Điều tra chống bán phá giá dưới góc độ luật so sánh

MỤC LỤC
STT
1
2
3
4
5

Danh mục
Trang
Phần mở đầu
2
Sự cần thiết của đề tài nghiên cứu
2
Nhiệm vụ và mục đích nghiên cứu
8
Phạm vi và đối tượng nghiên cứu
9
Những điểm mới của luận án
10
Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
11
Chương 1: Cơ sở lý thuyết và Tổng quan tình hình nghiên
12

1.2.
1.3.

cứu
Cơ sở lý thuyết
Tổng quan tình hình nghiên cứu

Chương 2: Những vấn đề lý luận về bán phá giá, chống

12
14
27

2.1.
2.2.

bán phá giá và điều tra chống bán phá giá
Khái niệm, phân loại hành vi và tác động của bán phá giá
Chống bán phá giá và một số khái niệm trong điều tra chống

27
35

bán phá giá
Chương 3: Thực trạng pháp luật về điều tra chống bán phá

67

3.1.

giá
Cơ quan chống bán phá giá và điều kiện để điều tra chống bán

67

3.2.
3.3.

phá giá
Tổ chức hoạt động điều tra chống bán phá giá
Bảo mật thông tin trong điều tra chống bán phá giá và rà soát

81
99

quyết định chống bán phá giá
Chương 4: Định hướng và kiến nghị hoàn thiện pháp luật

113

Việt Nam về điều tra chống bán phá giá
Định hướng hoàn thiện pháp luật về điều tra chống bán phá giá
Một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật về điều tra chống bán phá

114
129

giá
Kết luận

149

4.1.
4.2.

1.

Phần mở đầu
Sự cần thiết của đề tài nghiên cứu
Trong thương mại quốc tế, hành vi bán phá giá hàng hóa xuất khẩu của các

nhà sản xuất/xuất khẩu nước ngoài và hoạt động chống bán phá giá của chính phủ
nước nhập khẩu luôn xảy ra một cách phổ biến. Với nhiều mục đích khác nhau (kể cả
bán phá giá và chống bán phá giá), những hành vi này có thể sẽ gây tổn hại cho tự do

1


thương mại quốc tế, gây thiệt hại cho nhiều ngành sản xuất, thiệt hại đối với người
lao động cũng như đối với nền kinh tế của các quốc gia có liên quan.
Chính sách chống bán phá giá đã xuất hiện cách đây hơn 100 năm. Canada là
quốc gia đầu tiên ban hành luật chống bán phá giá vào năm 1904 (An Act to Amend
the Customs Tariff 1897, 4 Edw VIII, I Canada Statutes 111 (1904), New Zealand
1905, Australia ban hành năm 1906 (Industries Preservation Act 1906), Nam Phi và
Vương quốc Anh 1921…Hoa Kỳ ban hành luật chống bán phá giá đầu tiên vào năm
1916. Trong khi quy định chống bán phá giá đầu tiên của Hoa Kỳ còn nằm trên giấy,
chưa có vụ kiện nào được áp dụng thì đến năm 1919 Ủy ban thuế quan Hoa Kỳ đã
xem xét lại luật chống bán phá giá 1916 và kết luận luật này chưa thể áp dụng vào
thực tiễn để thực hiện các vụ kiện chống bán phá giá [78, tr.5]. Luật chống bán phá
giá 1921 của Hoa Kỳ đã ra đời từ bối cảnh đó, bản chất của đạo luật này cũng tương
tự như đạo luật chống bán phá giá của Canada có hiệu lực thời đó. Mối quan tâm xây
dựng luật phá giá lúc này của Hoa Kỳ là do cơ cấu ngành công nghiệp của nước Đức,
một số doanh nghiệp ở Đức có ưu thế về khoa học công nghệ, lợi dụng ưu thế của
các thỏa thuận hạn chế cạnh tranh (cartel-Kartell) và được bảo hộ thuế quan, đó là
những nhân tố dẫn đến nguyên nhân bán phá giá nhiều hơn.
Sau khi một loạt quốc gia đơn phương ban hành luật chống bán phá giá, đã
xuất hiện một số sáng kiến đa phương phân tích và bàn về chính sách này. Năm 1922

Hội Quốc liên (League of Nations), một tổ chức mang tính tiền thân của Liên hợp
quốc, đã tổ chức một nghiên cứu về bán phá giá và sự khác biệt giá. Sau đó bản ghi
nhớ về chống bán phá giá do Jacob Viner soạn thảo cũng đã được ghi nhận. Tuy
nhiên, khơng có Hiệp định về chống bán phá giá nào được ký kết.
Sau khi Liên hợp quốc được thành lập, một thỏa thuận chung đã đạt được tại
GATT 1947. Trong các phiên đàm phán, Hoa Kỳ đã đưa ra những đề xuất quan
trọng, cáo buộc bán phá giá và trợ cấp hàng hóa là hành vi cạnh tranh thương mại bất
bình đẳng. Điều VI của GATT đã đặt ra các nguyên tắc cơ bản về chống bán phá giá.
Theo đó, thuế chống bán phá giá có thể được ấn định khi hành vi bán phá giá là
nguyên nhân gây ra thiệt hại hoặc đe dọa gây ra thiệt hại đối với ngành sản xuất trong
nước. GATT khơng quy định cụ thể hình thức quản lý và cách tính tốn, mà giành
cho các quốc gia tham gia ký kết quy định cơ chế cho riêng mình.

2


Do quy định thiếu chi tiết về phương pháp và cơ chế quản lý trong điều VI
dẫn đến hoạt động chống bán phá giá khơng thống nhất. Vì thế, đây là lĩnh vực quan
trọng đầu tiên được cải cách trong lịch sử GATT [78, tr.7]. Vịng đàm phán Kennedy
đã thơng qua Hiệp định 1967 về thực thi điều VI (the Kennedy Round Anti-Dumping
Code). Một số điểm chính là các quy định về thuế có thể chỉ bị ấn định sau khi điều
tra sơ bộ cho thấy có hành vi bán phá giá và thiệt hại. Hiệp định cũng khuyến nghị áp
thuế thấp hơn biên độ phá giá khi mà mức thuế thấp hơn đó loại bỏ được thiệt hại.
Đồng thời xác định ngành công nghiệp là những nhà sản xuất có sản lượng gộp lại
chiếm một phần lớn trong tổng sản phẩm. Trong mối quan hệ nhân quả, phá giá phải
được xem như là các “nguyên nhân chủ yếu” gây ra thiệt hại. Hiệp định này có hiệu
lực vào năm 1967. Tuy nhiên Hoa Kỳ đã không phê chuẩn Hiệp định 1967, vì vậy
mức độ áp dụng của Hiệp định này vào thực tiễn là rất ít.
Vịng đàm phán Tokyo về thương mại đa phương được ký kết vào năm 1979
và có hiệu lực năm 1980, đã xác định rõ hơn về bán phá giá và thiệt hại so với điều

VI của GATT 1947, quy định chi tiết về trình tự và thủ tục trong quá trình điều tra.
Tuy nhiên, các quy định về chống bán phá giá ở Hiệp định vòng đàm phán Tokyo
cũng mới chỉ là quy định khung, cịn có nhiều điểm chưa rõ ràng, cịn gây tranh cãi
và thực tế là chỉ có 27 thành viên bị ràng buộc với Hiệp định này [123, truy cập lần
cuối 17/07/2012].
Vòng đàm phán Uruguay về thương mại đa phương kết thúc vào ngày
15/4/1994, đã thông qua Hiệp định ADA (Agreement on Implementation of Article VI
of the General Agreement on Tariffs and Trade 1994). Vì nhiều lý do, chống bán phá
giá là vấn đề gây tranh cãi nhiều nhất trong giai đoạn cuối của vòng đàm phán
Uruguay. Tuyên bố các Bộ trưởng được thông qua ở Punta Del Este ngày 20/9/1986
khởi động vịng đàm phán Uruguay đã khơng có một tham chiếu rõ ràng về chống
bán phá giá [92]. Lúc đầu, cải cách chống bán phá giá đơn giản chỉ được xem xét
dưới thỏa thuận chung nhằm “cải tiến, làm rõ hoặc mở rộng, cũng như cho phù hợp”
với Hiệp định vòng đàm phán Tokyo [92,93]. Năm 1988, một số quốc gia chỉ yêu
cầu một nghiên cứu thống kê từ Ban thư ký của GATT về vấn đề áp dụng các biện
pháp chống bán phá giá.

3


Tuy nhiên, sau đó Ủy ban thực hành về chống bán phá giá đã xem xét một loạt
các văn bản pháp lý đã sửa đổi của Hoa Kỳ và EU, cơ quan giải quyết tranh chấp
cũng bắt đầu xem xét đến các vấn đề chống bán phá giá ở mức độ nhiều hơn. Có lẽ
khiếu nại quan trọng nhất là từ một đề xuất của Nhật Bản, quốc gia này đã đi đầu
trong việc yêu cầu cơ quan giải quyết tranh chấp buộc bồi thường thiệt hại. Vấn đề
thực tế là, các quốc gia đã đã bắt đầu xem cơ chế giải quyết tranh chấp của GATT
như là một giải pháp mang tính khả thi thay thế cho việc bỏ ra các khoản “chi phí”
lớn để bảo vệ quyền lợi của mình tại nước ngồi. Tiếp theo đó, Tổng giám đốc
GATT đã trình bày văn bản đề xuất của mình như là một phần của bản thảo cuối
cùng của Hiệp định và sau đó được gọi là bản thảo Dunkel [61]. Trong khi các nhà

đàm phán không muốn trở lại các tranh cãi về những vấn đề rộng lớn hơn của bản
thảo Dunkel vì lo ngại gây ra bất ổn cho đàm phán. Các tranh cãi về cải cách chống
bán phá giá cũng đã đề cập các câu hỏi liên quan đến chủ quyền, sự tôn trọng và
nguyên tắc Lotus trong luật quốc tế.
Hiệp định ADA ra đời không phải là Hiệp định riêng lẻ, nó khác với quy định
về chống bán phá giá của Hiệp định vòng đàm phán Tokyo. Vì thế, tất cả các thành
viên của WTO bị ràng buộc bởi Hiệp định này kể từ thời điểm Hiệp định WTO có
hiệu lực với họ. Hiệp định này quy định các yêu cầu cụ thể về thủ tục khi họ trở
thành chủ thể tranh chấp của WTO.
Như vậy, lịch sử pháp luật chống bán phá giá đã xuất hiện và tồn tại trên thế
giới hơn 100 năm nay. Các quy định pháp luật về chống bán phá giá đã được đàm
phán, cải cách và thông qua một Hiệp định chung điều chỉnh về hoạt động chống bán
phá giá trong thương mại quốc tế. Theo đó, Hiệp định ADA đã quy định đến các vấn
đề liên quan đến hình thức tổ chức quản lý, thời hạn điều tra, cách tính giá trị thơng
thường, xem xét theo thủ tục tư pháp.v.v…
Hiệp định ADA ra đời đã chấm dứt những quy định tùy ý của các quốc gia
thành viên, hạn chế phần nào tình trạng lạm dụng chính sách chống bán phá giá để
bảo hộ ngành sản xuất trong nước. Cũng tính từ khi Hiệp định ADA ra đời, chính
sách chống bán phá giá đã được rất nhiều quốc gia thành viên áp dung nhằm bảo vệ
ngành sản xuất trong nước.

4


Tuy nhiên, Hiệp định ADA được thơng qua khơng có nghĩa là các quy định về
chống bán phá giá trong thương mại quốc tế đã được hoàn thiện. Hiện nay đang có
rất nhiều quan điểm nêu lên những bất cập của Hiệp định ADA, những vấn đề liên
quan đến việc sửa đổi Hiệp định ADA đang được tranh luận tại vòng đàm phán Doha
mà vẫn chưa đi đến hồi kết.
Đối với Việt Nam, việc tham gia WTO, thực hiện các điều ước quốc tế nói

chung và Hiệp định ADA nói riêng có một vai trị rất quan trọng, là cơ sở pháp lý
trong việc tăng cường và mở rộng các quan hệ thương mại quốc tế. Bên cạnh đó, việc
thực hiện các điều ước quốc tế đã góp phần tích cực trong việc xây dựng và hồn
thiện hệ thơng pháp luật nói chung và pháp luật về chống bán phá giá nói riêng.Văn
bản pháp luật đầu tiên điều chỉnh hành vi bán phá giá hàng hóa nhập khẩu là Luật sửa
đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu số 04/1998/QH10
ngày 20/5/1998 cho phép áp dụng thuế bổ sung đối với hàng nhập khẩu bị bán phá
giá vào Việt nam (Điều 1), Quyết định số 46/2001/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính
phủ ngày 4/4/2001 về việc quy định xây dựng nguyên tắc áp dụng thuế chống bán
phá giá. Tuy nhiên, các quy định trong hai văn bản pháp lý này chưa có những quy
định cụ thể về thẩm quyền, thủ tục điều tra và áp dụng thuế chống bán phá giá cũng
như cách thức xác định hành vi bán phá giá... Năm 2004 Ủy ban thường vụ Quốc Hội
đã ban hành Pháp lệnh chống bán phá giá số 20/2004/PL-UBTVQH11 ngày
29/04/2004. Đây là văn bản pháp luật đầu tiên điều chỉnh trực tiếp, toàn diện vấn đề
chống bán phá giá hàng hoá nhập khẩu vào Việt Nam. Tiếp theo là các văn bản
hướng dẫn thi hành của Chính phủ: Nghị định số 90/2005/NĐ-CP ngày 11/7/2005
quy định chi tiết thi hành một số điều của Pháp lệnh Chống bán phá giá hàng hóa
nhập khẩu vào Việt Nam; Nghị định số 04/2004/NĐ-CP ngày 09/01/2006 về việc
thành lập và quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức của Hội đồng
xử lý vụ việc chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ; Nghị định số 06/2006/NĐCP ngày 09/01/2006, quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức
của cục quản lý cạnh tranh. Các văn bản khác như Quyết định số 32/QĐ-QLCT ngày
15/5/2008 của Cục quản lý cạnh tranh, ban hành mẫu hồ sơ yêu cầu áp dụng biện
pháp chống bán phá giá; Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu số 45/2005/QH11 ngày
14/06/2005; Thơng tư của Bộ Tài chính số 106/2005/TT-BTC ngày 05 tháng 12 năm

5


2005, hướng dẫn thu, nộp, hoàn trả thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp và các
khoản đảm bảo thanh toán thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp.

Về hoạt động chống bán phá giá trên thế giới, mục đích ra đời của pháp luật
chống bán phá giá là để bảo vệ ngành sản xuất trong nước ở quốc gia nhập khẩu, bảo
vệ thị trường nước nhập khẩu được vận hành một cách lành mạnh. Tuy nhiên, thực
tiễn cũng cho thấy là nhiều quốc gia đã bị khiếu nại, vì sử dụng cơng cụ chống bán
phá giá khơng chỉ để bảo vệ ngành sản xuất trong nước mà cịn lạm dụng cơng cụ này
để “bảo hộ” q mức cho ngành sản xuất trong nước hoạt động kém hiệu quả.
Giai đoạn trước năm 1995, biện pháp chống bán phá giá chủ yếu được áp
dụng ở các quốc gia phát triển (Hoa Kỳ, EU, Canada…). Tuy nhiên, kể từ khi Tổ
chức thương mại thế giới WTO được thành lập cho đến nay, công cụ bán phá giá
không chỉ giới hạn ở các quốc gia phát triển, mà ngày càng được sử dụng rộng rãi bởi
nhiều quốc gia. Điểm mới của vấn đề là các nước đang phát triển đang dẫn đầu các
quốc gia áp dụng biện pháp chống bán phá giá nhiều nhất trên thế giới. Từ năm
1995-2011 Ấn Độ khởi xướng 656 vụ kiện, hơn cả những quốc gia có kinh nghiệm
và thói quen sử dụng cơng cụ này như Hoa Kỳ 458 vụ và EU 437 vụ [127, truy cập
lần cuối ngày 20/07/2012].
Liên quan đến Việt Nam, tính đến tháng 07/2012, các ngành sản xuất của Việt
Nam đã phải đối mặt với 44 vụ kiện chống bán phá giá ở nước ngoài [126, truy cập
lần cuối ngày 20/07/2012], số lượng các vụ kiện ngày càng tăng, quy mô các vụ kiện
ngày càng lớn. Điều đó cho thấy mức độ nghiêm trọng mà các vụ kiện này đã gây ra
cho doanh nghiệp Việt Nam và ngành sản xuất trong nước … Có nhiều lý do khác
nhau, trong số các vụ việc mà phía Việt Nam bị kiện thì đáng kể hơn (về số lượng và
thiệt hại) là các vụ kiện được khởi phát từ phía Hoa kỳ và EU. Điều đáng quan tâm
hơn là, chính sách và pháp luật về chống bán phá giá hàng nhập khẩu của một số
quốc gia thường xuyên sử dụng biện pháp chống bán phá giá như Hoa Kỳ, EU,
Canada… lại có khá nhiều nội dung, thủ tục khác biệt và phức tạp hơn so với quy
định chung của WTO.
Trong khi các doanh nghiệp Việt Nam còn đang tập trung tiệm cận thị trường
nước ngồi, lo đối phó với các vụ kiện chống bán phá giá ở các quốc gia nhập khẩu,
thì thị trường nội địa đã bị các doanh nghiệp nước ngoài áp đảo, mà rõ nhất là hàng

6


hóa nhập khẩu từ Trung Quốc và một số nước lân cận như Hàn Quốc, Thái Lan, Đài
Loan…. Theo số liệu của WTO, Trung Quốc đang là nước bị điều tra chống bán phá
giá nhiều nhất trên thế giới, tính từ ngày 31/12/1995 cho đến ngày 31/12/2011 Trung
Quốc đã phải đương đầu với 853 vụ kiện điều tra chống bán phá giá, đứng đầu các
quốc gia bị kiện trên toàn cầu. Điều này cho thấy số lượng các vụ kiện mà hàng hóa
xuất khẩu từ Trung Quốc phải đương đầu là khổng lồ. Ngồi Trung Quốc, hàng hóa
của nhiều quốc gia khác đang có mặt tại Việt Nam và chiếm một thị phần đáng kể
đều nằm trong danh sách các quốc gia bị kiện chống bán phá giá cao trên thế giới, cụ
thể: Hàn Quốc 284 vụ (đứng thứ hai sau Trung Quốc); Đài Loan 211 vụ (đứng vị trí
thứ tư), Thái Lan 164 vụ (đứng vị trí thứ bảy)…[127, truy cập lần cuối ngày
20/07/2012].
Như vậy, xu hướng trên thế giới, cũng như thực tiễn vận hành của nền kinh tế
Việt Nam hiện nay cho thấy nhu cầu hoàn thiện và áp áp dụng công cụ chống bán phá
giá để bảo vệ ngành sản xuất trong nước, cũng như bảo vệ cho nền kinh tế được vận
hành một cách lành mạnh là cấp thiết. Tuy nhiên, bên cạnh hệ thống pháp luật về
chống bán phá giá và pháp luật về về các lĩnh vực liên quan đến điều tra chống bán
phá giá cịn chưa hồn thiện, thiếu tương thích; vị thế của nền kinh tế Việt Nam trên
thị trường quốc tế sẽ là những nguyên nhân gây ra khó khăn cho Việt Nam khi áp
dụng chính sách này vào thực tiễn, bởi các lý do sau:
Thứ nhất, với hệ thống các văn bản pháp luật điều chỉnh chống bán phá giá
được cho là khá nhiều, nhưng khi so sánh, đối chiếu với Hiệp định ADA và pháp luật
về chống bán phá giá của Hoa Kỳ, EU thì pháp luật chống bán phá giá của Việt Nam
còn nhiều vấn đề cần phải hoàn thiện, nhiều quy định chưa đủ chi tiết, khơng rõ ràng,
cịn chung chung; sự chưa hồn tồn tương tích giữa pháp luật về chống bán phá
giávới pháp luật về thuế Xuất khẩu, Nhập khẩu; Pháp luật về Hải quan, Pháp luật về
Tố tụng hành chính.v.v…
Thứ hai, Việt Nam là một quốc gia có nền kinh tế khá nhỏ bé, các ngành sản

xuất trong nước còn lạc hậu, manh mún, rời rạc và mức độ cạnh tranh thua kém rất
nhiều so với các sản phẩm tương tự của các nhà sản xuất trên thế giới. Do vậy, khi áp
dụng biện pháp chống bán phá giá với sản phẩm nhập khẩu từ nước ngồi, có thể sẽ
gây thiệt hại cho người tiêu dùng, hoặc là sự “bảo hộ” thái quá cho ngành sản xuất

7


trong nước kém cỏi và lạc hậu đó sẽ dẫn đến thiệt hại cho nền kinh tế, dẫn đến sự
“trả đũa” thương mại từ các quốc gia bị đánh thuế chống bán phá giá. Thực tiễn cho
thấy, những quốc gia bị kiện chống bán phá giá nhiều nhất lại là các nền kinh tế lớn.
Mặc dù có những khó khăn nhất định, có thể trong tương lai gần Việt Nam
chưa thể áp dụng thành cơng biện pháp phịng vệ này. Nhưng, việc nghiên cứu và
hoàn thiện pháp luật về điều tra chống bán phá giá là cần thiết phải làm, nhằm phục
vụ cho nhiệm vụ bảo vệ ngành sản xuất trong nước, bảo đảm cho nền kinh tế hoạt
động lành mạnh và phát triển trong tương lai.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1.

Mục đích nghiên cứu
Luận án được nghiên cứu để đạt được các mục đích sau đây:
Thứ nhất, việc nghiên cứu sẽ tìm ra những bất cập của pháp luật về điều tra

chống bán phá giá của Việt Nam. Từ đó, đặt ra phương hướng hồn thiện, nêu lên
những nội dung pháp luật cần phải được sửa dổi, bổ sung và hoàn thiện để nhằm đáp
ứng nhiệm vụ bảo vệ ngành sản xuất trong nước, bảo vệ quyền lợi của người tiêu
dùng và bảo đảm cho nền kinh tế được hoạt động lành mạnh. Bên cạnh đó, viêc hoàn
thiện pháp luật về điều tra chống bán phá giá cần phải tuân thủ các nguyên tắc và quy
định của WTO và Hiệp định ADA.

Thứ hai, mục đích của việc nghiên cứu là tìm hiểu các quy định pháp luật liên
quan đến tổ chức và hoạt động điều tra chống bán phá giá của Hiệp định ADA, của
Việt Nam, Hoa Kỳ và EU. Từ đó, các Doanh nghiệp, ngành sản xuất trong nước của
Việt Nam có thể dùng tài liệu để tham khảo khi phải đối mặt với các vụ kiện chống
bán phá giá ở nước ngoài, cũng như chủ động nộp đơn yêu cầu điều tra chống bán
phá giá ở Việt Nam khi nhận thấy hàng hóa nhập khẩu từ nước ngồi có hành vi bán
phá giá ở thị trường Việt Nam.
Thứ ba, mục đích của việc nghiên cứu nhằm chỉ ra sự cần thiết của Chính phủ,
mà cụ thể là Bộ Công thương cần phải chủ động hơn nữa trong việc hỗ trợ ngành sản
xuất trong nước khi có dấu hiệu về hành vi bán phá giá ở thị trường Việt Nam. Đặc
biệt là, trong trường hợp cần thiết có thể chủ động tự khởi xướng điều tra, không nhất
thiết cứ phải chờ vào đơn yêu cầu của ngành sản xuất trong nước.

8


2.2.

Nhiệm vụ nghiên cứu
Thứ nhất, Nghiên cứu có hệ thống cơ sở lý luận của chính sách pháp luật

chống bán phá giá của WTO, Hoa Kỳ, EU và pháp luật của Việt Nam về chống bán
phá giá;
Thứ hai, Nghiên cứu và làm sáng tỏ nhu cầu điều chỉnh pháp luật đối với các
quy định về điều tra chống bán phá giá của pháp luật Việt Nam;
Thứ ba, Nghiên cứu so sánh các mơ hình pháp luật về tổ chức và hoạt động
điều tra chống bán phá giá của Việt Nam với Hiệp định ADA, Hoa Kỳ và EU;
Thứ tư, Phân tích, đối chiếu và làm sáng tỏ thực trạng điều chỉnh pháp luật về
tổ chức và hoạt động điều tra chống bán phá giá nói ở Việt Nam.

3. Phạm vi và Đối tượng nghiên cứu
3.1.

Phạm vi nghiên cứu.
Luận án giới hạn ở nghiên cứu làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản liên quan

đến chống bán phá giá và quy định pháp luật về tổ chức, hoạt động điều tra chống
bán phá giá đối với “hàng hóa nhập khẩu”. Nội dung phân tích quy định pháp luật
về một số khái niệm liên quan đến điều tra chống bán phá giá, cơ cấu tổ chức của cơ
quan chống bán phá giá, trình tự, thủ tục điều tra chống bán phá giá của Hiệp định
ADA, của pháp luật Việt Nam về chống bán phá giá, cũng như quy định tương ứng
của pháp luật Hoa Kỳ và EU.
3.2.

Đối tượng nghiên cứu.
Đối tượng nghiên cứu của luận án là cơ sở lý luận, cũng như thực tiễn về hoạt

động điều tra chống bán phá giá, cơ cấu tổ chức và hoạt động điều tra chống bán phá
theo Hiệp định ADA, pháp luật chống bán phá giá của Việt Nam, của Hoa Kỳ và EU.
Bên cạnh đó, một vài vụ kiện về chống bán phá giá cũng sẽ được phân tích và đánh
giá ở trong quá trình nghiên cứu.
4. Những điểm mới của luận án
Đề tài sẽ góp phần:
Thứ nhất, luận án đã phân tích một số khái niệm trong điều tra chống bán phá
giá như: sản phẩm tương tự, khái niệm về chứng cứ, khái niệm về lẩn tránh thuế
chống bán phá giá…Đây là những khái niệm đã được đề cập trong Hiệp định ADA

9

và pháp luật về chống bán phá giá của Việt Nam cũng đã có đề cập hoặc chưa đề cập.
Từ những khái niệm này, luận án đã phân tích sâu hơn, cụ thể hơn để nhằm hoàn
thiện những khái niệm này trong pháp luật về chống bán phá giá ở Việt Nam.
Thứ hai, luận án phân tích thực trạng pháp luật về điều tra chống bán phá giá
của Việt Nam, trên cơ sở so sánh và đối chiếu với pháp luật Hoa Kỳ, EU về chống
bán phá giá, cũng như kinh nghiệm nội luật hóa pháp luật về chống bán phá giá của
các quốc gia này từ Hiệp định ADA. Từ đó, căn cứ vào tình hình thực tiễn Kinh tế-xã
hội của Việt Nam, luận án đưa ra những kiến nghị hoàn thiện pháp luật về điều tra
chống bán phá giá trên cơ sở Hiệp định ADA và học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia
khác đã so sánh.
Thứ ba, từ việc phân tích một số khái niệm trong điều tra chống bán phá giá,
phân tích thực trạng quy định pháp luật về điều tra chống bán phá giá của Việt Nam,
Hoa Kỳ, EU và đặc biệt là trên cơ sở quy định khung của Hiệp định ADA. Luận án
đưa ra những kiến nghị nhằm cụ thể hóa các khái niệm, hoàn thiện các quy định về
điều tra chống bán phá giá cho phù hợp với điều kiện kinh tế-xã hội của Việt Nam,
cũng như đáp ứng được nhu cầu bảo vệ quyền lợi hợp pháp của ngành sản xuất trong
nước;
Thứ tư, cũng từ việc nghiên cứu, so sánh và đối chiếu quy định pháp luật của
Hiệp định ADA, pháp luật về điều tra chống bán phá giá của Hoa Kỳ, EU, Luận án sẽ
cung cấp những thông tin quan trọng, có giá trị tham khảo cao cho các doanh nghiệp,
ngành sản xuất trong nước, nhà xuất khẩu Việt Nam khi phải đối phó với các vụ kiện
chống bán phá giá ở Hoa Kỳ, EU.
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
Luận án là cơng trình đầu tiên nghiên cứu chuyên sâu và toàn diện về điều tra
chống bán phá giá dưới gó độ luật so sánh. Những kết luận và đề xuất, kiến nghị mà
luận án nêu ra đều có cơ sở khoa học và giá trị thực tiễn cao. Vì vậy, có ý nghĩa đối với
việc xây dựng và thực hiện pháp luật về chống bán phá giá nói chung và điều tra chống
bán phá giá nói riêng, góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của ngành sản xuất trong
nước, bảo đảm sự vận hành lành mạnh của nền kinh tế, quyền lợi của người tiêu dùng
và lợi ích chung của xã hội.

6. Kết cấu của luận án

10


Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án
gồm 4 chương.
Chương1: Cơ sở lý thuyết và Tổng quan tình hình nghiên cứu
Chương 2: Những vấn đề lý luận về bán phá giá, chống bán phá giá và điều tra chống
bán phá giá
Chương 3: Thực trạng pháp luật về điều tra chống bán phá giá
Chương 4: Định hướng và kiến nghị hoàn thiện pháp luật Việt Nam về điều tra
chống bán phá giá

CHƯƠNG I:
CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
1.1. Cơ sở lý thuyết
1.1.1. Các câu hỏi nghiên cứu
Chủ đề chính của luận án này liên quan đến các quy định pháp luật về hoạt
động điều tra chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu. Để xác định các câu hỏi nghiên
cứu, phải tham khảo các tài liệu liên quan, phân tích các quy định của Hiệp định
ADA, và của một số quốc gia có q trình lịch sử lâu dài đối với hệ thống pháp luật
chống bán phá giá, có kinh nghiệm áp dụng thuế chống bán phá giá thường xuyên và
được coi là rất hoàn thiện. Mục đích giải quyết các câu hỏi nghiên cứu mà tác giả đưa
ra khơng chỉ nhằm góp phần hồn thiện pháp luật của Việt Nam về chống bán phá
giá, mà còn dùng tài liệu tham khảo cho các doanh nghiệp trong việc tự bảo vệ mình
khi phải đối phó với các vụ kiện ở những quốc gia này.
Cụ thể có ít nhất 8 vấn đề nghiên cứu sau đây sẽ lần lượt được giải quyết
trong luận án này:
(1). Khái niệm sản phẩm tương tự;

11


(2). Chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá;
(3). Thủ tục nộp và rút đơn kiện chống bán phá giá;
(4). Tư cách đại diện trong đơn kiện chống bán phá giá;
(5). Quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan trong điều tra chống bán phá giá;
(6). Các biện pháp cam kết trong điều tra chống bán phá giá;
(7). Bảo mật thơng tin trong q trình điều tra chống bán phá giá;
(8). Rà soát tư pháp đối với kết quả điều tra chống bán phá giá.
Ngồi ra, cịn có một số vấn đề khác cũng sẽ được đề cập và phân tích trong
phần nội dung của luận án.
1.1.2. Phương pháp nghiên cứu
Các phương pháp nghiên cứu sau đây sẽ được sử dụng trong quá trình nghiên
cứu:

1.1.2.1. Phương pháp nghiên cứu so sánh pháp luật
Đây là phương pháp sẽ được thực hiện xuyên suốt trong luận án. Với phương
pháp này, tác giả sẽ so sánh và đối chiếu được các quy định của Hiệp định ADA, quy
định của pháp luật Việt Nam về chống bán phá giá, quy định của pháp luật Hoa Kỳ
và pháp luật EU về chống bán phá giá. Từ đó, chỉ ra được những bất cập mà pháp
luật chống bán phá giá của Việt Nam cần phải bổ sung, hoàn thiện, trên nguyên tắc
phải phù hợp với Hiệp định ADA, các quy định của WTO, phù hợp với điều kiện,
hoàn cảnh của nền kinh tế Việt Nam, với mục đích đáp ứng được nhiệm vụ bảo vệ
ngành sản xuất trong nước, cũng như bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và bảo
đảm sự hoạt động lành mạnh của nền kinh tế.
1.1.2.2. Phương pháp chuyên gia:
Với phương pháp này, Tác giả tham khảo ý kiến của các chuyên gia pháp lý,
các nhà nghiên cứu luật học. Đây là một phương pháp rất quan trọng, với sự góp ý

của các nhà nghiên cứu, của các chuyên gia cũng như những nhà tham gia trực tiếp
trong các vụ kiện chống bán phá giá sẽ giúp tác giả có cái nhìn hồn thiện hơn, những
vấn đề mà giữa lý luận và thực tiễn còn chưa giải quyết được
1.1.2.3. Phương pháp thống kê toán học:
Phương pháp thống kê được sử dụng trong luận án, sử dụng phương pháp này
để cho thấy tình hình nghiên cứu các vấn đề liên quan đến nội dung của luận án, tình
hình hoạt động chống bán phá giá trên thế giới và xu hướng của nó trong những năm

12


gần đây. Từ đó, có thể đưa ra được nhận định có tính khái qt và xu hướng của hoạt
động chống bán phá giá về sau.
Ngoài ra, các phương pháp lịch sử, phân tích, logíc, tổng hợp, chứng minh…
cũng được sử dụng hợp lý xuyên suốt quá trình nghiên cứu.
1.2.

Tổng quan tình hình nghiên cứu
Trong phần tổng quan tình hình nghiên cứu, luận án chỉ đề cập đến các cơng

trình khoa học trong nước và quốc tế đã nghiên cứu đến những vấn đề có liên quan
đến các nội dung mà luận án cần phải làm rõ. Cụ thể, các vấn đề sau đây: Khái niệm
sản phẩm tương tự; Chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá; Thủ tục nộp và rút đơn
kiện chống bán phá giá; Tư cách đại diện trong đơn kiện chống bán phá giá; Quyền
và nghĩa vụ của các bên liên quan trong điều tra chống bán phá giá; Các biện pháp
cam kết trong điều tra chống bán phá giá; Bảo mật thông tin trong quá trình điều tra
chống bán phá giá; Rà sốt tư pháp đối với kết quả điều tra chống bán phá giá.
1.2.1. Khái niệm về sản phẩm tương tự
Trong hoạt động chống bán phá giá, việc xác định “sản phẩm tương tự” một
cách chính xác có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc áp thuế chống bán phá giá hàng

hóa nhập khẩu. Việc xác định chính xác sản phẩm tương tự có ý nghĩa quan trong đối
với việc khởi xướng điều tra chống bán, cũng như ra quyết định áp thuế chống bán
phá giá đối với hàng hóa nhập khẩu. Hiện thời, khái niệm “sản phẩm tương tự được
hiểu là sản phẩm giống hệt, tức là sản phẩm có tất cả các đặc tính giống với sản
phẩm đang được xem xét, hoặc trong trường hợp khơng có sản phẩm nào như vậy thì
là sản phẩm khác mặc dù khơng giống ở mọi đặc tính nhưng có nhiều đặc điểm gần
giống với sản phẩm được xem xét”[2, điều 2.6].
Với khái niệm tưởng chừng đơn giản như vậy, nhưng khi áp dụng vào thực
tiễn thì vơ cùng khó khăn, gây ra nhiều tranh cãi giữa các học giả, giữa các chuyên
gia và các quốc gia. Vì thế, có rất nhiều cơng trình trong và ngoài nước đã nghiên cứu
về khái niệm này, cụ thể là:

-

Konrad von Moltke, Reassessing‘Like Products’ Trade, Paper presented at

the Chatham House Conference, Trade, Investment and the Environment, 29 & 30
October 1998.

13


Trước hết tác giả này phân tích về “sản phẩm tương tự” trong giải quyết tranh
chấp của WTO, mọi vấn đề xoay quanh việc giải thích từ “like” trong “like product”.
Khái niệm sản phẩm tương tự là yếu tố cốt lõi được đề cập đến nhiều phương diện
trong hệ thống GATT/WTO. Hai nguyên tắc trung tâm của nó là Quy chế Tối huệ
quốc (MFN) và quy chế đối xử quốc gia đều phụ thuộc rất nhiều vào khái niệm này.
Theo GATT “bất cứ lợi thế, đặc ân, đặc quyền hoặc miễn trừ bởi bất cứ bên ký kết
nào đối với bất cứ sản phẩm nào có xuất xứ hoặc đến từ bất kỳ quốc gia nào khác thì
sẽ được giành ngay lập tức và vô điều kiện cho sản phẩm tương tự xuất xứ hoặc đến

từ lãnh thổ của tất cả các thành viên khác”[1, điều I.1]. “Sản phẩm của bất cứ quốc
gia thành viên nào nhập khẩu vào lãnh thổ của quốc gia thành viên khác sẽ không
phải là đối tượng trực tiếp hoặc gián tiếp phải chịu thuế, phí trong nước vượt quá
mức thuế đã áp dụng trực tiếp, gián tiếp đối với sản phẩm nội địa tượng tự” [1, điều
III.2].
Theo tác giả này, từ “like” tiếng Anh khơng hồn tồn tương ứng trong phiên
bản tiếng Pháp và tiếng Tây Ban Nha. Phiên bản tiếng Pháp của GATT là
“equivalent” diễn tả sự “tương đương” mà thực sự thể hiện một gì đó khác nhau. Các
nhà soạn thảo đã chọn từ “like” là chính xác và phản ánh sự “khơng hồn tồn rõ
ràng” của nó. Tác giả cũng cho rằng một số sản phẩm là “tương đương” (equivalent)
nhưng không giống (like), (ví dụ: Rượu wishky và rượu sake) hoặc là một số sản
phẩm là tương đương nhưng không giống (cá Hồi tự nhiên và cá Hồi nuôi ở trang
trại). Một trong những tranh chấp liên quan đến từ “like product” là vụ việc đánh
thuế rượu ở Nhật Bản. Cơ quan giải quyết tranh chấp đã vất vả với những vấn đề,
khơng chỉ vì tính “tương tự” giữa rượu Sake và những loại rượu khác được nhập vào
Nhật Bản được xác định một cách cảm tính, mà cịn ngun nhân nữa là chính sách
bảo hộ bằng thuế của Nhật Bản đã buộc một số quốc gia phải đưa vụ kiện ra giải
quyết tại WTO.
Từ nội dung phân tích trên cho thấy khái niệm về “sản phẩm tương tự” được
định nghĩa trong Hiệp định ADA cũng như trong GATT còn nhiều bất cập, chưa rõ
ràng dẫn đến sự chồng chéo và phát sinh nhiều tranh chấp trong thương mại quốc tế.

-

Robert E. Hudec “Like Product”: The Differences in Meaning in GATT

Articles I and III, this article was originally published in thomas cottier & petros

14

mavroidis, eds., regulatory barriers and theprinciple of non-discrimination in world
trade law (University of Michigan Press 2000) p. 101-123
Theo tác giả, không thể áp dụng khái niệm “tương tự” mà không chỉ ra các
đặc tính để “cấu thành” sự “tương tự”. Tác giả này cho rằng, để so sánh được “sản
phẩm tương tự” cần phải xác định được các tiêu chí mà tính tương tự có thể đo được,
đó là các tiêu chí về đặc tính vật lý. Theo tác giả này, thì có sự định nghĩa khác nhau
về tính chất “tương tự” (likeness), có hai điều quan trọng mà khái niệm “sản phẩm
tương tự” được đề cập trong điều I và III của GATT là liên quan đến các quy định
cấm sự khác biệt trong việc xử lý một sản phẩm nhất định, với mục đích ngăn chặn
sự bóp méo cạnh tranh giữa các hàng hóa và vấn đề chính là “sản phẩm tương tự”
được quy định tại điều VI và điều XIX của GATT, theo đó nhà sản xuất được bảo vệ
khỏi sự cạnh tranh không lành mạnh từ các sản phẩm nhập khẩu. Có rất nhiều khái
niệm về tiêu chí của “tính tương tự” được đề cập trong các cuộc đàm phán của
GATT, như là khả năng thay thế của người tiêu dùng, chức năng tương tự, đôi khi áp
dụng tính tương tự mà sản phẩm đó khơng liên quan đến sự cạnh tranh đối với hàng
hóa đề cập trong bảng câu hỏi (ví dụ: hai sản phẩm đó được làm từ ngun liệu thơ
như nhau, bởi cùng người lao động, cùng nhà máy, từ một nguồn vốn….)

-

Nguyễn Ngọc Sơn, Luận án Tiến sỹ về Pháp luật chống bán phá giá hàng hóa

nhập khẩu và cơ chế thực thi tại Việt Nam, Đại học Luật TPHCM, 2010.
Phân tích rằng: “Pháp lệnh chống bán phá giá và NĐ 90/2005/NĐ-CP không
quy định những yếu tố nào được coi là đặc tính, đặc tính cơ bản của hàng hóa.
Thơng thường, các yếu tố như đặc tính vật lý, cơng dụng, đặc tính kỹ thuật của
hàng hóa, cách thức trưng bày, phân phối và tiêu thụ của hàng hóa… được coi là
những đặc tính của sản phẩm”[34, mục 2.1.1.1].
Như vậy qua phân tích của các tác giả nêu trên cho ta thấy một vấn đề chung

trong nhận định là cần phải làm rõ tính “tương tự” (likeness), giống nhau ở mức độ
nào thì sẽ được xem là sản phẩm tương tự…với những quy định hiện tại trong luật thì
chưa đủ chi tiết để áp dụng thành công cho một vụ kiện cụ thể. Theo quy định,
“nhiều đặc tính cơ bản giống với hàng hóa bị điều tra” vậy đặc tính thế nào được gọi
là cơ bản? các tỷ lệ đó chiếm bao nhiêu phần trăm trong các đặc tính được coi là
nhiều để xem đó là sản phẩm tương tự…? Cần phải quy định rõ các tiêu chí của tính
“tương tự” để cơ quan chống bán phá giá có thể xác định được chính xác khi điều tra

15


sản phẩm nhập khẩu. Mặt khác chính sự quy định rõ ràng này nhằm tránh sự lạm
dụng của cơ quan điều tra, có thể gây tổn hại đến các quan hệ thương mại quốc tế.
1.2.2. Chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá
Lẩn tránh thuế chống bán phá giá là hiện tượng rất phổ biến trong thương mại
quốc tế. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có khái niệm thống nhất giữa các quốc gia
thành viên WTO. Vì thế, có khá nhiều đề tài khoa học nghiên cứu và đưa ra các
hướng giải quyết cho trường hợp lẩn tránh thuế chống bán phá giá, cụ thể như sau:

-

Lucia Ostoni, Anti-Dumping Circumvention in the EU and the US: Is There a

Future For Multilateral Provisions Under the WTO?, Fordham Journal of Corporate
& Financial Law, Volume 10, Issue 2, 2005.
Tác giả đã thống kê, phân tích các hiện tượng lẩn tránh thuế chống bán phá giá
trong thương mại quốc tế; phân tích các quy định về chống lẩn tránh thuế chống bán
phá giá của EU và Hoa Kỳ và những quy định nào còn vi phạm các nguyên tắc của
WTO như Hiệp định về nguồn gốc xuất xứ, Hiệp định ADA…cũng như các quy định
khác của GATT 1994. Đồng thời tác giả này cũng nêu lên các vụ việc mà Hoa Kỳ và

EU đã bị các quốc gia thành viên khiếu nại lên cơ quan giải quyết tranh chấp của
WTO.

-

Jacques Steenbergen, Circumvention of Antidumping Duties by Importation of

Parts and Materials: Recent EEC Antidumping Rules, 2001.
Tác giả đã nêu vấn đề về sửa đổi các quy định của EU về chống bán phá giá
(trong đó có chống lẩn tránh thuế) cho phù hợp với GATT và pháp luật của cộng
đồng châu âu (EEC), các khía cạnh chính sách của ngành sản xuất trong nước, cũng
như các vấn đề liên quan đến thủ tục chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá. Cơng
trình khoa học này cũng là tài liệu tham khảo cho các nhà lập pháp của Việt Nam
trong q trình hồn thiện pháp luật về chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá ở Việt
Nam;

-

Ở Việt Nam, gần đây có nhiều bài viết về vấn đề các nhà sản xuất Việt Nam bị

kiện vì hành vi lẩn tránh thuế của các doanh nghiệp FDI. Theo đó, cảnh báo các cơ
quan, tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam cẩn trọng và hợp tác để đối phó với các vụ
kiện chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá từ các quốc gia khác (Ví dụ: Cty sản
xuất mắc áo Angang (An Cường - Hải Phòng) và Cty quốc tế Quyky - Yanglei (Long

16


An) bị Cty luật Vorys - đại diện cho ngành sản xuất mắc áo của Mỹ - yêu cầu Bộ
Thương mại Mỹ (DOC) điều tra hànhvi lẩn tránh thuế. Theo cáo buộc, mặt hàng

mắc áo bằng thép được sản xuất tại Trung Quốc, sau đó gia cơng (tỷ lệ khơng đáng
kể) và lắp ráp đơn giản tại VN, rồi xuất sang Mỹ, nhằm tránh thuế CBPG của Mỹ
đang áp cho mặt hàng tương tự của Trung Quốc. Phía Mỹ đã điều tra và được biết
đây là Cty con của các Cty Trung Quốc vốn đang bị áp thuế CBPG) [125, truy cập
lần cuối ngày 26/07/2012]. Tuy nhiên, đến nay tôi chưa có dịp để tiếp cận đến bất cứ
một cơng trình khoa học nào của Việt Nam nghiên cứu chuyên sâu các quy định về
lẩn tránh thuế của WTO, và các quốc gia trên thế giới, cũng như những vụ việc mà
các quốc gia bị áp thuế chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá đã thắng kiện khi
khiếu nại lên WTO.
Vì thế, việc nghiên cứu và học hỏi kinh nghiệm thực tiễn về áp dụng thuế lẩn
tránh thuế chống bán phá giá ở các quốc gia khác là cần thiết, từ đó có thể đóng góp
phần nào cho việc hoàn thiện pháp luật của Việt Nam về chống lẩn tránh thuế chống
bán phá giá. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng có thể tham khảo và khiếu nại việc
áp thuế chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá khi các quy định của quốc gia đó
khơng phù hợp với GATT và WTO.
1.2.3. Tư cách đại diện trong đơn kiện chống bán phá giá
Căn cứ để tiến hành điều tra vụ kiện chống bán phá giá theo quy định của
Hiệp định ADA bao gồm: (i) đại diện ngành sản xuất trong nước [2, điều 5.4], đại
diện cho người lao động nộp đơn khởi kiện [2, chú thích 14]; (ii) cơ quan có thẩm
quyền của quốc gia nhập khẩu tự khởi xướng điều tra; và (iii) điều tra chống bán phá
giá theo yêu cầu của quốc gia thứ ba [2, điều 5.6].

-

Raj Bhala, Rethinking Antidumping Law, George Washington Journal of

International Law and Economics 1-144 (1995).
Trong tài liệu này, tác giả đã phân tích rất sâu các nội dung của vấn đề này
trong các giai đoạn trước khi thành lập WTO, Hoa Kỳ bắt đầu sử dụng công cụ chống
bán phá giá và 90% số vụ kiện được tìm thấy có bán phá giá. Giai đoạn 1982-1995

DOC chỉ đình chỉ 2% số vụ kiện vì khơng có hành vi bán phá giá. Tương tự, ITC cho
thấy 60% số vụ kiện là có gây thiệt hại cho ngành sản xuất trong nước. Không chỉ ở
Hoa Kỳ, chống bán phá giá cũng là công cụ bảo hộ hữu hiệu ở các quốc gia như

17


Canada, Australia, EU chiếm 95% số vụ kiện trên toàn thế giới. Về nội dung tỷ lệ
ủng hộ đơn kiện, tác giả phân tích những quy định tại điều 5 và điều 4 của Hiệp định
ADA, quy định của Hoa Kỳ về tỷ lệ ủng hộ đơn kiện. Tác giả cũng cho rằng quy
định tại Hiệp định ADA là mở rộng khơng gian của các ngun đơn vượt ra ngồi
phạm vi các doanh nghiệp trong ngành sản xuất trong nước như bao gồm các bên liên
quan khác trình bày để hành động đại diện cho ngành sản xuất trong nước. Theo đó,
cơng đồn hoặc các hiệp hội cơng nhân khác, cá nhân công nhân hoặc các tổ chức
lâm thời của cơng nhân có thể nộp đơn kiện.
-

Ở Việt Nam có một số cơng trình khoa học đã nghiên cứu đến chống bán phá

giá như luận án của Nguyễn Ngọc Sơn, Đồn Trung Kiên cũng đã có nêu qua, nhưng
chưa phân tích sâu đến các vấn đề này.
Về phần nội dung nghiên cứu trong luận án của tác giả sẽ có đóng góp trong
phần hồn thiện các quy định của pháp luật Việt Nam, như: thẩm quyền nộp đơn;
trình tự, thủ tục để xác định tỷ lệ yêu ủng hộ và không ủng hộ ngành sản xuất trong
nước; trường hợp đại diện người lao động nộp đơn khởi kiện thì phải tiến hành ra sao
khi chủ doanh nghiệp đối lập quan điểm người lao động, hay là trong trường hợp có
một tỷ lệ người lao động khơng đồng ý thì phải tính tỷ lệ phần trăm ủng hộ ngành sản
xuất trong nước; bổ sung thêm quy định về việc điều tra theo yêu cầu của quốc gia
thứ ba.

1.2.4. Thủ tục nộp và rút đơn kiện chống bán phá giá
Thủ tục nộp đơn kiện và rút đơn kiện trong vụ kiện chống bán phá giá là hai
giai đoạn khác nhau trong quá trình khởi xướng và điều tra vụ kiện. Về các thủ tục
này nhìn chung pháp luật các nước quy định khá đầy đủ. Nhưng pháp luật về chống
bán phá giá của Việt Nam quy định còn chưa đủ mức chi tiết, đối với vấn đề rút đơn
kiện và nộp lại đơn kiện sau khi rút đơn là chưa có quy định cụ thể…, nghiên cứu
vấn đề này có những tác giả sau:

-

Russell Hillberry & Phillip McCalman, What Triggers an Anti-Dumping

Petition? Finding the Devil in the Detail, 2009.
Tài liệu này đã phân tích các vấn đề: (i) quan sát diễn biến khác nhau trong
khoảng thời gian 24 tháng, từ đó so sánh giữa các quốc gia bị điều tra và quốc gia
không bị điều tra, đặc điểm của sự gia tăng nhập khẩu có liên quan đến các quốc gia

18


bị điều tra như thế nào; (ii) nhân tố nào dẫn đến các quốc gia bị điều tra chống bán
phá giá?

-

Thomas J. Prusa, Why are so many antidumping petitions withdrawn? revised

version, 1991.
Trong giai đoạn trước WTO, số lượng các vụ kiện chống bán phá giá được
khởi xướng tăng lên một cách mạnh mẽ. Tuy nhiên, chỉ 1/3 trong số đó là bị áp thuế

chống bán phá giá, số còn lại là tự nguyện đình chỉ hoặc rút đơn kiện. Tác giả đã cho
thấy sự ảnh hưởng của các vụ kiện được rút đơn có tác động mạnh mẽ đến hoạt động
thương mại như là áp thuế chống bán phá giá. Tác giả phân tích: (i) mối quan hệ giữa
điều tra chống bán phá giá và thương mại; (ii) thỏa thuận giá và bản chất của cạnh
tranh.

-

US International Trade Commission, Antidumping and Countervailing duties

Handbook, 2005.
Tài liệu này mô tả đầy đủ các quy định của pháp luật Hoa Kỳ về hồ sơ khởi
kiện một vụ kiện chống bán phá giá. Nội dung của đơn kiện bao gồm: (i) mô tả sản
phẩm nội địa tương tự và sản phẩm nhập khẩu, nhà sản xuất trong nước, nhà sản xuất
nước ngoài, nhà nhập khẩu; (ii) các thông tin về giá thấp hơn gia trị thông thường;
(iii) các thông tin về yêu cầu hồi tố; (iv) thông tin về thiệt hại.
Các tác giả trong nước chưa có cơng trình nghiên cứu sâu về vấn đề này,
ngồi một vài tài liệu nói đến đơn kiện phải có các nội dung được ghi tại điều 9, Pháp
lệnh chống bán phá giá và điều 18 của Nghị định số 90/2005/NĐ-CP. Tuy nhiên, các
quy định của Việt Nam cịn thiếu, chưa đủ chi tiết. Ví dụ: các thơng tin về quốc gia
xuất khẩu, về quốc gia thứ ba (trường hợp lẩn tránh thuế); hoặc là các doanh nghiệp
đó có tiền lệ bị áp dụng thuế chống bán phá giá hay khơng; trường hợp doanh nghiệp
rút đơn kiện thì thủ tục để nộp lại đơn kiện như thế nào?…Vì thế, nội dung này trong
pháp luật về chống bán phá giá của Việt Nam cần phải được làm rõ và hoàn thiện
thêm.
1.2.5. Quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan trong vụ kiện chống bán phá giá
Các bên liên quan trong vụ kiện chống bán phá giá theo quy định của WTO
bao gồm: (i) một nhà xuất khẩu hoặc một nhà sản xuất nước ngoài hoặc một nhà
nhập khẩu của sản phẩm tương tự đang được điều tra hoặc là một hiệp hội ngành

19


nghề, …của nước xuất khẩu; (ii) Chính phủ của Thành viên xuất khẩu; và (iii) nhà
sản xuất sản phẩm tương tự tại nước nhập khẩu…Danh sách các bên liên quan nêu
trên khơng loại trừ khả năng Thành viên có thể đưa thêm vào các bên liên quan, các
bên trong nước hoặc các bên nước ngoài khác các bên đã được nêu trên [2, điều
11.6].
Đây là một trong những nội dung quan trọng trong pháp luật về chống bán phá
giá, vấn đề này đã được một số tài liệu nước ngoài phân tích rất đầy đủ, cụ thể như
sau:

-

WTO negotiations on the agreement on anti-dumping practices, Technical

Paper June 2005.
Tài liệu này đã phân tích về: (i) quyền và nghĩa vụ của nhà sản xuất nước
ngoài, nhà xuất khẩu nước ngoài và nhà nhập khẩu (để bảo vệ quyền lợi của họ, về
cam kết giá, tham gia phiên điều trần…); (ii) quyền và nghĩa vụ của nhà sản xuất
trong nước về việc nộp đơn khởi kiện; (iii) quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan
được yêu cầu bảo mật các thông tin đã nộp; (iv) Nghĩa vụ của cơ quan điều tra để bảo
đảm tính minh bạch trong q trình điều tra (minh bạch về nghĩa vụ, nghĩa vụ liên
quan đến việc thơng báo cho chính phủ nước xuất khẩu, nghĩa vụ thông báo ra công
chúng); (v) các vấn đề thực trạng và khó khăn đối với các bên liên quan khi thực hiện
quyền lợi của họ.

-

Trần Việt Dũng, Anti dumping, competition and the WTO system implication

for Vietnamese legal reform, 2007.
Tác giả có đề cập đến vấn đề các bên liên quan trong vụ kiện và phân tích một
số quy định về các bên liên quan được quy định tại điều 14, nghị định 90/CP và điều
6.11 và 6.12 Hiệp định ADA [64, tr 262].
Về quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan trong vụ kiện chống bán phá giá
theo pháp luật Việt Nam, cần phải phân tích và làm rõ không chỉ các quyền và nghĩa
vụ được quy định trong các văn phản pháp luật về chống bán phá giá, mà còn phải
xem xét lại các quy định về quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan trong giai đoạn
rà sốt tư pháp của vụ kiện. Vì thế, những quy định này phải cụ thể, chi tiết và phù
hợp với Hiệp định ADA, đồng thời bảo đảm được đầy đủ quyền và nghĩa vụ của các
bên liên quan một cách công bằng và minh bạch.

20


1.2.6. Bảo mật thông tin trong điều tra chống bán phá giá
Khi tham gia vụ kiện chống bán phá giá, các doanh nghiệp phải cung cấp rất
nhiều thông tin dùng để làm chứng cứ bảo vệ quyền lợi cho mình, những thông tin
liên quan đến tổ chức, kinh doanh, sở hữu trí tuệ, doanh thu, bán hàng, phát triển sản
phẩm mới…v.v. Trong những thông tin mà doanh nghiệp cung cấp cho cơ quan điều
tra thì có những loại thơng tin tác động rất lớn đến sự phát triển của doanh nghiệp.
Do vậy, việc bảo đảm rằng các thơng tin “có giá trị thương mại” đã cung cấp cho cơ
quan chống bán phá giá phải được bảo mật tuyệt đối là mối quan tâm hàng đầu.
Cũng vì lý do bảo mật thông tin mà số liệu về vi phạm bảo mật thông tin và
các tài liệu nghiên cứu về bảo mật thơng tin là rất ít. Tài liệu nước ngồi có:

-

United State

International Trade

Commission,

An

introduction

to

administrative protective order practice in import injury investigations, Publication
No 3755, March 2005.
Tài liệu viết về các loại thông tin được xem là thơng tin mật; trình tự, thủ tục
để nộp hồ sơ yêu cầu bảo mật; điều kiện để được tiếp cận các thơng tin bảo mật; hình
thức chế tài khi tiết lộ thông tin mật theo quy định của pháp luật Hoa Kỳ.

-

Trần Việt Dũng, Anti dumping, competition and the WTO system implication

for Vietnamese legal reform, 2007,
Tác giả phân tích đến quy định của Việt Nam về bảo mật thông tin, quy định
cuả WTO về vấn đề này và kinh nghiệm của Hoa Kỳ về bảo mật thông tin trong điều
tra chống bán phá có thể hữu ích khi hoàn thiện pháp luật về chống bán phá giá của
Việt Nam.
Nguyễn Ngọc Sơn, Pháp luật chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu và cơ
chế thực thi tại Việt Nam, 2010,
Đề cập đến quy chế bảo mật, theo đó có liệt kê và phân tích các quy định về
bảo mật thơng tin theo pháp luật Việt Nam và có đưa ra ý kiến đề nghị sửa đổi các

quy định về bảo mật thông tin cho phù hợp với quy định của WTO.
1.2.7. Rà soát tư pháp quyết định chống bán phá giá
Đây là nội dung quan trọng trong quá trình rà sốt lại kết q điều tra theo thủ
tục tư pháp. Vì thế, hiệp định ADA quy định là “các hình thức tịa án hay các thủ tục
này sẽ được đặt độc lập đối với các cơ quan hữu quan chịu trách nhiệm đưa ra các
quyết định hoặc xem xét lại có liên quan”[2, điều 13]. Theo đó, việc quy định cơ
quan nào có thẩm quyền xem xét khiếu kiện loại này, cơ quan Tư pháp (Toà án) hay

21


cơ quan hành chính, sẽ do pháp luật của từng quốc gia quy định. Nhưng, với điều
kiện là phải độc lập với cơ quan điều tra.

-

Trần Việt Dũng, Anti dumping, competition and the WTO system implication

for Vietnamese legal reform, 2007.
Tác giả cho rằng pháp luật về chống bán phá giá Việt Nam không đề cập đến
nhiều về sự sẵn sàng để xem xét lại quyết định của Bộ trưởng theo thủ tục tư pháp,
ngoại trừ một điều khoản trong Pháp lệnh Chống bán phá giá quy định rằng các bên
tranh chấp được quyền khởi kiện ra Tòa án theo quy định của pháp luật Việt Nam
nếu họ không đồng ý với quyết định của Bộ trưởng. Theo tác giả, các bên liên quan
có quyền u cầu Tịa án giải quyết nếu họ không đồng ý với quyết định giải quyết
khiếu nại trước đó của Bộ trưởng. Cơ sở pháp lý để giải quyết theo thủ tục tư pháp là
căn cứ vào luật khiếu nại, tố cáo và pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính
(nay là luật tố tụng hành chính). Pháp lệnh thủ giải quyết hành chính (sửa đổi 2006)
đã giải quyết các khiếu nại đối với hành vi hành chính liên quan đến thương mại
trong nước và quốc tế…

Nguyễn Ngọc Sơn, Luận án Tiến sỹ, Pháp luật chống bán phá giá hàng hóa
nhập khẩu và cơ chế thực thi tại Việt Nam, 2010.
Vấn đề này tác giả đã nêu lên một số quy định của Việt Nam, WTO, Hoa Kỳ,
EU và tác giả nhận định rằng “Nếu quan niệm quyết định xử lý vụ việc là một quyết
định hành chính thơng thường thì việc áp dụng pháp luật giải quyết khiếu nại hành
chính là phù hợp. Song, về bản chất quyết định trên không chỉ là quyết định xử lý vụ
việc mà cịn mang tính chất của việc giải quyết những tranh chấp trong cạnh tranh
quốc tế.
Phân tích và nhận định của các tác giả nêu trên đã nhìn thấy những vấn đề
chưa hợp lý về rà soát theo thủ tục tư pháp trong pháp luật chống bán phá giá Việt
Nam.

1.2.8. Quy định về các biện pháp cam kết
Hiệp định ADA cho phép chính phủ các quốc gia có thể chấm dứt hoặc đình
chỉ các thủ tục chống bán phá giá mà không đưa ra các biện pháp đánh thuế chống
bán phá giá nếu nhà xuất khẩu đồng ý “xem xét lại giá hoặc chấm dứt xuất khẩu…với
mức giá phá giá dẫn đến chính quyền nước nhập khẩu hài lòng khi tác hại của việc
bán phá giá đã bị loại bỏ” [2, điều 8.1].

22


Pháp luật Việt Nam quy định: sau khi có kết luận sơ bộ và trước khi kết thúc
giai đoạn điều tra, tổ chức, cá nhân sản xuất hoặc xuất khẩu hàng hóa thuộc đối
tượng điều tra có thể đưa ra cam kết với Bộ thương mại, với các nhà sản xuất trong
nước về một hoặc các nội dung sau đây: (a) Điều chỉnh giá bán; (b) Tự nguyện hạn
chế khối lượng, số lượng hoặc giá trị hàng hóa bán phá giá vào Việt Nam [16, điều
21, k1].
Đây là một biện pháp mà khá nhiều quốc gia sử dụng trong quá trình điều tra
chống bán phá giá. Mặc dù Hiệp định ADA đã đưa ra khái niệm chung về biện pháp

này. Nhưng, thực tế cịn có nhiều quan điểm trái chiều khi phân tích về việc áp dụng
điều luật này trong hoạt động điều tra chống bán phá giá.

-

Cheng-Hau Peng and Hong Hwang: Antidumping Policy, Price-undertaking

and FDI, 2007.
Khi nghiên cứu tài liệu này, tác giả đã tìm ra được chính sách chống bán phá
giá tác động thế nào đến các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài cạnh tranh với doanh
nghiệp trong nước tại thị trường nội địa;
Michael O. Moore: VERs and Price Undertakings under the WTO, 2007.
Tác giả đã phân tích rất sâu về các biện pháp tự nguyện hạn chế xuất khẩu
(Voluntary Export Restrain- VERs) và cam kết giá ở các thời kỳ trước WTO, lý do
tại sao giai đoạn 1980-1990 lại được các quốc gia sử dụng VERs rất nhiều trong
chống bán phá giá. Tác giả đồng thời cũng phân tích thực trạng việc áp dụng cam kết
giá trong các vụ kiện chống bán phá giá ở Hoa Kỳ và cho rằng số lượng vụ kiện áp
dụng cam kết giá ở Hoa Kỳ là rất ít. Trong khi đó thì tỷ lệ đình chỉ vụ kiện do áp
dụng cam kết giá tại EU lại khá cao;

-

Nguyễn Ngọc Sơn, Pháp luật chống bán phá giá hàng hóa nhập khẩu và cơ

chế thực thi tại Việt Nam, Đại học luật Tp Hồ Chí Minh, 2010.
Tác giả có đặt ra một số vấn đề sau: hiện nay “chưa có sự thống nhất về khái
niệm…của biện pháp cam kết”, vì thế cần có các khái niệm thống nhất; bên cạnh đó,
tác giả này nhận định rằng: “WTO chủ yếu khuyến khích việc sử dụng biện pháp điều
chỉnh giá bán bằng các quy định về cam kết giá” và trên thế giới chia ra hai xu
hướng: (i) các nước tuân thủ quy định của WTO là sử dụng thỏa thuận “cam kết giá”

và (ii) các nước sử dụng cả hai biện pháp đó là thỏa thuận ‘tự nguyện hạn chế xuất
khẩu” (VER) và thỏa thuận cam kết giá, bao gồm Hoa Kỳ, EU và Việt Nam…

23


-

Đoàn Trung Kiên, Luận án Tiến sỹ: Pháp luật chống bán phá giá hàng hóa

nhập khẩu ở Việt Nam những vấn đề lý luận và thực tiễn, Đại học Luật Hà Nội,
2010.
Tác giả đã phân tích sơ bộ về cam kết giá trong chống bán phá giá và có đặt
vấn đề về “thỏa thuận đình chỉ” ở Hoa Kỳ có bản chất giống với “cam kết giá”. Tác
giả cũng cho rằng, “theo pháp luật chống bán phá giá của Hoa Kỳ, thỏa thuận đình
chỉ là một thỏa thuận được ký kết giữa DOC với chính phủ nước ngồi nếu nước đó
được xác định là nước có nền kinh tế phi thường trường” [31, mục 1.1.3.2].
Kết luận chương 1:
Trong chương một luận án đã giải quyết được các vấn đề liên quan đến tính
cấp thiết của để tài nghiên cứu, cơ sở lý thuyết của đề tài nghiên cứu và tổng quan
tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài.
Thứ nhất, nội dung tính cấp thiết của đề tài, luận án đã nêu lên được xu hướng
của hoạt động chống bán phá giá trên thế giới, đặc biệt là sau khi thành lập WTO đến
nay hoạt động chống bán phá giá đã trở nên phổ biến hơn ở các quốc gia đang phát
triển như Ấn Độ, Brazil, Argentina…Bên cạnh đó, số liệu thống kê cũng cho thấy sản
phẩm xuất khẩu từ những quốc gia bị kiện nhiều hàng đầu thế giới như Trung Quốc,
Hàn Quốc, Thái Lan, Đài Loan…đang chiếm thị phần rất lớn tại thị trường Việt
Nam, một số sản phẩm của Việt Nam đã bị chiếm mất thị phần bởi giá rẻ từ sản
phẩm của các quốc gia này (ví dụ: thép xây dựng). Điều đó cho thấy, sự cần thiết
phải nghiên cứu và hoàn thiện pháp luật về chống bán phá nói chung và điều tra

chống bán phá giá nói riêng là vơ cùng cần thiết, nhằm phục vụ cho nhiệm vụ bảo vệ
ngành sản xuất trong nước cũng như bảo vệ cho nền kinh tế phát triển một cách lành
mạnh và bền vững.
Thứ hai, cơ sở lý thuyết của đề tài, luận án đã thể hiện được nội dung của
những vấn đề liên quan đến quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận án. Liên quan
đến câu hỏi nghiên cứu, tác giả đã đưa ra một số vấn đề mà luận án cần phải giải
quyết. Bên cạnh đó, phương pháp nghiên cứu, mục đích nghiên cứu, phạm vi nghiên
cứu…cũng đã được đề cập cụ thể.
Thứ ba, về nội dung tổng quan tình hình hình nghiên cứu, như đã trình bày ở
phần câu hỏi nghiên cứu, tác giả chỉ phân tích tổng quan về các cơng trình khoa học

24


trong nước và trên thế giới có liên quan đến nội dung các vấn đề đã đặt ra ở phần câu
hỏi nghiên cứu, cụ thể liên quan đến các vấn đề: Khái niệm về sản phẩm tương tự;
Khái niệm về chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá; Tư cách đại diện trong đơn
kiện chống bán phá giá; Thủ tục nộp và rút đơn kiện chống bán phá giá; Quyền và
nghĩa vụ của các bên liên quan trong vụ kiện chống bán phá giá; Bảo mật thông tin
trong điều tra chống bán phá giá; Quy định về các biện pháp cam kết.

CHƯƠNG 2:
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ BÁN PHÁ GIÁ, CHỐNG BÁN PHÁ GIÁ
VÀ ĐIỀU TRA CHỐNG BÁN PHÁ GIÁ

2.1.
2.1.1.

Khái niệm, phân loại hành vi và tác động của bán phá giá
Khái niệm bán phá giá

Khi nghiên cứu về chủ đề bán phá giá, có rất nhiều cách hiểu và lý giải khác

nhau. Các chuyên gia kinh tế có những lý giải dưới góc độ kinh tế, các chuyên gia
pháp lý có cách lý giải dưới góc độ pháp luật và các chun gia ngơn ngữ đương
nhiên lại có cách hiểu riêng… Tuy nhiên, điểm chung của các học giả khi định nghĩa
về bán phá giá là đều nói đến “sự phân biệt giá giữa các thị trường khác nhau”.
Một cách kinh điển, JacobViner định nghĩa phá giá là “sự phân biệt giá giữa
thị trường các quốc gia” [100, tr.6]. Trong Thương mại quốc tế phá giá được xem là
đã xảy ra khi bán một sản phẩm xuất khẩu ở mức “giá thấp hơn giá bán cho người
tiêu dùng nội địa, có tính đến điều kiện về bán hàng”[100, tr.6]. Theo một số tác giả
khác, định nghĩa một cách mở rộng hơn, Hoekman, Bernard M. and Michael P. Leidy
cho rằng “bán phá giá xảy ra khi một sản phẩm tương tự được doanh nghiệp bán ở

25