Các giải pháp đẩy mạnh tiếp cận thị trường nông sản cho phụ nữ nông thôn huyện văn giang tỉnh hưng yên

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
---------------***-------------

ðÀM TH HƯNG

CÁC GI I PHÁP ð Y M NH TI P C N TH
TRƯ NG NÔNG S N CHO PH N

NÔNG THÔN

HUY N VĂN GIANG T NH HƯNG YÊN

LU N VĂN TH C SĨ KINH T

Chuyên ngành : KINH T NÔNG NGHI P
Mã s

: 60.31.10

Ngư i hư ng d n khoa h c : PGS.TS. QUY N ðÌNH HÀ

HÀ N I - 2011


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a riêng tơi. Các s
li u và k t qu trình bày trong lu n văn là trung th c và chưa t ng ñư c s

d ng ñ b o v m t h c v nào.
Tơi xin cam đoan m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn ñã ñư c
c m ơn ñ y ñ , cam đoan r ng các thơng tin trích d n trong lu n văn này ñã
ñư c ch rõ ngu n g c.
Hà N i, ngày 28 tháng 4 năm 2011
H c viên

ðàm Th Hưng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

i


L I C M ƠN
ð hoàn thành lu n văn t t nghi p này, tôi xin chân thành c m ơn Ban
giám hi u trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i, B môn Phát tri n nơng thơn
cùng các Th y Cơ giáo đã t o đi u ki n, giúp đ tơi trong su t th i gian h c
làm lu n văn.
ð c bi t tơi xin g i t i lịng bi t ơn sâu s c t i th y giáo PGS.TS
Quy n ðình Hà gi ng viên khoa Kinh t và Phát tri n nơng thơn đã t n tình
giúp đ và tr c ti p hư ng d n tôi trong su t th i gian th c t p và hoàn thành
lu n văn t t nghi p.
Qua đây tơi xin c m ơn UBND huy n Văn Giang, Phịng Nơng nghi p
huy n Văn Giang, H i Liên hi p Ph n huy n Văn Giang cùng b n bè ñ ng
nghi p và ngư i thân đã nhi t tình giúp đ và t o ñi u ki n thu n l i cho tôi
trong th i gian th c t p và nghiên c u đ tài.
Do trình đ và th i gian có h n nên lu n văn không th tránh kh i
nh ng thi u sót. Vì v y r t mong nh n đư c s thơng c m, góp ý c a các
Th y Cơ giáo và các đ c gi đ lu n văn đư c hồn thi n hơn.

Tôi xin chân thành c m ơn!
Hà N i, ngày 28 tháng 4 năm 2011
H c viên

ðàm Th Hưng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

ii


M CL C
L i cam ñoan...................................................................................................i
L i c m ơn .....................................................................................................ii
M c l c .........................................................................................................iii
Danh m c b ng ..............................................................................................v
Danh m c ñ th ...........................................................................................vii
Danh m c vi t t t ........................................................................................viii
1.

ð T V N ð ....................................................................................1

1.1

S c n thi t c a ñ tài nghiên c u.......................................................1

1.2.

M c tiêu nghiên c u ...........................................................................3

1.3.

Câu h i nghiên c u.............................................................................4

1.4.

Ph m vi, ñ i tư ng nghiên c u ...........................................................4

2.

CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N C A ð TÀI ...........................5

2.1

Cơ s lý lu n v TCTT nông s n cho PNNT ......................................5

2.2

Cơ s th c ti n TCTT nông s n cho PNNT ...................................... 29

3.

ð C ðI M ð A BÀN NGHIÊN C U VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN C U ................................................................................. 37

3.1.

ð c ñi m t nhiên, kinh t - huy n h i huy n Văn Giang................. 37

3.2

Phương pháp nghiên c u .................................................................. 58

3.3.

M t s ch tiêu nghiên c u................................................................ 62

4.

K T QU NGHIÊN C U ............................................................... 64

4.1

Th c tr ng ti p c n th trư ng nông s n c a ph n nông thôn
huy n Văn Giang t nh Hưng Yên...................................................... 64

4.1.1

Thông tin chung và ngu n l c c a các h ñi u tra ............................ 64

4.1.2

Th trư ng hàng hoá ñ u ra c a PNNT huy n Văn Giang t nh
Hưng Yên. ........................................................................................ 71

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

iii

4.2

Phân tích các y u t

nh hư ng đ n vi c ti p c n th trư ng nông

s n c a ph n nông thôn ................................................................. 84
4.2.1

Các y u t khách quan...................................................................... 84

4.2.2

Các y u t ch quan.......................................................................... 87

4.3

Mơ hình phân tích SWOT................................................................. 90

4.4

Nh ng gi i pháp ñ y m nh ti p c n th trư ng cho ph n huy n
Văn Giang - t nh Hưng Yên.............................................................. 98

4.4.1

Nhóm gi i pháp chung...................................................................... 98

4.4.2

Nh ng gi i pháp cho ph n ........................................................... 106

5.

K T LU N .................................................................................... 111

5.1.

K t lu n .......................................................................................... 111

5.2.

Ki n ngh ........................................................................................ 112

TÀI LI U THAM KH O .......................................................................... 114
PH L C................................................................................................... 116

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

iv


DANH M C B NG
STT
3.1:

Tên b ng

Trang

Tình hình s d ng ñ t ñai c a huy n Văn Giang trong 3 năm
(2007-2009)...................................................................................... 41

3.2:

Di n tích, dân s và m t ñ dân s năm 2009 phân theo ñơn v
hành chính huy n/ phư ng/ th tr n .................................................. 43

3.3:

Tình hình dân s và lao đ ng c a huy n Văn Giang trong 3 năm
(2007-2009)...................................................................................... 44

3.4:

Tình hình phát tri n và cơ c u kinh t c a huy n Văn Giang 3
năm (2007-2009) .............................................................................. 49

3.5:

Di n tích, giá tr s n xu t (giá c ñ nh) và cơ c u ngành tr ng
tr t 3 năm 2007- 2009 huy n Văn Giang .......................................... 52

3.6:

Dân s n t 18 đ n 55 tu i đã thơi h c chia theo b c h c cao
nh t, nhóm tu i c a huy n Văn Giang năm2009.............................. 56

4.7:

Quy mô s n xu t c a h chia theo gi i tính ch h ........................... 65

4.8:

Trình đ h c v n c a ph n theo nhóm tu i.................................... 65

4.9:

Di n tích đ t đai bình qn c a các h ñi u tra ................................. 67

4.10:

Nhân kh u, lao ñ ng bình qn c a các h đi u tra .......................... 68

4.11:

Th c tr ng ngu n vay và v n vay c a các h ñi u tra....................... 68

4.12:

Thu nh p trong năm c a các h ñi u tra ........................................... 69

4.13:

Phương ti n h tr ti p c n th trư ng tiêu th SP c a PNNT........... 75

4.14:

ð a đi m tiêu th nơng s n c a các h đi u tra ................................. 76

4.15.

Hình th c tiêu th hàng hóa nơng s n c a các h ñi u tra................. 77

4.16:

Lý do ra quy t ñ nh tiêu th nông s n c a các h ñi u tra................. 78

4.17:

ð hoàn thi n s n ph m hàng hóa khi bán c a các h ...................... 79

4.18:

Cơ s quy t ñ nh giá theo kênh tiêu th ............................................ 80

4.19:

Cơ s quy t ñ nh giá theo th i ñi m tiêu th ..................................... 81

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

v


4.20:

Vai trị quy t đ nh và h ch tốn trong tiêu th nông s n c a
PNNT ............................................................................................... 83

4.21:

Phân b th i gian trong ngày c a ph n trong nơng nghi p ........... 85

4.22:

Mơ hình phân tích SWOT................................................................. 96

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

vi


DANH M C ð
STT

TH

Tên bi u đ

Trang

3.1:

Di n tích đ t c a huy n Văn Giang trong 3 năm 2007-2009............. 42

3.2:

Cơ c u lao ñ ng c a huy n Văn Giang trong 3 năm 2007 - 2009..... 45

3.3:

Giá tr s n xu t chăn nuôi ( theo giá c ñ nh) c a huy n Văn
Giang giai ño n 2007-2009............................................................... 53

3.4:

Cơ c u ngành ngh c a lao ñ ng n

huy n Văn Giang năm 2009.... 57

4.4:

Ph n tham gia vào các t ch c chính tr - xã h i............................ 67

4.5.

Cơ c u ngu n nh n th c ki n th c v th trư ng c a các h ñi u tra ..... 70

4.6:

Ngu n thông tin tiêu th s n ph m c a ph n nơng thơn ................ 72

4.7:

M c đ quan tâm thu th p thông tin th trư ng tiêu th SP c a
PNNT ............................................................................................... 73

4.8:

Quy t ñ nh giá theo th i ñi m thu ho ch .......................................... 82

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

vii


DANH M C VI T T T
BQ

Bình quân

CC

Cơ c u

CSHT

Cơ s h t ng

ðVT

ðơn v tính

GTSX

Giá tr s n xu t

KTTT

Kinh t th trư ng

NN

Nông nghi p

PK

Phong ki n

PN

Ph n

PNNT

Ph n nông thôn

SL

S lư ng

SP

S n ph m

SPSX

S n ph m s n xu t

SXNN

S n xu t nông nghi p

TB

Trung bình

TCTT

Ti p c n th trư ng

Tð

Tri u đ ng

TT

Th trư ng

UBNN

y ban nhân dân

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

viii


1. ð T V N ð

1.1 S c n thi t c a ñ tài nghiên c u
Trong kinh doanh, ñi u ngư i ta quan tâm nh t là ñ u ra c a s n ph m
và l i nhu n thu ñư c. ðây cũng là y u t quy t ñ nh s thành b i c a m i
mơ hình kinh t . Tuy nhiên, trư c hàng lo t khó khăn, b t c p như mua bán
trôi n i, không qua h p ñ ng, có quá nhi u trung gian, thi u s liên k t...
khi n vi c tiêu th nông s n c a nơng dân g p khó khăn. S n xu t nông
nghi p g n v i tiêu th s n ph m làm ra luôn là thách th c và là m i quan
tâm, lo l ng c a chính ph các qu c gia trên th gi i. B i l s n ph m nông
nghi p do các h nông dân, ph n l n thu c ñ i tư ng nghèo trong xã h i làm
ra, n u khơng đư c tiêu th t t và có l i cho h , thì thu nh p và ñ i s ng c a
h s b

nh hư ng x u, trách nhi m s có ph n thu c v Chính ph .

Vi t

Nam, trong tiêu th nơng s n c a mình, ngư i nơng dân cũng thư ng rơi vào
tình tr ng “đư c mùa thì m t giá và m t mùa thì đư c giá”. Hi n tư ng ngư i
nông dân “lúc tr ng, lúc ch t” di n ra kh p nơi gây nên tình tr ng b t n v đ i
s ng c a chính h và t o ra khó khăn cho Chính ph trong ñi u hành s n xu t
nông nghi p.
Sau 3 năm gia nh p WTO, nhu c u vi c làm cao lên do nhu c u v tiêu
th s n ph m cao hơn. ð ng th i yêu c u kh t khe ñ i v i s n ph m trên th
trư ng khi n cho ph n ng c a ngư i dân nông thôn, mà trong đó có ph n
có nhi u chuy n bi n tích c c. H quan tâm nhi u hơn ñ n k thu t, ñ n m u
mã và ch t lư ng s n ph m. M t khác, các quy n t do s n xu t và mua bán
cũng ñư c ngư i dân t n d ng. V n ñ này ñư c ñ c p trong các gi i pháp
ñào t o ngh cho ph n nơng thơn, đào t o ngh khơng ch v ki n th c và
k năng s n xu t mà còn c s hi u bi t và nâng cao năng l c ti p c n th
trư ng trong s n xu t, kinh doanh.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

1


Hi n nay nông nghi p nư c ta t o ra g n 20% GDP c nư c, nhưng s n
xu t cịn r t manh mún, quy mơ nh l trong h nông dân, s c c nh tranh
hàng nông s n th p, 90% s n ph m nông nghi p v n bán ra

d ng thô và

60% s n ph m b bán ép giá v i giá th p. Bình qn m i h nơng dân có 2,5
lao đ ng ( ph n l n là lao đ ng n ) và ch có 0,7 ha đ t canh tác, ch có
kho ng 25% nơng dân ti p c n đư c v i thơng tin th trư ng ( B NN
&PTNT). Trong kinh t h khu v c nông nghi p nông thôn, ph n v i
68% l c lư ng lao ñ ng, gi vai trị ch đ o trong các ho t ñ ng s n xu t
nông nghi p, ñ c bi t trong tr ng tr t, chăn nuôi, ch bi n nông lâm s n
(Hà Th Khi t, 2006). Có th nói, vi c b qua ho c xem nh các y u t v
gi i ñã d n đ n m t s chương trình xóa đói gi m nghèo cho ph n nghèo
trong nh ng năm qua chưa ñ t ñư c hi u qu . Vi c nh n di n và ti p c n
v n đ đói nghèo và mơi trư ng t góc ñ gi i là y u t n n t ng ñ hi u
ñư c b n ch t và ngun nhân sâu xa c a tình tr ng đói nghèo, t đó đ ra
các chính sách phù h p.
Phát tri n nông nghi p theo hư ng s n xu t hàng hóa m ra nhi u cơ
h i hơn cho ph n nông thôn nhưng cũng n y sinh nhi u thách th c m i, h
ph i lo toan nhi u hơn cho thu nh p và cu c s ng gia đình, ít th i gian ñ giao
ti p và tham gia h i h p c ng đ ng, ít ti p c n thơng tin ñ nâng cao hi u
bi t và ti p c n th trư ng. Ph n nông thôn huy n Văn Giang t nh Hưng
Yên cũng không n m ngồi tình tr ng chung c a ph n nơng thơn tồn qu c,

tuy trong vùng có m t s y u t và ñi u ki n thu n l i hơn các vùng khác v
s n xu t và cơ s h t ng nhưng cũng có nhi u y u t b t l i hơn các vùng
khác đó là: M t đ dân s đơng, ru ng ñ t manh mún, l i ñang b s c ép l n
v gi m qu đ t nơng nghi p cho q trình cơng nghi p hóa, đơ th hóa c a
m t khu v c kinh t tr ng ñi m c a ñ t nư c. Ph n khu v c huy n Văn
Giang do ñi u ki n đ t ch t ngư i đơng ch quen s n xu t nông nghi p quy

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

2


mô nh , t cung , t c p; s n ph m dơi ra c a h gia đình m i ñem bán tr c
ti p cho ngư i tiêu dùng

ch nông thôn. Hi n nay m t s nông s n trong

vùng t ng bư c chuy n sang s n xu t hàng hóa như rau, hoa, qu , th t… thì
có khơng ít ph n g p khó khăn khi ra quy t đ nh l a ch n mua gi ng, phân
bón, v t tư nơng nghi p đ m b o ch t lư ng v i giá c h p lý, tìm ki m
ngu n v n và b trí s n xu t s n ph m ñáp ng yêu c u c a th trư ng, đ c
bi t là tìm phương th c tiêu th s n ph m, giá c s n ph m, bán s n ph m
m t cách ch ñ ng, cách liên k t gi a nh ng cá th tham gia trong chu i giá
tr s n ph m… Hi n nay, nh ng ki n th c có b n và s hi u bi t v th trư ng
c a ph n nơng thơn cịn r t th p; kh năng thu nh n thông tin, x lý, ng x
v i th trư ng trong s n xu t và tiêu th s n ph m nơng nghi p đang là nh ng
rào c n làm cho năng l c ti p c n th trư ng y u. V n ñ này c n ñư c ñ c p
trong các gi i pháp đào t o ngh cho nơng dân trong ñó có ph n ; ñào t o
ngh bao g m c ki n th c, kh năng ti p c n th trư ng trong s n xu t, kinh
doanh. ð tài: “ Các gi i pháp ñ y m nh ti p c n th trư ng nông s n cho

ph n nông thôn huy n Văn Giang t nh Hưng Yên” nh m góp ph n gi i
quy t nh ng v n ñ nêu trên, ñ ng th i rút kinh nghi m tri n khai giúp ph
n trong vùng và các vùng khác trong c nư c phát tri n nông nghi p nông
thôn trong b i c nh đ y m nh cơng nghi p hóa hi n đ i hóa đ t nư c.
1.2. M c tiêu nghiên c u
1.2.1 M c tiêu chung
Nghiên c u, phân tích th c tr ng ti p c n th trư ng nông s n nh m
ñưa ra các gi i pháp c th nh m ñ y m nh ti p c n th trư ng nông s n cho
ph n nông thôn huy n Văn Giang t nh Hưng Yên
1.2.2 M c tiêu c th
H th ng hóa cơ s lý lu n và th c ti n v ti p c n th trư ng cho ph
n nông thôn trong n n kinh t th trư ng.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

3


Nghiên c u, phân tích th c tr ng ti p c n th trư ng tiêu th nông s n
c a ph n nông thôn huy n Văn Giang t nh Hưng Yên.
ð xu t các gi i pháp nh m ñ y m nh ti p c n th trư ng nông s n cho
ph n nông thôn huy n Văn Giang t nh Hưng Yên.
1.3. Câu h i nghiên c u
- Tình hình ti p c n th trư ng nông s n c a ph n nông thôn huy n
Văn Giang t nh Hưng Yên như th nào?
- Nh ng y u t nào nh hư ng ñ n vi c ti p c n th trư ng nông s n
c a ph n nông thôn huy n Văn Giang t nh Hưng Yên?
- Gi i pháp nào ñ y m nh ti p c n th trư ng nông s n cho ph n nông thơn?

1.4. Ph m vi, đ i tư ng nghiên c u

1.4.1 ð i tư ng nghiên c u:
ð tài t p trung nghiên c u đánh giá các khía c nh thu c trình đ nh n
th c, kh năng ti p c n th trư ng, tiêu th s n ph m c a ph n nông thôn
tham gia vào chu i giá tr s n ph m ch y u. Ch th mà ñ tài hư ng vào
nghiên c u là ph n nông thôn tr c ti p tham gia s n xu t, tiêu th s n ph m
ñ a phương và ti p c n v i th trư ng.
1.4.2 Ph m vi nghiên c u ñ tài:
Do gi i h n v th i gian, ngu n l c, ñ tài t p trung nghiên c u t i xã
M S và Ph ng Công c a huy n Văn Giang t nh Hưng Yên.
V n i dung, ñ tài t p trung nghiên c u v n ñ nh n th c và gi i pháp
ti p c n th trư ng tiêu th nông s n c a ph n nông thôn; các gi i pháp ñi
sâu vào tăng cư ng ki n th c v kinh t th trư ng và tăng cư ng kh năng
ti p c n th trư ng tiêu th nông s n

nông thôn huy n. Nông s n ch y u là

lúa, rau màu, cam qu , quýt qu , cây c nh … c a huy n Văn Giang
Ph m vi v th i gian: ð tài ñi u tra, thu th p tài li u có liên quan đ n
n i dung nghiên c u t năm 200 đ n năm 2010. T đó, ñưa ra gi i pháp ñ y
m nh ti p c n th trư ng nông s n cho ph n nông thôn

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

4


2. CƠ S

LÝ LU N VÀ TH C TI N C A ð TÀI

2.1 Cơ s lý lu n v TCTT nông s n cho PNNT
2.1.1 M t s khái ni m
a) Khái ni m v th trư ng, th trư ng nông s n
* Th trư ng
Th trư ng là m t ph m trù c a kinh t hàng hoá, t ng h p các l c
lư ng và các đi u ki n trong đó ngư i mua và ngư i bán th c hi n các quy t
đ nh chuy n hàng hố d ch v t ngư i bán sang ngư i mua. Th trư ng xu t
hi n và phát tri n cùng v i s phát sinh c a s n xu t và trao đ i hàng hố.
Ban đ u là trao ñ i b ng hi n v t, sau này khi ti n t xu t hi n thì ti n t gi
ch c năng ñ nh giá cho hàng hố trao đ i trên th trư ng.
- Theo David Begg: "Th trư ng là t p h p các s tho thu n mà
thơng qua đó ngư i mua và ngư i bán ti p xúc v i nhau ñ trao ñ i hàng
hoá d ch v ".
Hay, "th trư ng đư c coi là t ng hồ các m i quan h ngư i mua và
ngư i bán, là nơi t ng h p s cung và c u v m t lo i hàng hoá ho c m t t p
h p hàng hố nào đó và ñư c bi u hi n ra ngoài bàng các hành vi mua bán
hàng hố thơng qua các đơn v ti n t nh m gi i quy t các mâu thu n v l i
ích c a các thành viên tham gia th trư ng" (Vũ ðình Th ng, 2004).
- Th trư ng là nơi mua bán hàng hoá, là m t q trình trong đó ngư i
mua và bán m t th hàng hố tác đ ng qua l i nhau ñ xác ñ nh giá c và s
lư ng hàng hóa, là nơi di n ra các ho t ñ ng mua bán b ng ti n trong m t
th i gian và không gian nh t ñ nh (Tr n Minh ð o,2003).
- Theo Ngân hàng PT Châu Á: Th trư ng là m t th ch ( hay là t p
h p các nguyên t c) t n t i ñ ph c v vi c trao đ i; đó là, chúng t n t i ñ
gi m giá thành c a vi c th c hi n giao d ch. M t th trư ng v n hành t t s
gi m giá giao d ch gi a ngư i mua và ngư i bán ñ n m c th p nh t. M t th

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

5

trư ng làm vi c g m có 4 thành ph n, bao g m:
• M t n n t ng th ch , g m lu t, quy t c, quy ñ nh và năng l c b t
bu c ñi u ch nh t o nên và gi v ng th trư ng.
• T ch c d ch v cung c p d ch v trung gian cho ng ng ngư i tham
gia và ñi u khi n th trư ng: nh ng d ch v này bao g m t nh ng d ch v cơ
b n ñ n vi c nghiên c u v th trư ng.
• Ngư i tiêu dùng là nh ng ngư i mu n mua s n ph m và d ch v và có
ti n đ làm vi c đó.
• Ngư i s n xu t là ngư i cung c p s n ph m và d ch v trong TT: m c
dù cơ c u th trư ng v s lư ng, quy mơ, và lo i hình t ch c r t ña d ng
trong các lĩnh v c th trư ng d a vào l ch s , giai ño n tăng trư ng và các rào
c n đ đi vào lĩnh v c đó.
- Theo Cramer, 1997: Th trư ng g m có ngư i mua và ngư i bán v i
nh ng ñi u ki n đ m b o đ có th giao thi p đư c v i nhau. Th trư ng
khơng nh t thi t ph i có m t đ a ñi m c th , cho dù m t s ngư i v n hi u
th trư ng theo khía c nh này, nghĩa là ph i có th trư ng hàng hố. Th
trư ng có th là

t m đ a phương, khu v c, qu c gia hay qu c t . M t yêu

c u duy nh t v s t n t i c a th trư ng là ph i có lu ng cung và c u đ xác
đ nh giá th trư ng thơng qua giao ti p gi a ngư i mua và ngư i bán.
Như v y, th trư ng khái quát 3 y u t :
+ Có ch th tham gia: ngư i mua, ngư i bán
+ Có đ i tư ng trao đ i: hàng hố, d ch v
+ Có đi u ki n đ th c hi n q trình trao đ i: kh năng thanh tốn c a
ngư i mua, th i gian, không gian, pháp lu t,...
* Phân lo i th trư ng :

- Căn c vào công d ng c a hàng hóa ta chia ra:
+ Th trư ng các y u t đ u vào: ðó là nh ng s n ph m dùng ñ s n
xu t, là nh ng tư li u s n xu t như các lo i máy móc, thi t b , nguyên v t

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

6


li u, hoá ch t, d ng c ,…Trong s n xu t nông nghi p như: gi ng, phân bón,
th c ăn, thu c, ngu n v n,…
+ Th trư ng các y u t ñ u ra (hàng tư li u tiêu dùng) : là nh ng s n
ph m ph c v tiêu dùng cá nhân c a con ngư i như: lương th c, th c ph m,
qu n áo,…
- Căn c vào ngu n g c s n xu t ra hàng hoá:
+ Th trư ng hàng công nghi p: là các s n ph m do các xí nghi p cơng
nghi p khai thác, ch bi n s n xu t ra.
+ Th trư ng hàng nông nghi p (nông, lâm, th y, h i s n) : là nh ng
hàng hố có ngu n g c t sinh v t.
* Khái ni m v th trư ng nông s n
Th trư ng nông s n là t p h p nh ng ngư i mua có cùng nhu c u, có
kh năng thanh tốn v m t s n ph m nơng s n nào đó.
- B n ch t c a th trư ng nơng s n
Xét v phía k t qu c a các cu c trao đ i hàng hố, k c trao đ i hàng
hố gi n đơn tr c ti p v t l y v t hay trao đ i dùng ti n làm trung gian, thì k t
c c c a m i cu c mua bán trên th trư ng ñ u là s chuy n giao quy n s h u
m t v t gì đó t ngư i ch này sang ngư i ch khác v i m t giá c nh t ñ nh
do h tho thu n ñ nh ra (Vũ ðình Th ng, 2004). Nói cách khác n u khi có s
chuy n giao quy n s h u m t v t gì đó thì c n có s ñ nh giá v t ñó trên th
trư ng. Quá trình đ nh giá v t trao đ i trên th trư ng hàng hố g i là q

trình m c c hay ñàm phán giá trong thương m i. M i cu c ñàm phán thương
m i gi a hai bên bán và mua trong n n kinh t th trư ng phát tri n cao d n
mang l i k t qu là hình thành đư c m t t p h p các tho thu n c th v vi c
mua bán m t lo i hàng hố hay d ch v c th liên quan đ n ngành nơng
nghi p (Vũ ðình Th ng, 2004).
V b n ch t, th trư ng nơng s n nói chung ñư c hi u là m t t p h p
nh ng tho thu n, d a vào đó mà các ch th kinh t trong và ngoài ngành

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

7


nơng nghi p có th trao đ i đư c các hàng hố nơng s n hay các d ch v cho
nhau (Vũ ðình Th ng,2004).
Cùng v i s phát tri n ngày càng cao c a s n xu t và trao đ i hàng hố
trong nơng nghi p, th trư ng nông nghi p phát tri n ngày càng ph c t p. Tính
ch t ph c t p và ña d ng c a th trư ng nơng nghi p là do tính đa d ng trong
nhu c u tiêu dùng các lo i nông s n th c ph m c a ngư i dân

thành th hay

nông thôn. Tuy nhiên, n u ta coi m t lo t s bi n ñ i v quy n s h u và các
quy trình khoa h c k thu t làm cho s n ph m trong s n xu t nơng nghi p đ n
tay ngư i tiêu dùng cu i cùng là nh ng dây chuy n marketing thì có r t nhi u
dây chuy n khác nhau tuỳ thu c vào ñ c ñi m s n xu t và tiêu dùng c a m i
lo i nơng s n nh t đ nh. M i dây chuy n marketing nói trên tuy khác nhau
nhi u v th i gian, khơng gian, hình th c bi n ñ i c a s n ph m, các ch th
quan h mua bán... nhưng chúng ñ u có th đư c xem xét trên hai m t:
Cơ c u t ch c c a m i dây chuy n tuỳ thu c lo i hình kinh doanh c a

nh ng ngư i n m quy n s h u

đi m nào đó trên dây chuy n.

Ch c năng ho t ñ ng t o ra giá tr ñư c th hi n

m i khâu tuỳ thu c

vào nh ng chi phí thu gom, ch bi n, v n chuy n, b o qu n...mà nh ng ngư i
kinh doanh ho t ñ ng trên dây chuy n ñã th c hi n.
Vi c ñi theo nh ng dây chuy n marketing khác nhau ñ hi u cơ c u t
ch c c a th trư ng nông nghi p khơng làm m t đi s khác nhau b n ch t
gi a marketing nông nghi p v i th trư ng nông s n.
- Các y u t

nh hư ng đ n th trư ng nơng s n

Các y u t

nh hư ng ñ n th trư ng nơng s n hàng hố nói riêng r t ña

d ng và ph c t p, song chúng ta có th nh n th y hai nhóm y u t ch y u
nh hư ng ñ n th trư ng nơng s n:
+ Nhóm các y u t khó ki m sốt mang tính khách quan.
ði u ki n hoàn c nh kinh t xã h i, tâm lý con ngư i, các phong t c t p
quán l giáo…

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

8

Các y u t v kinh t có vai trị quy t đ nh b i nó tr c ti p tác ñ ng ñ n
cung c u, giá c , ti n t . M t xã h i có thu nh p cao bao gi cơ c u cung c u
cũng phong phú và ngư c l i.
Các y u t chính tr xã h i cũng làm nh hư ng to l n ñ n th trư ng.
Các y u t này thư ng ñư c th hi n qua chính sách tiêu dùng, chính sách
dân t c, quan h qu c t , chi n tranh và hồ bình.
Các y u t tâm lý tác đ ng m nh m ñ n ngư i tiêu dùng và do đó tác
đ ng m nh m t i nhu c u trên th trư ng. Tâm lý con ngư i r t ña d ng nên
nhu c u v s n ph m cũng r t ña d ng.
Khí h u, th i ti t, mơi trư ng nh hư ng tr c ti p ñ n s n xu t nơng
nghi p và do v y nó nh hư ng tr c ti p t i th trư ng nơng s n ph m.
+ Nhóm y u t ch quan có th ki m sốt đư c.
Các chính sách kinh t vi mơ và các chính sách kinh t vĩ mơ.
Các chính sách kinh t vĩ mơ là các ch trương, chính sách, bi n pháp
c a Nhà nư c tác ñ ng vào th trư ng. Th c ch t nh ng y u t này th hi n
s qu n lý c a Nhà nư c ñ i v i th trư ng. S can thi p có ch đ nh c a Nhà
nư c v i th trư ng như thu , tr giá, ñi u hoà gi giá.
Nh ng y u t thu c qu n lý vi mơ là nh ng chính sách bi n pháp kinh
doanh c a doanh nghi p. Nh ng y u t này thư ng ph c t p và cá tác d ng
làm cho s n ph m thích ng th trư ng.
ð c đi m c a th trư ng nơng s n
Nh ng đ c đi m c a th trư ng nơng s n g n li n v i nh ng ñ c đi m
c a s n xu t nơng nghi p, nh ng đ c đi m đó là (Vũ ðình Th ng):
+ S n ph m nghi p và th trư ng nơng s n mang tính ch t vùng và
khu v c.
ð c ñi m này xu t phát t ñ c ñi m c a s n xu t nông nghi p g n ch t
v i ñi u ki n t nhiên mang tính ch t vùng, l i th so sánh và l i th tuy t ñ i
c a vùng là y u t r t quan tr ng trong vi c l a ch n hư ng s n xu t c a các

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

9


ch th s n xu t và t ch c h p lý quá trình tiêu th s n ph m. Các s n ph m
ch thích ng v i m t vùng, th m chí ti u vùng và l i th tuy t đ i có đư c
coi như là nh ng ñ c ñi m mà

nh ng vùng khác, khu v c khác khơng có.

+ Tính ch t mùa v c a s n xu t nông nghi p.
Tính ch t này tác đ ng m nh m ñ n cung c u c a th trư ng nông s n
và giá c nông s n. S khan hi m d n ñ n giá c cao vào ñ u v , cu i v và
s dư th a làm cho giá c gi m vào chính v là m t bi u hi n c a ñ c ñi m
này. Vi c ch bi n, b o qu n và d tr s n ph m là ñ ñ m b o cung c u
tương ñ i n ñ nh là m t yêu c u c n đư c chú ý trong q trình t ch c tiêu
th s n ph m.
+ S n ph m nơng nghi p r t đa d ng, phong phú và tr thành nhu c u
t i thi u hàng ngày c a m i ngư i, v i th trư ng r t r ng l n nên vi c t
ch c tiêu th s n ph m ph i h t s c linh ho t. S n ph m c ng k nh, tươi
s ng, khó b o qu n, chuyên ch xa, vì v y ph i t ch c các ch nông thôn,
các c a hàng lưu ñ ng và nhi u lĩnh v c linh ho t và thu n ti n cho ngư i
tiêu dùng, ho c sơ ch trư c khi ñưa ñi tiêu th , ñ ng th i ph i s d ng các
phương ti n chuyên d ng khi v n chuy n.
+ Tình tr ng đ c quy n tương ñ i ph bi n trên th trư ng nông s n
N n nông nghi p v n hành theo cơ ch th trư ng có s qu n lý c a
Nhà nư c, ch u s tác ñ ng c a quy lu t c nh tranh th trư ng. V lý lu n có
hai lo i c nh tranh trong th trư ng nông nghi p, đó là th trư ng c nh tranh

hồn h o và th trư ng c nh tranh ñ c quy n. V m t th c ti n cho th y
khơng ph i m i th trư ng đ u có tính ch t c nh tranh và ngư c l i trong th
trư ng nơng nghi p, đ c quy n m t ngư i bán và m t ngư i mua là nh ng
nét ñ c trưng ( Vũ ðình Th ng,2004).
- ð c trưng c a th trư ng nơng s n hàng hố
+ Là lo i th trư ng có nhi u ngư i bán và nhi u ngư i mua.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

ðây

10


tính ch t đ m đ c đư c th hi n rõ. Ngư i s n xu t thư ng ch u nh ng r i ro
(ñư c mùa - h giá), (m t mùa - khơng có s n ph m đ bán). Tính ch t khơng
n đ nh c a th trư ng này ñư c th hi n rõ nh t

tình tr ng r i lo n c c b (

ñ i v i m t s s n ph m, m t s th i ñi m, m t s tác nhân…)
+ Là lo i th trư ng có nhi u s n ph m v i nhi u ph m c p khác nhau.
ði u có l i

đây là s phù h p v i nhu c u tiêu dùng ña d ng cho nhi u m c

đích khác nhau c a các t ng l p dân cư khác nhau, nhưng m t khác r t nhi u
khó khăn khi phân bi t giá c v i nh ng s n ph m có ch t lư ng khác nhau
và th c hi n đi u đó là khơng tho đáng. Vì v y, thái ñ c a ngư i mua và
ngư i bán hàng thư ng nh hư ng l n ñ n s phân b l i ích c a ngư i s n

xu t và ngư i tiêu dùng ñ i v i nhũng s n ph m có ph m ch t khác nhau.
+ Tính ch t t do di chuy n ngu n l c bi u hi n

nh ng ñ c ñi m

riêng. T c ñ thu h i v n đ u tư trong nơng nghi p ch m, th i gian v n n m
trong s n xu t tương ñ i dài nên s di chuy n ngu n l c không d dàng gì.
ðó là chưa k đ n trư ng h p x y ra ñ i v i các vư n cây lâu năm và ñàn gia
súc cơ b n. Giá tr thu h i các vư n cây lâu năm là khơng đáng k trong khi
m t mát là to l n n u ta thay ñ i hư ng s n xu t. S thay th ñàn gia súc cơ
b n cũng làm m t ñi m t lư ng giá tr l n khi chuy n sang nuôi th t trư c khi
thanh lý và vi c c i t o chu ng tr i thành các cơ s s n xu t theo các hư ng
khác nhau cũng gây s t n kém ñáng k .
b) Khái ni m v ti p c n th trư ng
* Khái ni m v ti p c n th trư ng
Ti p c n th trư ng (Marketing) là vi c nh n d ng ra ñư c nh ng gì
mà con ngư i và xã h i c n. M t s n ph m n u ñư c t o ra mà khơng ai có
nhu c u dùng và mua thì s khơng bán ra đư c, t đó s khơng có lãi. Mà n u
v y, thì s n xu t s tr thành không sinh l i. Do đó, đ nh nghĩa ng n nh t mà
ta có đư c đó là nh n d ng ñư c nhu c u m t cách có l i.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

11


Theo Robert W.Bly trong “ Hư ng d n hoàn h o phương pháp ti p
c n th trư ng” ti p c n th trư ng là m t q trình tìm ki m, phát hi n và
đánh giá nh ng nhu c u c a th trư ng t đó lên k ho ch s n xu t kinh
doanh, l a ch n th trư ng m c tiêu, xâm nh p th trư ng, ti p c n khách

hàng ñ ñ t m c tiêu c a quá trình s n xu t kinh doanh là tiêu th s n ph m.
Ti p c n th trư ng là vi c ngư i s n xu t có đ y đ thơng tin, ti m l c
tài chính, v t ch t đ mua v t tư ñ u vào và bán s n ph m làm ra

các khu

v c có l i cho h . Nghĩa là ngư i s n xu t có đ ngu n l c đ có th giao
thi p v i ngư i bán v t tư ñ u vào ph c v cho quá trình s n xu t c a h ,
đ ng th i h cũng có đ kh năng ñ ti p c n và ñàm phán v i các nhà cơ s
thu mua ñ bán s n ph m h làm ra

m t m c có l i (Kleih, 1999).

Hi p h i Marketing M (American Marketing Association, AMA) cho
ñ nh nghĩa sau: "TCTT là m t nhi m v trong cơ c u t ch c và là m t t p
h p các ti n trình đ nh m t o ra, trao đ i, truy n t i các giá tr ñ n các khách
hàng, và nh m qu n lý quan h khách hàng b ng nh ng cách khác nhau ñ
mang v l i ích cho t ch c và các thành viên trong h i đ ng c đơng".
Có th xem như TCTT là quá trình mà nh ng cá nhân ho c t p th ñ t
ñư c nh ng gì h c n và mu n thơng qua vi c t o l p, c ng hi n, và trao ñ i
t do giá tr c a các s n ph m và d ch v v i nhau(MM - Kotler).
Do đó TCTT hi n đ i là m t h th ng k t h p c a nhi u ho t ñ ng kinh
t , nhưng nói m t cách cơ b n đó là qua trình g m có b n vi c: bán đúng s n
ph m ñ n ñúng th trư ng ñang c n nó, đ nh giá đúng theo nhu c u, tho mãn
ñúng nhu c u c a khách hàng và t o ra l i nhu n cho nhà s n xu t.
Ti p c n th trư ng là m t quá trình bao g m vi c nh n di n, phân tích,
ch n l a và khai thác các cơ h i nh m giúp cho ngư i s n xu t kinh doanh ñ t
ñư c m c tiêu và hoàn thành nhi m v c a mình. Ti p c n th trư ng bao g m
các bư c :

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

12


Bư c 1: Nh n di n và phân tích các cơ h i kinh doanh. ð thành công,
ngư i s n xu t kinh doanh ph i phân tích ch n l a gi a các cơ h i r i rác
trong môi trư ng, xem cơ h i nào phù h p th c l c và ưu th c a mình. Nh m
chi m ưu th trong các cơ h i kinh doanh, ngư i s n xu t kinh doanh ph i
không ng ng c i thi n các ưu th c a mình so v i các ñ i th c nh tranh.
Bư c 2: Phân lo i và ch n l a th trư ng m c tiêu. M i th trư ng bao
g m r t nhi u nhóm khách hàng. Nói chung, m i nhà s n xu t kinh doanh nên
ph c v và ñáp ng nhu c u c a m t nhóm khách hàng b ng phương th c
c nh tranh nh t. C n ph i ch n l a th ph n cho mình, trong phân chia th
trư ng, b ng cách phân tích và phân bi t khách hàng theo th hi u, phương
th c mua s m và t t c các đ c tính quan tr ng khác. M t nhà s n xu t kinh
doanh khơng th đáp ng nhu c u c a t t c các nhóm khách hàng trong vùng,
lãnh th . Vì v y h ph i ch n m t nhóm khách hàng đ c thù và n l c ph c
v ñ th a mãn các nhu c u c a nhóm khách hàng này.
Bư c 3: Tri n khai m t chi n lư c ti p c n th trư ng h n h p mang
tính c nh tranh. Phương th c ti p c n th trư ng h n h p là m t ph i h p ñ c
thù c a các y u t liên quan t i vi c bán s n ph m. Chúng ta có th phân
thành b n nhóm chính là : s n ph m, giá, nơi ch n và khuy n mãi.
Bư c 4: ðưa chi n lư c ti p c n th trư ng này vào k ho ch và thi t
l p m t h th ng ñ theo dõi, ki m tra.
Các phương pháp TCTT ñư c h p th b i nhi u ngành khoa h c xã h i
khác nhau. ð c bi t là t môn tâm lý h c, xã h i h c, kinh t h c. Nhân lo i
h c cũng có liên quan nh và là m t mơn đang phát tri n có nh hư ng ñ n
TCTT. Nghiên c u th trư ng t o cơ s v ng ch c cho các ho t đ ng này.
Thơng qua ngành qu ng cáo ( là m t phân ban trong TCTT), nó cũng có liên

quan r t nhi u đ n t ch t sáng t o ngh thu t.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

13


Cung:

C u:

• Nhà cung c p v t tư chính

• Ngư i tiêu dùng

• Nhà cung c p quy mơ l n/ nh

• Cơ s / nhà máy ch bi n
• Th trư ng xu t kh u

Th trư ng nông nghi p
Nh ng yêu c u nh m tăng kh năng xâm nh p
Th trư ng cho khu v c nông thôn:
ð u

Môi trư ng thu n l i

vào

ð u tư công và tư

ð u
ra

Thông tin
Ch c năng h tr
C p đ h nơng dân
S n xu t
Tiêu dùng
B o qu n
Ch bi n

Hình 1.1: Quy lu t t nhiên c a dịng s n ph m đ u vào - ñ u ra
(H Th Minh H p)
Ti p c n th trư ng không th th c hi n như m t lĩnh v c ñơn l . Ti p
c n th trư ng ph i ñư c nhìn nh n như m t ph n đ y ñ , tr n v n, không th
thi u c a h th ng hàng hoá. M t m t, ngư i nơng dân ph i bi t đâu là nơi h

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

14


bán s n ph m trư c khi b t ñ u ho t ñ ng s n xu t. M t khác, ngu n cung
đ y đ , thích h p và tho đáng các khía c nh ch t lư ng và s lư ng là yêu
c u tiên quy t cho m t h th ng th trư ng hi u qu .
Lu ng cung và c u v hàng hố đư c trao đ i b ng các h p ñ ng bao
tiêu s n ph m ho c giao d ch ăn kh p gi a ngư i mua và ngư i bán thông
qua th trư ng.
Nâng cao s liên k t gi a các m t xích c a h th ng th trư ng

(chu i s n xu t),

đây là ngư i nơng dân nói chung và ngư i ph n nói

riêng v i ngư i kinh doanh, là m t v n ñ c c kỳ quan tr ng c a ti p c n
th trư ng. Bên c nh đó, c i thi n h th ng giao thông, lu ng thông tin v
s n ph m, v th trư ng là các y u t không th thi u nh m có đư c s liên
k t hi u qu và b n v ng.
Nói đ n th trư ng là nói đ n c th trư ng đ u vào và đ u ra. Có
nh ng phương pháp ti p c n khác nhau, nhưng ñi u quan tr ng nh t là ph i
n m đư c thơng tin v th trư ng m t cách ñ y đ , k p th i và chính xác hình
th c ti p c n t đó có chi n lư c trong s n xu t tiêu th s n ph m.
Ti p c n tiêu th s n ph m nông s n: Là ti p c n v i khách hàng tiêu
th s n ph m là nh ng cá nhân hay gia đình mua hàng hố nơng s n đ ph c
v cho các m c ñích cá nhân. Th trư ng s n ph m r t ña d ng v ch ng lo i,
m u mã và ph thu c r t nhi u vào ñ c ñi m c a ngư i tiêu dùng. ð i v i th
trưịng đ u ra hay th trư ng hàng hố nơng s n thì ngư i s n xu t v i tư cách
là ngư i bán, ngư i cung ng, khi đó h ch u tác ñ ng nh hư ng c a các th
trư ng đ u ra như: (quy mơ, xu hư ng nhu c u, giá c , m c ñ c nh tranh, đ
co dãn c a c u, chính sách c a nhà nư c và nh ng áp l c t s h i nh p kinh t
khu v c và trên th gi i). S n ph m c a các ch s n xu t bán

ñâu, cho ai, giá

c như th nào và b ng cách nào đ bán đư c nơng s n đang là v n ñ ñ t ra
ñ i v i nh ng ngư i s n xu t. Quá trình bán s n ph m c a h ph thu c vào
nhi u y u t như thông tin th trư ng, giá c hàng hoá, ch t lư ng s n ph m,

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

15


kênh phân ph i và các chính sách trong nư c và rào c n qu c t trong quá trình
h i nh p. V n đ đ t ra khi ti p c n th trư ng ñ u ra là khơng ch b ng các
bi n pháp kích thích tiêu th , làm t t cơng tác y m tr marketing, tìm ki m th
trư ng mà quan tr ng hơn là làm cho s n ph m ñáp ng nhu c u th trư ng.
S n ph m c a ngư i s n xu t s bán

ñâu, v i giá c như th nào ph i ñư c

hình thành t trong ñ u c a ngư i s n xu t trư c khi có s n ph m đó.
u c u kh t khe c a ngư i tiêu dùng v đ an tồn, ch t lư ng s n
ph m, m u mã s n ph m và c s lư ng s n ph m khi n cho các tác nhân
tham gia trong chu i giá tr tr nên chuyên nghi p và chun mơn hố hơn,
ti n t i m t n n kinh t th trư ng m nh m

khu v c nơng thơn.

2.1.2 ð c đi m, v trí c a ngư i PNNT
Trong l ch s loài ngư i t trư c ñ n nay, ph n bao gi cũng là m t
b ph n quan tr ng trong ñ i ngũ ñông ñ o nh ng ngư i lao ñ ng trong xã
h i. B ng lao ñ ng sáng t o c a mình, ph n đã góp ph n làm giàu cho xã
h i, làm phong phú cu c s ng con ngư i. Ph n ln th hi n vai trị khơng
th thi u c a mình trong các lĩnh v c đ i s ng xã h i, c th là:
Trong lĩnh v c ho t ñ ng v t ch t, ph n là m t l c lư ng tr c ti p s n xu t
ra c a c i ñ nuôi s ng con ngư i. Không ch tái s n xu t ra c a c i v t ch t,
ph n còn tái s n xu t ra b n thân con ngư i đ duy trì và phát tri n xã h i.
Trong lĩnh v c ho t đ ng tinh th n, ph n có vai trị sáng t o n n văn hố
nhân lo i. N n văn hóa dân gian c a b t c nư c nào, dân t c nào cũng có s

tham gia b ng nhi u hình th c c a đơng đ o ph n .
Song song v i nh ng ho t đ ng góp ph n sáng t o ra m i c a c i v t ch t và
tinh th n, ph n cịn tích c c tham gia ñ u tranh giai c p, đ u tranh gi i
phóng dân t c, vì s ti n b c a nhân lo i.
Trong l ch s phát tri n c a ñ t nư c, b chi n tranh đơ h kéo dài và
ngành nơng nghi p gi vai trị ch đ o trong n n kinh t , các t ng l p ph n
nư c ta nói chung và ph n

nơng thơn nói riêng, phát huy truy n th ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ………

16