá vieäc daïy hoïc khoâng traùnh khoûi vieäc tìm hiểu và vận dụng đổi mới PPDH một cách máy móc . Thậm chí còn sai lệch ở một số giờ dạy của GV. Vì vậy tôi muốn đưa ra một số vấn đề đổi mới PPDH cho HS mong các đồng nghiệp tham khảo góp ý để tôi hoàn thiện công tác giaûng daïy cuûa mình hôn . Toâi xin chaân thaønh caûm ôn !. Người Viết : Nguyễn Song Dũng GV Trường THCS Ama Trang Lơng  Lop6.net. -1-.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> SKKN : Môn Vật Lý Trường THCS Ama Trang Lơng . LÝ DO CHỌN ĐỀ TAØI 1: Đề tài nghiên cứu: “Việc đổi mới PPDH theo hướng tích cực”: Xuất phát từ thực tế trên .Bản thân tôi hiện nay đang công tác tại nơi có nhiều khó khăn trong việc đổi mới PPDH . Vì nơi đây đa số HS thuoäc dieän daân toäc thieåu soá neân vieäc daïy hoïc moân Vaät Lyù coøn gặp bất cập nhiều trong việc truyền đạt thông tin . Vì bộ môn Vật Lý có những hiện tượng khó giải thích bằng ngôn ngữ mà phải giải thích bằng hình ảnh trực quan bằng phương pháp thí nghiệm thực mới làm rõ được vấn đề . Nhưng nhìn chung đa số HS trong lớp có nhận định suy nghĩ không tương đồng nhau . Đặc biệt là các em HS Êđê về ngôn ngữ Vật Lý , đại lượng Vật Lý đối với các em còn mới lạ nên các em rất khó hiểu và khó diễn tả những kí hiệu Vật Lý và các đại lượng Vật Lý .Chính vì thế mà tôi chọn đề tài hướng dẫn học sinh phương pháp học môn Vật Lý theo hướng tích cực. Trên cơ sở tiếp thu ý kiến , ghi nhận thông tin để phân tích xử lí thông tin nhằm đáp ứng yêu cầu dạy học theo phương pháp đổi mới , tích cưcï chủ động sáng tạo nơi HS . Để tránh tình trạng HS học theo kiểu thầy đọc trò chép HS thụ động nghe tieáp thu , ghi nhaän maø khoâng coù yù kieán phaûn hoài . Trên tinh thần đó tôi đã đưa ra một số PPDH mới theo từng kiểu bài khác nhau mà tôi cho là có hiệu quả trong PPDH đổi mới như hieän nay. 2: Phạm vi đề tài: Đưa ra một số phương pháp dạy học theo hướng học tập tích cực cho từng đối tượng HS . Và được thực hiện cho các bài học cụ thể ở sách giáo khoa Vật Lý trong trường THCS:. Người Viết : Nguyễn Song Dũng GV Trường THCS Ama Trang Lơng  Lop6.net. -2-.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> SKKN : Môn Vật Lý Trường THCS Ama Trang Lơng  PHAÀN I :. THỰC TRẠNG Qua nhiều năm công tác giảng dạy ở địa phương , và việc nghiên cứu tình hình học tập của học sinh mà tôi đảm nhiệm , tôi nhận thấy keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh khi chöa aùp duïng phöông phaùp hoïc taäp tích cực như sau: Với tổng số học sinh khối 8 là 232 em tôi đã khảo sát kết quả học tập môn Vật Lý trong đầu năm học như sau. Gioûi: 4 em chieám tæ leä 2% Khaù: 63 em chieám tæ leä 27% Trung bình : 85 em chieám tæ leä 37% Yeáu : 70 em chieám 30 % Keùm : 10 em chieám 4 % Với kết quả như trên qua sự điều tra tôi thấy những học sinh yếu keùm ña soá rôi vaøo caùc em hoïc sinh daân toäc EÂñeâ. Sở dĩ có việc bất cập và khó khăn trên , qua việc dạy học và tìm hiểu ở các em tôi nhận thấy xảy ra hai nguyên nhân sau. 1: Nguyeân nhaân khaùch quan . Phong trào học tập ở các em còn quá thấp ý thức học tập chưa cao bên cạnh đó dân trí nơi đây còn rất thấp nên việc quan tâm đôn đốc con em đi đến trường còn hạn chế, song vẫn còn tình trạng phụ huynh yêu cầu HS ở nhà đi làm để thu nhập kinh tế gia đình .Vì vậy khi đến trường các em rất mệt mỏi , buồn ngủ không chú ý tiếp thu được bài . 2: Nguyeân nhaân chuû quan. Bộ môn Vật Lý 8 là phần mở đầu giai đoạn 2 , nên những yêu cầu về khả năng tư duy trừu tượng , khái quát , cũng như những yêu cầu về mặt định lượng trong việc hình thành các khái niệm và định luật Vật Lý đều cao hơn ở các lớp trong giai đoạn 1. Baûn thaân HS chöa bieát caùch hoïc , phöông phaùp hoïc ña soá caùc em Người Viết : Nguyễn Song Dũng GV Trường THCS Ama Trang Lơng  Lop6.net. -3-.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> SKKN : Môn Vật Lý Trường THCS Ama Trang Lơng  hoïc theo kieåu hoïc thuoäc loøng , hoïc veït khoâng coù saùng taïo . Hoïc mang tính thụ động, đối phó. Vì vậy chất lượng HS nơi đây thật sự chưa thể đạt được chỉ tiêu và yêu cầu mà ngành GD đã đề ra. Từ những nguyên nhân trên tôi nhận thấy qua việc dạy học nơi đây muốn đạt được chỉ tiêu mà ngành đã đề ra , tôi cũng tích cực tìm tòi nghiên cứu tài liệu giảng dạy đồng thời cũng rút ra được một số kinh nghiệm dạy học cho bản thân , để giúp các em HS nơi đây hiểu thêm về kiến thức Vật Lý hơn. Sau đây là một số phương pháp dạy học mà tôi đã thực hiện giảng dạy đối với HS nơi đây mà tôi cho rằng có hiệu quả trong việc dạy hoïc.. Người Viết : Nguyễn Song Dũng GV Trường THCS Ama Trang Lơng  Lop6.net. -4-.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> SKKN : Môn Vật Lý Trường THCS Ama Trang Lơng . PHAÀN II: “GIẢI PHÁP VỀ VIỆC ĐỔI MỚI PPDH MÔN VẬT LÝ THEO HƯỚNG TÍCH CỰC” Đứng trước tình hình khó khăn của thực tiễn giáo dục chúng ta phải đổi mới PPDH dần dần , phải chấp nhận một giải pháp quá độ , mang tính cải tiến PPDH với phương châm đổi mới là dạy học tạo điều kiện để HS “ suy nghĩ nhiều hơn , làm nhiều hơn , thảo luận nhieàu hôn”. Dưới đây tôi xin tóm tắt một số biện pháp cải tiến PPDH càn thực hieän trong vieäc trieån khai thay SGK moân Vaät Lyù. 1: Nắm bắt mức độ lượng hoá mục tiêu bài học . 2: Tổ chức HS hoạt động chiếm lĩnh kiến thức , bao gồm . - Lựa chọn nội dung để tổ chức cho HS hoạt động chiếm lĩnh kiến thức , kĩ năng. - Dự kiến hệ thống câu hỏi hướng dẫn HS tiếp cận và tự phát hiện kiến thức mới . - Tổ chức hoạt động của HS theo những hình thức học tập khác nhau ( toàn lớp , nhóm hoặc cá nhân ) 3: Sử dụng phương tiện dạy học theo hướng tích cực hoá hoạt động hoïc . 4: Đổi mới đánh giá kết quả học tập của HS . 5: Đổi mới việc soạn giáo án ( lập kế hoạch bài học ) cụ thể được thể hiện như sau Teân baøi hoïc ………………… I: Mục tiêu bài học. ( đã lượng hoá ) II: Yêu cầu chuẩn bị cho tiết học. ( đối với GV, nhóm HS vaø caù nhaân HS ) III: Tổ chức các hoạt động dạy học.. Người Viết : Nguyễn Song Dũng GV Trường THCS Ama Trang Lơng  Lop6.net. -5-.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> SKKN : Môn Vật Lý Trường THCS Ama Trang Lơng  A> Nêu rõ mục đích của hoạt động : Hoạt động của GV Hoạt động của HS Lieät keâ caùc leänh ñieàu khieån Lieät keâ coâng vieäc maø HS hoạt động . Một lệnh gồm : HS phải thực hiện , kết - Nội dung công việc mà HS quả tương ứng mà HS cần đạt được hoặc dự phải thực hiện . - Hình thức thực hiện công kieán caùc tình huoáng coù theå xaûy ra. việc ( toàn lớp , theo nhóm hoặc cá nhân ). - Điều kiện để thực hiện công việc ( đồ dùng học tập cần sử dụng và có thể quy định thời gian thực hiện ). B> Những kinh nghiệm rút ra từ các hoạt động dạy học. Sau đây tôi xin đưa ra một ví dụ cụ thể cho việc thực hiện giaûi phaùp treân . Ví duï: Baøi 8: AÙP SUAÁT CHAÁT LOÛNG - BÌNH THOÂNG NHAU I: Muïc Tieâu : 1: Kiến thức . - Mô tả được thí nghiệm chứng tỏ sự tồn tại của áp suất trong lòng chaát loûng . - Viết được công thức tính áp suất chất lỏng , nêu được tên và các đại lượng trong biểu thức. - Vận dụng được công thức tính áp suất chất lỏng để giải các bài taäp ñôn giaûn . - Nêu được nguyên tắc bình thông nhau và dùng để giải thích một số hiện tượng thường gặp . 2. Kĩ năng : Quan sát hiện tượng thí nghiệm rút ra nhận xét . Người Viết : Nguyễn Song Dũng GV Trường THCS Ama Trang Lơng  Lop6.net. -6-.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> SKKN : Môn Vật Lý Trường THCS Ama Trang Lơng  3. Thái độ : Thận trọng ,nghiêm túc ,hợp tác . II: Chuaån Bò Cuûa Giaùo Vieân Vaø Hoïc Sinh: - Một bình trụ có đáy C và các lỗ A , B ở thành bình bịt bằng cao su moûng. - Một bình trụ thủy tinh có đĩa D tách rời làm đáy . - Một bình thông nhau , có thể thay bằng ống cao su nhựa trong. III: Tổ Chức Các Hoạt Động Dạy Học : Hoạt động 1: Nghiên cứu sự tồn tại áp suất chất lỏng . Hoạt động của GV - GV yeâu caàu HS laøm thí nghiệm, quan sát trả lời câu C1 - GV yeâu caàu HS nhaéc laïi keát quả tác dụng lực mà các em đã được học ở lớp 6 từ đó trả lời câu hoûi C1.. Hoạt động của HS - HS tieán haønh thí nghieäm như SGK trả lời câu C1 * Maøng cao su bieán daïng phồng ra điều đó chứng tỏ chất lỏng gây ra áp lực lên đáy bình thành bình.. - Yêu cầu HS thảo luận trả lời caâu C2. C2: Chaát loûng taùc duïng aùp suaát khoâng theo moät phöông nhö chaát raén maø gaây aùp suaát leân moïi phöông. GV ñaët caâu hoûi caùc vaät ñaët trong chaát loûng coù chòu aùp suaát do chaát loûng gaây ra khoâng? - Yeâu caàu HS laøm thí nghieäm 2 neâu keát quaû thí nghieäm .. HS đưa ra dự đoán HS tieán haønh thí nghieäm nhö hướng dẫn SGK * Kết quả: Đĩa D trong nước không rời hình trụ HS trả lời câu hỏi GV nêu ra.. Người Viết : Nguyễn Song Dũng GV Trường THCS Ama Trang Lơng  Lop6.net. -7-.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> SKKN : Môn Vật Lý Trường THCS Ama Trang Lơng  - Vaäy ñóa D chòu taùc dung cuûa những lực nào ? HS ruùt ra keát luaän ñieàn vaøo choã troáng. GV kieåm tra 3 em, thoáng nhaát cả lớp , ghi vở .. * Keát luaän: Chaát loûng khoâng chæ gaây ra aùp suất lên đáy bình , mà lên cả thành bình và các vật ở trong loøng chaát loûng. Hoạt động 2: Xây dựng công thức tính áp suất chất lỏng - Yêu cầu HS lập luận chứng minh công thức tính áp suất chất loûng p = d.h GV gợi ý: + Viết lại biểu thức tính áp suất + So sánh áp lực chất lỏng với trọng lượng chất lỏng + Trọng lượng chất lỏng được tính theo công thức nào ? * Dựa vào công thức yêu cầu HS so sánh áp suất tại những điểm A,B,C ( treân cuøng moät maët phaúng naèm ngang ) trong moät chaát loûng đứng yên và giải thích . + Yeâu caàu HS ruùt ra nhaän xeùt.. P=. F S. =. P S. =. d.V S. =. d .S .h S. => p = d.h Trong đó: - d: là trọng lượng riêng của chaát loûng .Ñôn vò laø N/m3 - h: chieàu cao coät chaát loûng .Ñôn vò laø m - p:là áp suất ở đáy cột chất loûng .Ñôn vò laø Pa ( 1N/m2 = 1Pa) * HS: pA = pB = pC vì d khoâng thay đổi và h giống nhau. * Nhaän xeùt : Chất lỏng đứng yên tại các điểm có cùng độ sâu thì áp suaát chaát loûng nhö nhau. Người Viết : Nguyễn Song Dũng GV Trường THCS Ama Trang Lơng  Lop6.net. -8-.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> SKKN : Môn Vật Lý Trường THCS Ama Trang Lơng  Hoạt động 3: Nghiên cứu bình thông nhau - Yêu cầu HS đọc câu C5 nêu dự đoán. - GV ghi dự đoán của HS lên bảng. - Lớp nước ở đáy hình D sẽ chuyển động khi nào ? - Vậy lớp nước D chịu áp suất nào ?. - GV hB = hA => PB = PA nước đứng yeân .. Yeâu caàu HS laøm laïi thí nghieäm 3 laàn . hB = hA chất lỏng đứng yên . hB = hA chất lỏng chuyển động. - Yeâu caàu HS ruùt ra keát luaän. C5: HS đưa ra dự đoán .. hA. Trường hợp a: D chòu aùp suaát : pA = hA.d D chòu aùp suaát : pB =hB.d Maø hA > hB => pA > pB => lớp nước D chuyển động từ nhaùnh A sang nhaùnh B Tương tự : Trường hợp b: hB > hA => pB > pA Nước chảy từ B sang A Trường hợp c: hB = hA => pB = pA Nước đứng yên * Keát luaän : - Trong bình thông nhau chứa cùng một chất lỏng đứng yên , các mực chất lỏng ở các nhánh luôn luôn ở cùng một độ cao.. Người Viết : Nguyễn Song Dũng GV Trường THCS Ama Trang Lơng  Lop6.net. hB. -9-.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> SKKN : Môn Vật Lý Trường THCS Ama Trang Lơng  Hoạt động 4: Vận dụng , củng cố, hướng dẫn về nhà 1: Vaän duïng - Yêu cầu HS trả lời câu C6 - Khi laën xuoáng saâu thì aùp chaát lỏng suất tác dụng lên người như theá naøo ? - Yeâu caàu HS ghi taùm taét caâu C7 - Gọi 2 HS lên bảng chữa bài. C6: Người lặn xuống dưới nước biển chịu áp suất chất lỏng làm tức ngực vì vậy để tránh khỏ áp suất đó thì áo laën coù taùc duïng chòu aùp suaát naøy. C7: Toùm taét: h1 = 1,2m h2 = 1,2m – 0,4m = 0,8m pA = ? pB = ? Aùp suất tác dụng lên đáy bình . pA = d.h1 = 10 000.1,2 = 12000 (N/m2) Aùp suaát taùc duïng leân ñieåm cách đáy bình 0,4m. pB = d.h2 = 10 000.0,8 = 8000 (N/m2). - GV hướng dẫn HS câu C8 . Ấm và vòi hoạt động dựa trên nguyên taéc naøo ? Vậy khi nước đứng yên thì mực nước trong ấm và vòi nước như thế nào với nhau ?. C8:Ấm và vòi dựa trên nguyeân taéc bình thoâng nhau , nước trong ấm và vòi luôn luoân ngang baèng nhau - Voøi a cao hôn voøi b neân ấm a chứa nhiều nước hơn aám b. Người Viết : Nguyễn Song Dũng GV Trường THCS Ama Trang Lơng  Lop6.net. - 10 -.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> SKKN : Môn Vật Lý Trường THCS Ama Trang Lơng  - Yêu cầu HS trả lời câu C9 GV đưa ra phiếu học tập để học C9: Mực nước A ngang mực sinh cuûng coá baøi . nước B - Yêu cầu HS điền vào chổ trống. Vậy nhìn vào mực nước ở B biết mực nước trong bình A Aùp suất Độ cao Troïng p(N/m2) coät chaát lượng loûng h(m) rieâng -HS hoạt động cá nhân d(N/m3) hoàn thành phiếu học tập . 202.104 10300 -HS1 đưa ra ý kiến trước 20 104 lớp 12.103 8.103 -HS ở lớp nhận xét. 2. Cuûng coá : - Chaát loûng gaây aùp suaát coù gioáng chaát raén hay khoâng ? - Chất lỏng đứng yên trong bình thông nhau khi có điều kiện gì ? - Nếu bình thông nhau chứa cùng một chất lỏng thì mực chất lỏng cuûa chuùng nhö theá naøo ? * Cuối bài học GV có thể tóm tắt bài học dưới dạng sơ đồ khung nhö sau : Maøng cao su Bieán daïng. Ñóa D Không rời khỏi đáy bình. Có lực tác dụng Chaát loûng gaây aùp suaát leân ( đáy bình , thành bình , trong lòng chấy lỏng ) Người Viết : Nguyễn Song Dũng GV Trường THCS Ama Trang Lơng  Lop6.net. - 11 -.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> SKKN : Môn Vật Lý Trường THCS Ama Trang Lơng  Tính chaát bình thoâng nhau. hA > hB. hA = hB. hA < hB. pA > pB. pA = pB. pA < pB. chaát loûng chaûy chaát loûng chaát loûng chaûy từ A B đứng yên từ B A 3. Hướng dẫn về nhà: - Làm bài tập ở sách bài tập (SBT) .Hoạt động 5: Nhận xét đánh giá tiết học : Nhận xét thái độ làm việc của HS. Nhận xét kết quả HS của từng nhóm , từng cá nhân . Đánh giá xếp loại tiết học .. Người Viết : Nguyễn Song Dũng GV Trường THCS Ama Trang Lơng  Lop6.net. - 12 -.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> SKKN : Môn Vật Lý Trường THCS Ama Trang Lơng  PHAÀN III:. KEÁT QUAÛ Qua giải pháp mà tôi đã trình bày như trên , đồng thời đã áp dụng giảng dạy tại trường THCS, tôi thấy đa số HS yêu thích môn học hơn đồng thời các em đã biết thu thập thông tin , đưa ra vấn đề và cùng nhau giải quyết vấn đền dưới sự điều khiển của GV . Bên cạch đó các em cũng ý thức và cẩn thận hơn trong việc làm thí nghiệm thực hành . Cụ thể kết quả HS đã đạt được như sau: Điểm bài kiểm tra các loại : Gioûi : 15 em chieám tæ leä 6% Khaù : 85 em chieám tæ leä 37% Trung bình 125 em chieám tæ leä 54% Yeáu 7 em chieám tæ leä 3% Không còn HS kém như đầu năm học. Chất lượng HS tăng lên rõ rệt . Vậy qua quá trình trên tôi thấy việc đổi mới PPDH là con đường thực tiễn đáp ứng được yêu cầu của chương trình SGK THCS đổi mới.. Người Viết : Nguyễn Song Dũng GV Trường THCS Ama Trang Lơng  Lop6.net. - 13 -.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> SKKN : Môn Vật Lý Trường THCS Ama Trang Lơng  PHAÀN IV:. KEÁT LUAÄN PPDH theo hướng tích cực là con đường thực tiễn đáp ứng yêu cầu, mục tiêu của phương pháp đổi mới chương trình dạy học ở trường THCS . Qua đó vấn đề quan tâm là chất lượng học tập của HS kích thích được tính tích cực , chủ động sáng tạo từ phía người học , tăng thêm sự yêu thích môn học và tạo ra tâm thế hứng thú , say mê học tập của HS trong các tiết học . Từ đó nâng cao kết quả học tập , rèn luyện kĩ năng thực hành cho HS,từ đó HS có tính cẩn thận hơn trong việc thí nghiệm thực hành . - Treân ñaây laø moät soá kinh nghieäm daïy hoïc theo phöông phaùp tích cực mà tôi đã trình bày qua các tiết dạy cụ thể , song về giải pháp chắc chắn không thể tránh khỏi những khiếm khuyết trong quá trình thực hiện .Vậy tôi mong được sự góp ý chân thành từ phía đồng nghieäp.. Người Viết : Nguyễn Song Dũng GV Trường THCS Ama Trang Lơng  Lop6.net. - 14 -.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> SKKN : Môn Vật Lý Trường THCS Ama Trang Lơng . PHAÀN V: I: Ý kiến đề xuất : Để thực hiện phương pháp dạy học theo hướng tích cực cho HS đạt được hiệu quả cao hơn. Tôi xin có một số ý kiến đề xuất lên cấp trên những yêu cầu sau: - Caàn trang bò moät phoøng hoïc boä moân vaät lyù. - Một máy chiếu sử dụng việc dạy giáo án điện tử. - Phòng thí nghiệm thực hành môn vật lý. - Tranh ảnh đồ dùng học tập,mô hình trực quan. - Đồ dùng thí nghiệm đầy đủ và chính xác hơn. - Tài liệu hỗ trợ dạy học . - Trong chöông trình SGK neân boå sung theâm tieát luyeän taäp. II: Taøi lieäu tham khaûo : 1> Một số vấn đề đổi mới PPDH Vật Lý 8 Nguyeãn Phöông Hoàng – Trònh Thò Haûi Yeán 2> Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên môn Vật Lý 8 Boä GD & ÑT 3> SGK & SGV Vaät Lyù 8 Boä GD & ÑT 4> Chuyên đề bồi dưỡng Vật Lý 8 Tröông Thoï Löông – Tröông Thò Kim Hoàng Dlyeâya, ngaøy 21 / 11/ 2006 Người viết. Nguyeãn Song Duõng. Người Viết : Nguyễn Song Dũng GV Trường THCS Ama Trang Lơng  Lop6.net. - 15 -.

<span class='text_page_counter'>(16)</span>