MỘT SỐ NỘI DUNG CƠ BẢN TRONG TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HOÁ

1

MỘT SỐ NỘI DUNG CƠ BẢN TRONG TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC HỒ
CHÍ MINH VỀ VĂN HỐ.Ý NGHĨA CỦA VẤN ĐỀ
TRONG TÌNH HÌNH HIỆN NAY
MỞ ĐẦU
Nghiên cứu về Chủ Tịch Hồ Chí Minh cuộc đời, sự nghiệp, đạo đức,
phong cách, tác phong của Người, đã được tiến hành ở nước ta từ hơn một
nửa thế kỷ nay, nhưng nghiên cứu tư tưởng Hồ chí Minh một cách tồn diện
và hệ thống, chủ yếu mới được đặt ra từ năm 1991.Trong quá trình nghiên
cứu và tổ chức thực hiện Đảng ta đã xác định chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng kim chỉ nam cho hành động cách mạng
của Đảng, và đưa ra khái niệm tư tưởng Hồ Chí Minh: Tư tưởng Hồ Chí Minh
là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề sâu sắc cơ
bản của cách mạng Việt nam, là kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng
tạo chủ nghĩa Mác- Lênin vào điều kiện cụ thể ở nước ta, kế thừa truyền
thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hố nhân loại. Đó là tư tưởng
về giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp giải phóng con người, về độc lập
dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh
thời đại, về sức mạnh của nhân dân…trong đó Người cịn là nhà hoạt động
chính trị kiệt xuất, người anh hùng giải phóng dân tộc, lãnh tụ thiên tài, Người
cịn là nhà văn hố lỗi lạc, một danh nhân văn hoá. Trong suốt cuộc đời hoạt
động của mình, Hồ Chí Minh ln quan tâm sâu sắc đến sự nghiệp xây dựng
và phát triển văn hoá nước nhà. Mỗi hành động, mỗi lời nói, mỗi việc làm,
mỗi cử chỉ của Người trên từng cương vị, chức trách khác nhau đều toả ra ánh
hào quang văn hoá. Hồ Chí Minh khơng chỉ là vị lãnh tụ kính u của dân tộc
Việt Nam mà người còn được cả thế giới tơn kính, được UNESCƠ cơng nhận
là Anh hùng giải phóng dân tộc danh nhân văn hố. Như một nhà báo Liên Xơ
năm 1923(Ơ Xíp Man ĐenxTan) đã viết: “Từ Nguyễn ái Quốc toả ra một thứ
văn hố, khơng phải là văn hố Châu Âu mà có lẽ là một nền văn hoá tương

2

lai”1. Cuộc đời Hồ Chí Minh là một hành trình văn hoá, và nhân cách của
người là biểu hiện sinh động và rực rỡ của văn hoá dân tộc Việt Nam và của
cả thời đại.
Trong di sản tư tưởng Hồ Chí Minh, vấn đề văn hố ln chiếm một vị
trí quan trọng, đó là một kho tàng q báu của dân tộc. Những quan điểm tư
tưởng của Người về văn hoá, là một yếu tố cấu thành nền tảng tinh thần xã
hội, là cơ sở lý luận kim chỉ nam để Đảng ta hoạch định đường lối, chính sách
xây dựng và phát triển văn hoá mới của đất nước qua các thời kỳ cách mạng.
Ngày nay, trong sự nghiệp xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến
đậm đà bản sắc văn hố dân tộc, tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hoá vẫn là cơ
sở vững chắc, là ánh hào quang soi đường cho toàn Đảng, toàn quân, toàn dân
thực hiện mục tiêu xây dựng thành công xã hội chủ nghĩa. Chính vì vậy, việc
nghiên cứu làm sáng tỏ những cơ sở triết học, trong tư tưởng Hồ Chí Minh về
văn hố, là việc làm có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực. Nó khơng chỉ
giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn, tin tưởng hơn tư tưởng về văn hố của Người,
mà nó cịn giúp chúng ta có cơ sở khoa học để quán triệt và thực hiện tốt
đường lối, chính sách, xây dựng và phát triển nền văn hố của Đảng và nhà
nước ta, đóng góp tích cực vào q trình đấu tranh chống các biểu hiện tiêu
cực về văn hoá. Từ những vấn đề trên cần làm rõ trên một số những nội dung
1. Một số nội dung cơ bản trong tư tưởng triết học Hồ Chí Minh về văn hố
Chủ Tịch Hồ Chí Minh là nhà tư tưởng vĩ đại, nhà lý luận thiên tài của
cách mạng Việt Nam. Toàn bộ di sản của Người là một kho báu văn hố vơ
giá của dân tộc, được hàm chứa nhiều lĩnh vực rộng lớn và phong phú, đặc
sắc , sáng tạo, rất trí tuệ và nhân văn. Bởi nhu cầu của thực tiễn cách mạng
Việt Nam do đó Người khơng viết thành những tác phẩm riêng biệt về văn
hố. Tư tưởng về văn hố nói chung và tư tưởng triết học về văn hố nói riêng
thể hiện trong các bài viết, bài nói, trong nhân cách và cốt cách của Người.

1 Hồ Chí Minh:Tồn tập, Nxb CTQG , H.2002, tập 1, tr 478


3

1.1. Quan niệm của Hồ Chí Minh về bản chất văn hoá:
Sinh ra và lớn lên trên quê hương và gia đình có giàu truyền thống văn
hố, Người đã sớm giác ngộ cách mạng, có lịng u nước sâu sắc, sớm nhận
thức được cảnh ngộ của một đất nước nô lệ, vì vậy Hồ Chí Minh đã ra đi tìm
con đường giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng nhân dân khỏi
ách thống trị của chủ nghĩa thực dân. Trải qua khắp năm châu bốn biển Hồ
Chí Minh đã tiếp thu được những tinh hoa văn hoá phương đơng, văn hố
phương tây, văn hố của các dân tộc trên thế giới. Đặc biệt là ánh sáng khoa
học của chủ nghĩa Mác lê-lênin, Hồ Chí Minh đã đưa ra một cách hiểu văn
hoá rất rộng, rất sâu sắc, mang tính khái quát cao, nhưng lại mang tính cụ thể,
rễ nhớ rễ hiểu. Hồ Chí Minh viết “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc
sống, lồi người sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết , đạo đức, pháp
luật, khoa học tôn giáo, văn học nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt
hàng ngày về mặc, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và
phát minh đó tức là văn hố. Văn hoá là tổng hợp của mọi phương thức sinh
hoạt cùng biểu hiện của nó mà lồi người đã sản sinh ra nhằm đáp ứng những
nhu cầu của đời sống và những đòi hỏi của sự sinh tồn” 2. Từ quan điểm trên
chúng ta thấy Hồ Chí Minh đã khái quát nội dung một cách đầy đủ nhất, rộng
nhất của phạm trù văn hoá. Chúng ta thấy cho đến nay phạm trù văn hoá đã
biết bao nhiêu những khái niệm, tuy nhiên Hồ Chí Minh đưa ra văn hố được
hiểu là toàn bọ những sáng tạo của con người, trong quá trình tồn tại sinh
sống và phát triển. Nguồn gốc và động lực sâu xa của văn hố chính là nhu
cầu của con người, điều đó nó hồn tồn khác với con vật nếu như ở con vật
nhu cầu của chúng để tồn tại thì ở con người có cả vật chất và tinh thần,
những nhu cầu đó khơng phải nhất thành bất biến, mà nó vận động thay đổi.

Con người khơng bao giờ bằng lịng với những gì, mà sẵn có trong tự nhiên
được thiên nhiên ban tặng mà ln ln khám phá, chính điều đó đã thúc đẩy
2 Hồ Chí Minh:Tồn tập, Nxb CTQG , H.1995, tập3 tr431


4

con người hoạt động và sáng tạo, cải tạo tự nhiên và xã hội, tạo ra không gian
và điều kiện sinh tồn cả vật chất lẫn tinh thần ngày càng tốt hơn cho mình.
Trong q trình đó cũng chính là q trình sáng tạo ra văn hố của con người.
Như vậy chúng ta thấy, ở đâu có con người là ở đó có hoạt động văn hố. Văn
hố là sự phát huy và hiện thức hoá các năng lực bản chất của con người. Như
chúng ta thấy rằng con người là chủ thể sáng tạo ra văn hoá, đồng thời văn
hố là phương thức sinh tồn, là mơi trường sống của con người. Con người
khơng thể phát triển với tính cách là con người được nếu tách khỏi môi trường
văn hố. Đồng thời Hồ Chí Minh cũng chỉ ra rằng văn hố bao gồm hai lĩnh
vực cơ bản đó là: Văn hoá vật chất và văn hoá tinh thần. Bên cạnh những sản
phẩm tinh thần như ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, nghệ
thuật, văn học…văn hoá còn bao gồm các sản phẩm vật chất phục vụ cho đời
sống con người như các công cụ, các phương tiện đáp ứng nhu cầu ăn mặc,ở
đi lại, giao tiếp…tuy nhiên văn hoá vật chất thực ra là vật thể hoá các giá trị
tinh thần. Mỗi sản phẩm vật chất đều thể hiện sự tài hoa, sự khéo léo, lý tưởng
thẩm mỹ của con người của những chủ thể sáng tạo ra chúng. Ở đây chúng ta
thấy rằng Hồ Chí Minh đã đưa ra quan niệm hết sức khoa học và dễ hiểu về
văn hoá về văn hoá. Quan niệm dó khơng những vạch ra những dấu hiệu đặc
trưng về văn hố mà cịn bao qt được tồn bộ các hoạt động và các hiện
tượng văn hóa trong đời sống con người. Vì vậy, quan niệm của Hồ Chí Minh
về văn hố, đến nay vẫn cịn ngun giá trị trong việc nhận thức các hiện
tượng văn hoá. Mặc dù hiểu và khái quát văn hoá theo nghĩa rộng, với nghĩa
là tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt, bao gồm cả sinh hoạt vật chất và

sinh hoạt tinh thần của xã hội nhương trong các bài nói của mình, Hồ Chí
Minh thường đề cập đến khái niệm văn hố theo nghĩa hẹp. Theo nghĩa hẹp
thì văn hố bao gồm hàng loạt hoạt động về giáo dục, khoa học, văn học nghệ
thuật, đạo đức lối sống.. theo đó hoạt động văn hoá là hoạt động sản xuất ra
những giá tri tinh thần nhằm giáo dục cho con người khát vọng hướng tới cái


5

chân, thiện, mỹ. Với tính cách hiểu văn hố theo nghĩa hẹp, Hồ Chí Minh coi
văn hố là một mặt của đời sống xã hội , và là một bộ phận kiến trúc thượng
tầng xã hội. Như chúng ta đã biết, trong xã hội thì tồn tại xã hội quyết định ý
thức xã hội do tồn tại xã hội quy định, mọi hoạt động của văn hố cũng khơng
ngồi mục đích làm cho đời sống con người ngày càng được nâng lên. Chính
vì vậy, Hồ Chí Minh đã chỉ ra rằng việc xây dựng đất nước phải coi trọng cả
việc phát triển kinh tế, chính trị xã hội và về văn hố…tuyệt đối khơng được
xem nhẹ nhân tố nào nếu xem nhẹ một nhân tố nào đó thì sẽ phiến diện, hoặc
tuyệt đối hố nó sẽ khơng tạo được động lực thúc đẩy sự phát triển của xã hội.
1.2. Quan niệm của Hồ Chí Minh về đặc điểm hình thành và phát
triển của văn hố.
Trong q trình hoạt động cách mạng, Người đã kế thừa và phát triển lý
luận chủ nghĩa Mác- Lênin vào lãnh đạo, chỉ đạo cách mạng Việt Nam, đồng
thời Hồ Chí Minh ln ln quan tâm chăm lo tới phát triển văn hoá và đã
đưa ra các đặc điểm sự hình thành và phát triển :
Một là: Văn hoá là kết quả của năng lực sáng tạo của con người, trong
hoạt động thực tiễn chinh phục tự nhiên và cải tạo xã hội phục vụ cho nhu cầu
của con người. Do vậy, nếu khơng có con người và hoạt động của con người
thì khơng có văn hoá. Hay nới cách khác, con người là chủ thể sáng tạo của
mọ giá trị văn hoá. Điều này đã khác hoàn toàn và đối lập với quan niệm duy
tâm về văn hố, hoặc quan điểm siêu hình về văn hố. Văn hố khơng phải là

hoạt động có tính bản năng như động vật, mà văn hoá là sự sáng tạo của con
người có ý thức. Văn hố càng khơng phải là sản phẩm ban tặng của chúa trời
như quan điểm của tơn giáo. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra vì lẽ sinh tồn, vì
nhu cầu sinh sống của mình con người sáng tạo ra văn hố. Văn hố là sản
phẩm riêng có của con người, là phương thức trong đó con người tồn tại và
phát triển. Như chúng ra thấy rằng, nếu một hiện tượng nào đó xảy ra nếu
khơng có bàn tay khối óc của con người, thì đó chỉ là vật vơ chi vơ giác mà


6

thơi. Có những quan điểm cho rằng văn hố ra đời là sản phẩm do vĩ nhân
hoặc do giai cấp thống trị tạo ra văn hoá, nhân dân là người ngu dốt chẳng có
nghĩa gì đối với văn hố, và khơng biết hưởng thụ văn hố…Chủ Tịch Hồ Chí
Minh đã thấy nhân dân có vai trị to lớn, trước hết là nhân dân lao động trong
việc sáng tạo ra văn hố. Người chỉ ra rằng khơng phải riêng vĩ nhân, các
nghệ ótĩ, nghệ nhân của giai cấp thống trị sáng tạo ra văn hoá, mà van hoá
trước hết là của nhân dân và do nhân dân sáng tạo. Hồ Chí Minh viết “Quần
chúng có biết sáng tác khơng? có sáng tác được không?... Quần chúng là
những người sáng tạo, công nông là những người sáng tạo. Nhưng, quần
chúng không phải chỉ sáng tạo ra những của cải vật chất cho xã hội. Quần
chúng còn là người sáng tác nữa. Chắc các cô các chú cũng biết là những câu
tục ngữ của ta do ai làm ra. Đó là do quần chúng làm ra. Nhưng câu tục ngữ,
những câu vè, ca dao rất hay là những sáng tác của quần chúng…những sáng
tác ấy là những hịn ngọc q” 3. Theo Hồ Chí Minh, chỉ có những cán bộ
khơng biết tổ chức, hướng dẫn nhân dân làm văn hố chứ khơng có nhân dân
khơng biết làm văn hố. Người cho rằng ngay trong những sáng tác của các
nghệ ĩi, các nhà báo, các nhà văn, thì vai trị của nhân dân cũng góp một phần
hết sức quan trọng làm cho sáng tác ấy ngày càng hồn thiện. Hồ Chí Minh
viết “ Bác biết các chú văn hay chư tốt, nhưng dù sao, nhân dân trăm tay

nghìn mắt vẫn có nhiều ý kiến thơng minh có thể giúp các chú tiến bộ hơn.
Khơng riêng gì viết sách báo, mà cơng tác gì muốn làm tốt đều phải coi trọng
ý kiến của nhân dân”4.
Văn hoá là phương thức sinh tồn của con người, và phục vụ cho chính cuộc
sống hiện thực, nhằm khích lệ động viên con người ngày càng yêu cuộc sống
của mình hơn. Con người vừa là chủ thể sáng tạo ra văn hoá, vừa là người
hưởng thụ những văn hoá mà mình sáng tác. Chính vì vậy Hồ Chí Minh chỉ ra
3 Hồ Chí Minh:Tồn tập, Nxb CTQG , H.1995, tập9, tr250
4 Hồ Chí Minh:Tồn tập, Nxb CTQG , H.1995, tập12, tr553


7

rằng q trình sáng tác ấy phải ln hướng vào đại đa số nhân dân chứ không
phải độc quyền hưởng thụ của giai cấp thống trị, giai cấp bóc lột và tầng lớp
trí thức. Hồ Chí Minh viết “Văn hố phục vụ ai? Cố nhiên chúng ta phải nói
là phục vụ công, nông, binh, tức là phục vụ đại đa số nhân dân…khơng thể
nói nghệ thuật vị nghệ thuật mà cần nói rõ văn hố phục vụ cơng, nơng,
binh”5. Chính vì vậy trong các bài nói bài viết của mình Hồ Chí Minh thường
phê phán lối nói, lối viết, lối vẽ…cầu kỳ khó hiểu khơng phục vụ thiết thực
cho nhu cầu đời sống nhân dân. Người viết “Ta là cán bộ cách mạng ta nói và
viết cho quần chúng nhân dân mà mọi người khơng hiểu ta nói cái gì, sao có
thể gọi cán bộ cách mạng được”6. Hồ Chí Minh yêu cầu các nghệ sỹ, các nhà
báo, cán bộ văn hố…khi viết, khi nói, khi vẽ phải giản dị, dễ hiểu, có vậy
mới tuyên truyền giáo dục được quần chúng nhân dân. Lấy việc vẽ của các
nghệ sỹ làm ví dụ. Hồ Chí Minh viết “ Bác nghĩ rằng nghệ thuật phải gắn với
cuộc sống, người vẽ không thể tuỳ ý tưởng tượng ra thế nào cũng được, rồi
quần chúng phê bình lại bảo người ta dốt”7.
Tóm lại : Theo Hồ Chí Minh quần chúng nhân dân mà trước hết là nhân
dân lao động là chủ thể của mọi sinh hoạt văn hoá. Họ vừa là người sáng tạo,

vừa là người hưởng thụ các giá trị văn hoá. Do đó, động lực của sự phát triển
văn hố nằm chính trong nhân dân. Vì vậy cơng tác văn hố phải quán triệt và
làm tốt quan điểm quần chúng, sáng tạo văn hố là sự nghiệp của dân, do dân,
vì dân.
Hai là : Hồ Chí Minh quan niệm văn hố bao giờ cũng tồn tại với tính
cách là văn hố dân tộc đồng thời trong mối quan hệ biện chứng với văn hoá
nhân loại.
Chúng ta thấy rằng khái niệm văn hoá và khái niệm dân tộc là hai khái
niệm có nội hàm khác nhau, nhưng ngoại diên của chúng lại tương đồng với
5 Hồ Chí Minh:Tồn tập, Nxb CTQG , H.1995, t9, tr 249-250
6 Hồ Chí Minh:Tồn tập, Nxb CTQG , H.1995, t12, 552
7 Hồ Chí Minh:Tồn tập, Nxb CTQG , H.1995, t12, 552-553


8

nhau. Vì chúng ta thấy rằng có dân tộc là có văn hố, mất văn hố là mất dân
tộc. Văn hoá là cái đặc trưng cho sự tồn tại của mỗi dân tộc. Vì vậy ngay
trong đề cương văn hố được soạn thảo năm 1943, Đảng ta đã rất chú trọng
việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hố dân tộc, với ba nguyên tắc dân tộc
hoá, đại chúng hoá, khoa học hoá để phát triển nền văn hoá truyền thống lên
tầm cao mới. Thống nhất với những tư tưởng đó của Đảng, trong báo cáo
chính trị đọc tại đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng, Hồ Chí Minh
đã phác hoạ ra con đường xây dựng nền văn hoá mới Việt Nam dưới sự lãnh
đạo của Đảng “Xúc tiến cơng tác văn hố để đào tạo con người mới và cán bộ
mới cho công cuộc kháng chiến, kiến quốc. Đồng thời phát triển những tuyền
thống tốt đẹp của văn hoá dân tộc và hấp thụ những cái mới của văn hoá tiến
bộ thế giới để xây dựng nền văn hố Việt Nam có tính chất dân tộc, khoa học
và đại chúng”8. Chúng ta thấy rằng, quan điểm đó là kết quả của q trình
nhận thức hết sức sâu sắc, có tính quy luật của sự tồn tại và phát triển văn

hoá. là nhận thức đúng đắn những yêu cầu phát triển văn hoá trong sự nghiệp
kháng chiến, kiến quốc của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta. Nó đã trở thành
một định hướng lớn trong đường lối, chính sách xây dựng và phát triển nền
văn hoá mới ở nước ta qua các thời kỳ. Với Người ln đề cao bản sắc văn
hố dân tộc, phê phán thói lai căng văn hố, q đề xuất cao văn hoá ngoại,
coi nhẹ văn hoá dân tộc trong giới trí thức, trong nghệ sỹ. Người cảnh báo
nguy cơ để mất nền văn hoá dân tộc trong các nghệ sỹ “ Có những tri thức
Việt Nam rất thơng thuộc lịch sử, địa lý và các chuyện thần thoại của nước
Pháp, Hy Lạp, và La Mã. Nhưng khi nói đến các vị anh hùng là tổ tiên , ơng
cha mình, hỏi đến địa lý nước mình thì mù tịt… coi chừng, có nhiều người
Việt Nam lại khơng hiểu rõ lịch sử, đất nước, con người và những cái vốn rất
quí báu của mình bằng người nước ngồi” 9. Đồng thời người dạy chúng ta
8 Hồ Chí Minh:Tồn tập, Nxb CTQG , H.1996, t6, tr 173
9 Hồ Chí Minh:Tồn tập, Nxb CTQG , H.1995, t12, 556-557


9

chúng ta phải giữ gìn và phát huy những truyền thống và bản sắc dân tộc.
Trên cơ sở chủ nghĩa Mác- Lê nin về vấn đề dân tộc, về mối quan hệ giữa các
giai cấp và dân tộc, dân tộc và thời đại, Hồ Chí Minh yêu cầu “ Phải chú ý
phát huy hết cốt cách dân tộc, lột cho hết tinh thần dân tộc …để cổ vũ đồng
bào ta để giáo dục con cháu ta”10. Hồ Chí Minh ln ln đề cao truyền thống
văn hố Việt Nam, đề cao chủ nghĩa yêu nước, coi đó là động lực tinh thần, là
nguồn sức mạnh không bao giờ cạn, là chiết ký là đạo lý sống của mỗi người
dân Việt Nam. Người khẳng định “Dân tộc ta là một dân tộc anh hùng, dân
tộc ta có một lịng nồng nàn u nước cứ mỗi lần thử thách lớn thì nhân dân ta
lại tỏ ra khí phách, nêu cao phẩm chất tốt đẹp của mình. Đồng thời Người
cũng đề cao truyền thống nhân ái, cố kết cộng đồng, tinh thần cần cù thông
minh sáng tạo trong lao động sản xuất, tinh thần anh hùng bất khuất, mưu trí

sáng tạo, gan góc, trong chiến đấu chống giặc ngoại xâm của nhân ta, giành
độc lập tự do của tổ quốc. Có thể nói, truyền thống yêu nước của dân tộc đã
sản sinh ra Chủ Tịch Hồ Chí Minh, đồng thời Hồ Chí Minh là người tô thắm
và khắc sâu dấu son rực rỡ nhất truyền thống q báu đó, làm rạng rỡ cho cả
dân tộc anh hùng. Làm cho cả thế giới biết đến dân tộc Việt nam, một dân tộc
bất khuất không cam chịu làm nơ lệ.
Hồ Chí Minh ln khẳng định văn hoá Việt nam mang đậm bản sắc văn
hoá dân tộc, nhưng văn hố dân tộc khơng tồn tại trong sự phát triển độc lập,
tách rời với nền văn hoá thế giới, mà ở đây nó được kế thừa và phát huy bản
sắc, tinh hoa văn hoá thế giới, giữa chúng có sự giao thoa tác động ảnh hưởng
lẫn nhau, bổ sung và hỗ trợ làm phong phú cho nhau. Đây là điểm có tính quy
luật chi phối sự vận động và phát triển đối với nền văn hoá thế giới. Chính vì
vậy, trong khi coi trọng nền văn hố dân tộc Hồ Chí Minh đã khơng tuyệt đối
hố nó. Người cho rằng “Văn hoá Việt nam ảnh hưởng lẫn nhau của văn hố
Đơng phương và Tây phương chung đúc lại …Tây phương hay Đơng phương
10 Hồ Chí Minh:Tồn tập, Nxb CTQG , H.1995, t3 tr221


10

có cái gì tốt ta phải học lấy để tạo ra nền văn hoá Việt nam. Nghĩa là lấy kinh
nghiệm tốt của văn hoá xưa và văn hoá nay trau dồi cho văn hố Việt nam thật
có tinh thần thuần tuý Việt nam để hợp với tinh thần dan chủ”11.
Từ những vấn đề trên cho chúng ta thấy, việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn
hố dân tộc, khơng đối lập với mở rộng giao lưu hợp tác quốc tế trên lĩnh vực
văn hoá. Mà càng mở rộng giao lưu càng tiếp thu những tinh hoa văn hoá thời
đại làm cho văn hố phong phú thêm và có sức sống mãnh liệt hơn.
Ba là : Theo Hồ Chí Minh văn hố là một dịng chảy liên tục sự phát
triển của văn hoá là sự thống nhất của hai quá trình.
Đó là vừa loại bỏ những cái xấu, cái phản giá trị, phản tiến bộ. Đồng

thời biết kế thừa cái tốt cái tinh hoa và những cái vẫn còn phù hợp vẫn phát
huy tác dụng được, vần cịn có giá trị. Chúng ta thấy rằng văn hoá bao gồm
hai lĩnh vực đó là văn hố văn hố vật chất và văn hoá tinh thần. Văn hoá vật
chất bao gồm các yếu tố tồn tại xã hội, văn hoá tinh thần bao gồm các yếu tố
thuộc về ý thức xã hội như văn học, nghệ thuật, chính trị, pháp quyền, đạo
đức, tơn giáo, triết học…do đó khi xã hội phát triển thì văn hố cũng phát
triển theo. Mỗi bước phát triển của kinh tế xã hội là văn hố có bước phát
triển, ở mỗi hình thái kinh tế xã hội đều gắn với một nền văn hoá đặc trưng.
Cũng như sự phát triển của xã hội, sự phát triển của văn hoá là một cuộc đấu
tranh giữa một nền văn hoá mới với một nền văn hố cũ. Trong đó, nền văn
hoá mới vừa phủ định nền văn hoá cũ vừa kế thừa nền văn hoá cũ. Nền văn
hoá mới lấy nền văn hoá cũ làm nền tảng, làm tiền đề cho sự tồn tại phát triển
của mình. Trong sự kế thừa đó, những yếu tố tích cực, có giá trị của nền văn
hoá cũ được giữ lại trong nền văn hoá mới được cải tạo đi cho phù hợp với
yêu cầu của nền văn hố mới, cịn những cái xấu cái tiêu cực, cái lạc hậu,
phản giá trị bị lọc bỏ. Vì vậy, theo Hồ Chí Minh, để xây dựng đời sống văn
hố mới, khơng phải cái gì cũng bỏ đi, khơng phải cái gì cũng kế thừa, khơng
11 Hồ Chí Minh về văn hố. Bảo tàng Hồ Chí Minh Nxb, H 1997. tr300


11

phải cái gì cũng làm mới. Người viết “Cái gì cũ mà xấu thì phải bỏ…cái gì cũ
mà khơng xấu nhưng phiền phức thì phải sửa cho hợp lý…cái gì cũ mà tốt thì
phát triển thì thêm…cái gì mới mà hay thì ta phải làm” 12. Người ln ln chỉ
ra quá trình xây dựng cái mới phải biết gìn giữ những truyền thống, những
đức tính tốt đẹp của dân tộc, xong bên cạnh đó cần thấy cái hay cái đẹp mà
học tập của các nước bè bạn anh em. Hồ Chí Minh viết “ Trong q trình xây
dựng cái mới, chúng ta phải xây dựng những đức tính tốt đẹp của tổ tiên ta và
học tập những gương tốt của các nước anh em”13.

Từ những dẫn chứng ở trên cho chúng ta thấy rằng triết lý của Hồ Chí
Minh về sự phát triển của văn hoá là hết sức biện chứng và khoa học. Với
những triết lý đó đến ngày nay đang được Đảng ta vận dụng sáng tạo trong sự
nghiệp xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc văn hoá dân
tộc
Bốn là : Văn hoá tồn tại trong mối quan hệ biện chứng với các yếu tố
kinh tế và chính trị đồng thời chịu sự qui định của kinh tế và chính trị.
Như chúng ta thấy rằng văn hố khơng thể tồn tại một cách độc lập, là
một hoạt động tinh thần do đó đều chịu ảnh hưởng của sự phát triển kinh tế xã
hội và chính trị. Khi đề cập đến văn hố, và phát triển văn hố Hồ Chí Minh
thường sử dụng khái niệm văn hố theo nghĩa hẹp.Chính vì vậy, văn hoá
thuộc lĩnh vực tinh thần của đời sống xã hội. Hoạt động văn hoá là hoạt động
sản xuất ra những giá trị tinh thần ( như hoạt động khoa học, giáo dục, nghệ
thuật..) nhằm hình thành ở con người khát vọng vươn tới hệ giá trị :chân,
thiện mỹ. Từ quan niệm đó văn hố thuộc bộ phận kiến trúc thượng tầng và bị
các quan hệ, các điều kiện kinh tế, chính trị chi phối. Người viết “ Văn hố là
một kiến trúc thượng tầng, những cơ sở hạ tầng, của xã hội có kiến thiết rồi
văn hố mới kiến thiết được và đủ điều kiện phát triển được” 14. Hồ Chí Minh
12 Hồ Chí Minh:Tồn tập, Nxb CTQG , H.1995, t5, tr 94-95
13 Hồ Chí Minh:Tồn tập, Nxb CTQG , H.1996, t11, tr224
14 Hồ Chí Minh, văn hố nghệ thuật là một mặt trận, Nxb văn học 1981, tr 345


12

đã tiếp thu quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, đặc biệt là quan điểm duy
vật lịch sử, chỉ ra rằng kiến trúc thượng tầng ra đời trên cơ sở hạ tầng nhất
định. Khác hoàn toàn với các quan điểm của chủ nghĩa duy tâm tơn giáo. Họ
cho rằng văn hố ra đời từ một lực lượng thần bí nào đó như chúa trời, ý niệm
tuyệt đối…họ tách văn hoá ra khỏi đời sống xã hội, văn hố khơng có liên

quan gì đến kinh tế, chính trị xã hội, họ coi lĩnh vực van hoá gắn liền với cách
sống cao thượng, của tầng lớp bên trên. Hồ Chí Minh khẳng định “Văn hố…
khơng thể đứng ngồi mà phải đứng ở trong kinh tế và chính trị” 15. Người cịn
chỉ ra “ Văn hoá nghệ thuật cũng là mặt trận” “chiến sỹ nghệ thuật có nhiệm
vụ là phục vụ kháng chiến, phục vụ tổ quốc. Để làm tròn nhiệm vụ, chiến sỹ
nghệ thuật cần có lập trường vững vàng, tư tưởng đúng.. phải đặt lợi ích của
kháng chiến của tổ quốc lên trên hết, trước hết”16.
Hồ Chí Minh khơng chỉ thấy vai trị quyết định của kinh tế, chính trị xã
hội đối với văn hố, mà Người cịn thấy vai trị to lớn của văn hố đối với
kinh tế, chính trị xã hội. Van hoá là nền tảng là động lực tinh thần, đối với sự
phát triển mọi mặt của đời sống xã hội. Hồ Chí Minh viết “Văn hố nghệ
thuật cũng là một mặt trận, văn hoá phải soi đường cho quốc dân đi” 17. trong
quá trình lãnh đạo cách mạng Người ln chỉ ra đó là “ Trong cơng cuộc kiến
thiết nước nhà có bốn vấn đề phải chú ý đến, cũng phải coi trọng ngang nhau:
Chính trị, kinh tế, xã hội, văn hố”18.
Hồ Chí Minh ln thấy được văn hoá chịu ảnh hưởng tác động của kinh
tế, đồng thời thấy rõ sự ảnh hưởng của chế độ chính trị, các chế ước xã hội
làm nảy sinh tính đa dạng của văn hố, tuy nhiên Hồ Chí Minh cũng ln thấy
rằng sự tác động to lớn của văn hoá đối với phát triển kinh tế xã hội, chính trị.

15 Hồ Chí Minh:Tồn tập, Nxb CTQG , H.1995, t6, tr368-369
16 Hồ Chí Minh:Tồn tập, Nxb CTQG , H.1995, t6, tr368
17 Hồ Chí Minh về văn hố, Bảo tàng Hồ Chí Minh Nxb, H1997, tr320
18 Hồ Chí Minh, văn hố nghệ thuật là một mặt trận, Nxb văn học 1981, tr345


13

Văn hoá là cơ sở là động lực tinh thần cho sự phát triển vững chắc của mọi
mặt đời sống xã hội, cho sự tiến bộ xã hội.

Từ những vấn đề trên chúng ta thấy, những quan niệm về văn hố và
mối quan hệ của văn hố tuy khơng khái quát thành hệ thống, thành những
luận điểm, nhưng Hồ Chí Minh đã làm sáng tỏ những đặc điểm cơ bản nhất
trong sự tồn tại và phát triển của văn hoá, những đặc điểm đó mạng tính qui
luật chi phối sự vận động phát triển của văn hoá của các dân tộc nói chung và
văn hóa của dân tộc Việt Nam nói riêng.
Sự nghiệp văn hố ở nước ta địi hỏi phải nhận thức đầy đủ và sâu sắc những
đặc điểm đó đảm bảo cho văn hố phát triển đúng qui luật và đạt hiệu quả
cao.
1.3. Quan niệm của Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa xây dựng nền
văn hoá mới với xây dựng con người mới ở Việt Nam.
Vận dụng và sáng tạo chủ nghĩa Mác- Lênin vào điều kiện hồn cảnh
cụ thể Việt Nam. Hồ Chí Minh đã nhận thấy mối quan hệ biện chứng giữa sự
phát triển của văn hoá với sự phát triển con người, sự vận dụng đó thể hiện sự
linh hoạt, sáng tạo ở Hồ Chí Minh trong q trình lãnh đạo sự nghiệp xây
dựng nền văn hoá mới và xây dựng con người mới ở Việt Nam.
Hồ Chí Minh ln thấy con người là trung tâm của thời đại, con người
có vị trí quan trọng trong phát triển văn hoá. Con người là chủ thể của lịch sử,
của văn hoá, sáng tạo ra mọi giá trị vật chất tinh thần cho xã hội.
Ở đây chúng ta thấy rằng, sự phát triển của văn hố trước hết phụ thuộc
vào vai trị sáng tạo của con người và nhân cách của họ. Dưới góc độ văn hoá,
chúng ta xây dựng chủ nghĩa xã hội là chúng ta xây dựng nền văn hoá phát
triển cao khác về chất so với nền văn hố trước đây. Đó là một nền văn hố,
con người được giải phóng tiềm năng của mình, vì lợi ích chân chính, vì
phẩm giá con người. Đó là một nền văn hố hướng con người vươn tới giá
trị : chân thiện, mỹ đó là trụ cột vĩnh hằng của văn hoá. Đây là sự nghiệp cách


14

mạng to lớn, lâu dài và gian khổ, nó địi hỏi rất cao đối với con người, với tư
cách là chủ thể trong quá trình sáng tạo ra xã hội mới, xã hội chủ nghĩa. Chính
vì vậy, Hồ Chí Minh khẳng định “Muốn tiến lên chủ nghĩa xã hội thì phải có
con người xã hội chủ nghĩa”19.
Theo Hồ Chí Minh con người mới xã hội chủ nghĩa là con người có tư
tưởng xã hội chủ nghĩa, cần kiệm liêm chính chí cơng vơ tư, con người ấy phải
được gọt rửa tư tưởng cá nhân chủ nghĩa, đủ đức đủ tài, vừa hồng vừa chun.
Chính vì vậy, chỉ khi nào chúng ta đào tạo được những con người ấy thì chủ
nghĩa xã hội mới vững chắc và thắng lợi hoàn toàn, loại bỏ được xã hội lạc hậu.
Tuy nhiên, Hồ Chí Minh cũng chỉ ra để xây dựng con người mới, phục
vụ cho sự nghiệp sáng tạo ra xã hội mới cần đẩy mạnh sự nghiệp phát triển
văn hố. Trong đó, Hồ Chí Minh dặc biệt chú trọng đến sự nghiệp giáo dục
đào tạo. Hồ Chí Minh chỉ ra rằng, một dân tộc dốt là một dân tộc yếu. Chính
vì vậy, ngay sau khi cách mạng tháng tám thành công, Người đã phát động
phong trào diệt gặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm. Người viết “ Nay chúng ta
đã giành được quyền độc lập. Một trong những việc phải thực hiện cấp tốc
ngay trong lúc này, là nâng cao dân trí” hay “muốn giữ nền độc lập, muốn làm
cho dân mạnh nước giàu…Mọi người Việt Nam…phải có kiến thức mới để
tham gia vào công cuộc xây dựng nước nhà” hay trong thư gửi cho học sinh
nhân ngày khai trường( 9-1945) Hồ Chí Minh viết “ Non sơng Việt Nam có
trở nên tươi đẹp hay khơng, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để
sánh vai với các cường quốc năm châu được hay khơng, chính là nhờ một
phần lớn ở cơng học tập của các cháu” 20. Hồ Chí Minh đã coi trọng việc xây
dựng đời sống mới mà cốt lõi của nó là : Cần, Kiệm, Liêm, Chính. Coi trọng
và phát triển nề văn hoá, nghệ thuật xã hội chủ nghĩa, tinh thần lành mạnh.

19 Hồ Chí Minh:Tồn tập, Nxb CTQG , H.1996, t9,tr303
20 Hồ Chí Minh:Tồn tập, Nxb CTQG , H.1995, t4, tr 32-36

15

Từ những vấn đề trên cho chúng ta thấy, sự nghiệp xây dựng nền văn
hoá mới và xây dựng con người mới ở Việt Nam ln có sự thống nhất hữu cơ
với nhau. Do vậy, chúng ta không được tuyệt đối hoá hoặc coi nhẹ mặt nào,
nếu coi trọng một mặt nào đó sẽ trở thành phiến diện. Phải chú trọng vào việc
xây dựng nền văn hoá, làm cho văn hố thực sự là mơi trường giáo dục, ni
dưỡng và phát huy các giá trị người, đào luyện ra những thế hệ người có đủ
đức đủ tài để xây dựng chế độ xã hội mới và nền văn hoá xã hội chủ nghĩa.
Đồng thời phải chú trọng chiến lược xây dựng con người, tạo ra con người có
văn hố, và có khả năng sáng tạo ra giá trị văn hố phù hợp với yêu cầu xây
dựng chủ nghĩa xã hội. Sự nghiệp xây dựng nền văn hoá mới với sự nghiệp
xây dựng con người mới phải tiến hành đồng thời, bởi nó vừa là nguyên nhân
vừa là kết quả thúc đẩy nhau cùng phát triển trong sự nghiệp cách mạng nó
chung.

1.4. Quan niệm về văn hố mới Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí
Minh
Hồ Chí Minh đã vận dụng những triết lý của chủ nghĩa mác xít vào sự
nghiệp xây dựng nền văn hoá mới ở Việt Nam. Người chỉ ra để xây dựng nền
văn hoá mới ở Việt Nam có những đặc trưng đó là
Một là: Nền văn hố mới ở Việt Nam là nền văn hố mang tính dân tộc,
hiện đại và nhân văn.
Hồ Chí Minh cho rằng nền văn hoá mới ở Việt Nam phải là nền văn
hố có gốc rễ, cội nguồn từ trong truyền thống văn hoá dân tộc, thể hiện được
tâm hồn cốt cách, diện mạo và bản sắc văn hoá Việt Nam. Nền văn hoá ấy
phải kế thừa được truyền thống văn hoá tốt đẹp của dân tộc ta trong suốt chiều
dài lịch sử dựng nước và giữ nước. Đó là truyền thống u nước thương nịi,
tinh thần đồn kết, cố kết cộng đồng, tinh thần nhân ái khoan dung, trọng

16

nghĩa tình đạo lý, đức tính cần cù sáng tạo trong lao động sản xuất, tinh thần
dũng cảm bất khuất, mưu trí, gan dạ, biết hy sinh trong chống giặc ngoại xâm.
Những truyền thống đó, khơng những cần được giữ gìn mà cịn phải thường
xun phát huy cao độ trong sự nghiệp xây dựng nền văn hoá mới hiện nay.
Hồ Chí Minh viết:

“Dân ta phải biết sử ta
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”21.

Hồ Chí Minh đã yêu cầu mọi người cần phải biết văn hố dân tộc mình,
phải biết truyền thống hào hùng của dân tộc, phải phát huy cốt cách dân tộc,
phải làm cho dân tộc ta tự hào những truyền thống q báu đó, cổ vũ động
viên, giáo dục cho con cháu ta học tập và no theo. Hồ Chí Minh đã phê phán
sự tơn sùng văn hoá ngoại, coi thường, thờ ơ với truyền thống văn hố dân tộc
ta. Theo Hồ Chí Minh càng thấm nhuần chủ nghĩa Mác-Lênin bo nhiêu, càng
phải coi trọng những tuyền thống tốt đẹp của ông cha ta bấy nhiêu. Hồ Chí
Minh địi hỏi phải giữ gìn và phát huy những vốn văn hoá của dân tộc. Loại
bỏ những yếu tố tiêu cực trong đời sống tinh thần của nhân dân, biết kế thừa
văn hoá tốt đẹp, loại bỏ các tập tục cổ hủ lạc hậu, khắc phục những ảnh hưởng
của văn hố nơ dịch của đế quốc và phong kiến.
Tóm lại nền văn hố mới ở Việt Nam theo Hồ Chí Minh là nền văn hố
mang đậm bản sắc dân tộc, thể hiện được lòng tự hào truyền thống văn hố
của dân tộc mình. Những điều đó nó khơng mâu thuẫn với việc tiếp thu những
giá trị văn hoá tiên tiến của nhân loại, nhằm làm phong phú, tăng thêm sức
sống mãnh liệt cho nền văn hoá dân tộc. Nền văn hố mà chúng ta xây dựng
khơng phải là nền văn hố đóng kín mà là một nền văn hố mở. Một mặt nó
kế thừa và phát huy những giá trị trong truyền thống dân tộc, mặt khác nó tự

làm giàu mình bằng việc tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hoá thế giới văn
hoá nhân loại, làm cho nền văn hoá mới Việt Nam mang cốt cách, bản sắc và
truyền thống văn hoá dân tộc vừa bắt nhịp được với hơi thở của cuộc sống
21Hồ Chí Minh:Tồn tập, Nxb CTQG , H.1995, t3, tr 221


17

hiện đại, phù hợp với trình độ văn minh mà nhân loại đã đạt được.Hồ Chí
Minh cho rằng nền văn hoá mới mà chúng ta xây dựng là nền văn hố mang
tính nhân văn sâu sắc. Đó là nền văn hố vì con người, hướng tới việc giải
phóng giai cấp giải phóng con người giải phóng tồn thể nhân loại. Nền văn
hố mới tơn vinh người lao động, lấy người lao động làm trung tâm, coi lao
động là nghĩa vụ thiêng liêng, là trách nhiệm của mỗi con người, là nguồn
sống là nguồn tạo nên hạnh phúc của mỗi người. Nền văn hố mới đó là nền
văn hố đem lại công bằng và dân chủ thực sự cho con người, nó chống lại
mọi sự áp bức bóc lột, bất cơng, bảo vệ lợi ích chân chính và phẩm giá con
người. Hồ Chí Minh chỉ ra đó là nền văn hố xã hội chủ nghĩa, chủ nghĩa xã
hội bản thân nó đã là một xã hội văn hố, vì ở đó con người được trả lại các
giá trị đã mất của chính mình. Nền văn hố đó đã trở thành lý tưởng mà cả
cuộc đời Hồ Chí Minh hiện thực hố lý tưởng ấy. Hồ Chí Minh viết “ Tơi chỉ
có một ham muốn tộ bậc là làm sao cho đất nước ta hoàn toàn độc lập, dân tộc
ta hoàn toàn được tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được
học hành”22.
Hai là : Nền văn hoá mới ở Việt Nam là nền văn hoá gắn chặt với sự
nghiệp cách mạng của dân tộc và một bộ phận của sự nghiệp cách mạng
Hồ Chí Minh chỉ ra văn hố khơng tách rời kinh tế chính trị, một mặt
nó chịu sự chi phối của kinh tế chính trị, nhưng mặt khác văn hố có sự tác
động trở lại to lớn đối với kinh tế chính trị. Vì vậy Người coi văn hố nghệ
thuật cũng là mặt trận và anh chị em nghệ sỹ là những chiến sỹ trên mặt trận

ấy. Hồ Chí Minh viết “ trong sự nghiệp vĩ đại kháng chiến kiến quốc của dân
tộc ta, văn hoá gánh một phần rất quan trọng” 23. Hồ Chí Minh ln coi trọng
sự nghiệp xây dựng văn hoá của đất nước, trong cuộc đời của Người chúng ta

22 Hồ Chí Minh:Tồn tập, Nxb CTQG , H.1995, t4, tr161
23 Hồ Chí Minh:Tồn tập, Nxb CTQG , H.1995, t5, tr 464


18

ln thấy người nói :Trong cơng cuộc kiến thiết nước nhà có bốn vấn đề cần
chú ý đến cũng phải coi trọng ngang nhau: Chính trị, kinh tế, xã hội, văn hố.
Tóm lại : Văn hố mới ở Việt Nam là một nền văn hố cách mạng, nó
vừa là một bộ phận của cách mạng, đồng thời vừa là động lực tinh thần cho sự
nghiệp ấy đi đến thắng lợi.
Ba là: Văn hố Việt Nam là văn hố mang tính nhân dân sâu sắc
Hồ Chí Minh cho rằng nền văn hố mới khác nền văn hố cũ ở chỗ nó
bắt nguồn từ trong nhân dân, huy động được nhân dân tham gia đơng đảo, vào
các hoạt động văn hố. Nhân dân trở thành người ni dưỡng các giá trị văn
hố và tạo nền tảng xã hội cho sự phát triển của văn hố chun nghiệp. Theo
Hồ Chí Minh nền văn hố bắt nguồn từ trong nhân dân nó sẽ “ Ln ln tìm
tịi những con đường để làm sao có thể kể một cách chân thật hơn, chan thành
hơn cho nhân dân nghe, về những mối lo âu và suy nghĩ của nhân dân” 24.
Đồng thời Người luôn luôn uốn nắn, phê bình những lối nói, lối viết, và lối
sáng tác xa rời nhân dân, khơng phù hợp với trình độ và thị hiếu thẩm mỹ của
nhân dân. Hồ Chí Minh cũng đề cao vai trị sáng tạo văn hố nghệ thuật của
nhân dân và coi những sáng tác của nhân dân như những viên ngọc quí. Hồ
Chí Minh thường căn dặn những anh chị em làm công tác văn hoá nghệ thuật
phải đi sâu thực tế cuộc sống, hiểu được tâm tư tình cảm, nguyện vọng thị
hiếu của nhân dân để từ đó làm cho sáng tác của mình phục vụ được nhân dân

một cách tốt nhất.
2. Ý nghĩa của tư tưởng triết học Hồ Chí Minh về văn hoá đối với sự
nghiệp xây dựng và phát triển nền văn hoá mới ở nước ta.
Cùng với chủ nghĩa Mác-Lênin, những tư tưởng triết học Hồ Chí Minh
về văn hố đã trở thành thế giới quan khoa học, phương pháp luận biện
chứng, định hướng cho cộng cuộc xây dựng và phát triển nền văn hoá mới ở
nước ta. Kế thừa và phát huy những tư tưởng đó, Đảng và nhà nước ta đã chỉ
24 Hồ Chí Minh Van hố nghệ thuật cũng là một mặt trận, Nxb văn học, H1981, tr515


19

đạo hoạt động văn hố có nhiều bước phát triển nhất là trong sự nghiệp đổi
mới của đảng, trong đó văn hoá đã thu được nhiều thành tựu rất quan trọng.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại cho chúng ta những di sản quí báu về lý luận
trên nhiều lĩnh vực, trong đó Người đã để lại những triết lý văn hoá, và thực
hành văn hoá. Người là biểu tượng của nền văn hoá mới, nền văn hoá tiên
tiến, đấu tranh khơng khoan nhượng văn hố xấu độc. Nhiều phong tục, tập
quán thói quen và tư tưởng lạc hậu được cải tạo , loại bỏ, và thay vào đó
những nét văn hoá mới phù hợp với điều kiện xã hội mới. Trình độ giác ngộ
chính trị và dân trí được nâng lên, sự nghiệp giáo dục đào tạo có bước phát
triển mới, nhận thức của mọi người về văn hố có nhiều tiến bộ. Chính từ tấm
gương điển hình về văn hố của Hồ Chí Minh đã tạo thêm sức mạnh cho mọi
người dân có trách nhiệm hơn trong q trình nhận thức và phát triển văn hố,
tích cực học tập và có nhiều đóng góp cơng trình về văn hố, củng cố và nâng
cao dân trí, đáp ứng thiết thực cho sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Những tư tưởng triết học về văn hố nói riêng, và tư tưởng văn hố của
Hồ Chí Minh nói chung, đã định hướng đúng đắn cho sự nghiệp xây dựng và
phát triển văn hố hình thành một nền văn hố mới mang trong lịng nó một
sức sống Việt Nam. Sự nghiệp văn hoá đã trở thành một bộ phận khăng khít

và trở thành động lực tinh thần thúc đẩy sự nghiệp cách mạng nước ta từng
bước đi đến thành công. Ngày nay tư tưởng triết học Hồ Chí Minh về văn hố
mới riêng và tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hố nói chung vẫn tiếp tục là kim
chỉ nam định hướng cho sự nghiệp xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến
đậm đà bản sắc dân tộc. những tư tưởng ấy khơng chỉ có ý nghĩa trong việc
hoạch định chiến lược văn hố của Đảng mà nó cịn có ý nghĩa trực tiếp trong
chỉ đạo các hoạt động văn hoá cụ thể trên các lĩnh vực khác nhau. Những tư
tưởng về văn hố của Hồ Chí Minh ngày càng thấm sâu và toàn diện trên đời
sống tinh thần của nước ta, và nó đã trở thành một bộ phận cấu thành nền tảng
tinh thần của toàn xã hội.


20

Sự nghiệp xây dựng nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc văn hố dân
tộc, địi hỏi chúng ta nghiên cứu sâu sắc toàn bộ di sản tư tưởng Hồ Chí Minh,
trước hết những tư tưởng của Người về văn hố, từ đó vận dụng sáng tạo
trong thực tiễn xây dựng và phát triển văn hoá, đề ra đường lối, chính sách
xây dựng và phát triển văn hố một cách đúng đắn.
Ngày nay toàn Đảng, toàn dân và toàn quan ta cần tập trung mọi nỗ lực,
với nhiều hình thức, bước đi, biện pháp thực hiện tốt đường lối phát triển văn
hoá Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc. Với tinh thần của nghị quyết
trung ương V(khố VIII) nghị quyết đại hội Đảng tồn quốc lần thứ IX, lần
thứ X chúng ta cần làm tốt một số nội dung đó là :
Thứ nhất : Đẩy mạnh phát triển văn hố đi đơi với tăng trưởng kinh tế
đất nước, xác định lấy chỉnh đốn Đảng là then chốt, khơng ngừng nâng cao
giá trị văn hóa chân, thiện, mỹ. Trong tình hình hiện nay, đất nước ta đang
thực hiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghiã, mặc dù đã thu
được nhiều thành tựu tuy nhiên cũng chịu ảnh hưởng tiêu cực của nó trong đó
có ảnh hưởng văn hố xấu độc, vì vậy địi hỏi cần có nhận thức đúng đắn và

thực hiện một cách tích cực sâu rộng.
Hai là : ln coi trọng gìn giữ truyền thống văn hố dân tộc, tiếp tục
thực hiện cơng tác bảo tồn văn hố dân tộc, tiếp thu có chọn lọc văn hố thế
giới, tinh hoa nhân loại, ln ln có sự đổi mới cho phù hợp.
Ba là: Thường xuyên củng cố và nâng cao tính thống nhất trong đa
dạng của văn hoá Việt Nam, đấu tranh chống các khuynh hướng lợi dụng văn
hoá để chia rẽ, phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc, chống văn hoá xấu độc,
văn hoá lai căng.
Bốn là: Đẩy mạnh phong trào thi đua nhằm khơi dậy tính tích cực sáng
tác văn hoá nghệ thuật, huy động mọi tiềm lực xã hội cho sự nghiệp văn hoá,
cần chủ động, sáng tạo có chính sách cơ chế hoạt động cho phù hợp.


21

Năm là : Thường xuyên xây dựng môi trường văn hố lành mạnh trong
sạch, tạo ra mơi trường văn hố vừa có dân chủ, vừa có kỷ luật kỷ cương. Coi
đây là sự nghiệp lâu dài gian khổ.
KẾT LUẬN
Quân đội nhân dân Việt Nam là lực lượng nòng cốt bảo vệ Đảng bảo
vệ nhà nước xã hội chủ nghĩa, bảo vệ thành quả cách mạng, bảo vệ sự nghiệp
công nghiệp hố hiện đại hố đất nước, đẩy lùi đói nghèo bệnh tật, chống lại
các thế lực thù địch, vì vậy sự nghiệp văn hố ln có ý nghiã quan trọng đối
với quân đội. Để thực hiện nhiệm vụ xây dựng quân đội cách mạng chính qui
tinh nhuệ từng bước hiện đại, thì địi hỏi cần phải tích cực phát triển mọi mặt
trong đó văn hố là yếu tố khơng thể thiếu, giáo dục nhận thức làn cho mỗi
quân nhân thấm nhuần sâu sắc quan điểm văn hố của Hồ Chí Minh và của
Đảng ta trong tình hình mới, xây dựng trong mỗi đơn vị có nếp sống văn hố.
Chống lại thói gia trưởng, thiếu dân chủ, chống lại tình trạng vơ chính phủ và
ảnh hưởng của văn hố xấu đọc ngoại lai xâm nhập đến xây dựng một quân

đội của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa một quân đội thực sự dân chủ, mà ở đó
mỗi cán bộ chiến sĩ là một nhân cách, một chủ thể độc lập năng động sáng
tạo, loại bỏ tận gốc lối sống thiếu văn hố, xây dựng cho bộ đội sống có kỷ
luật kỷ cương, xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị tinh thần, sống có
nhân văn, xứng danh “Bộ đội cụ Hồ”.