Xây dựng chiến lược tài chính cho Hợp tác xã Thương mại Dịch vụ Toàn Tâm trong giai đoạn hội nhập

1
CHƯƠNG I : ĐẶC ĐIỂM TÀI CHÍNH CỦA HỢP TÁC XÃ
THƯƠNG MẠI VIỆT NAM
1.1 Tổng quan về HTX thương mại Việt Nam :
1.1.1 Lịch sử hình thành HTX thương mại Việt Nam:

Khái niệm về hợp tác xã:
Theo luật HTX năm 2003, Hợp tác xã là tổ chức kinh tế tập thể do các cá
nhân, hộ gia đình, pháp nhân (sau đây gọi chung là xã viên) có nhu cầu, lợi ích
chung, tự nguyện góp vốn, góp sức lập ra theo quy định của Luật này để phát huy
sức mạnh tập thể của từng xã viên tham gia hợp tác xã, cùng giúp nhau thực hiện
có hiệu quả các hoạt động sản xuất, kinh doanh và nâng cao đời sống vật chất,
tinh thần, góp phần phát triển kinh tế- xã hội của đất nước. Hợp tác xã hoạt động
như một loại hình doanh nghiệp, có tư cách pháp nhân, tự chủ, tự chịu trách
nhiệm về các nghĩa vụ tài chính trong phạm vi vốn điều lệ, vốn tích luỹ và các
nguồn vốn khác của hợp tác xã theo quy định của pháp luật
[1]
.

Lịch sử hình thành HTX thương mại tại Việt Nam:
Thị trường trong nước luôn luôn được coi là cơ sở, nhân tố thúc đẩy hoạt
động xuất nhập khẩu, góp phần tăng GDP trong mọi quốc gia. Ở Việt Nam trong
công cuộc đổi mới quản lý kinh tế, Đảng và Nhà nước ta đã xác định: “Hướng về
xuất khẩu là đúng, phải khuyến khích mạnh xuất khẩu. Không xuất khẩu được thì
không lấy gì để nhập khẩu…, không được coi nhẹ sản xuất trong nước và không
được coi nhẹ thị trường trong nước”. Để phát triển kinh tế thị trường trong nước
đòi hỏi phải thực hiện nhiều biện pháp với sự đóng góp của nhiều tham số kinh
tế, chính trị, xã hội khác nhau, trong đó HTX thương mại (HTX TM) có vai trò
rất quan trọng trong phát triển thị trường nội địa. HTX thương mại (hợp tác xã
mua bán trước đây) ra đời ngày 15/03/1955 tại Thanh Ba, Phú Thọ, nhằm giảm
bớt tình trạng mua rẻ bán đắt để thúc đẩy sự trao đổi hàng hóa giữa nông thôn và

thành thị, lợi cho việc khôi phục kinh tế và phát triển sản xuất và hướng nông dân
theo lối tương trợ hợp tác có tổ chức, có kế hoạch đồng thời giúp đỡ công nhân
cải thiện đời sống”. Từ khi thành lập đến nay, HTX thương mại đã trải qua các
2
giai đoạn lịch sử với nhiều biến cố kinh tế, chính trị, xã hội của đất nước, nhưng
luôn luôn được Đảng và Nhà nước ta chú trọng củng cố và phát triển. Trong thời
kỳ nhân dân ta thực hiện hai chiến lược cách mạng (1955-1975), HTX thương
mại luôn được tăng cường theo hướng mở rộng thị trường nội địa mà trước hết là
thị trường nông thôn, nông nghiệp.
Từ năm 1986 đến nay, công cuộc đổi mới quản lý kinh tế do Đảng ta khởi
xướng và thực hiện đã tạo cơ hội cho HTX thương mại được lựa chọn: lĩnh vực
kinh doanh thương mại và dịch vụ thương mại mà pháp luật không cấm, như vậy
HTX thương mại đã trở thành: chủ thể kinh doanh, hạch toán kinh tế độc lập,
bình đẳng trước pháp luật với các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế
khác. Trong cơ chế kinh tế mới, sự vận động của các tổ chức kinh tế cơ bản nhằm
tìm kiếm lợi nhuận và nó cũng đã được đặt ra trực tiếp, sự cạnh tranh nhằm đạt
hiệu quả kinh doanh thực sự trở thành vấn đề thường trực trong mỗi HTX thương
mại. Vì thế đã có nhiều đơn vị kinh tế tập thể trong ngành thương mại không trụ
được nên đã phải tự giải thể. Do vậy, số lượng HTX thương mại từ năm
1986-1996 giảm nhanh. Năm 1994 cả nước còn 403 đơn vị và giảm thấp hơn vào
năm 1996. Năm 1996 khi cả nước còn 359 HTX thương mại, thì cũng là năm nhà
nước ta ban hành luật HTX, có hiệu lực từ ngày 01/01/1997. Sau khi luật HTX ra
đời, kinh tế tập thể nói chung và HTX thương mại nói riêng từng bước có những
chuyển động mới, ngày càng đa dạng, phong phú và có những chuyển biến về
chất. Năm 2001, Liên minh HTX Việt Nam cho biết cả nước có 373 HTX thương
mại, đặc biệt trong đó có 162 HTX thương mại mới thành lập. Từ năm 1996 đến
nay, quá trình chuyển đổi, lập mới của HTX thương mại đã được diễn ra trên
khắp cả nước, số lượng HTX thương mại tăng lên. Điều đáng lưu ý là chức năng
mua, bán để phục vụ nhà nông, kinh tế nông nghiệp, mở rộng thị trường nội của
HTX thương mại vẫn được thực hiện với quy mô ngày càng lớn.

Hiện nay, HTX thương mại kinh doanh đa dạng, linh hoạt, đây là một
trong những nét đặc biệt cần chú ý từ góc nhìn mở rộng thị trường nội địa của
HTX thương mại. Theo Bộ Thương Mại (07/2001) cho biết: “bên cạnh các HTX
3
thương mại với hoạt động chủ yếu là mua, bán đã có 15,48% HTX kinh doanh
dịch vụ, 16,77% HTX kết hợp mua bán và dịch vụ, 7,75% HTX kết hợp thương
mại với sản xuất, chế biến, có 7,1% HTX kinh doanh đa ngành”
[2]
.
1.1.2 Các loại hình hoạt động của HTX tại Việt Nam- điển hình tại TP.HCM:
Tính đến tháng 06/2007, cả nước có 17.599 HTX, 39 Liên hiệp HTX trong
đó có 8.535 HTX nông nghiệp, 2.354 HTX tiểu thủ công nghiệp, 1.107 HTX giao
thông vận tải, 470 HTX thủy sản, 668 HTX xây dựng, 651 HTX thương mại-
dịch vụ, 942 quỹ tín dụng nhân dân, 2.678 HTX dịch vụ điện, 76 HTX môi
trường và 118 các loại hình khác
[12]
. Đến nay, các HTX cũ cơ bản đã được chuyển
đổi theo các quy định của luật HTX. Các HTX yếu kém tồn tại hình thức, nhiều
năm không hoạt động, không có khả năng củng cố được giải thể, nhiều HTX mới
được thành lập. Điều tra 1.244 HTX (cuối năm 2006) thuộc tất cả các ngành nghề
cho thấy 87,1% có lãi. Theo kế hoạch phát triển kinh tế tập thể từ 2006 đến 2010
mà Chính phủ vừa phê duyệt, Nhà nước sẽ tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho
mô hình kinh tế này phát triển có hiệu quả, mở rộng quy mô, thành lập Liên Hiệp
hợp tác xã, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh. Việc
đổi mới và phát triển các loại hình kinh tế tập thể sẽ tuân theo quy định của pháp
luật về hợp tác xã. Từ nay đến năm 2010, số lượng hợp tác xã sẽ tăng bình quân
7,2% mỗi năm, số lượng xã viên tăng khoảng 7,3%. Tỷ trọng tổng sản phẩm của
khu vực kinh tế tập thể chiếm khoảng 14% GDP cả nước. Một mục tiêu phấn đấu
khác là thu nhập bình quân của lao động trong kinh tế tập thể, của xã viên hợp tác
xã trong 5 năm tới sẽ tăng gấp đôi so với năm 2005. Chính phủ cũng tạo điều

kiện để mô hình kinh tế tập thể được phát triển trên mọi lĩnh vực như nông
nghiệp, công nghiệp, xây dựng, thương mại, giao thông vận tải, tín dụng,…
Theo Liên minh HTX TP. Hồ Chí Minh, hiện nay tại TP.HCM có các loại
hình HTX như sau :

Khối HTX thương mại dịch vụ:
Hơn hai thập kỷ qua, hoạt động của hệ thống HTX thương mại- dịch vụ
luôn được phát triển củng cố, chấn chỉnh và đổi mới. Toàn thành phố hiện có 88
4
HTX và Liên hiệp HTX. Không chỉ bán lẻ, phục vụ trực tiếp người tiêu dùng,
Liên hiệp HTX và các HTX thương mại - dịch vụ còn trở thành tổng đại lý của
nhiều công ty, nhiều hãng trong và ngoài nước, tổ chức bán sĩ cho các cửa hàng,
điểm bán, hộ tiêu dùng, hộ tiểu thương. Hàng hóa- dịch vụ của các siêu thị, cửa
hàng của các Liên hiệp HTX và các HTX thương mại- dịch vụ luôn luôn đảm bảo
số lượng, chất lượng, uy tín với giá cả hợp lý
[10]
.

Khối HTX tiểu thủ công nghiệp- thủ công mỹ nghệ- xây dựng:
Sau khi luật HTX được ban hành, tổ chức HTX đã được đổi mới. Hiện
nay toàn thành phố có 112 HTX công nghiệp và xây dựng và 431 tổ hợp tác.
Trong đó có các ngành nghề sau: Chế biến thực phẩm; dệt và trang phục; chế
biến gỗ, mây, tre lá; giấy; nhựa, cao su; kim loại và sản phẩm kim loại; chế tạo
động cơ thiết bị, phương tiện vận tải; đồ gỗ gia dụng; xây dựng
[10]
.

Khối HTX vận tải- bốc xếp:
Ngày nay, ngành vận tải của thành phố phát triển lớn mạnh và hiện đại, trở
thành trung tâm huyết mạch lưu thông hàng hóa- hành khách của khu vực phía

Nam, của cả nước, khu vực Đông Nam Á và thế giới. Hiện nay, ngành vận tải-
bốc xếp toàn thành phố có 171 HTX vận tải với trên 25.000 xã viên và gần
26.000 đầu xe. Riêng khối khối vận tải hành khách bằng xe buýt có 29 HTX với
hơn 1.300 xe
[10]
.

Khối HTX Nông nghiệp:
Hiện nay, vùng nông nghiệp và nông thôn TP có 39 HTX. Các HTX vừa
làm nhiệm vụ sản xuất, vừa phát triển mạnh chức năng dịch vụ, hỗ trợ cho xã
viên và nông dân về vốn, vật tư, kỹ thuật, chế biến và tiêu thụ sản phẩm. Ngoài
ra, còn có hơn 1.031 tổ hợp tác, đa số là tổ hợp tác trong lĩnh vực nông nghiệp.
Các HTX và các trang trại đang đẩy mạnh sản xuất rau sạch và sữa tươi để cung
cấp cho thị trường
[10]
.

Khối HTX quỹ tín dụng:
Quỹ tín dụng nhân dân hoạt động trên địa bàn TPHCM theo Luật HTX
được đánh giá là một loại hình HTX hoạt động có hiệu quả, phù hợp yêu cầu phát
5
triển kinh tế của nhân dân lao động nghèo, góp phần phát triển sản xuất, xóa đói
giảm nghèo, nâng cao đời sống của nhân dân. Hiện nay trên địa bàn TPHCM đã
thành lập 9 quỹ tín dụng nhân dân cơ sở với 12.270 thành viên và 4.691.000.000
đồng vốn điều lệ, lãi 1.463.000.000 đồng. Quỹ tín dụng nhân dân là chỗ dựa đáng
tin cậy của nhân dân lao động nghèo và các HTX, đáp ứng nhu cầu nguồn vốn
cho sản xuất kinh doanh của thành viên. Quỹ tín dụng nhân dân sẽ tiếp tục mở
rộng và phát triển mạnh mẽ. Ngoài quỹ tín dụng nhân dân, còn có “quỹ trợ vốn xã
viên- HTX TPHCM” trực thuộc Liên minh HTX TP.HCM được UBND TP.HCM
cấp giấy phép thành lập ngày 13/06/2002 với nguồn vốn hoạt động là 100 tỉ đồng,

đây là một loại hình tín dụng nội bộ, đối tượng thụ hưởng là xã viên, tổ hợp tác,
HTX, Liên hiệp HTX và người lao động là thành viên của quỹ. Quỹ trợ vốn xã
viên HTX- TP.HCM sẽ là người bạn đồng hành, là đơn vị uỷ thác đối với các quỹ
tín dụng nhân dân góp phần thực hiện mục tiêu: “đưa kinh tế tập thể thoát khỏi
những yếu kém, phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng cao hơn, tiến tới có tỷ trọng
ngày càng lớn trong GDP của nền kinh tế” (Nghị quyết số 13 Ban chấp hành
Trung Ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa IX)
[10]
.
1.1.3 Khung pháp lý chi phối hoạt động của HTX: luật HTX
Luật HTX nước Việt Nam ra đời đầu tiên vào tháng 01/1997 và hiện nay
các HTX hoạt động theo Luật HTX năm 2003, Luật này đã được Quốc hội nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa IX, kỳ họp thứ 4 thông qua ngày
26/11/2003 (Luật HTX 2003), Luật này gồm 10 Chương và 52 Điều
[1]
.
1.1.4 Nguồn vốn của HTX: bao gồm
[1]
 Vốn góp của xã viên
 Vốn vay
 Vốn công trợ của nhà nước
 Vốn không chia (vốn tích lũy nội bộ)
 Vốn hợp tác phát triển, liên doanh liên kết
 Vốn từ các chương trình phát triển của nhà nước
 Vốn từ nguồn tiết kiệm
6
1.1.5 Những hạn chế của các doanh nghiệp HTX:

Nguồn vốn:
Phần lớn HTX có nguồn vốn nhỏ, khả năng tiếp cận thị trường vốn hạn

chế, không thể tiếp cận với các kênh huy động vốn hiện đại như thị trường chứng
khoán do luật không cho phép, không được cấp vốn, khả năng tích luỹ vốn yếu.
Theo các nhà bán lẻ Việt Nam, phần lớn nhà bán lẻ trong nước là doanh nghiệp
vừa và nhỏ, vốn ít và kinh nghiệm kinh doanh hạn chế. Nhiều vị chủ nhiệm HTX
tại TP.HCM tỏ ra rất lo lắng trước tình hình hoạt động của đơn vị mình, bởi vì
theo Luật HTX hiện hành, doanh nghiệp không được huy động vốn dưới hình
thức phát hành trái phiếu hoặc thực hiện cổ phần hoá như loại hình doanh nghiệp
nhà nước để huy động thêm vốn đầu tư từ xã hội mà chỉ huy động vốn từ các
HTX thành viên. Đại diện chuỗi siêu thị bán lẻ Co.opMart, bà Nguyễn Thị Nghĩa
(Chủ tịch Hội đồng quản trị Saigon Co-op) cho rằng vấn đề vốn là một bài toán
nan giải, bởi theo bà khi đầu tư vào một siêu thị phải sử dụng rất nhiều vốn (chí ít
cũng phải đầu tư từ 50-60 tỷ đồng/siêu thị) và thời gian hoàn vốn kéo dài hàng
chục năm. Điều này góp phần tạo ra sức ép cho Saigon Co.op nói riêng và ngành
thương mại bán lẻ trong nước nói chung khi nghĩ đến chiến lược phát triển dài
hạn. Cũng theo bà Nghĩa, Saigon Co.op dự kiến nhu cầu vốn để xây dựng 35 siêu
thị Co.opMart và 3 Trung tâm thương mại cao cấp tại khu vực Hồ Con Rùa, khu
Nam Sài Gòn và số 168 Nguyễn Đình Chiểu (Co.opMart Nguyễn Đình Chiểu)
đến năm 2010 là 2.000 tỷ đồng. Vì thế, để giải bài toán này, Saigon Co.op xin
vay vốn kích cầu đầu tư của TP.HCM, đồng thời xin thành lập công ty cổ phần
đầu tư và kinh doanh siêu thị Co.opMart để huy động vốn từ nhà đầu tư bên
ngoài và chính thức ra mắt ngày 25/04/2007 Cty Cổ Phần Đầu Tư Phát triển
SaiGon Co-op (SCID)
[11]
.

Trình độ quản lý lạc hậu, chậm đổi mới, khả năng tiếp cận khoa học
kỹ thuật tiên tiến chậm:
Theo ông Nguyễn Ngọc Hòa, Tổng giám đốc chuổi siêu thị Saigon Co.op,
cái khó nhất hiện nay là đầu tư công nghệ thông tin (IT) cho toàn bộ hệ thống
7

CoopMart. Nhiều năm trước chúng tôi cũng đã đi tham khảo các siêu thị lớn của
nước ngoài và thấy rằng họ làm công tác IT rất tuyệt. Biết là cần thiết, nhưng
Saigon Co.op cũng phải đến năm 2005 mới có thể đầu tư 1,5 triệu USD để thiết
lập hệ thống phần mềm cho toàn bộ chuỗi siêu thị nhưng chỉ ở giai đoạn 1, mở
rộng kho, xây dựng trung tâm phân phối hiện đại
[11]
. Hiện nay, các nhà bán lẻ
muốn đầu tư công nghệ phải sử dụng khoản chi bằng 1% doanh thu. Nhưng để có
được 1% này là không đơn giản, bởi lãi gộp không nhiều. Thiếu lực và vốn để
đầu tư là tình hình chung của nhiều nhà bán lẻ hiện nay. Nhiều doanh nghiệp phải
huy động vốn theo hình thức công ty cổ phần, phát hành cổ phiếu, chuyển
nhượng một phần vốn.., riêng Saigon Co.op hoạt động theo cơ chế HTX nên chưa
nghĩ đến cách huy động này. Theo Liên minh HTX Thành Phố, về mặt bằng
thông tin, ngoài Saigon Co.op đã trang bị khá tốt và hoạt động có hiệu quả (chiếm
hơn 40% thị phần hàng hoá trong hệ thống bán lẻ siêu thị toàn thành phố) và
HTX vận tải (50-80% khối lượng vận tải hành khách), thì hầu hết các HTX còn
lại đều chưa có sự chuẩn bị hoặc mới ở trình độ sơ khai về thông tin mạng. Về
chi phí kết nối Internet, hiện nay, có lẻ rất ít các HTX tự mình bỏ ra một khoảng
tiền từ 500 đến 700 triệu đồng để có 1 website riêng, trong khi nhờ hệ thống này,
các thành viên chỉ phải tốn chừng 30-50 triệu đồng là đã có thể nối mạng. Khi
website chính thức hoạt động sẽ có thêm nhiều mảng đào tạo, tuyên truyền
[10]
.
Về nhân sự, khó khăn lớn nhất của các DN bán lẻ hiện nay chính là nguồn
nhân lực ở cấp quản lý. Trong mục tiêu mở rộng quy mô của mình, Saigon Co-op
dự kiến mỗi năm sẽ mở thêm 10 siêu thị nhưng nếu trước đây mặt bằng là khó
khăn nhất thì hiện nay nguồn nhân lực trở thành nỗi lo đầu tiên. Sự xuất hiện dồn
dập của các đại gia phân phối trên thế giới tại thị trường nội địa đã chính thức
châm ngòi cho cuộc cạnh tranh vô cùng quyết liệt tại thị trường nội địa.
1.1.6 Những ưu điểm của mô hình hợp tác xã so với mô hình các doanh

nghiệp khác:
 Xã viên HTX vừa là người góp vốn, vừa góp sức nên mọi hoạt động
đều hướng đến lợi ích của tập thể, tinh thần đoàn kết cao.
8
 Nhà nước có nhiều chính sách hỗ trợ cho mô hình HTX như: hỗ trợ về
tài chính, tín dụng, nguồn nhân lực, các chính sách ưu đãi về thuế,…
1.2 Mô hình kinh tế HTX của một số nước Châu Á:
Kinh tế tập thể, trong đó kinh tế HTX đóng vai trò nòng cốt trong phát
triển kinh tế của mỗi quốc gia. Đặc biệt hiện nay, mô hình HTX đã trở thành lực
lượng vững mạnh ở một số nước Châu Á. Tạp chí Công nghiệp giới thiệu một số
mô hình phát triển HTX ở các nước này như sau
[9]
:

Tại Ấn Độ:
Ở Ấn Độ, tổ chức HTX được ra đời từ lâu và chiếm vị trí quan trọng trong
nền kinh tế của nước này, trong đó Liên minh HTX quốc gia Ấn Độ (NCUI) là tổ
chức cao nhất, đại diện cho toàn bộ HTX ở Ấn Độ. Mục tiêu chính của NCUI là
hỗ trợ và phát triển phong trào HTX ở Ấn Độ, giáo dục và hướng dẫn nông dân
cùng nhau xây dựng và phát triển HTX. Nhiệm vụ quan trọng của NCUI là công
tác đào tạo với hệ thống đào tạo 3 cấp: Viện đào tạo quốc gia có nhiệm vụ đào
tạo và cấp bằng cao đẳng về quản lý kinh doanh HTX; Viện đào tạo và cấp bằng
trung cấp về quản lý kinh doanh HTX; Trung tâm đào tạo cấp quận, huyện đào
tạo cán bộ HTX cơ sở, đào tạo nghề. Do có các chính sách và phân cấp đào tạo
hợp lý nên Ấn Độ đã có một đội ngũ cán bộ có trình độ cao, thúc đẩy khu vực
kinh tế HTX phát triển và mô hình HTX trở thành lực lượng vững mạnh, tham
gia vào hầu hết các hoạt động kinh tế của đất nước.
Nhận rõ vai trò của các HTX chiếm vị trí trọng yếu trong các lĩnh vực của
nền kinh tế quốc dân, Chính phủ Ấn Độ đã thành lập công ty quốc gia phát triển
HTX, thực hiện nhiều dự án khác nhau trong lĩnh vực chế biến, bảo quản, tiêu thụ

nông sản, hàng tiêu dùng, lâm sản và các mặt hàng khác, đồng thời thực hiện các
dự án về phát triển những vùng nông thôn còn lạc hậu. Ngoài ra, Chính phủ đã
thực hiện chiến lược phát triển cho khu vực HTX như: xúc tiến xuất khẩu, sửa
đổi luật HTX, tạo điều kiện cho các HTX tự chủ và năng động hơn, chấn chỉnh
hệ thống tín dụng HTX, thiết lập mạng lưới thông tin hai chiều giữa những người
9
nghèo nông thôn với các tổ chức HTX, bảo đảm trách nhiệm của các liên đoàn
HTX đối với các HTX thành viên.

Tại Nhật Bản:
Sau chiến tranh thế giới thứ hai, tổ chức HTX Nhật Bản là nhân tố tích
cực, góp phần quan trọng trong việc phát triển kinh tế và ổn định xã hội. Các loại
hình HTX Nhật Bản bao gồm: HTX nông nghiệp, HTX tiêu dùng. HTX tiêu dùng
Nhật Bản phát triển mạnh từ những năm 1960-1970. Liên hiệp HTX tiêu dùng
(JCCU) là tổ chức cấp cao của khu vực HTX Nhật Bản. Hiện nay, JCCU có 617
HTX thành viên.
Để giúp các tổ chức HTX hoạt động, Chính phủ Nhật Bản đã tăng cường
xây dựng hệ thống phục vụ xã hội hóa nông nghiệp, coi nông nghiệp là một trong
những hình thức phục vụ xã hội hóa tốt nhất và yêu cầu các cấp, các ngành phải
giúp đỡ và bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho tổ chức này. Đồng thời chính phủ còn
yêu cầu các ngành tài chính, thương nghiệp giúp đỡ về vốn, kỹ thuật, tư liệu sản
xuất,… tuy nhiên, không làm ảnh hưởng đến tính tự chủ và độc lập của các HTX
này.

Tại Thái Lan:
Ở Thái Lan, HTX tín dụng nông thôn được thành lập từ lâu. Do hoạt động
của HTX này có hiệu quả, nên hàng loạt HTX tín dụng được thành lập khắp cả
nước. Cùng với sự phát triển của HTX tiêu dùng, các loại hình HTX nông nghiệp,
công nghiệp cũng được phát triển mạnh và trở thành một trong những yếu tố
quan trọng trong việc phát triển kinh tế của đất nước cũng như giữ vững ổn định

của xã hội.
Năm 2001, Thái Lan có 5.611 HTX các loại với hơn 8 triệu xã viên. Liên
đoàn HTX Thái Lan (CLT) được thành lập, là tổ chức HTX cấp cao quốc gia,
thực hiện chức năng đại diện, hỗ trợ, giáo dục và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của
các HTX và xã viên theo luật định. Hiện nay, Thái Lan có một số mô hình HTX
tiêu biểu: HTX nông nghiệp và HTX tín dụng.
10
Để tạo điều kiện cho khu vực HTX phát triển và khuyến khích xuất khẩu,
Chính phủ Thái Lan đã ban hành nhiều chính sách thiết thực như chính sách giá,
tín dụng nhằm khuyến khích nông dân phát triển sản xuất. Mục tiêu của chính
sách giá cả là: đảm bảo chi phí đầu vào hợp lý để có giá bán ổn định cho người
tiêu dùng, đồng thời góp phần làm ổn định giá nông sản tại thị trường trong nước,
giữ giá trong nước thấp hơn giá thị trường thế giới, khuyến khích xuất khẩu. Với
chính sách tín dụng, các xã viên có thể vay vốn tín dụng từ các HTX nông
nghiệp, các cơ quan chính phủ, các ngân hàng thương mại để đầu tư vào sản xuất,
xây dựng cơ sở vật chất phục vụ cho nông nghiệp. Trong giai đoạn 2002-2004,
Chính phủ đã dành 134 tỷ Bạt để cải thiện và phát triển HTX, bao gồm phát triển
sản phẩm mới, giống công nghệ sinh học, mở rộng tưới tiêu… Ngân hàng các
HTX Nông nghiệp và nông thôn Thái Lan đã dành 2 tỷ Bạt để khuyến khích xã
viên các HTX sản xuất – kinh doanh. Ngoài ra, Chính phủ đã thành lập Bộ Nông
Nghiệp và HTX, trong đó có 2 vụ chuyên trách về HTX là Vụ phát triển HTX và
Vụ kiểm toán HTX. Vụ phát triển HTX đóng vai trò quan trọng trong việc giúp
đỡ các HTX thực hiện các hoạt động kinh doanh, nhằm đạt được các mục tiêu do
các HTX đề ra; Vụ kiểm toán HTX thực hiện chức năng kiểm toán HTX và
hướng dẫn nghiệp vụ kế toán trong công tác quản lý tài chính, kế toán HTX.
Hàng năm, Liên đoàn HTX Thái Lan tổ chức hội nghị toàn thể với sự tham gia
của các đại diện các cơ quan của Chính phủ liên quan đến tổ chức HTX. Sự hỗ
trợ, giúp đỡ của Chính phủ Thái Lan thực sự có hiệu quả trong việc hoạch định
các chính sách đối với phát triển khu vực HTX.


Tại Malaysia:
Ở Malaysia, các tổ chức HTX được thành lập từ những năm đầu của thế
kỷ XX. Hiện nay, tổ chức HTX đang là một trong những động lực thúc đẩy sự
phát triển kinh tế của đất nước. Tổ chức HTX Malaysia (ANGKASA) là tổ chức
cấp cao của các HTX Malaysia. ANGKASA có nhiệm vụ hỗ trợ các HTX thành
viên về phương thức điều hành và quản lý các hoạt động của HTX bằng cách tư
vấn, giáo dục hoặc tổ chức những dịch vụ cần thiết. Hiện nay, ANGKASA có
11
4.049 HTX các loại với 4,33 triệu xã viên. Sự phát triển vững chắc của các khu
vực kinh tế HTX đã thúc đẩy nền kinh tế Malaysia có bước phát triển mới.
Các nguyên tắc của HTX được ANGKASA nêu cụ thể như sau: Quản lý
dân chủ; Thành viên tự nguyện; thu nhập bình đẳng; phân phối lợi nhuận kinh
doanh theo mức độ sử dụng các dịch vụ của các xã viên và mức đóng góp cổ
phần của xã viên; hoàn trả vốn theo mức đầu tư; xúc tiến công tác đào tạo phổ
cập kiến thức quản lý và KHKT nông nghiệp cho các xã viên.
Năm 1992, pháp lệnh đầu tiên về HTX của Nhà nước Malaysia ra đời. Sau
đó, năm 1993, Luật HTX ra đời, là khung khổ pháp lý để các HTX hoạt động,
đồng thời xây dựng kế hoạch phát triển và đào tạo cán bộ quản lý HTX, củng cố
quyền của xã viên cũng như công tác đào tạo xã viên. Luật cũng quy định việc
kiểm toán nội bộ và xây dựng báo cáo toàn diện của Ban chủ nhiệm HTX trong
đại hội xã viên thường kỳ hàng năm. Đặc biệt, Chính phủ Malaysia đã thành lập
Cục phát triển HTX với một số hoạt động chính như: Quản lý và giám sát các
hoạt động của HTX; giúp đỡ tài chính và cơ sở hạ tầng để HTX có thể tồn tại
hoạt động; xây dựng kế hoạch phát triển HTX, kế hoạch đào tạo cán bộ quản lý,
…
 Bài học kinh nghiệm cho mô hình HTX tại Việt Nam trong giai đoạn
hiện nay: Chính phủ Việt Nam nên có những chính sách để hỗ trợ và khuyến
khích mô hình kinh tế hợp tác xã phát triển như: thành lập trường giảng dạy về
mô hình kinh tế hợp tác xã, thành lập hệ thống ngân hàng dành riêng cho HTX,
hỗ trợ về tài chính và nguồn nhân lực quản lý cho HTX, Chính phủ tạo môi

trường pháp lý thuận lợi cho mô hình kinh tế tập thể phát triển có hiệu quả,…
1.3 Chiến lược tài chính của DN:
1.3.1 Khái niệm về hoạch định chiến lược tài chính:
Hoạch định chiến lược tài chính cho doanh nghiệp là xây dựng cho doanh
nghiệp một chiến lược tài chính trong một thời gian dài, bao gồm sự kết hợp của
các quyết định về chính sách đầu tư, nguồn tài trợ cho kế hoạch đầu tư và chính
sách chi trả cổ tức.
12
1.3.2 Chiến lược tài chính của DN:
Tình hình tài chính của các doanh nghiệp trải qua các giai đoạn: khởi sự, tăng
trưởng, sung mãn (bảo hòa) và suy thoái. Sau đây chúng ta sẽ lần lượt giới thiệu
từng giai đoạn trong quá trình xây dựng chiến lược tài chính thích hợp cho doanh
nghiệp.

Giai đoạn khởi sự kinh doanh:
Mô hình tổng thể:
Giai đoạn đầu của chu kỳ kinh doanh tiêu biểu rõ ràng mức độ cao nhất của
rủi ro kinh doanh. Các rủi ro đó chính là khả năng sản xuất sản phẩm mới có hiệu
quả hay không; nếu có hiệu quả thì sản phẩm đó có được khách hàng tương lai
chấp nhận hay không; nếu được chấp nhận, thị trường có tăng trưởng đến một
quy mô hiệu quả đủ cho các chi phí triển khai và đưa sản phẩm ra thị trường
không, và nếu tất cả các điều này đều đạt được thì công ty có chiếm được thị
phần không?
Mức độ rủi ro kinh doanh cao có nghĩa là rủi ro tài chính đi kèm nên được giữ
càng thấp càng tốt trong suốt giai đoạn này. Như vậy tài trợ bằng vốn cổ phần là
thích hợp nhất, nhưng do mức độ rủi ro tổng thể trong giai đoạn đầu của chu kỳ
kinh doanh rất cao, cho nên chỉ có các nhà đầu tư vốn mạo hiểm mới dám chấp
nhận đầu tư vào công ty mà thôi. Đương nhiên các nhà đầu tư vốn mạo hiểm này
sẽ yêu cầu một tỷ suất sinh lợi rất cao để bù đắp cho những rủi ro cao mà họ phải
gánh chịu. Do dòng tiền trong những năm đầu rất thấp (thậm chí âm) nghĩa là họ

khó có khả năng nhận được cổ tức trong giai đoạn này. Các nhà đầu tư vốn mạo
hiểm chỉ kỳ vọng vào phần lãi vốn tức là giá trị cổ phần tăng thêm sau này so với
giá trị ban đầu của chúng
[4]
.
Các thông số chiến lược tài chính trong giai đoạn này như sau:
Rủi ro kinh doanh Rất cao
Rủi ro tài chính Rất thấp
Nguồn tài trợ Vốn mạo hiểm
Chính sách cổ tức Tỷ lệ trả cổ tức bằng 0
Triển vọng tăng trưởng tương lai Rất cao
Tỷ số giá thu nhập(P/E) Rất cao
13
Thu nhập trên mỗi cổ phần(EPS) Danh nghĩa hoặc âm
Giá cổ phần Tăng nhanh hoặc biến động cao

Giai đoạn tăng trưởng:
Mô hình tổng thể
Một khi sản phẩm tung ra thị trường một cách thành công, doanh số sẽ bắt
đầu tăng nhanh chóng. Điều này không chỉ tiêu biểu cho việc sụt giảm rủi ro kinh
doanh chung đi kèm với sản phẩm, mà còn cho thấy nhu cầu điều chỉnh chiến
lược của công ty. Trong chiến lược cạnh tranh cần nhấn mạnh đến các hoạt động
tiếp thị để bảo đảm doanh số tăng trưởng thoả đáng và để công ty gia tăng thị
phần của doanh số đang tăng trưởng này.
Các vấn đề mấu chốt trên cho thấy rằng rủi ro kinh doanh dù đã giảm bớt so
với giai đoạn khởi sự nhưng vẫn còn cao trong suốt thời gian doanh số tăng
trưởng nhanh. Như vậy phải xác định được nguồn tài trợ thích hợp để giữ mức độ
rủi ro tài chính thấp, tức là tiếp tục dùng nguồn vốn cổ phần. Tuy nhiên, một khía
cạnh quan trọng trong việc quản lý giai đoạn chuyển tiếp từ khởi đầu đến tăng
trưởng là các nhà đầu tư vốn mạo hiểm ban đầu chỉ quan tâm đến việc đạt được

lãi vốn để có thể tái đầu tư vào nhiều doanh nghiệp mới khởi sự khác. Điều này
có nghĩa là cần tìm kiếm thêm các nhà đầu tư vốn cổ phần mới để thay thế các
nhà đầu tư vốn mạo hiểm ban đầu và để tiếp tục cung cấp vốn cho các nhu cầu
trong thời kỳ tăng trưởng cao này. Nguồn vốn hấp dẫn nhất thường là từ việc phát
hàng rộng rãi chứng khoán của công ty.
Doanh số bây giờ sẽ cao hơn từ đó làm phát sinh các dòng tiền mạnh hơn
nhiều so với giai đoạn mới khởi sự. Tuy nhiên, công ty sẽ đầu tư thêm nhiều cho
các hoạt động phát triển thị trường và mở rộng thị phần, cũng như các nhà đầu tư
cần thiết để theo kịp mức độ hoạt động kinh doanh ngày càng gia tăng. Vì vậy,
tiền mặt do kinh doanh phát sinh sẽ cần cho tái đầu tư vào hoạt động kinh doanh,
kết quả là tỷ lệ chi trả cổ tức vẫn thấp.
Tỷ số giá trên thu nhập (P/E) cao là vì hiện tại thu nhập trên mỗi cổ phần sẽ
rất thấp do chính sách chi trả cổ tức thấp trong giai đoạn này. Tuy nhiên, điều này
cũng không làm cho các nhà đầu tư vốn cổ phần mới quan tâm lắm, vì đó là
14
chuyện đương nhiên phải đến trong giai đoạn này. Phần chủ yếu nhất trong thu
nhập mong đợi của nhà đầu tư là chênh lệch tăng giá cổ phần do chuyển nhượng
vốn. Tất cả điều này làm cho P/E trong giai đoạn này khá cao
[4]
.
Các thông số tài chính trong giai đoạn này như sau:
Rủi ro kinh doanh Cao
Rủi ro tài chính Thấp
Nguồn tài trợ Các nhà đầu tư vốn cổ phần tăng trưởng
Chính sách cổ tức Tỷ lệ chi trả danh nghĩa
Triển vọng tăng trưởng tương lai Cao
Tỷ số giá thu nhập(P/E) Cao
EPS Thấp
Giá cổ phần Tăng nhưng dễ biến động


Giai đoạn bảo hòa( sung mãn):
Mô hình tổng thể
Kết thúc giai đoạn tăng trưởng thường được đánh dấu bằng một cạnh
tranh giá cả mạnh mẽ giữa các công ty cạnh tranh vẫn còn năng lực thặng dư
đáng kể. Một khi ngành đã ổn định, giai đoạn sung mãn với doanh số cao nhưng
tương đối ổn định với biên lợi nhuận hợp lý có thể bắt đầu. Rõ ràng, mức độ rủi
ro kinh doanh lại giảm do một giai đoạn phát triển khác bây giờ đã hoàn tất một
cách thành công, công ty sẽ bước vào giai đoạn sung mãn với một thị phần tương
đối tốt do kết quả đầu tư của công ty vào hoạt động tiếp thị trong giai đoạn tăng
trưởng. Rủi ro kinh doanh còn lại là thời hạn của giai đoạn ổn định và sung mãn
này và việc công ty có thể duy trì thị phần cao của mình trong suốt thời kỳ này
hay không.
Trọng tâm của chiến lược bây giờ chuyển sang duy trì thị phần và cải tiến
hiệu quả hoạt động trong suốt thời kỳ này. Điều này có thể làm cho việc chuyển
tiếp giữa tăng trưởng và sung mãn rất khó quản lý. Tuy nhiên, rủi ro kinh doanh
giảm làm cho rủi ro tài chính tăng tương ứng qua việc sử dụng tài trợ nợ. Tài trợ
nợ bây giờ khá thực tế vì dòng tiền thuần sẽ chuyển sang dương một cách đáng
kể, cho phép trả cả lãi lẫn vốn cho nợ vay. Dòng tiền dương và việc sử dụng tài
trợ bằng vốn vay sẽ làm khuyếch đại tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu.
15
Nghĩa là trong giai đoạn này công ty có thể trả cổ tức cao hơn so với các giai
trước của vòng đời công ty.
Các cổ đông đòi hỏi cổ tức gia tăng vì triển vọng tăng trưởng tương lai
thấp hơn nhiều so với giai đoạn trước đây của vòng đời sản phẩm. Cổ tức sẽ cao
và tăng nhẹ, nhờ công ty đã chuyển sang giai đoạn ổn định trong suốt giai đoạn
này, vì vậy mức cổ tức cao này bù trừ cho tỷ số giá thu nhập thấp. Kết quả là giá
cổ phần sẽ ổn định hơn, do nhà đầu tư nhận được lợi nhuận đòi hỏi nhiều qua cổ
tức cao hơn là qua lãi vốn như trong các giai đoạn trước
[4]
.

Các thông số chiến lược tài chính của giai đoạn này như sau:
Rủi ro kinh doanh Trung bình
Rủi ro tài chính Trung bình
Nguồn tài trợ Lợi nhuận giữ lại cộng nợ vay
Chính sách cổ tức Tỷ lệ chi trả cao
Triển vọng tăng trưởng tương lai Trung bình đến thấp
Tỷ số giá thu nhập(P/E) Trung bình
EPS Cao
Giá cổ phần Ổn định trên thực tế với biến động thấp

Giai đoạn đang suy thoái:
Mô hình tổng thể
Dòng tiền mặt dương mạnh mẽ trong giai đoạn sung mãn không thể tiếp
tục mãi vì cuối cùng nhu cầu sản phẩm sẽ bắt đầu giảm dần. Khi nhu cầu giảm đi
các dòng tiền mặt thu vào cũng giảm, một khi doanh số bắt đầu sụt giảm việc tiếp
tục chi tiền cho các hoạt động tiếp thị không còn hợp lý nữa. Như vậy, có thể duy
trì được dòng tiền thuần trong giai đoạn suy thoái ban đầu bằng cách điều chỉnh
chiến lược kinh doanh thích hợp. Bất chấp chiều hướng sụt giảm và cái chết
không thể tránh khỏi của sản phẩm, rủi ro kinh doanh đi kèm sẽ được xem là vẫn
giảm từ mức độ của giai đoạn sung mãn trước đó. Tuy nhiên, có một yếu tố là
chiều dài của giai đoạn sung mãn đã được giải quyết và rủi ro chính còn lại duy
nhất là về mặt kinh tế để cho phép doanh nghiệp tồn tại bao lâu nữa. Rủi ro kinh
doanh thấp này sẽ được bổ sung bởi một nguồn vốn có rủi ro tài chính tương đối
cao. Có thể đạt được điều này bằng một kết hợp chính sách chi trả cổ tức cao với
16
việc sử dụng tài trợ nợ. Thực ra cổ tức chi trả trong giai đoạn này có thể cao hơn
lợi nhuận sau thuế do khả năng sử dụng thêm nguồn vốn khấu hao bởi lẽ nhu cầu
đầu tư cao không còn cần thiết lắm trong giai đoạn này. Kết quả là cổ tức có thể
bằng tổng số lợi nhuận và khấu hao, trong trường hợp này phần chi trả cổ tức
thực sự tiêu biểu cho một sự hoàn trả vốn đầu tư cho các cổ đông. Triển vọng

tăng trưởng âm được diễn dịch thành một tỷ số giá thu nhập thấp cho các cổ phần
và khi kết hợp với chiều hướng đi xuống trong thu nhập mỗi cổ phần đang xảy ra
trong giai đoạn này, nó đưa đến một sụt giảm mạnh giá cổ phần.
Vì vậy, tài trợ nợ cho một doanh nghiệp đang suy thoái tập trung vào các
giá trị cuối cùng có thể thực hiện của tài sản và điều này làm giảm thiểu rất nhiều
các chi phí đi kèm các khó khăn tài chính trong tương lai. Việc sử dụng một tỷ lệ
tài trợ nợ cao trong một doanh nghiệp đang suy thoái không thực sự mâu thuẩn
với lý thuyết, miễn là các giám đốc tài chính nhận thức được vấn đề một cách
hợp lý
[4]
.
Các thông số chiến lược tài chính của giai đoạn này như sau:
Rủi ro kinh doanh Thấp
Rủi ro tài chính Cao
Nguồn tài trợ Nợ
Chính sách cổ tức Tỷ lệ chi trả toàn bộ
Triển vọng tăng trưởng tương lai Âm
Tỷ số giá thu nhập(P/E) Thấp
EPS Thấp và giảm dần
Giá cổ phần Giảm và tăng trong biến động
1.4 Đặc điểm tài chính của HTX:
Theo luật HTX năm 2003, HTX hoạt động như một loại hình doanh nghiệp,
có tư cách pháp nhân, tự chủ, tự chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ tài chính trong
phạm vi vốn điều lệ, vốn tích lũy và các nguồn vốn khác theo quy định của HTX.
Về đặc điểm tài chính của HTX được quy định tại Chương V Luật HTX 2003
như sau
[1]
:

Theo điều 31 quy định về vốn góp của xã viên:

17
 Khi gia nhập HTX, xã viên phải góp vốn, xã viên có thể góp vốn một
lần ngay từ đầu hoặc nhiều lần: mức, hình thức và thời hạn góp vốn do Điều lệ
hợp tác xã quy định. Mức vốn góp tối thiểu được điều chỉnh theo quyết định của
Đại hội xã viên.
 Xã viên được trả lại vốn góp khi chấm dứt tư cách của xã viên. Việc trả
lại vốn góp của xã viên căn cứ vào thực trạng tài chính của HTX tại thời điểm trả
lại vốn sau khi HTX đã quyết toán năm và đã giải quyết xong các quyền lợi,
nghĩa vụ về kinh tế đối với HTX. Hình thức, thời hạn trả lại vốn góp cho xã viên
do Điều lệ HTX quy định.

Theo điều 32 quy định về huy động vốn:
 HTX được vay vốn ngân hàng và huy động vốn bằng các hình thức
khác theo quy định của pháp luật.
 HTX được huy động bổ sung vốn góp của xã viên theo quyết định của
Đại hội xã viên.
 HTX được nhận và sử dụng vốn, trợ cấp của Nhà nước, của các tổ
chức, cá nhân trong và ngoài nước do các bên thỏa thuận và theo quy định của
pháp luật.
Điển hình tại TP.HCM các HTX có thể tiếp cận quỹ trợ vốn cho xã viên
HTX. Ông Nguyễn Duy Hiếu- giám đốc quỹ cho biết: “Quỹ này dựa trên cơ sở tín
chấp, tất cả các HTX đều có thể tiếp cận một cách dễ dàng mà không cần phải có
tài sản thế chấp. Điều này hết sức quan trọng đối với các HTX có qui mô sản xuất
nhỏ, tài sản ít, không thể tiếp cận các nguồn tín dụng ngân hàng. Mặt khác, khi đã
không phải thế chấp, các HTX tránh được các thủ tục công chứng tài sản thế chấp
nên đã rút ngắn được thời gian hoàn tất quy trình trợ vốn”. Tuy nhiên, nguồn vốn
này hiện nay còn quá eo hẹp, chưa thể đáp ứng được những nhu cầu vốn vay quá
lớn. Cho nên hiện quỹ chỉ có thể ưu tiên cho những HTX có quy mô sản xuất nhỏ,
mức vay của các HTX hiện từ 10 triệu đến 1,5 tỉ đồng. Theo bà Hoàng Thị Khánh,
chủ tịch Liên minh HTX TP.HCM, đơn vị chủ quản quỹ này, mức vay này sẽ điều

chỉnh dần lên. Nhiều HTX cũng đề nghị kéo dài thời hạn trợ vốn, nguyên nhân là
18
do nguồn vốn này do thành phố cho quỹ trợ vốn cho xã viên HTX vay không tính
lãi để trợ vốn cho xã viên và HTX chỉ bó hẹp trong ba năm phải thu hồi. Do đó
nguồn vốn này sẽ cạn vốn dần
[10]
.

Điều 33 quy định về vốn hoạt động của HTX
Vốn hoạt động của HTX được hình thành từ vốn góp của xã viên, vốn tích
lũy thuộc sở hữu của HTX và các nguồn vốn hợp pháp khác.

Điều 34. Quỹ của HTX
HTX phải lập quỹ phát triển sản xuất và quỹ dự phòng theo hướng dẫn của
Chính phủ; các quỹ khác do Điều lệ HTX và Đại hội xã viên quy định phù hợp
với điều kiện cụ thể của từng HTX, tỷ lệ trích lập các quỹ do Đại hội xã viên
quyết định. Mục đích, phương thức quản lý và sử dụng các quỹ của HTX do Điều
lệ HTX quy định.

Điều 37 quy định về phân phối lợi nhuận như sau:
Sau khi thực hiện nghĩa vụ nộp thuế, lãi của HTX được phân phối
như sau:
 Trả bù các khoản lỗ của năm trước (nếu có) theo quy định của pháp luật
về thuế
 Trích lập quỹ phát triển sản xuất, quỹ dự phòng và các quỹ khác của
HTX; chia lãi cho xã viên theo vốn góp, công sức đóng góp của xã viên và phần
còn lại chia cho xã viên theo mức độ sử dụng dịch vụ của HTX.
 Căn cứ vào kết quả sản xuất, kinh doanh nhu cầu tích lũy để phát triển
HTX, Đại hội xã viên quyết định cụ thể tỷ lệ phân phối lãi hàng năm.
 Đặc điểm tài chính của HTX TMDV Toàn Tâm:

Do đơn vị mới được thành lập vào đầu năm 2006 nên nhu cầu vốn để đầu
tư mua sắm trang thiết bị rất cao. Đồng thời doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh
vực bán lẻ nên nhu cầu về vốn lưu động tương đối lớn và nguồn vốn huy động
được thì hạn chế chủ yếu từ vốn góp của xã viên và vốn vay từ ngân hàng (do đặc
thù của loại hình HTX là không thể phát hành cổ phiếu hay trái phiếu để huy
19
động vốn trên thị trường chứng khoán như các Công ty cổ phần). Cụ thể như
sau
[13]
:
 Vốn góp của xã viên:
 Khi gia nhập HTX, xã viên phải góp vốn (gọi là vốn góp): Điều kiện để
trở thành xã viên là CBCNV đang công tác tại Liên hiệp HTX TM Thành Phố
hoặc đã nghỉ hưu được tính theo thâm niên công tác và mức độ đóng góp công
sức cho Saigon Coop, tối thiểu là 1,5 triệu đồng và tối đa là 60 triệu đồng.
 Thời điểm, mức góp vốn lần đầu, thời hạn góp đủ vốn đã đăng ký của
xã viên:
 Đối với HTX mới thành lập thì xã viên phải góp vốn lần đầu khi HTX
được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh.
 Đối với HTX đang hoạt động thì xã viên góp vốn lần đầu sau khi Đại
hội xã viên thông qua quyết định kết nạp
 Mức góp vốn lần đầu không thấp hơn 50% số vốn đã đăng ký
 Thời hạn góp đủ vốn đã đăng ký của xã viên tối đa là 1 năm tính từ lần
góp đầu tiên.
 Vốn vay: vay ngân hàng, các tổ chức tín dụng
 Chính sách phân phối lợi nhuận của HTX như sau: Lãi của HTX sau khi
nộp thuế được phân phối như sau:
 Bù đắp các khoản lỗ từ năm trước chuyển sang (nếu có)
 Trích lập các quỹ:
 Quỹ phát triển sản xuất kinh doanh được hình thành nhằm mục đích tái đầu

tư, mở rộng sản xuất, kinh doanh và các hoạt động thương mại. Tỷ lệ trích lập
quỹ này là 10% tổng lại trích lập các quỹ.
 Qũy dự phòng nhằm giải quyết khó khăn đột xuất xảy ra trong kinh doanh:
5%
 Quỹ phúc lợi, khen thưởng: 20%
 Quỹ bồi dưỡng, đào tạo cán bộ nhân viên theo chương trình kế hoạch của
HTX: 5%
20
 Chia lãi xã viên 60%, trong đó cân đối giữa bổ sung vốn góp và chia lãi
hàng năm: bổ sung vốn góp tối thiểu 30%, chia lãi hàng năm tối đa 30%. Đại hội
đại biểu xã viên sẽ quy định việc phân phối lãi tùy theo tình hình cụ thể.
Như vậy, với nhu cầu vốn phục vụ kinh doanh khá cao trong khi nguồn
vốn huy động hạn chế (số lượng xã viên và mức vốn góp của xã viên bị giới hạn,
khả năng huy động vốn từ ngân hàng khó khăn, khả năng tích lũy nội bộ kém),
đây là vấn đề khó khăn của đơn vị trong giai đoạn hiện nay và về lâu dài khi
doanh nghiệp bán lẻ nước ngoài chính thức vào Việt Nam.
 Kết luận:
Khi nước ta chuyển từ nền kinh tế tập trung sang nền kinh tế thị trường
theo định hướng XHCN với nhiều thành phần kinh tế, nhiều loại hình doanh
nghiệp; phát triển kinh tế tập thể mà nòng cốt là HTX là một trong những hướng
ưu tiên. Trong những năm gần đây, các HTX đã có những chuyển biến sâu rộng
và đạt được các kết quả khả quan trên các mặt kinh tế, xã hội, văn hóa. Đồng
thời, cũng nâng cao vai trò, vị trí của kinh tế tập thể trong nền kinh tế thị trường
theo định hướng XHCN. Bên cạnh đó kinh tế HTX vẫn còn tồn tại nhiều khó
khăn, yếu kém như về vốn, trình độ quản lý, khả năng tiếp cận khoa học kỹ thuật
và đặc biệt là trong giai đoạn hội nhập để tồn tại và phát triển thì các DN mà điển
hình là mô hình HTX phải xây dựng cho mình một chiến lược tài chính phù hợp
với từng giai đoạn kinh doanh. Tình hình tài chính của doanh nghiệp thể hiện chủ
yếu thông qua các báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Phân tích tình hình tài
chính của doanh nghiệp mà trọng tâm là phân tích báo cáo tài chính và các chỉ

tiêu đặc trưng tài chính thông qua một hệ thống các phương pháp, công cụ và kỹ
thuật phân tích, giúp người sử dụng thông tin từ các góc độ khác nhau, vừa đánh
giá toàn diện, tổng hợp, khái quát, lại vừa xem xét một cách chi tiết hoạt động tài
chính của doanh nghiệp, để nhận biết, phán đoán, dự báo và xây dựng cho doanh
nghiệp một chiến lược tài chính thích hợp để hoạt động kinh doanh của doanh
nghiệp tồn tại và phát triển bền vững.
21
CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG TÌNH HÌNH TÀI CHÍNH
TẠI HTX TM DV TOÀN TÂM TRONG GIAI ĐOẠN
2006-2007 & QUÝ I/2008:
2.1 Mô hình DN HTX và hoạt động của các DN HTX trên địa bàn
TP.HCM:
2.1.1 Một số nét chính về mô hình HTX và chủ trương xây dựng, phát triển mô
hình HTX:
Dư luận đây đó còn mặc cảm về mô hình HTX cuối thời kỳ bao cấp; Luật
HTX năm 2003 và các chính sách phát triển HTX đã từng bước đi vào cuộc sống,
những HTX, tổ hợp tác hiện nay là minh chứng cho mô hình HTX kiểu mới trong
nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN
[12]
.
Tiếp tục đổi mới, phát triển kinh tế tập thể theo Nghị quyết số 13/NQ-TW
Hội nghị Ban Chấp hành Đảng lần thứ 5 (khóa IX), Nghị quyết Đại hội Đảng
toàn quốc lần thứ IX và Luật HTX năm 2003, trong những năm gần đây, khu vực
kinh tế tập thể mà nồng cốt là các HTX đã có những chuyển biến sâu rộng và
quan trọng góp phần tăng trưởng, xóa đói giảm nghèo, phát triển bền vững
[12]
.
22
Điểm khác biệt quan trọng của mô hình HTX kiểu mới (theo Luật HTX
năm 2003) là xã viên, người lao động trong HTX, Liên Hiệp HTX, tổ hợp tác là

những người có quyền sở hữu về tư liệu sản xuất tự nguyện góp vốn, góp sức lao
động, trí tuệ, kinh nghiệm kinh doanh tham gia vào HTX. Kinh tế tập thể không
đối lập với kinh tế tư nhân mà là sự liên kết các hình thức sở hữu, các quyền sử
dụng đất đai, tài sản, vốn, sức lao động với hình thức tổ chức thích hợp, sản xuất
tập trung. Xã viên HTX mở rộng, bao gồm cá nhân, hộ gia đình, doanh nghiệp,
các pháp nhân (trừ quỹ từ thiện). HTX được thành lập Cty TNHH một thành viên
theo Luật DN năm 2005, HTX làm thành viên của Liên hiệp HTX, thành viên của
Liên minh HTX cấp tỉnh và cấp quốc gia. HTX là tổ chức kinh tế hướng theo lợi
nhuận khi tham gia thị trường, là tổ chức phi lợi nhuận khi hỗ trợ xã viên vì lợi
ích của xã viên, do vậy HTX hội đủ giá trị kinh tế- xã hội và nhân văn phù hợp
với tiến trình phát triển công bằng dân chủ văn minh
[12]
.
Hiện nay trên thế giới có hơn 1 tỷ xã viên trong các HTX ở các nước phát
triển và các nước đang phát triển. Phát biểu tại Hội nghị HTX điển hình tiên tiến
toàn quốc lần thứ III năm 2007 (25/12/2007) và lễ đón nhận Huân chương HCM
phần thưởng cao quý mà Đảng và Nhà nước tặng toàn thể cán bộ trong hệ thống
Liên minh HTX, Ông Trương Tấn Sang, Uỷ viên Bộ Chính Trị, Thường trực Ban
bí thư khẳng định: “Các tổ hợp tác, HTX điển hình tiên tiến là những bằng chứng
cụ thể sinh động có tác dụng tuyên truyền, động viên mạnh mẽ, tạo niềm tin về
hiệu quả, lợi ích của phương thức làm ăn mới, mô hình kinh tế mới để mọi người
học theo. Đồng thời các điển hình tiên tiến còn là bằng chứng sinh động về vai
trò của yếu tố chủ quan”
[3]
.
Tính đến tháng 06/2007 cả nước có 17.599 HTX trong nhiều ngành, trong
đó có khoảng 10.000 HTX đã chuyển đổi từ mô hình cũ sang hoạt động theo Luật
HTX và trên 6.000 HTX mới được thành lập. Từ năm 2003 đến nay, số HTX khá
giỏi đã tăng từ 33% lên 42,1%, số HTX yếu kém giảm từ 20% xuống 13,8%.
Theo điều tra tại 1.244 HTX tại tất cả các ngành nghề cho thấy có tới 87,1% có

23
lãi. Mô hình HTX điển hình mới như: HTX tổ chức cung ứng dịch vụ, HTX môi
trường, trang trại, chế biến dược liệu,… cũng phát triển nhanh chóng.
HTX thuộc lĩnh vực nông nghiệp, thuỷ sản, công nghiệp, giao thông vận
tải tổ chức hoạt động theo các hình thức cơ bản sau:
 Thứ nhất là mô hình dịch vụ hỗ trợ, HTX làm một số khâu mà xã viên
làm riêng rẽ không hiệu quả (ví dụ như 10 hộ chăn nuôi thả gia súc chỉ cần 2
người trông coi thay cho 10 người; giảm đầu tư phân tán ở các hộ xây lò, nhuộm
sợi, tạo phôi sản phẩm, hấp xấy mây tre, gỗ,… trong sản xuất tiểu thủ công
nghiệp). Trong nông nghiệp, HTX làm dịch vụ thủy lợi, dịch vụ bảo vệ thực vật,
dịch vụ khuyến nông, hướng dẫn KHKT,…Theo tổng hợp của Liên minh HTX
Việt Nam, hiện nay có 40% HTX nông nghiệp tổ chức được từ 6 khâu dịch vụ trở
lên, nhiều sản phẩm dịch vụ giảm giá so với thị trường từ 7-15% do áp dụng các
hình thức cho vay, trả chậm hoặc miễn phí bảo vệ thực vật, cây con giống, hỗ trợ
ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, điển hình của mô hình này là các HTX nông nghiệp
Hữu Đức (Ninh Thuận), HTX Thanh Hội (Hà Tĩnh), HTX rau sạch Tân Phú
Trung (TP.HCM)…, trong công nghiệp có các HTX: Ba Nhất (TP.HCM), Quang
Minh (Tiền Giang), Kim Chi (An Giang),…
[12]
 Thứ hai là HTX sản xuất tập trung, xã viên góp vốn, đất đai, phương
tiện,… hình thành tài sản tập thể để thế chấp vay vốn ngân hàng, vay nội bộ, tổ
chức sản xuất tập trung như các DN khác, xã viên được hưởng tiền công, tiền
lương, lãi vốn góp, điển hình là HTX công nghiệp (nhựa) Song Long (Hà Nội),
HTX vận tải Rạch Gầm (Tiền Giang), Liên hiệp HTX xe buýt TP.HCM thu hút
hầu hết các HTX vận tải hành khách của thành phố với trên 450 đầu xe, Liên hiệp
đứng ra vay trên 200 tỷ đồng để đổi mới đoàn xe, triển khai nhiều hoạt động hỗ
trợ thiết thực các HTX thành viên như đào tạo nhân viên lái xe, xử lý bù giá, bảo
hiểm, cung ứng xăng dầu,… Khối HTX vận tải hiện nay chiếm trên 50% sản
lượng vận tải cả nước. Mô hình tập trung đã huy động được nguồn vốn lớn, sau
đó giao lại phương tiện cho xã viên quản lý, sử dụng, giao tài sản cho nhóm xã

viên góp vốn hình thành tài sản đó để nhóm tổ chức sản xuất kinh doanh, do vậy
24
mà nguồn vốn được bảo toàn, hiệu quả sản xuất kinh doanh tăng. Tuy nhiên,
phương thức tổ chức sản xuất tập trung đòi hỏi Ban quản trị phải nâng cao trình
độ quản lý, Ông Trần Đỗ Liêm chủ nhiệm HTX vận tải Rạch Gầm khẳng định:
“nếu ngại nó thì không thể làm được”
[12]
.
 Thứ ba, là mô hình hỗn hợp giữa dịch vụ hỗ trợ xã viên và sản xuất tập
trung. Điển hình là các HTX: Phù Nham (Yên Bái), Bình Tây (Tiền Giang), Liên
hiệp HTX Thương mại TP.HCM (Saigon Co.op) với 9 công ty trách nhiệm hữu
hạn một thành viên, hình thành hệ thống siêu thị Co.opMart vươn ra các tỉnh, là
một trong 500 nhà bán lẻ hàng đầu ở khu vực Châu Á- Thái Bình Dương
[12]
.
Nhìn chung, các mô hình hợp tác, liên kết giữa các HTX và giữa HTX với
các DN đang có xu hướng được đẩy mạnh. Để tăng cường tiềm lực kinh tế, khả
năng cạnh tranh và hiệu quả hoạt động một số HTX đã hợp nhất lại với nhau
thành HTX lớn hơn hoặc liên kết với nhau về tổ chức thành lập các liên hiệp
HTX hoặc hiệp hội ngành nghề. Hoạt động của các liên hiệp đã góp phần giải
quyết một số khó khăn và thúc đẩy quá trình sản xuất kinh doanh của các HTX
thành viên, tạo sự liên kết hợp tác để cùng phát triển.
Mục tiêu đến năm 2010 đưa kinh tế tập thể thoát khỏi yếu kém, ngày
17/12/2007 tại Hà Nội, Ban Bí thư TW Đảng tổ chức hội nghị toàn quốc tổng kết
5 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa IX) về tiếp tục đổi mới và nâng
cao hiệu quả kinh tế tập thể. Phát biểu tại hội nghị, ông Trương Tấn Sang- Uỷ
viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư, nêu rõ: “Sau 5 năm thực hiện Nghị
quyết T.Ư 5 (khóa IX), số tổ hợp tác, HTX tăng lên đáng kể, các HTX cũ cơ bản
được chuyển đổi, HTX phát triển đa dạng hơn về ngành nghề, quy mô và trình
độ”

[14]
. Tuy nhiên, mô hình kinh tế tập thể này phải cố gắng nhiều hơn nữa, đặc
biệt là trong giai đoạn hội nhập sẽ có nhiều tác động lớn đến khu vực kinh tế này.
Trong quá trình hội nhập kinh tế, hàng hóa và dịch vụ xuất nhập khẩu có khả
năng cạnh tranh cao về giá cả và chất lượng, phương thức bán hàng sẽ tác động
đến tâm lý, tập quán tiêu dùng và công nghệ sản xuất và tiếp thị. Hiện tại nước ta
có đến 70% số HTX phân bố ở khu vực nông thôn, trong khi đó chỉ có 12% số
25
doanh nghiệp có trụ sở ở đó và khu vực nông thôn chiếm đến hơn 70% dân số cả
nước. Sức mua của khu vực nông thôn sẽ tăng dần, thực sự đây là một khu vực
tiêu dùng tiềm năng. Các doanh nghiệp cần nhìn nhận số HTX ở đây là đầu mối
liên kết nhiều công đoạn của quá trình tái sản xuất: Cung cấp đầu vào cho sản
xuất và tiêu dùng, đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực, tiêu thụ sản phẩm đầu ra,
mở rộng tín dụng ứng trước cho sản xuất và tiêu dùng để tạo chỗ đứng lâu dài.
Các HTX cần chủ động nhìn nhận, phân tích, tiếp cận các đối tác thương mại và
đầu tư theo hướng vừa liên kết vừa cạnh tranh. Khi gia nhập WTO, để sản phẩm
của các HTX Việt Nam vững vàng trên thị trường trong nước và quốc tế, các
chuyên gia kinh tế khuyên rằng vấn đề xây dựng thương hiệu có vai trò đặc biệt.
WTO tác động mạnh đến phân công lao động một cách chi tiết, do vậy các HTX
và xã viên sẽ phát huy sở trường khi tham gia phân công lao động quốc tế. Để các
HTX Việt Nam phát triển vững chắc trong tiến trình hội nhập, rất cần những cú
hích cần thiết từ Chính phủ và Liên minh HTX Việt Nam. Các HTX và Liên hiệp
HTX cần tranh thủ các chính sách khuyến khích hỗ trợ HTX. Nghị quyết Đại hội
Đảng toàn quốc lần thứ X cũng vạch ra những chính sách quan trọng để phát triển
kinh tế tập thể. Đây cũng là động lực quan trọng giúp các HTX Việt Nam đổi
mới, phát triển và hội nhập kinh tế quốc tế.
2.1.2 Hoạt động của HTX thương mại trên địa bàn TP.HCM:
Hiện nay trên địa bàn TPHCM có khoảng 88 HTX thương mại và Liên
hiệp HTX thương mại. Với đặc thù là phần lớn HTX thương mại đều có nguồn
vốn ít, quy mô nhỏ, trình độ quản lý lạc hậu, do đó trong tiến trình hội nhập để

các HTX có thể đứng vững và phát triển buộc họ phải liên kết, hợp tác với nhau.
Điển hình là Liên hiệp HTX thương mại Thành Phố với mục đích giúp cho sự
tăng trưởng của mình được vững chắc, tháng 04/2007 Saigon Co.op thành lập
công ty cổ phần đầu tư Saigon Co.op (SCID) và đến cuối năm 2007 số vốn điều
lệ 1.000 tỷ đồng, trong đó Saigon Co.op sở hữu 63%. Đây là một bước đột phá
của Saigon Co.op tạo điều kiện tốt nhất để chuyên nghiệp hóa lĩnh vực đầu tư xây
dựng và huy động các nguồn lực trên thị trường cho việc đầu tư phát triển hệ