Ảnh hưởng của mật độ, thời vụ trồng lạc thu đến sinh trưởng phát triển và năng suất của giống lạc l24 trong điều kiện che phủ và không che phủ ni lon tại xã quảng thành, thành phố thanh hoá

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
------------  ------------

TRƯƠNG CÔNG TH NG

NH HƯ NG C A M T ð , TH I V TR NG L C THU
ð N SINH TRƯ NG PHÁT TRI N VÀ NĂNG SU T
C A GI NG L C L24 TRONG ðI U KI N CHE PH
VÀ KHÔNG CHE PH NI LON T I XÃ QU NG THÀNH,
THÀNH PH

THANH HOÁ

LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P

Chuyên ngành: TR NG TR T
Mã s

: 60.62.01

Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. NINH TH PHÍP

HÀ N I - 2011


L I CAM ðOAN

- Tơi xin cam đoan r ng, đây là cơng trình nghiên c u khoa h c do tôi
tr c ti p th c hi n trong v thu năm 2010, dư i s hư ng d n c a TS. Ninh
Th Phíp. S li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn này là trung th c,

chưa t ng ñư c s d ng trong m t lu n văn nào

trong và ngồi nư c.

- Tơi xin cam đoan r ng, m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn
này ñã ñư c c m ơn và các thơng tin trích d n trong lu n văn này ñã ñư c ch
rõ ngu n g c.
Tác gi lu n văn

Trương Công Th ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

i


L I C M ƠN
Tôi xin chân thành bày t lòng bi t ơn sâu s c t i TS. Ninh Th Phíp,
ngư i đã t n tình hư ng d n, ch b o, t o m i ñi u ki n giúp đ tơi trong su t
th i gian th c hi n ñ tài cũng như trong q trình hồn thành lu n văn này.
Tơi xin chân thành c m ơn các th y, cô giáo Vi n đào t o sau ð i h c,
Khoa Nơng H c, ñ c bi t là các th y cô trong b môn Cây công nghi p
trư ng ð i h c Nông Nghiêp Hà Nôi.
Tôi xin chân thành c m ơn Lãnh đ o S Nơng nghi p và Phát tri n
Nơng thơn t nh Thanh Hố, Thanh tra S Nơng nghi p và PTNT t nh Thanh
Hố, Trung tâm d báo khí tư ng thu văn t nh Thanh Hoá, UBND xã Qu ng
Thành, các b n bè, ñ ng nghi p và ngư i thân ñã t o ñi u ki n giúp ñ ,
ñ ng viên tơi trong su t q trình h c t p và hoàn thành lu n văn này.
M t l n n a cho phép tơi bày t lịng bi t ơn sâu s c ñ n t t c các
thành viên v i s giúp ñ này.

Tác gi lu n văn

Trương Công Th ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

ii


M CL C
L i cam ñoan

i

L i c m ơn

ii

M cl c

iii

Danh m c ch vi t t t

vii

Danh m c các b ng

viii

Danh m c các hình

x

1

M ð U

1

1.1

Tính c p thi t c a đ tài

1

1.2

M c đích, yêu c u c a ñ tài

2

1.3

Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài

3

2

T NG QUAN TÀI LI U

4

2.1

Cơ s khoa h c và th c ti n c a b trí m t ñ và th i v tr ng l c

4

2.2

Tình hình s n xu t l c trên th gi i và trong nư c

6

2.3

Tình hình nghiên c u v m t đ tr ng l c

13

2.4

Tình hình nghiên c u v th i v tr ng l c

14

2.5

Nh ng nghiên c u v che ph nilon ñ i v i l c

15

2.6

Các y u t h n ch ñ n s n xu t l c

17

3

V T LI U, ð A ðI M, N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP

Vi t Nam

NGHIÊN C U

23

3.1

V t li u nghiên c u

23

3.2

ð a ñi m th i gian nghiên c u

23

3.3

N i dung nghiên c u

23

3.4

Phương pháp nghiên c u

23

4

K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N

30

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

iii


4.1

Thí nghi m 1: nh hư ng c a th i v gieo tr ng ñ n sinh trư ng
phát tri n và năng su t c a gi ng l c L24 trong đi u ki n có che
ph nilon và khơng che ph nilon.

4.1.1

30

Di n bi n đi u ki n khí h u th i ti t t i Qu ng Thành - Thành
ph Thanh Hoá

4.1.2

30

nh hư ng c a th i v gieo và che ph ñ n th i gian và t l
m cm m

4.1.3

32

nh hư ng c a th i v gieo và che ph ñ n th i gian sinh trư ng
c a gi ng l c L24

4.1.4
4.1.5

33

ð ng thái tăng trư ng chi u cao thân chính

35

nh hư ng c a th i v gieo và che ph ñ n s cành/cây, và chi u
dài cành c p 1

4.1.6

nh hư ng c a th i v gieo và che ph

37
ñ n ch s di n tích lá

c a gi ng l c L24
4.1.7

39

nh hư ng c a th i v gieo và che ph đ n kh năng hình thành
n t s n h u hi u c a gi ng l c L24

4.1.8

nh hư ng c a th i v ñ n kh năng tích lũy ch t khơ

4.1.9

41

nh hư ng c a th i v gieo và che ph ñ n m c ñ nhi m sâu,
b nh h i

4.1.10

47

nh hư ng c a th i v gieo và che ph ñ n năng su t lý thuy t
và năng su t th c thu c a gi ng l c L24

4.1.12

45

nh hư ng c a th i v tr ng và che ph ñ n các y u t c u
thành năng su t c a gi ng l c L24

4.1.11

43

49

nh hư ng c a th i v tr ng và che ph ñ n hi u qu kinh t
c a gi ng l c L24

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

52

iv

4.2

Thí nghi m 2:

nh hư ng m t đ tr ng ñ n sinh trư ng, phát

tri n và năng su t c a gi ng l c L24 trong đi u ki n có che ph
nilon và khơng che ph nilon.
4.2.1

nh hư ng c a m t ñ tr ng và che ph ñ n th i gian m c; t l
m c m m c a gi ng l c L24

4.2.2

53

nh hư ng c a m t ñ tr ng ñ n th i gian sinh trư ng c a gi ng
l c L24

4.2.3

53

55

nh hư ng c a m t ñ tr ng ñ n ñ ng thái tăng chi u cao thân
chính c a gi ng l c L24 trong ñi u ki n che ph và khơng che
ph nilon

4.2.4

nh hư ng c a m t đ tr ng đ n t ng s cành/cây, kh năng
hình thành cành c p 1, c p 2 và chi u dài cành c p 1

4.2.5

58

nh hư ng c a m t ñ tr ng ñ n ch s di n tích lá c a gi ng l c
L24 trong ñi u ki n che ph và không che ph nilon

4.2.6

56

59

nh hư ng c a m t ñ tr ng ñ n kh năng hình thành n t s n
h u hi u c a gi ng l c L24 trong đi u ki n che ph và khơng che
ph nilon

4.2.7

nh hư ng c a m t ñ tr ng đ n kh năng tích lũy ch t khơ c a
gi ng l c L24 trong ñi u ki n che ph và không che ph nilon

4.2.8

60

63

nh hư ng c a m t ñ tr ng ñ n m c ñ nhi m các lo i sâu
b nh h i chính c a gi ng l c L24 trong đi u ki n che ph và
không che ph nilon

4.2.9

nh hư ng c a m t ñ tr ng ñ n các y u t c u thành năng su t c a
gi ng l c L24 trong ñi u ki n che ph và không che ph nilon

4.2.10

65
67

nh hư ng c a m t ñ tr ng ñ n năng su t lý thuy t và năng
su t th c thu c a gi ng l c L24 trong ñi u ki n che ph và không
che ph nilon

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

69

v


4.2.11

nh hư ng c a ñi u ki n che ph và m t ñ tr ng ñ n hi u qu

kinh t c a gi ng l c L24

71

5

K T LU N VÀ KI N NGH

73

5.1

K t lu n

73

5.2

ð ngh

74

TÀI LI U THAM KH O

75

PH L C

80

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

vi


DANH M C CH

VI T T T

T vi t t t

T vi t ñ y ñ

CS

C ng s

CLAN

M ng lư i ñ u ñ và cây c c châu Á

Mð

M tñ

ð/C

ð i ch ng

FAO

T ch c lương th c th gi i

ICRISAT

Vi n qu c t nghiên c u cây tr ng vùng nhi t
đ i bán khơ h n

USDA, FAS

Ban Nông nghi p qu c t thu c B Nông
nghi p M

TV

Th i v

CPNL

Che ph nilon

KCPNL

Không che ph nilon

LAI

ch s di n tích lá

N

ð m

NN

Nơng nghi p

ð.V.T

ðơn v tính

NXB

Nhà xu t b n

PTNT

Phát tri n nông thôn

KHKTNN

Khoa h c k thu t nơng nghi p

TB

Trung bình

NXB NN

Nhà xu t b n Nông nghi p

CC

C p cành

QLKT

Qu n lý kinh t

NSLT

Năng su t lý thuy t

NSTT

Năng su t th c thu

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

vii


DANH M C CÁC B NG
STT
2.1

Tên b ng
Di n tích, năng su t và s n lư ng l c trên th gi i t

Trang

năm

1998 - 2008

30

2.2

Di n tích, năng su t s n lư ng l c c a Vi t Nam

30

2.3

Di n tích, năng su t s n lư ng l c c a Thanh Hoá

30

4.1

Di n bi n đi u ki n khí h u th i ti t t i Qu ng Thành - TP
Thanh Hóa

4.2

nh hư ng c a th i v gieo và che ph ñ n th i gian và t l
m c m m c a gi ng l c L24

4.3

44

nh hư ng c a th i v gieo và che ph ñ n m c ñ nhi m các
lo i sâu b nh h i chính c a gi ng l c L24.

4.10

42

nh hư ng c a th i v gieo và che ph đ n kh năng tích lũy
ch t khô c a gi ng l c L24

4.9

40

nh hư ng c a th i v gieo và che ph ñ n kh năng hình thành
n t s n h u hi u c a gi ng l c L24

4.8

38

nh hư ng c a th i v gieo và che ph ñ n ch s di n tích lá
c a gi ng l c L24

4.7

36

nh hư ng c a th i v gieo và che ph ñ n s cành/cây, và chi u
dài cành c p 1.

4.6

34

nh hư ng c a th i v gieo ñ n ñ ng thái tăng trư ng chi u cao
thân chính

4.5

33

nh hư ng c a th i v gieo và che ph ñ n th i gian sinh trư ng
c a gi ng l c L24

4.4

31

46

nh hư ng c a th i v tr ng và che ph ñ n các y u t c u thành
năng su t c a gi ng l c L24.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

48

viii


4.11

nh hư ng c a th i v gieo và che ph ñ n năng su t lý thuy t
và năng su t th c thu c a gi ng l c L24

4.12

nh hư ng c a th i v tr ng và che ph ñ n thu nh p thu n

4.13

50

nh hư ng c a m t ñ tr ng và che ph ñ n th i gian và t l
m c m m c a gi ng l c L24

4.14

58

nh hư ng c a m t ñ tr ng đ n ch s di n tích lá c a gi ng l c
L24 trong ñi u ki n che ph và không che ph nilon

4.18

57

T ng s cành, s cành c p 1, c p 2 trên cây và chi u dài cành c p 1
c a gi ng l c L24 trong đi u ki n có che ph và không che ph nilon

4.17

55

ð ng thái tăng chi u cao thân chính c a gi ng l c L24 trong đi u
ki n che ph và khơng che ph nilon

4.16

54

nh hư ng c a m t ñ tr ng ñ n th i gian sinh trư ng c a gi ng
l c L24 trong ñi u ki n che ph và không che ph nilon

4.15

52

59

nh hư ng c a m t ñ tr ng ñ n kh năng hình thành n t s n
h u hi u c a gi ng l c L24 trong ñi u ki n che ph và không che
ph nilon

4.19

nh hư ng c a m t ñ tr ng ñ n kh năng tích lũy ch t khơ c a

gi ng l c L24 trong ñi u ki n che ph và không che ph nilon

4.20

61
64

nh hư ng c a m t ñ tr ng ñ n m c ñ nhi m các lo i sâu
b nh h i chính c a gi ng l c L24 trong ñi u ki n che ph và
không che ph nilon

4.21

Các y u t c u thành năng su t c a gi ng l c L24 trong đi u ki n
che ph và khơng che ph nilon

4.22

67

Năng su t lý thuy t và năng su t th c thu c a gi ng l c L24
trong đi u ki n che ph và khơng che ph nilon

4.23

66

nh hư ng c a m t ñ tr ng và che ph ñ n hi u qu kinh t

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

70
71

ix


DANH M C CÁC HÌNH
STT
4.1

Tên hình

Trang

nh hư ng c a th i v gieo và che ph ñ n năng su t lý thuy t
và năng su t th c thu c a gi ng l c L24

4.2

51

nh hư ng c a m t ñ tr ng và che ph ñ n năng su t lý thuy t
và năng su t th c thu c a gi ng l c L24

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

71

x

1. M
1.1

ð U

Tính c p thi t c a đ tài
Cây l c (Arachis hypogaea L.) là cây công nghi p, cây th c ph m ng n

ngày, T xưa đ n nay, cây l c đóng vai trị quan tr ng trong ñ i s ng và kinh
t c a nhi u qu c gia trên th gi i. Cây l c cung c p th c ph m cho con
ngư i, th c ăn cho chăn nuôi, cung c p nguyên li u cho ngành công nghi p
ép d u.
L c là cây tr ng d tính, có kh năng thích ng r ng, khơng kén đ t, khơng
địi h i bón nhi u phân đ m vì b r có vi khu n c ng sinh có kh năng c ñ nh
ñ m, t o ra lư ng ñ m sinh h c cung c p cho cây và làm tăng đ phì đ t. Cây
l c là cây tr ng ng n ngày, do v y d dàng tham gia vào các công th c luân
canh như tr ng xen, tr ng g i, luân canh.
H t l c ch a nhi u khoáng ch t Ca, Fe, Mg, P, K, Zn và m t lư ng
vitamin l n, ñ c bi t là vitamin B. D u c a h t l c ch y u ch a axit béo chưa
no giúp cơ th con ngư i d h p th và h n ch lư ng cholesterol trong máu.
Vì th , ngồi là th c ăn giàu năng lư ng, ñ protein, ngư i ta cịn quan tâm
đ n tác d ng ch a b nh c a h t l c. B ng nh ng nghiên c u sâu, y h c hi n
ñ i ñã cho th y h t l c có tác d ng h n ch đư c nhi u lo i b nh. L c là th c
ăn r t t t ñ i v i b nh nhân b ti u đư ng vì nó ngăn c n dinh dư ng gây tăng
nhanh n ng ñ ñư ng trong máu, và còn b sung s thi u h t niacin cho b nh
nhân b m c ch ng tiêu ch y mãn tính...
Trên th gi i nói chung và Vi t Nam nói riêng, cây l c nhanh chóng
phát huy giá tr v m i m t c a nó. Là cây tr ng cho thu nh p, c i t o ñ t, cây

l c ñư c tr ng trên nhi u lo i ñ t và đ a hình khác nhau.

nư c ta nh ng

năm g n đây đã hình thành nhi u vùng chun canh l c l n như: Trung du
phía b c ñ ng b ng ven bi n Mi n Trung, ñ ng b ng sông H ng, ðông Nam

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

1


B ..., năng su t l c nh ng năm g n đây có tăng nhưng ch m và có s chênh
l ch l n gi a các vùng trong c nư c.
Theo các nhà khoa h c ñã kh ng ñ nh m t trong nh ng nguyên nhân
làm h n ch năng su t l c là do b tác ñ ng c a nhi u y u t như: ði u ki n
ngo i c nh, gi ng, m t ñ , các bi n pháp k thu t canh tác...
ð ñ m b o và nâng cao năng su t và s n lư ng l c c n có nh ng
nghiên c u áp d ng các bi n pháp k thu t như: S d ng gi ng có năng su t
cao, kh năng ch ng ch u t t, m t ñ và th i v thích h p...
Qu ng Thành là m t xã c a Thành ph Thanh Hoá, r t thu n l i ñ phát
tri n s n xu t l c nhưng hàng năm di n tích tr ng l c c v đơng và v xn
c a xã v n cịn th p. Bên c nh đó, vi c áp d ng các ti n b k thu t v s n xu t
l c chưa ñư c ngư i dân quan tâm nhi u, ngư i dân s d ng nhi u gi ng ñ a
phương ho c gi ng cũ, chưa áp d ng các bi n pháp k thu t. Nh m m r ng
di n tích và nâng cao năng su t l c t i đ a phương, góp ph n vào vi c chuy n
d ch cơ c u cây tr ng theo hư ng s n xu t hàng hóa t i ñ a phương; dư i s
hư ng d n c a TS Ninh Th Phíp chúng tơi ti n hành nghiên c u ñ tài:
“ Nghiên c u nh hư ng c a m t ñ , th i v tr ng l c thu ñ n sinh
trư ng phát tri n và năng su t c a gi ng l c L24 trong ñi u ki n che ph

và không che ph ni lon t i xã Qu ng Thành, TP Thanh Hố.”.
1.2

M c đích, u c u c a đ tài

1.2.1 M c đích
Xác đ nh m t đ , th i v thích h p tr ng l c thu gi ng l c L24 trong
đi u ki n che ph và khơng che ph nilon t i xã Qu ng Thành, Thành ph
Thanh Hóa.
1.2.2 Yêu c u
- ðánh giá nh hư ng c a m t ñ tr ng ñ n sinh trư ng phát tri n và
năng su t c a gi ng l c L24 v thu năm 2010 trong ñi u ki n có che ph và

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

2


không che ph nilon.
- ðánh giá nh hư ng th i v tr ng ñ n sinh trư ng, phát tri n và năng
su t c a l c thu gi ng L24 trong đi u ki n có che ph và không che ph nilon.
- ðánh giá nh hư ng c a m t ñ và th i v tr ng trong đi u ki n có che
ph và khơng che ph nilon đ n hi u qu kinh t tr ng l c thu gi ng L24 t i
Qu ng Thành Thanh Hóa
1.3

Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài

1.3.1 Ý nghĩa khoa h c
- Là cơng trình khoa h c xác ñ nh m t ñ và th i v tr ng thích h p

cho gi ng l c L24 trong v Thu t i ñ a phương.
- K t qu nghiên c u làm cơ s khoa h c ñ hồn thi n quy trình thâm
canh l c có năng su t cao t i xã Qu ng Thành, Thành ph Thanh Hóa.
- K t qu nghiên c u này s b sung tài li u cho công tác nghiên c u,
gi ng d y và ch ñ o s n xu t l c t i ñ a phương.
1.3.2 Ý nghĩa th c ti n
- T k t qu nghiên c u xác ñ nh ñư c m t ñ và th i v thích h p cho
gi ng l c L24 t i ñ a phương.
- K t qu nghiên c u c a s góp ph n tăng năng su t và m r ng di n
tích tr ng l c t i ñ a phương.
- Th c hi n đ tài là góp ph n c ng c và phát tri n h th ng nông
nghi p b n v ng trên ñ t tr ng l c t i xã Qu ng Thành, Thành ph Thanh
Hóa.

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

3


2. T NG QUAN TÀI LI U
2.1

Cơ s khoa h c và th c ti n c a b trí m t ñ và th i v tr ng l c

2.1.1 Cơ s xác ñ nh th i v gieo tr ng
Th i v gieo tr ng có nh hư ng r t l n ñ n năng su t l c. Cây l c sinh
trư ng phát tri n t t trong ñi u ki n nhi t ñ cao và m ñ ñ y ñ . Tuy nhiên,
t ng th i kỳ sinh trư ng c a cây l c có nh ng yêu c u khác nhau. B trí th i
v gieo tr ng thích h p, t o ñi u ki n cho các y u t khí h u th i ti t bên
ngồi phù h p v i yêu c u sinh trư ng phát tri n c a cây l c

t ng th i kỳ

m i ñ m b o cho l c t o ñư c năng su t cao.
Vi c xác ñ nh ñúng th i v gieo tr ng l c cho t ng gi ng, t ng chân
ñ t, t ng ch ñ canh tác phù h p v i đi u ki n khí h u th i ti t c th

t ng

ñ a phương là ñi u r t quan tr ng. ði u này ñ m b o cho l c ñ t năng su t
cao, ñ ng th i ñ m b o cho năng su t lo i cây tr ng ti p theo
vùng nhi t ñ i (châu Phi, Nam

n ð , Tây Nguyên, vùng Nam b

nư c ta) ch ñ nhi t ít thay ñ i, y u t chi ph i th i v ch y u là ch ñ
mưa. L c thư ng ñư c tr ng ñ u mùa mưa và thu ho ch cu i mùa mưa. Ch n
gi ng có th i gian sinh trư ng thích h p v i t ng vùng.
m t s nơi có mùa mưa kéo dài (6- 8 tháng) thư ng tr ng 2 v /năm:
V 1 gieo ñ u mùa mưa, thu ho ch gi a mùa mưa và v 2 gieo gi a mùa mưa
thu ho ch cu i mùa mưa.

các t nh Tây Nguyên và mi n ðông Nam b

thư ng theo th i v này.
2.1.2 Cơ s xác ñ nh m t ñ gieo tr ng h p lý
M t ñ và kho ng cách gieo tr ng là hai y u t

nh hư ng nhi u ñ n

năng su t l c. Gi i quy t t t v n ñ v m t ñ t c gi i quy t t t m i quan h
gi a sinh trư ng và phát tri n c a các cá th làm cho qu n th cây l c khai

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

4


thác t t nh t kho ng không gian (không khí, ánh sáng) và m t đ t (khai thác
nư c, dinh dư ng trong ñ t) nh m thu ñư c s n lư ng cao nh t trên m t đơn
v di n tích .
M t đ càng cao m c ñ c nh tranh di n ra càng quy t li t. Dư i ñ t
cây l c c nh tranh nhau v nư c, dinh dư ng trong ñ t và kho ng tr ng trong
ñ t ñ phát tri n c . Khi ñ t khơng cung c p đ cho nhu c u c a cây thì cây s
phát tri n kém, c s nh . Trên kho ng khơng gian, đ có th l y ñư c ánh
sáng khi ph i c nh tranh v i các cây khác cây s ph i tăng trư ng chi u cao
m t cách t i đa chính vì v y s làm cho cây y u, s c ch ng ch u kém trư c các
ñi u ki n ngo i c nh.
Khi tr ng

m t đ th p cây s khơng ph i c nh tranh nhau nhi u do

v y cây s có ñi u ki n phát tri n t t cho năng su t cá th cao nhưng năng
su t qu n th l i gi m, bên c nh đó cây s b

nh hư ng nhi u b i ñi u ki n

ngo i c nh do tính qu n th b gi m, qu c a cây s b phân nhánh do b r
c a cây s phát tri n theo chi u ngang vì khơng ph i c nh tranh nhi u v i b
r c a các cây khác ñi u này s làm gi m ph m c p c a qu l c.

M t ñ tr ng thích h p s giúp cho cây s d ng ñư c t i ña các ñi u
ki n c a đ ng ru ng t đó giúp cây sinh trư ng phát tri n t t, kh năng tích lu
c a cây tăng t đó có th tăng năng su t và tăng s n lư ng cũng như hi u qu
kinh t .
Thanh Hóa là m t vùng tr ng l c ñ ng th 5 trong c nư c. Nh ng năm
g n đây cơng tác gi ng ngày càng ñư c chú tr ng. Nhi u gi ng m i năng su t
cao như L14, L12, L24… ñư c nghiên c u và ñưa vào s n xu t. ð gi ng phát
huy h t ti m năng, c n nghiên c u các bi n pháp k thu t phù h p trong đó b
trí th i v và m t đ tr ng góp ph n nâng cao năng su t l c.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

5


2.2

Tình hình s n xu t l c trên th gi i và trong nư c

2.2.1 Tình hình s n xu t l c trên th gi i
M c dù l c ñư c phát hi n và gieo tr ng t kho ng 500 năm nay, nhưng
giá tr kinh t c a cây l c m i ch ñư c xác ñ nh kho ng 125 năm tr l i ñây,
ñ n gi a th k th XVIII s n xu t l c v n mang tính t cung, t c p cho t ng
vùng, cho t i khi ngành công nghi p ép d u l c phát tri n

Pháp, vi c buôn

bán tr nên t p n p và thành ñ ng l c thúc ñ y m nh s n xu t l c.[2]
Vào nh ng năm cu i th k XX và nh ng năm ñ u th k XXI, s n xu t
l c có m t s chuy n đ ng. Trên th gi i di n tích tr ng l c

xu ng ch còn chi m 60% t ng di n tích l c th gi i,

Châu Á gi m

Châu Phi di n tích

tr ng l c tăng lên và chi m 30% t ng di n tích tr ng l c c a th gi i. Trên
60% s n lư ng l c c a th gi i thu c v 5 nư c s n xu t chính đó là: n ð
31% s n lư ng toàn th gi i, Trung Qu c 15% s n lư ng toàn th gi i, sau đó
đ n Xênêgan, Nigiênia, Hoa Kỳ (ðư ng H ng D t, 2007) [3].
Hi n nay, cây l c là m t trong s các cây l y d u có di n tích và s n
lư ng l n - ñ ng th 2 sau cây ñ u tương và ñư c tr ng r ng rãi

hơn 100

nư c trên th gi i. T ng h p t ngu n s li u c a FAO (2008) cho th y năm
2000 di n tích tr ng l c là 22,33 tri u ha, tuy nhiên ñ n năm 2007 di n tích
tr ng l c có xu hư ng gi m nh , cịn 23,10 tri u ha.
Trong nh ng năm g n ñây, nh áp d ng nh ng ti n b khoa h c k thu t
vào vi c s n xu t l c nên năng su t l c trên th gi i không ng ng tăng. Năng
su t l c trung bình trong nh ng năm 80 là 9,55 t /ha, năm 90 là 11,5 t /ha, t
năm 2000 ñ n nay năng su t n ñ nh 14,4 t /ha, tăng so v i năng su t năm 80 là
30,9%, năm 90 là 25,2%. Năng su t l c trên th gi i tăng, song khơng đ u gi a
các khu v c, có nhi u nơi gi m. Có nư c di n tích tr ng l c l n nhưng l i có
năng su t th p và m c tăng năng su t khơng đáng k như n ð , có nư c năng
su t tr ng l c cao nhưng di n tích l i r t ít như Isael.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

6

B ng 2.1. Di n tích, năng su t và s n lư ng l c trên th gi i
t năm 1998 - 2008
Di n tích

Năng su t

S n lư ng

(Tri u ha)

(T /ha)

(tri u t n)

1998

23,30

14,70

34,10

1999

23,50

13,60

32,10

2000

24,10

14,50

34,90

2001

24,04

15,00

36,08

2002

24,10

13,48

33,30

2003

26,46

14,03

35,66

2004

22,73

14,71

33,45

2005

25,22

14,47

36,49

2006

21,67

15,60

33,80

2007

25,43

15,36

39,06

2008

25,60

15,36

39,32

Ch tiêu
Năm

(Ngu n: FAO STAT)
Năng su t gi a các qu c gia trên th gi i có s chênh l ch nhau khá l n,
khu v c B c M tuy có di n tích tr ng l c khơng nhi u (820 - 850 nghìn ha)
nhưng l i là vùng có năng su t cao nh t (20,0 - 28,0 t /ha). Trong khi đó châu
Phi tr ng kho ng 6.400.000 ha nhưng năng su t ch ñ t 7,8 t /ha. Châu Á nh
s n l c ñ u tư, nghiên c u áp d ng các ti n b khoa h c k thu t c a các
qu c gia nên năng su t l c tăng nhanh; tăng t 14,5 t /ha năm 90 lên 16,70
t /ha năm 2007. Năng su t l c trong khu v c ðông Nam Á nhìn chung cịn
th p, năng su t bình quân ñ t 11,7 t /ha. Malayxia là nư c có di n tích tr ng
l c th p nhưng l i là nư c có năng su t l c cao nh t trong khu v c, năng su t
trung bình đ t 23,3 t /ha, ti p đ n là Indonexia và Thái Lan.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

7


S n lư ng l c trên th gi i trong nh ng năm g n ñây liên t c tăng, s n lư ng
trung bình c a th p k 90 là 23,2 tri u t n ñ n năm 2007 là 37,14 tri u t n, tăng
13, 29 tri u t n (57%) so v i nh ng năm 90, châu Á s n lư ng ñ t 104,69%.
n ð là qu c gia ñ ng ñ u th gi i v di n tích tr ng l c đã th c hi n
chương trình phát tri n s n xu t nh m gi i quy t cơ b n v n ñ t túc d u ăn t
năm 1980, song l c ch y u ñư c tr ng

vùng khô h n và bán khô h n nên

năng su t l c r t th p (9,3 - 9,8 t /ha), th p hơn năng su t trung bình c a th
gi i, s n lư ng hàng năm ch ñ t 7,5 - 8 tri u t n. Kinh nghi m c a n ð cho
th y, n u ch áp d ng gi ng m i mà v n áp d ng k thu t canh tác cũ thì năng
su t ch tăng lên kho ng 26 - 30%. N u áp d ng k thu t canh tác ti n b
nhưng v n dùng gi ng cũ thì năng su t l c ch tăng 20 - 43%. Nhưng khi áp
d ng gi ng m i k t h p v i k thu t canh tác ti n b ñã làm tăng năng su t l c
t 50 - 63% trên các mơ hình trình di n c a nơng dân.
Trung Qu c là nư c ñ ng th 2 sau n ð v di n tích (3,7 - 5,1 tri u
ha), năng su t l c trung bình

Trung Qu c cao và tăng nhanh trong vài th p

niên qua. Theo Duan Sufen (1999) [12], nh ng năm 90 nh có bư c nh y v t
v ch n t o gi ng và k thu t tr ng tr t, năng su t l c

Trung Qu c ñã tăng

r t nhanh so v i th p k trư c, trung bình ñ t 26 t /ha. Theo th ng kê c a
USDA (2000 - 2005), nh ng năm g n ñây di n tích tr ng l c

Trung Qu c là

5,1 tri u ha, chi m trên 20% t ng di n tích l c tồn th gi i. Năng su t trung
bình đ t 28,2 t /ha, cao g n g p đơi năng su t l c trung bình c a th gi i,
chi m 40% t ng s n lư ng l c toàn th gi i. S dĩ năng su t l c c a Trung
Qu c tăng nhanh là nh vào áp d ng r ng rãi trong s n xu t các gi ng l c c i
ti n và áp d ng ñ ng b các bi n pháp k thu t thâm canh (cày sâu, bón phân
cân đ i, gieo dày h p lý, phòng tr d ch h i...). Hi n nay nư c này có t i 60
Vi n, Trư ng, Trung tâm nghiên c u tri n khai các hư ng nghiên c u trên
cây l c. Trong th i gian t 1982 - 1995 các nhà nghiên c u khoa h c Trung

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

8


Qu c ñã cung c p cho s n xu t 82 gi ng l c m i v i nhi u ưu ñi m n i b t
như: năng su t cao, th i gian sinh trư ng ng n, ch ng ch u sâu b nh, ch u h n
và ch u phèn, tính thích ng r ng….Sơn ðơng là t nh có di n tích tr ng l c
l n nh t Trung Qu c, chi m 23,0% t ng di n tích, 33% t ng s n lư ng c
nư c. Năng su t trung bình c a t nh r t cao, ñ t g n 4,0 t n/ha, cao hơn năng
su t c nư c là 34%.
Khu v c ðông Nam Á, di n tích tr ng l c khơng nhi u, ch chi m
12,61% v di n tích và 12,95% s n lư ng l c c a châu Á. Năng su t l c bình
qn đ t 11,7 t /ha. Malayxia là nư c có di n tích tr ng l c khơng nhi u
nhưng l i là nư c có năng su t l c cao nh t khu v c, trung bình đ t 22,3 t /ha.
V xu t kh u l c ch có 3 nư c là Thái Lan, Vi t Nam và Indonexia, trong đó

Vi t Nam là nư c có s n lư ng l c xu t kh u l n nh t v i 33,0 nghìn t n
(chi m 45,13% lư ng l c xu t kh u trong khu v c).
Nh ng thông tin trên cho th y, t t c các nư c đã thành cơng trong phát
tri n và nâng cao hi u qu kinh t s n xu t l c, ñ u r t chú ý ñ u tư cho công
tác nghiên c u và ng d ng r ng rãi các thành t u khoa h c và cơng ngh
m i vào s n xu t, trên đ ng ru ng c a nông dân. Chi n lư c này đã đư c áp
d ng thành cơng

nhi u nư c trên th gi i và ñã tr thành bài h c kinh

nghi m sâu s c trong phát tri n s n xu t l c c a th gi i.
2.2.2 Tình hình s n xu t l c

Vi t Nam

Nh ng năm trư c ñây Vi t Nam do còn thi u v lương th c nên trong s n
xu t nông nghi p ch y u t p trung vào s n xu t cây lương th c, vì v y cây l c
chưa đư c quan tâm chú tr ng ñúng, năng su t, s n lư ng l c th p. Nh ng năm
g n đây do có s chuy n d ch cơ c u cây tr ng và s n xu t hàng hố đã góp
ph n thúc đ y tăng v di n tích, năng su t và s n lư ng l c. Năm 2005 Vi t Nam
ñ ng th 12 v di n tích, đ ng th 9 v s n lư ng l c trên th gi i.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

9


B ng 2.2. Di n tích, năng su t s n lư ng l c c a Vi t Nam
C nư c
Năm

Di n tích

Năng su t

S n lư ng

(1000ha)

(t /ha)

(Tri u t n)

2001

241,4

14,60

352,8

2002

246,8

16,10

397,0

2003

243,8

16,70

406,2

2004

263,7

17,80

469,0

2005

269,6

18,10

489,3

2006

246,7

18,70

462,5

2007

254,5

20,00

510,0

2008

256,0

20,90

533,8

2009

249,2

21,10

525,1

(Ngu n: T ng c c th ng kê Vi t Nam, 2009)

Di n tích l c trong giai đo n 1995 - 2006 có s dao đ ng và thi u tính
n đ nh do các ngun nhân như th i ti t khí h u, tình hình giá c và tiêu th
cũng làm nh hư ng ñ n di n tích tr ng l c qua các năm.

V phân b , l c ñư c tr ng

h u h t các vùng sinh thái nông nghi p Vi t

Nam. Di n tích l c chi m 28% t ng di n tích cây cơng nghi p hàng năm (đay,
cói, mía, l c, đ u tương, thu c lá); tuy nhiên, có 6 vùng s n xu t chính như sau:
Vùng ð ng b ng sơng H ng: l c ñư c tr ng ch y u Hà N i, Vĩnh Phúc,
Hà Tây, Nam ð nh, Ninh Bình v i di n tích 31.400 ha, chi m 29,3%.
Vùng ðơng B c: l c đư c tr ng ch y u

B c Giang, Phú Th , Thái

Nguyên v i di n tích 31.000 ha, chi m 28,9%.
Vùng Duyên h i B c Trung B là vùng tr ng ñi m l c c a các t nh phía
B c v i di n tích 74.000 ha (chi m 30,5%), t p trung

các t nh Thanh Hoá

(16.800 ha), Ngh An (22.600 ha), Hà Tĩnh (19.900 ha).

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

10


Vùng Duyên h i Nam Trung B : Di n tích tr ng 23.100 ha (chi m 9,5%),
đư c tr ng t p trung 2 t nh Qu ng Nam, Bình ð nh.
Vùng Tây Ngun: Di n tích tr ng L c 22.900 ha (chi m 9,4%), ch y u
t nh ð c L c (18.200 ha).
Vùng ðông Nam B : L c ñư c tr ng t p trung

các t nh Tây Ninh,

Bình Thu n, Bình Dương v i t ng di n tích 42.000 ha [4].
Trong vịng 10 năm qua, s n xu t l c

Vi t Nam đã có nh ng bư c

chuy n bi n tích c c v năng su t và s n lư ng, nhưng di n tích tr ng tăng
khơng đáng k . Tuy nhiên, di n tích l c

các t nh phía B c có xu hư ng tăng

d n t 123,3 ngàn ha năm 1995 lên 250,0 ngàn ha năm 2003.
B c, di n tích l c tăng ch y u

các t nh phía

các t nh Nam ð nh, Ninh Bình, Thanh Hố,

Hà Tĩnh và Phú Th . Di n tích tr ng l c

các t nh phía Nam gi m t 133,6

ngàn ha năm 1995 xu ng 98,5 ngàn ha năm 2003, di n tích gi m m nh nh t
t nh Tây Ninh (t 41,1 ngàn ha năm 1995 xu ng còn 19,8 ngàn ha năm 2003)
và ti p đó

t nh Long An. Di n tích l c

qu và cây cà phê phát tri n
Năng su t l c

các t nh phía Nam gi m do cây ăn

t.

phía B c thư ng th p hơn năng su t l c

các t nh phía

Nam. Tuy nhiên, bư c đ u đã có m t s t nh đ t năng su t l c bình quân cao
như: Nam ð nh 37,7 t /ha (nh áp d ng gi ng l c m i và k thu t che ph
nilon); Hưng Yên 27,7 t /ha; Thành ph H Chí Minh 28,7 t /ha; Trà Vinh
28,8 t /ha; Khánh Hoà 26,0 t /ha; Phú Th 15,74 t /ha.
2.2.3 Tình hình s n xu t l c c a Thanh Hoá
Thanh Hoá là m t t nh B c Trung B có ñi u ki n khí h u ñ c bi t
mang tính ch t chuy n ti p gi a Mi n B c và Mi n Trung. Theo niên giám
th ng kê c a t nh (b ng 1.1) trong m t th i gian dài t năm 1980 ñ n năm
1997 năng su t l c c a Thanh Hố ch dao đ ng trên 10 t /ha chưa vư t qua
ngư ng 11t /ha, th p hơn nhi u so v i năng su t trung bình c a toàn qu c. [7]

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

11


B ng 2.3. Di n tích, năng su t s n lư ng l c c a Thanh Hố
Thanh Hóa
Năm

Di n tích

Năng su t

S n lư ng

(1000ha)

(t /ha)

(Tri u t n)

2001

16,2

15,30

24,7

2002

16,8

16,10

24,1

2003

16,8

16,4

27,5

2004

18,0

16,1

28,9

2005

18,4

15,9

29,3

2006

16,2

14,4

23,6

2007

16,8

17,5

29,4

2008

15,6

18,5

28,8

2009

16,1

17,0

27,4

(Ngu n: C c th ng kê Thanh Hoá, 2009)

ð n năm 1998 là năm ñ u tiên năng su t l c c a Thanh Hố đ t 13,4
t /ha, vư t xa ngư ng 11 t /ha, nhưng v n th p hơn năng su t c a tồn qu c.
Năm 1999, do đi u ki n th i ti t khó khăn năng su t l c l i gi m xu ng ch còn

11,7 t /ha. Năm 2000, năng su t l c c a Thanh Hố đ t 15 t /ha, là năm đ u
tiên Thanh Hố vư t năng su t trung bình c a toàn qu c. Niên v năm 2002
năng su t l c c a Thanh Hố đã đ t t i 16,1 t /ha. Tuy nhiên so v i năng su t
c a m t s t nh trong khu v c như Nam ð nh 31,6 t /ha năm 2001 và 35 t /ha
năm 2002 thì năng su t l c c a Thanh Hố cịn r t th p và khơng n đ nh.
T năm 2007 đ n nay, năng su t ñã tăng lên ñ t 17,5 t /ha ñ n 18,5
t /ha. Tuy nhiên năng su t v n th p hơn nhi u so v i các vùng tr ng l c khác
trong c nư c.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

12


2.3

Tình hình nghiên c u v m t đ tr ng l c
Khi nghiên c u m t ñ , kho ng cách tr ng l c ñ i v i các lo i hình khác

nhau Reddy (1982) [53] cho r ng t l h t gieo ph i ph thu c ch y u vào
kh i lư ng 1000 h t, ñ r ng gi a các hàng và kho ng cách gi a các cây
trong hàng. Lo i hình Spanish thân b i khuy n cáo kho ng cách tr ng là 30
cm x 10 cm, lư ng h t gieo 100 - 110 kg/ha, m t ñ tr ng tương ñương 33,3
v n cây/ha. V i lo i hình thân bị Viginia thì kho ng cách tr ng là 30 cm x 15
cm, lư ng h t 95 – 100 kg/ha và m t ñ 22,2 v n cây/ha.
Thái Lan hi n nay ñang áp d ng phương pháp gieo thích h p là kho ng
cách hàng 30 – 60, kho ng cách cây là 10 – 20 cm, gieo 1 – 2 h t/h c, m t ñ
gieo 150000 – 250000 cây/ha [51]. Áp d ng kĩ thu t tr ng l c v i lu ng h p
giúp cho vi c tư i tiêu nư c hi u qu hơn và làm tăng năng su t 10%, bi n
pháp k thu t này hi n ñư c áp d ng ph bi n

Trung Qu c (XuZeyong

1992) [57]. M t ñ khuy n cáo cho các gi ng h t to, th i gian sinh trư ng
trung bình là 24 – 27 v n cây/ha. Cịn v i các gi ng thu c lo i hình Spanish là
30 v n cây/ha (Huang Xunbei, 1991) [40]. Tác gi Ưng ð nh và ð ng Phú
(1987) t ng h p các nghiên c u và th y r ng: M t ñ tr ng tăng t 22 cây/m2
(30 cm x 15 cm x 1 cây) lên 33 cây/m2 (30 cm x 10 cm x1 cây), năng su t l c
tăng t 15 – 22 t /ha; m t ñ tr ng 44 cây/m2 (30 cm x 15 cm x 2 cây), năng
su t tăng lên 29 t /ha. Trên vùng ñ t b c màu B c Giang, tr ng m t ñ 25
cây/m2 (40 cm x 20 cm x 2 cây), năng su t 12 t /ha; m t ñ tăng 42 cây/m2
(30 cm x 15 cm x 2 cây), năng su t tăng 15 t /ha. Nh ng gi ng ñ ng cây,
phân cành g n, m t đ thích h p cho v xn là 40 cây/m2 (33 cm x 15 cm x
2 cây ho c 20 cm x 25cm x 2 cây), năng su t cao hơn so v i tr ng 33 cây/m2 (
30 cm x 10 cm x 1 cây) là 27 – 36% [13].

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

13


2.4

Tình hình nghiên c u v th i v tr ng l c
Th i v gieo tr ng có nh hư ng r t l n ñ n năng su t l c. Cây l c

sinh trư ng phát tri n t t trong ñi u ki n nhi t ñ cao và m ñ ñ y ñ . Tuy
nhiên, t ng th i kỳ sinh trư ng c a cây l c có nh ng yêu c u khác nhau. B
trí th i v gieo tr ng thích h p, t o ñi u ki n cho các y u t khí h u th i ti t
bên ngồi phù h p v i yêu c u sinh trư ng phát tri n c a cây l c

t ng th i

kỳ m i ñ m b o cho l c t o ñư c năng su t cao. Vi c xác ñ nh ñúng th i v
gieo tr ng l c cho t ng gi ng, t ng chân ñ t, t ng ch ñ canh tác phù h p
v i khí h u th i ti t c th

t ng ñ a phương là ñi u r t quan tr ng. ði u này

ñ m b o cho l c ñ t ñư c năng su t cao, ñ ng th i ñ m b o cho năng su t
lo i cây tr ng ti p theo.
Theo Nguy n Văn Bình và c ng s (1996) [2], th i v tr ng l c t t
nh t c a các t nh t Ngh An - Hà Tĩnh tr ra B c là trong tháng 2 dương
l ch.

th i v này, khi gieo g p nhi t ñ tương ñ i n ñ nh (>20oC), l c ra

hoa vào tháng 4 - b t ñ u mùa mưa, nhi t ñ cao và n ng nhi u, thu ho ch
vào cu i tháng 6, trư c khi bư c sang tháng 7 - tháng b t ñ u có mưa l n.
Theo ðư ng H ng D t (2007) [7], vùng trung du và ñ ng b ng phía
B c th i v tr ng các gi ng l c có th i gian sinh trư ng 3 tháng và 4 tháng,
t t nh t là t 15 tháng 2 ñ n 6/3, ch m nh t là 10/3. ð i v i các chân ru ng
tr ng 3 v 1 năm c n ch m d t gieo l c trong tháng 2, ch m nh t là 2/3.
Theo Lê Minh Tân (2008) [12], các th i v gieo khác nhau thì th i
gian t gieo đ n m c m m khác nhau

gi ng l c L14 trong ñi u ki n v

xuân trên ñ t chuyên màu th xã Phú Th t nh Phú Th . Th i v gieo ngày 20
tháng 1 th i gian t gieo ñ n m c là 25 ngày và t l m c 62,2%, trong khi

gieo ngày 9 tháng 2 th i gian m c là 20 ngày, t l m c 75,5%. Gieo ngày 19
tháng 2 th i gian t gieo đ n m c ch có 16 ngày, t l m c ñ t 80,3%, trong
ñi u ki n không che ph nilon.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn Th c sĩ khoa h c nông nghi p………………………….

14