Tình hình hội chứng rối loạn hô hấp và sinh sản ở đàn lợn trên địa bàn tỉnh nghệ an và theo dõi một số chỉ tiêu sinh sản của đàn lợn nái sau dịch

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
------------------

NGUY N XUÂN LUY N

TÌNH HÌNH H I CH NG R I LO N HÔ H P VÀ
SINH S N

ðÀN L N TRÊN ð A BÀN T NH NGH

AN VÀ THEO DÕI M T S

CH TIÊU SINH S N C A

ðÀN L N NÁI SAU D CH

LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P

Chuyên ngành : Thú y
Mã s

: 60.62.50

Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS. TRƯƠNG QUANG

HÀ N I - 2009

L I CAM ðOAN
- Tơi xin cam đoan r ng, s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn là
trung th c và chưa t ng ñư c s d ng ñ b o v m t h c v nào.
- Tơi xin cam đoan r ng các thơng tin trích d n trong lu n văn này ñã
ñư c ch rõ ngu n g c và m i s giúp ñ ñã ñư c cám ơn.

Hà N i, ngày 10 tháng 12 năm 2009
Tác gi lu n văn

Nguy n Xuân Luy n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. i


L I CÁM ƠN
Trư c h t, tôi xin chân thành c m ơn và t lịng kính tr ng ñ n PGS. TS
Trương Quang – ngư i th y ñã t n tình, chu ñáo hư ng d n và giúp đ tơi hồn
thành lu n văn này.
Tơi xin bày t lòng c m ơn t i s quan tâm c a:
- Ban lãnh ñ o và cán b cơng nhân viên Vi n đào t o Sau đ i h c, Ban
ch nhi m Khoa, các Th y Cô giáo B môn Vi sinh v t – Truy n nhi m Khoa
Thú y, Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i.
- Ban lãnh đ o, cán b công nhân viên Trung tâm ch n ñoán thú y Trung
ương và Cơ quan thú y Vùng III.
- Ban lãnh đ o, cán b cơng nhân viên Chi c c thú y và Tr m thú y các
huy n c a t nh Ngh An.
- Các ch Trang tr i, gia tr i chăn nuôi l n trên ñ a bàn t nh Ngh An.
Nhân d p hồn thành lu n văn tơi cũng xin bày t lịng bi t ơn sâu s c t i
gia đình, b n bè cùng ngư i thân ñã ñ ng viên và t o ñi u ki n giúp ñ tôi trong

th i gian h c t p và nghiên c u th c hi n ñ tài.

Hà N i, ngày 10 tháng 12 năm 2009
Tác gi lu n văn

Nguy n Xuân Luy n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. ii


M CL C
1. M ð U ...................................................................................................- 1 1.1. TÍNH C P THI T C A ð TÀI ...........................................................- 1 1.2. M C ðÍCH C A ð TÀI ......................................................................- 2 1.3. Ý NGHĨA KHOA H C VÀ TH C TI N C A ð TÀI .......................- 3 2. T NG QUAN TÀI LI U...........................................................................- 4 2.1. KHÁI QUÁT V

L CH S

VÀ TÌNH HÌNH NGHIÊN C U H I

CH NG R I LO N HÔ H P VÀ SINH S N

L N................................- 4 -

2.1.1. Khái quát v l ch s H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n

l n (Porcine

Reproductive and Respiratory Syndrome – PRRS) .........................................- 4 2.1.2. Tình hình nghiên c u PRRS trên th gi i và trong nư c ...............................- 5 2.2. TÌNH HÌNH H I CH NG R I LO N HÔ H P VÀ SINH S N

L N

TRÊN TH GI I VÀ TRONG NƯ C........................................................- 10 2.2.1. Trên th gi i .......................................................................................- 10 2.2.2. T i Vi t Nam ......................................................................................- 12 2.3. H I CH NG R I LO N HÔ H P VÀ SINH S N

L N ...............- 13 -

2.3.1. Căn b nh ............................................................................................- 13 2.4. TRUY N NHI M H C .......................................................................- 18 2.4.1. Loài v t m c b nh ..............................................................................- 18 2.4.2. Ch t ch a m m b nh..........................................................................- 18 2.4.3. Cơ ch sinh b nh ................................................................................- 19 2.4.4. ð c trưng c a ñáp ng mi n d ch d ch th .........................................- 20 2.5. TRI U CH NG....................................................................................- 22 2.6. B NH TÍCH .........................................................................................- 24 2.7. CH N ðỐN.......................................................................................- 24 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. iii


2.7.1. Ch n đốn lâm sàng...........................................................................- 24 2.7.2. Ch n đốn phịng thí nghi m..............................................................- 25 2.8. PHỊNG B NH .....................................................................................- 25 2.8.1. V sinh phòng b nh khi d ch x y ra ....................................................- 25 2.8.2. Phòng b nh b ng vacxin.....................................................................- 26 3. N I DUNG, NGHUYÊN LI U, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊU C U ........- 29 3.1. N I DUNG ...........................................................................................- 29 3.1.1. Tình hình H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n

ñàn l n trên ñ a bàn

t nh Ngh An, năm 2008. ..............................................................................- 29 3.1.2. M t s ch tiêu sinh s n

nh ng l n nái trong ñàn x y ra H i ch ng r i

lo n hơ h p và sinh s n đư c gi l i ni đ s n xu t con gi ng.................- 29 3.1.3. ði u tra v s c s n xu t c a nh ng nái trong ñàn x y ra H i ch ng r i
lo n hơ h p và sinh s n đư c ti p t c ni đ s n xu t con gi ng. ..............- 30 3.1.4. Tình tr ng sinh s n c a nh ng nái trong ñàn x y ra H i ch ng r i lo n
hô h p và sinh s n ñư c ti p t c ni đ s n xu t con gi ng .......................- 30 3.1.5. Bi n pháp phòng ch ng H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n t nh Ngh
An ñã tri n khai năm 2008 ...........................................................................- 30 3.1.6. ð xu t gi i pháp phòng ch ng d ch trong th i gian t i.....................- 30 3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U .........................................................- 30 3.2.1. Nghiên c u tình hình H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n .............- 30 3.2.2. Tìm hi u m t s ch tiêu sinh s n

ñàn l n nái sau d ch ....................- 31 -

3.2.3. Giám ñ nh virut gây H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n b ng phưong
pháp RT-PCR (Quy trình ch n đốn H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n,
Trung tâm ch n đốn thú y TW, 2008). ........................................................- 31 4. K T QU VÀ TH O LU N..................................................................- 35 4.1. TÌNH HÌNH CHĂN NI VÀ D CH B NH

ðÀN L N NUÔI TRÊN

ð A BÀN T NH NGH AN NĂM 2008 .....................................................- 35 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. iv

4.1.1. Tình hình chăn ni............................................................................- 35 4.1.2. Tình hình d ch b nh chung

ñàn l n trên ñ a bàn t nh Ngh An 6 tháng

ñ u năm 2008...............................................................................................- 38 4.2. TÌNH HÌNH H I CH NG R I LO N HÔ H P VÀ SINH S N

ðÀN

L N NUÔI TRÊN ð A BÀN T NH NGH AN NĂM 2008.......................- 42 4.2.1. Nguyên nhân H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n
t nh Ngh An,

l n trên ñ a bàn

d ch ñ u tiên và di n bi n d ch............................................- 42 -

4.2.2. T ng h p chung tình hình H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n

đàn

l n ni trên đ a bàn t nh Ngh An, năm 2008 .............................................- 43 4.2.3. Tình hình H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n

ñàn l n th t c a t nh

Ngh An năm 2008 .......................................................................................- 47 4.2.4. Tình hình H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n

ñàn l n nái trên ñ a

bàn t nh Ngh An, năm 2008 ........................................................................- 49 4.2.5. Tình hình H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n

l n con theo m trên

ñ a bàn t nh Ngh An, năm 2008 ..................................................................- 53 4.2.6. K t qu giám ñ nh PRRS virut

ñàn l n trong th i gian x y ra d ch trên

ñ a bàn t nh Ngh An, năm 2008 ..................................................................- 56 4.3. M T S CH TIÊU SINH S N

ðÀN L N NÁI SAU D CH ..........- 58 -

4.3.1. K t qu ñi u tra v th i gian ñ ng d c l i c a nh ng nái trong ñàn x y ra
H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n ni đ ti p t c s n xu t con gi ng. - 59 4.3.2. K t qu ñi u tra v s l n ph i gi ng và t l th thai c a nh ng nái trong
ñàn l n x y ra H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n đư c gi l i ni đ s n
xu t con gi ng..............................................................................................- 63 4.3.3. K t qu ñi u tra v s c s n xu t c a nh ng nái trong ñàn x y ra H i
ch ng r i lo n hô h p và sinh s n đư c gi l i ni ñ s n xu t con gi ng.- 84 -

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. v


4.4. K T QU ðI U TRA V TÌNH TR NG SINH S N C A NH NG NÁI
TRONG ðÀN X Y RA H I CH NG R I LO N HÔ H P VÀ SINH S N
ðƯ C GI

L I NUÔI ð S N XU T CON GI NG ..............................- 99 -

4.5. BI N PHÁP PHÒNG CH NG H I CH NG R I LO N HÔ H P VÀ
SINH S N

L N TRÊN ð A BÀN T NH NGH AN ...........................- 103 -

4.5.1. Bi n pháp k thu t............................................................................- 103 4.6. ð XU T GI I PHÁP PHÒNG CH NG D CH TRONG TH I GIAN T I......104 5. K T LU N, T N T I VÀ ð NGH ...................................................- 106 5.1. K T LU N.........................................................................................- 106 5.1.1. Tình hình H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n .............................- 106 5.2.2. M t s ch tiêu sinh s n c a ñàn l n nái sau d ch.............................- 107 TÀI LI U THAM KH O ..........................................................................- 108 A. TI NG VI T.........................................................................................- 108 B. TI NG ANH .........................................................................................- 109 -

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. vi


DANH M C CÁC CH

VI T T T

PRRS

: Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome

PRRSV

: Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome vius

LDV

: Lactat dehydrogenase virus

EAV

: Equine virus

BCð PCD

: Ban ch đ o phịng ch ng d ch

LMLM

: L m m long móng

CS

: c ng s

ORF

: Open reading frame

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. vii


DANH M C B NG
B ng 4.1. Tình hình đàn l n tính đ n cu i tháng 3 năm 2008 t i 9 huy n, th xã
và TP Vinh t nh Ngh An.............................................................................- 36 B ng 4.2. T ng h p tình hình d ch b nh

đàn l n trên ñ a bàn t nh Ngh An 6

tháng ñ u năm 2008 .....................................................................................- 40 B ng 4.3: T ng h p tình hình H i ch ng r i lo n hơ h p và sinh s n

đàn l n

trên ñ a bàn t nh Ngh An năm 2008 ............................................................- 46 B ng 4.4: Tình hình H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n

ñàn l n th t trên

ñ a bàn t nh Ngh An năm 2008 ...................................................................- 48 B ng 4.5: Tình hình H i ch ng r i lo n hơ h p và sinh s n

đàn l n nái trên ñ a

bàn t nh Ngh An năm 2008.........................................................................- 51 B ng 4.6: Tình hình H i ch ng r i lo n hơ h p và sinh s n

đàn l n con theo m

trên ñ a bàn t nh Ngh An năm 2008.............................................................- 55 B ng 4.7: K t qu xét nghi m m u b nh ph m xác ñ nh PRRSV

l n trên ñ a

bàn t nh Ngh An năm 2008.........................................................................- 57 B ng 4.8. K t qu ñi u tra v th i gian ñ ng d c l i c a nh ng nái trong ñàn x y
ra H i ch ng r i lo n hơ h p và sinh s n đư c gi l i ni đ s n xu t con gi ng
.....................................................................................................................- 61 B ng 4.9: T ng h p k t qu ñi u tra v s l n ph i gi ng và t l th thai c a
nh ng nái trong ñàn x y ra H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n đư c gi l i
ni đ s n xu t con gi ng ...........................................................................- 66 B ng 4.10: K t qu ñi u tra v s l n ph i gi ng và t l th thai c a nh ng nái
h u b trong ñàn x y ra H i ch ng r i lo n hơ h p và sinh s n đư c gi l i ni
đ s n xu t con gi ng ...................................................................................- 70 -

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. viii


B ng 4.11: K t qu ñi u tra v s l n ph i gi ng và t l th thai c a nh ng nái
mang thai trong ñàn x y ra H i ch ng r i lo n hơ h p và sinh s n đư c gi l i
ni đ s n xu t con gi ng ...........................................................................- 73 B ng 4.12: K t qu ñi u tra v s l n ph i gi ng và t l th thai c a nh ng nái
nuôi con trong ñàn x y ra H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n đư c gi l i
ni đ s n xu t con gi ng ...........................................................................- 77 B ng 4.13: K t qu ñi u tra v s l n ph i gi ng và t l th thai c a nh ng nái
ch ph i trong ñàn x y ra H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n đư c gi l i
ni ñ s n xu t con gi ng ...........................................................................- 82 B ng 4.14: K t qu ñi u tra v s c s n xu t c a nh ng l n nái h u b trong ñàn
x y ra H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n ñư c gi l i ni đ s n xu t con
gi ng ............................................................................................................- 86 B ng 4.15: K t qu ñi u tra v s c s n xu t c a nh ng l n nái mang thai trong
ñàn x y ra H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n đư c gi l i ni ñ s n xu t

con gi ng .....................................................................................................- 88 B ng 4.16: K t qu ñi u tra v s c s n xu t c a nh ng l n nái ni con trong
đàn x y ra H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n đư c gi l i ni đ s n xu t
con gi ng .....................................................................................................- 91 B ng 4.17: K t qu ñi u tra v s c s n xu t c a nh ng l n nái ch ph i trong
ñàn x y ra H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n đư c gi l i ni đ s n xu t
con gi ng .....................................................................................................- 93 B ng 4.18: K t qu đi u tra v tình tr ng sinh s n sau d ch c a nh ng nái trong
ñàn x y ra H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n đư c gi l i ni đ s n xu t
con gi ng ...................................................................................................- 102 -

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. ix


1. M

ð U

1.1. TÍNH C P THI T C A ð TÀI
H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n

l n (Porcine Reproductive and

Respiratory Syndrome – PRRS) là m t b nh truy n nhi m nguy hi m

l nm i

nòi gi ng, m i l a tu i. B nh gây t n th t l n cho ngành chăn nuôi l n do Virut
gây suy gi m mi n d ch là cơ h i ñ các virut, vi khu n c ng phát tác ñ ng làm
cho t l l n m, l n con sơ sinh y u t, gi m s con sơ sinh/ , tình tr ng b nh
kéo dài âm , r i lo n sinh s n, ñ ng d c kéo dài, ch m ñ ng d c tr l i. ð i v i
ñ c gi ng, s lư ng tinh d ch gi m, ch t lư ng tinh d ch kém nh hư ng ñ n t
l thu thai và ch t lư ng ñàn con.

B nh xu t hi n ñ u tiên

M , năm 1987. R t nhanh chóng, năm 1988,

b nh lan sang Canada và sau đó lan sang các nư c Châu Âu; năm 1998 b nh
ñư c phát hi n

Hàn Qu c, Nh t B n thu c Châu Á. T năm 2005 tr l i ñây,

27 nư c và vùng lãnh th các Châu l c trên th gi i đã có d ch lưu hành.
Trung Qu c, nư c láng gi ng c a Vi t Nam, trong vòng hơn 3 tháng c a
năm 2006, ch ng virut gây H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n
l c cao đã gây ra đ i d ch

l n có ñ c

10 t nh phía Nam, làm cho hơn hai tri u l n m,

trong đó ch t kho ng 400.000 con. Tháng 7 năm 2007, d ch ti p t c lan r ng
ñàn l n c a 25 t nh, thành ph v i trên 180.000 l n m; ch t trên 45.000 con.
T i Vi t Nam, năm 1997, ki m tra huy t thanh h c cho bi t 10/51 l n
gi ng nh p t M vào các t nh phía Nam có huy t thanh dương tính v i virut
gây H i ch ng r i lo n và hô h p sinh s n (PRRSV). Tuy nhiên, s bùng phát
thành d ch và gây t n th t ñáng báo ñ ng cho ngành chăn ni l n b t đ u vào
tháng 3 năm 2007 (C c thú y, 2007 [3]). Trong nh ng năm qua, H i ch ng r i
lo n hô h p và sinh s n

l n x y ra trên c 3 mi n B c, Trung, Nam. ð t d ch

th nh t: Ngày 12 tháng 3 năm 2007,

d ch PRRS ñ u tiên x y ra

ñàn l n t nh

H i Dương. ð t d ch th 2: Ngày 25 tháng 6 năm 2007, d ch b t ñ u xu t hi n
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. - 1 -


ñàn l n c a t nh Qu ng Nam. ð t d ch th 3, t i B c Liêu, tháng 1 năm 2008.
T i các t nh B c Trung B , theo nh n ñ nh c a Cơ quan thú y vùng III, d ch x y
ra

Hà Tĩnh và Thanh Hoá, t gi a tháng 3 năm 2008, nhưng do thú y cơ s

không báo cáo cho UBND xã mà ñ ñi u tr . Khi d ch phát tán ra nhi u nơi, lây
lan r ng m i báo cáo thú y huy n và t nh. Ngh An là t nh n m gi a Hà Tĩnh và
Thanh Hoá nơi x y ra d ch nên d ch lây sang ñàn l n c a đ a phương là khơng
th tránh kh i.
M t khác, do d ch x y ra l n ñ u tiên nên ngư i chăn nuôi chưa hi u h t
v tính ch t nguy hi m c a d ch nên cịn ch quan trong cơng tác phịng ch ng,
không khai báo khi l n b b nh. Nhi u ch cơ s chăn nuôi l n s n xu t con
gi ng, nh t là l n ngo i ñã gi l i làm nh ng nái h u b , nái mang thai, nái nuôi
con và nái ch ph i

trong ñàn x y ra H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n

ti p t c ni đ s n xu t con gi ng.
Vì v y, đ góp ph n làm sáng t tình hình d ch t c a H i ch ng r i lo n
hô h p và sinh s n

l n trên ñ a bàn t nh Ngh An và bư c đ u tìm hi u nh

hư ng c a d ch ñ n s c s n xu t c a nh ng l n nái trong ñàn x y ra H i ch ng
r i lo n hô h p và sinh s n đư c gi l i ni đ s n xu t con gi ng, chúng tôi
ti n hành nghiên c u đ tài: “Tình hình H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n
ñàn l n trên ñ a bàn t nh Ngh An và theo dõi m t s ch tiêu sinh s n c a
ñàn l n nái sau d ch”.
1.2. M C ðÍCH C A ð TÀI
- Nghiên c u, đánh giá tình hình d ch t H i ch ng r i lo n hô h p và sinh
s n

l n x y ra trên ñ a bàn t nh Ngh An.
- Tìm hi u nh hư ng c a H i ch ng r i lo n hơ h p và sinh s n đ n s c

s n xu t c a nh ng l n nái trong ñàn x y ra H i ch ng r i lo n hô h p và sinh
s n ñư c gi l i nuôi ñ s n xu t con gi ng.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. - 2 -


- Trên cơ s k t qu nghiên c u ñ xu t bi n pháp phòng ch ng d ch có
hi u qu .
1.3. Ý NGHĨA KHOA H C VÀ TH C TI N C A ð TÀI
T nh ng k t qu nghiên c u thu ñư c, góp ph n b xung và làm rõ đ c
đi m d ch t h c c a H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n

l n nói chung.

Kh ng đ nh nh ng nh hư ng c a b nh ñ n s c s n xu t c a ñàn nái sau

d ch.
K t qu c a ñ tài là cơ s khoa h c cho vi c xây d ng các bi n pháp
phịng ch ng d ch có hi u qu , ñ ng th i giúp các cơ s s n xu t con gi ng th y
rõ vi c nên hay không nên gi l i nh ng nái trong ñàn x y ra H i ch ng r i lo n
hô h p và sinh s n ti p t c ni đ s n xu t con gi ng.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. - 3 -


2. T NG QUAN TÀI LI U
2.1. KHÁI QUÁT V

L CH S

VÀ TÌNH HÌNH NGHIÊN C U H I

CH NG R I LO N HÔ H P VÀ SINH S N
2.1.1. Khái quát v l ch s

L N

H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n

l n

(Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome – PRRS)
H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n

l n là b nh truy n nhi m nguy

hi m c a l n m i nòi gi ng, m i l a tu i (l n nái, l n con theo m , l n con sau
cai s a, l n choai, l n th t và l n ñ c gi ng). Tri u ch ng lâm sàng đ c trưng
cơ quan hơ h p và sinh s n. L n nái ch a b b nh, d u hi u rõ nh t là s y thai, ñ
non, thai ch t lưu, l n sinh ra ch t y u, ch m ñ ng d c tr l i sau cai s a (ðào
Tr ng ð t, 2008 [9]). T l b b nh, t l ch t cao hay th p ph thu c vào l a tu i
m c, s c ñ kháng c a con v t và ñi u ki n chăm sóc ni dư ng. B nh có t c
ñ lây lan nhanh. L n b b nh thư ng k phát các b nh D ch t l n, Phó thương
hàn l n, T huy t trùng l n, b nh do E.coli, Streptococcus suis, suy n l n…
B nh xu t hi n ñ u tiên

M năm 1987 t i vùng b c c a bang Califonia,

bang Iowa và Minnesota (Keffaber, 1989 [36], Loula, 1991 [38]). R t nhanh chóng,
năm 1988, b nh lây sang Canada, sau ñó lan sang các nư c Châu Âu: ð c, 1990;
Hà Lan, Tây Ban Nha, B , Anh năm 1991; Pháp 1992 (OIE, 2005 [47]).
Năm 1998, b nh phát hi n

Hàn Qu c, Nh t B n thu c Châu Á [43, 50].

Lúc ñ u do căn b nh chưa ñư c bi t ch c ch n nên ñư c g i v i nhi u tên khác
nhau: B nh th n bí
sinh s n

l n – Mistery Swine Disease (MSD); H i ch ng hô h p và

l n – Swine infertility and respiratory disease (SIRS); H i ch ng hô h p

và s y thai l n - Porcine Endemic Abortion and Respiratory syndrome (PEARS);
H i ch ng r i lo n hô h p sinh s n

l n – Porcine Respiratory and Reproductive

Syndrome (PRRS) và “B nh tai xanh c a l n” – Blue Ear Disease (BED).
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. - 4 -


Năm 1992, H i ngh qu c t v b nh này ñư c t ch c t i St. Paul
Minesota (M ), T ch c Thú y th gi i đã nh t trí g i là H i ch ng r i lo n hô
h p và sinh s n

l n – Porcine Respiratory and Reproductive Syndrome

(PRRS) (William T. Christianson, Han Soo Joo, 2001 [21]).
Trung Qu c, PRRS ñã liên t c x y ra và hi n v n đang cịn t n t i.
Trong vịng hơn 3 tháng c a năm 2006, ch ng PRRS virut ñ c l c cao ñã gây ra
ñ i d ch lây lan

hơn 10 t nh phía Nam và làm hơn hai tri u con l n m, trong

đó có kho ng hơn 400.000 con ñã ch t. ð n tháng 7 năm 2007, d ch b nh ñã x y
ra

25 t nh v i hơn 180.000 l n m c b nh và 45.000 con đã b ch t.
Thơng báo c a C c Thú y, 2007 [3] các k t qu ñi u tra huy t thanh h c t i

m t s tr i l n gi ng c a các t nh phía Nam đã phát hi n có s lưu hành c a
PRRS virut ch ng c ñi n, ñ c l c th p. PRRS ñã xu t hi n và lưu hành t i nư c
ta t năm 1997. Tuy nhiên s bùng phát thành d ch và gây t n th t l n đáng báo
đ ng cho ngành chăn ni l n th c s m i b t ñ u t tháng 3 năm 2007.
2.1.2. Tình hình nghiên c u PRRS trên th gi i và trong nư c

2.1.2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i
ðã có nhi u nghiên c u v ñ c ñi m d ch t h c, căn b nh, cơ ch sinh
b nh, tri u ch ng, b nh tích c a PRRS và bi n pháp phòng ch ng.
Nelson EA, Christopher – Henning J, Drew T, Wensvoort G, Collins JE,
Benfield DA, 1993 [46] trên cơ s phân tích c u trúc gen c a các ch ng PRRSV
phân l p t các vùng ñ a lý khác nhau ñã xác ñ nh đư c 2 nhóm virut là:
Nhóm 1: G m nh ng virut thu c dịng Châu Âu, đ i di n là ch ng
Lelystad, g m 4 subtyp.
Nhóm 2: G m nh ng virut thu c dòng B c M , ñ i di n là ch ng virut
2332.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. - 5 -


Meng XJ và cs [41]; Kapur V và cs 1996 [35], b ng k t qu phân tích
trình t nucleotid và axit amin c a VR2332 và virut Lelystad cho r ng các virut
này đang ti n hố do đ t bi n ng u nhiên và do tái t h p trong gen.
K t qu nghiên c u c a Thanawongnewech R và cs, 1998 [52] cho bi t
th i gian nhi m trùng huy t, t c ñ bài th i và tái s n trong ñ i th c bào c a
PRRSV

l n 4 ñ n 8 tu n tu i dài hơn so v i

l n 16 ñ n 24 tu n tu i.

Theo Wills RW và cs, 1997 [59] khi b nhi m PRRSV s làm tăng tính
m n c m c a l n ñ i v i Streptococcus suis serotyp 2, và làm tr m tr ng thêm
tình tr ng b nh do Salmonella choleraesuis trong cơ th l n khi có k phát.
R t nhi u nhà khoa h c quan tâm ñ n vi c truy n lây c a PRRSV. Theo
các tác gi , PRRSV có th truy n lây tr c ti p và truy n lây gián ti p.

*) Truy n lây tr c ti p:
Các ñư ng truy n lây tr c ti p c a PRRSV trong và gi a các qu n th l n
bao g m c l n nhi m b nh và tinh d ch b v y nhi m. PRRSV ñư c phát hi n
t nhi u lo i ch t ti t và các ch t th i t l n, bao g m máu, tinh d ch, nư c b t,
d ch h ng, phân, nư c ti u, hơi th ra, s a và s a ñ u (Wills, 2003 [60] [59, 58,
51, 56, 49, 55].
S truy n lây theo chi u d c x y ra trong su t giai ño n cu i c a th i kỳ
mang thai. Qua nghiên c u, nhi u nhà khoa h c cho r ng kh năng qua nhau thai
c a virut ph thu c vào giai ño n mang thai c a nái khi virut xâm nh p vào cơ
th chúng. N u virut xâm nh p vào con nái ñang ch a kỳ 1 ho c ñ u kỳ 2 thì
kh năng qua nhau thai c a virut là r t th p, th hi n

ñàn con sinh ra t l ch t

th p, t l thai ch t lưu cũng th p, có con non h u như khơng có tri u ch ng
b nh. N u virut xâm nh p vào nh ng con nái ñang ch a kỳ 2 thì kh năng qua
ñư c nhau thai là r t cao. Chúng thư ng gây ch t l n m , ho c tăng t l thai
ch t lưu, ñ non, con non ch t y u nhi u, t l cai s a th p... Hi n tư ng này

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. - 6 -


ñư c gi i thích là do tính th m c a nhau thai

các giai ño n khác nhau c a thai

kỳ (Wills, 2003 [60]).
PRRSV có th truy n ngang qua ti p xúc tr c ti p gi a l n b nh và l n c m
nhi m cũng như s lây truy n qua tinh d ch c a nh ng l n ñ c nhi m b nh [54].
Yeager [54] ñã s d ng tinh trùng l y t 2 l n ñ c xác ñ nh có virut huy t

sau 5 ngày gây nhi m, th tinh nhân t o cho 2 nái tơ. K t qu là 2 nái tơ này đã
có ph n ng huy t thanh dương tính v i PRRSV. Swenson [51] đã gây b nh
thành cơng b ng cách l y tinh trùng c a 4 l n ñ c nhi m PRRSV tiêm vào
xoang b ng l n con t 4-6 tu n tu i. Christopher-Hennings J, 1998 [29] dùng
tinh d ch l y t l n ñ c 43 ngày sau khi gây nhi m tiêm cho l n m n c m, ñã
làm thay ñ i ph n ng huy t thanh c a nh ng l n này.
Nhi u nhà khoa h c ñã kh ng ñ nh ñ c trưng c a PRRSV là nhi m trùng
kéo dài. ðây là m t ñ c trưng c a nhóm Arterivirut. S t n t i dai d ng c a
PRRSV gây ra lây nhi m “âm ”, virut hi n di n

m c ñ th p nh t trong cơ th

và gi m d n theo th i gian (Wills, 1997 [58]).
Cơ ch mà virut s d ng đ t n cơng vào h th ng mi n d ch c a cơ th
chưa ñư c làm rõ. Th i gian t n t i c a virut đư c nói đ n trong nhi u nghiên
c u, nhưng k t qu khác nhau. S d ng ph n ng khuy ch ñ i gen (PCR) ARN
ñã phát hi n ñư c PRRSV

l n ñ c h u b (6-7 tháng tu i) t i 120 ngày sau khi

gây nhi m (Batista, 2002 [23]) và bài th i virut sang ñ ng v t ch báo kéo dài
ñ n 36 ngày (Bierk, 2001 [25]).
V th i gian t n t i c a PRRSV trong qu n th : B ng gây b nh th c
nghi m, Horter DC, 2002 [32] ñã phát hi n ñư c PRRSV trong 100% cá th trong
s 60 l n 3 tu n tu i sau 63 ngày gây nhi m và 90% sau 105 ngày gây nhi m.
N u l n m b nhi m b nh trong kho ng 85-90 ngày c a giai ño n mang
thai, PRRSV có th nhi m sang bào thai, l n con sinh ra m c b nh b m sinh
ngay sau khi sinh. Trong nh ng trư ng h p này, ARN c a PRRSV ñư c phát
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. - 7 -

hi n trong huy t thanh vào ngày 120 sau khi ñ (Benfield D, 1997 [24]). L n ch
báo ñư c nh t l n v i nh ng l n m c b nh này (98 ngày sau khi sinh) ñã phát
hi n kháng th PRRSV vào ngày 14 sau đó (Benfield D, 1997 [24]). S t n t i
dai d ng c a PRRSV trong t ng cá th dao ñ ng trong kho ng th i gian t 154
ñ n 157 ngày sau khi nhi m [22, 12].
*) Truy n lây gián ti p
Nhi u thông báo cho r ng d ng c , thi t b , ng và qu n áo b o h c a
công nhân chăn nuôi là nh ng ngu n mang PRRSV ti m tàng lây nhi m cho l n
m n c m (Otake, 2002 [48]).
Theo Dee và cs, 2005 [30] n u s d ng dày dép m t l n, găng tay, các
d ng c hai l p và ngâm chân vào h sát trùng trư c khi vào tr i có th làm
gi m t i đa m c ñ v y nhi m PRRSV trên b m t c a các v t d ng này và h n
ch lây lan PRRSV theo phương th c cơ h c.
Cũng theo Dee và cs, 2005 [30] các phương ti n v n chuy n g n ñây ñã
ñư c kh o sát là m t trong nh ng ñư ng lây lan PRRSV theo phương th c cơ h c.
Nghiên c u c a Otake, 2002 [48] cho r ng các lồi cơn trùng, mu i –
Aedes vexans và ru i nhà – Musca domestica ti p xúc thư ng xuyên v i các
phương ti n, d ng c , thi t b dùng cho chăn nuôi l n là m t trong nh ng nhân
t cơ h c mang PRRSV t l n nhi m b nh sang l n m n c m.
Wills R W và cs, 1997 [59] thơng báo, các lồi đ ng v t có vú: Lồi g m
nh m, g u trúc M , chó, mèo, thú có túi, ch n hơi và các lồi chim (chim s , sáo
ni) có vai trò quan tr ng trong vi c làm lây lan PRRSV. Khơng có lồi nào là
vector sinh h c.
Zimmerman và cs, 1997 [58] ñã gây b nh qua ñư ng mi ng cho gà, ngan,
gà lôi v i kho ng 104 TCID50 PRRSV. Không th y xu t hi n tri u ch ng lâm
sàng

b t c loài chim nào và chúng khơng có s thay đ i ph n ng huy t

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. - 8 -


thanh đ i v i PRRSV. Tuy nhiên có th phân l p ñư c PRRSV sau khi gây
nhi m 5 ngày trong phân gà, 5-12 ngày trong phân gà lơi.
Theo Zimmerman và cs, 1997 [58] các lồi thu c m di trú (v t tr i) là
m t trong nh ng vector làm lây lan PRRSV trong các trang tr i. Ơng và các cs
đã phân l p đư c virut này trong phân c a v t tr i. Theo Dee và cs, đó là do b n
năng di trú c a chúng và khuynh hư ng làm t

các ñ m phá g n các tr i l n.

Và vì PRRSV có th s ng sót trong nư c ñ n 11 ngày và trong mương ch a ch t
th i c a l n t i 7 ngày. ðây có th là m t gi thuy t ñáng tin c y, tuy nhiên hi n
nay v n cịn nhi u tranh cãi v v n đ này.
M t s nghiên c u khác ñã cho th y r ng l n gây nhi m th c nghi m có
th

lây nhi m cho l n ch báo qua khơng khí

kho ng cách 1m. Theo

Torremorel và cs, 1997 [53], hi n nay ngư i ta ñã ch ng minh r ng virut s ng
có th lây lan t i 105 m qua s d ng mơ hình ng th ng áp l c âm, d n t i lây
nhi m l n chí báo m n c m.
2.1.2.2. Tình hình nghiên c u trong nư c
T i Vi t Nam, H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n

l n ñã ñư c phát

hi n t năm 1997 khi nh p 51 l n gi ng t M . B ng ph n ng huy t thanh h c
ñã xác ñ nh 10 trong s 51 l n gi ng trên có ph n ng dương tính v i PRRSV.
Trong các năm 2003 – 2005, Tr n Th Bích Liên và Tr n Th Dân, 2003
[13] b ng k thu t ELISA, kh o sát 1082 m u huy t thanh c a l n thu nh n t
21 tr i nuôi công nghi p và h chăn nuôi c a các t nh thành thu c mi n ðông
Nam B , cho th y:
85,71% s cơ s chăn nuôi phát hi n có l n nhi m PRRSV và 36,78% s
m u huy t thanh dương tính.
L n h u b và l n th t lúc gi t m có t l nhi m cao nh t: 51,24% và 49,25%.
Khu v c chăn ni t p trung có t l nhi m (56,72%) cao hơn so v i khu
v c chăn ni gia đình (29,98%).
Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. - 9 -


Trong 130 m u huy t thanh dương tính có 59,23% s

m u nhi m ch ng

B c M , 36,92% s m u nhi m c hai ch ng B c M và Châu Âu, ch có 3,8%
s m u nhi m ch ng Châu Âu.
Nguy n Lương Hi n và cs, 2001 [10] đi u tra tình hình H i ch ng r i lo n
hô h p và sinh s n

đàn l n ni trên đ a bàn Thành ph H Chí Minh và các

t nh lân c n cho th y trong s 2036 m u huy t thanh c a l n ñư c ki m tra có 596
m u huy t thanh có kháng th kháng PRRSV, chi m t l 29,27%; 5 trong s 15
tr i l n ñư c l y m u xét nghi m có l n b nhi m PRRSV, chi m t l 33%.
T i C n Thơ, k t qu xét nghi m c a La T n Cư ng, 2005 [8] cho bi t t
l nhi m PRRSV c a đàn l n ni trên đ a bàn là 66,86%.

ði u tra huy t thanh h c c a Kamakawa và H Th Vi t Thu t 1999 –
2003, cho th y t l nhi m PRRSV c a ñàn l n trên ñ a bàn t nh C n Thơ là 7,7%.
Thông báo c a C c thú y, 2007 [3]: Các k t qu ñi u tra huy t thanh h c
t i m t s tr i l n gi ng c a các t nh phía Nam đã phát hi n có s lưu hành c a
PRRSV ch ng c ñi n, ñ c l c th p, gây b nh v i m c ñ nh t ñ nh.
K t qu kh o sát bư c ñ u c a Lê Văn Năm v tình hình H i ch ng r i
lo n hô h p và sinh s n

l n trong ñ t d ch 2007, t i m t s xã thu c vùng ñ ng

b ng B c B : T l l n m ñ i v i l n nái nuôi con 74,86%; nái h u b và nái
ch a 74,07%; l n con theo m 89,10%; l n choai 80,07%; l n ñ c gi ng 47,57%.
L n con b b nh, t l b tiêu ch y khá cao(83,25%); l n m b táo bón
50,50%; l n con b l c gi ng 60,50%.
2.2. TÌNH HÌNH H I CH NG R I LO N HÔ H P VÀ SINH S N
L N TRÊN TH GI I VÀ TRONG NƯ C
2.2.1. Trên th gi i
T năm 2005 tr l i đây đã có trên 27 nư c và vùng lãnh th thu c các
Châu l c (tr Úc và Newzeland) đã thơng báo có PRRS (C c Thú y, 2008 [4]).

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. - 10 -


Các nư c trong khu v c, t l l n b nhi m PRRS r t cao: Trung Qu c
80% (Yan cs, 2003); ðài Loan: 94,7 – 96,4% (Cruz và cs, 2006); Philippine:
90%, ñã phân l p ñư c c 2 dịng virut đ c l c th p và ñ c l c cao (Cruz và cs,
2003); Hàn Qu c: 67,4% - 73,1% [33]; Thái Lan: 97%; Malaysia: 94% (Jasbir
và cs, 1994).
T i Thái Lan, nghiên c u liên t c trong các năm t 2000 – 2003 cho th y
l n c a nư c này b b nh do c 2 dòng Châu Âu và B c M gây ra, trong đó t

l phân l p PRRSV dòng Châu Âu chi m 66,42%, dòng B c M 33,58%.
T i Trung Qu c, t 1995 tr l i ñây, nhi u trư ng h p l n t i các ñ a
phương ch t hàng lo t có bi u hi n tai xanh ghép v i Salmonellosis,
Streptococcus suis... trong các

d ch ñã phân l p ñư c PRRSV dịng B c M ,

chúng đư c chia thành 2 d ng: ch ng có đ c l c cao gây m, ch t nhi u l n;
ch ng c ñi n ñ c l c th p làm cho l n m, ch t r i rác. Theo thơng báo c a
Kegong Tian, 2007 [37] trong vịng hơn 3 tháng năm 2006, ch ng PRRSV ñ c
l c cao ñã gây ra ñ i d ch

trên 10 t nh phía Nam c a Trung Qu c v i hơn 2

tri u l n m; trong đó ch t trên 400 nghìn con. T i H i th o t p hu n k năng
giám sát ch ñ ng và ñi u tra PRRS, C c Thú y, 2008 [7] cho bi t năm 2007
d ch l i bùng phát

26/33 t nh c a Trung Qu c v i 257 nghìn con m c, ch t

hơn 68.000 con, tiêu hu 175.000 con. Ngư i ta phân l p ñư c PRRSV t b nh
ph m c a l n b b nh c ch ng ñ c l c th p và ñ c l c cao thu c dịng B c M .
T i H ng Kơng và ðài Loan có nh ng trư ng h p ñã xác ñ nh ñư c l n
c a ñ a phương b nhi m ñ ng th i c 2 ch ng PRRSV dòng Châu Âu và dòng
B cM .
T i Philippine, PRRS xu t hi n t năm 2006, trong năm 2007 có 18
d ch v i 13.542 con m c, ch t 1.743 con. Sau đó d ch lan sang c nư c làm m
và ch t nhi u l n nái, l n con theo m (Bùi Quang Anh và cs, 2008 [2]).
Th ng kê t 2005 – 2007, nhi u nư c trên th gi i cơng b có PRRS:
ð c, Hà Lan t tháng 7 ñ n tháng 12 năm 2005; B ðào Nha tháng 1 ñ n tháng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. - 11 -


6 năm 2005. Canada, Pháp, Ireland, Colombia, Nh t B n, Hàn Qu c, Philippine
có d ch t tháng 7 ñ n tháng 12 năm 2006; Tây Ba Nha t tháng 1 ñ n tháng 12
năm 2006. Anh t tháng 1 ñ n tháng 6 năm 2006. M t tháng 7 ñ n tháng 12
năm 2006.
T i Nga, tháng 9/2007 thơng báo chính th c có d ch do ch ng PRRSV
ñ c l c cao gây ra.
2.2.2. T i Vi t Nam
T i Vi t Nam, H i ch ng r i lo n hô h p và sinh s n

l n ñã ñư c phát

hi n t năm 1997 khi nh p 51 l n gi ng t M . B ng ph n ng huy t thanh h c
ñã xác ñ nh 10 trong s 51 l n gi ng trên có ph n ng dương tính v i PRRSV.
Tuy nhiên s bùng phát thành d ch và gây t n th t l n ñáng báo ñ ng cho ngành
chăn nuôi l n m i b t ñ u t tháng 3/2007 (C c Thú y, 2007 [3]). D ch xu t
hi n t ng ñ t

đàn l n ni c a c 3 mi n B c – Trung – Nam.

ð t d ch th nh t: Ngày 12/03/2007 PRRS xu t hi n

ñàn l n t nh H i

Dương. Ngày 23/03/2007, cơ quan Thú y t nh này ñã báo cáo cho C c Thú y.
Ngay sau đó, ngày 26/03/2007, Trung tâm Ch n ñoán Thú y Trung ương - C c
Thú y ñã ti n hành l y m u xét nghi m và cho k t qu dương tính v i PRRSV.
ð t d ch này ñã lan r ng

146 xã, phư ng thu c 25 huy n, th xã c a 07 t nh,

là: H i Dương, Hưng Yên, Qu ng Ninh, Thái Bình, B c Ninh, B c Giang và H i
Phòng. S l n m c b nh 31.750 con, s l n ch t và x lý 7.296 con.
ð t d ch th 2: Ngày 25/06/2007 d ch b t ñ u xu t hi n t i t nh Qu ng Nam.
Trong ñ t này, d ch lây lan ra 178 xã, phư ng c a 40 huy n, th xã thu c 14 t nh,
thành ph , là: Cà Mau, Long An, Bà R a – Vũng Tàu, Khánh Hồ, Bình ð nh,
Qu ng Ngãi, Qu ng Nam, ðã N ng, Th a Thiên Hu , Qu ng Tr , L ng Sơn, Hà
N i, Thái Bình, H i Dương. T ng s l n m 38.827 con, ch t và x lý 13.070 con.
ð t d ch th 3: D ch x y ra t i B c Liêu vào tháng 1 năm 2008. Sau ñó t
28/03/2008 d ch xu t hi n

nhi u xã thu c t nh Hà Tĩnh. D ch ñã x y ra

775

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. - 12 -


xã, phư ng c a 57 huy n, th xã thu c 10 t nh, là: Lâm ð ng, Qu ng Na, Th a
Thiên Hu , Hà Tĩnh, Ngh An, Thanh Hố, Ninh Bình, Nam ð nh, Thái Bình,
Thái Ngun. T ng s l n m c b nh 255.258 con, s ch t và ph i tiêu hu
254.242 con.
ð t d ch th 4: Ngày 14 tháng 2 năm 2009 d ch xu t hi n t i Qu ng Ninh,
sau đó thơng báo d ch t i các t nh Hưng Yên, B c Giang, B c Liêu, Gia Lai, ðăk
l c và Bà R a – Vũng Tàu. D ch x y ra l n nh t và dai d ng nh t t i Qu ng Nam.
ð n ngày 15 tháng 7 năm 2009, th ng kê đã có 4313 con l n m c b nh, ch t và
tiêu hu 4310 con. Sau đó tình hình d ch gi m d n. Nh n đ nh chung tình hình
d ch năm 2009 khơng nghiêm tr ng so v i năm 2008 c v ph m vi, quy mô d ch

và s lư ng gia súc m, ch t, tiêu hu (C c Thú y, 2009 [6]).
2.3. H I CH NG R I LO N HÔ H P VÀ SINH S N

L N

2.3.1. Căn b nh
2.3.1.1. Ngu n g c
Khi d ch x y ra các nhà khoa h c r t lúng túng trong vi c xác ñ nh
nguyên nhân gây b nh. Lúc ñ u h tìm th y m t s virus như: Parvovirut, virut
gây b nh gi d i, virut cúm l n, virut gây viêm cơ tim... Tuy nhiên, m i s
nh m l n này ñã ñư c gi i ñáp vào tháng 6/1991 t i Vi n Thú y Lelystad, Hà
Lan. Wensvoort và cs, 1991 [57] ñã phân l p ñư c virut

nhi u ñàn l n con và

l n nái m c b nh t i thành ph này. ð ghi nh nơi ñ u tiên phân l p ñư c virut,
ngư i ta ñ t tên là Lelystad. M t năm sau, các nhà khoa h c ngư i M cũng
phân l p ñư c m t s ch ng virut khác ñ t tên là virut 2332.
2.3.1.2. Phân lo i virut
PRRSV là virut thu c chi Arterivirut, thu c h
Nidovirales. Trong b

Arteriviridae, b

Nidovirales g m 4 h : Coronaviridae, Arteriviridae,

Toroviridae, Roniviridae.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. - 13 -

Tên g i c a chi Arterivirut ñư c b t ngu n t m t lo i virut trong h , đó
là virut gây viêm đ ng m ch ng a. Các thành viên trong h có c u trúc và nhân
gi ng v i h Coronaviridae. S khác bi t gi a hai h này chính là kích thư c h
gen. H gen c a Arteriviridae ch b ng ½ h gen c a Coronaviridae và nét đ c
trưng c a chúng là b n sao mã gi ng nhau chung cho các lo i virut c a b
Nidovirales. H Arteriviridae ch có m t gi ng duy nh t là Arterivirut ch a t t
c 4 thành viên: Equine virut – gây viêm ñ ng m ch ng a; PRRSV – gây H i
ch ng r i lo n hô h p và sinh s n
gây b nh cơ đ c s a
huy t

l n; Lactate dehydrogenase elevating virut –

chu t; Simian hemorrhagic fevervirut - b nh s t xu t

kh (Cavanagh, 1997 [8]).
D a vào phân tích c u trúc gen c a các dịng PRRSV có các ngu n g c

đ a lý khác nhau, ngư i ta xác đ nh đư c 2 nhóm virut [46]:
Nhóm 1: g m virut thu c dịng Châu Âu, ñ i di n là chúngr Lelystad,
g m 4 subtyp đã đư c xác đ nh.
Nhóm 2: g m nh ng virut thu c dòng B c M mà tiêu bi u là ch ng virut
2332.
S khác bi t gi a các phân l p: Ngư i ta ñã ch ng minh r ng có s bi n
d di truy n m nh trong c 2 typ phân l p đư c kh ng đ nh qua phân tích trình t
Nucleotid và amino axit c a VR-2332 so v i LV là 76% (ORF-2); 72% (ORF3); 80% (ORF-4 và 5); 91% (ORF-6) và 74% (ORF-7); phân tích trình t cho
th y các virut đang ti n hố đ t bi n ng u nhiên và tài t

h p trong gen

(Murtaugh và cs, 1995 [44]; Nelsen và cs, 1999 [45]; Meng và cs, 1995 [39, 40];
Kapur và cs, 1996 [35]).
Các ch ng virut này gây b nh cho ñ ng v t c m th gi ng nhau nhưng
tính tương ñ ng v c u trúc Nucleotid c a hai dòng này sai khác kho ng 60%.
Các ch ng virut phân l p ñư c t các vùng ñ a lý khác nhau có s sai khác v
tính di truy n. B n thân virut trong cùng m t nhóm có s thay đ i v chu i
Nucleotid khá cao, ñ n 20%, ñ c bi t là các ch ng thu c dịng B c M . Chính
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. - 14 -


s khác bi t và s ña d ng v tính kháng ngun, kh năng bi n đ i c u trúc
kháng nguyên c a virut ñã làm tăng thêm nh ng khó khăn trong vi c s n xu t
vacxin ch ng l i nó. M t đi u ñáng lưu ý n a là

m t s qu c gia còn lưu hành

c 2 dòng virut B c M và Châu Âu.
Virut t n t i dư i 2 d ng:
- D ng c đi n: có đ c l c th p gây ch t ít l n: 5-10% t ng ñàn.
- D ng bi n th , có đ c l c cao: gây nhi m và ch t nhi u l n.
2.3.1.3. Hình thái và c u trúc
PRRSV là m t virut có hình kh i ña di n có c u trúc ñ i x ng 20 m t, có
v b c ngồi (Ph m H ng Sơn, 2002 [5]) v i đư ng kính c a virion vào kho ng
45-55nm, Nucleocapsid có đư ng kính 30-35nm và đư c bao b c ngồi cùng
b i m t l p v b c dính ch t v i c u trúc b m t c a virut gi ng như t ong.
Theo William, T. Christianson, 2001 [21] ñây là ARN virut v i b gen là 1 phân
t ARN s i đơn dương có kích thư c 150Kilobase, có 7 khung đ c m ORF
(open reading frame) mã hoá cho 8 protein c u trúc [33], Ph m H ng Sơn, 2002
[15]. Tuy có 6 phân t protein chính g m 4 phân t glycoprotein, 1 phân t

protein màng (M), và 1 protein v nhân virut (N) (Tơ Long Thành, 2007 [18]),
nhưng ho t đ ng trung hồ x y ra m nh

các protein có kh i lư ng phân t 45

và 25 kD.
B ng th ng kê ñ c ñi m h gen c a các ch ng đ i di n các dịng PRRSV
trên th gi i
Ch ng virut

H
gen

5’
UTR

Ph n
mã
hoá

ORF
1a

ORF
1b

ORF
2

ORF

3

ORF
4

ORF
5

ORF
6

ORF
7

3’
UTR

Lelystad (M96262)
(Hà Lan)

15111

221

14763

7191

4392

750

798

552

606

522

387

127

VR2332 (AY150564)
(M )

15451

190

15071

7512

4374

771

765

537

603

525

372

190

GD*(EU109503)
(Trung Qu c)

15353

189

14981

7422

4383

771

765

537

603

525

372

183

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p .............. - 15 -