Đánh giá khả năng sản xuất của tổ hợp lai giữa đực duroc với nái lai landrace và yorkshire nuôi tại tỉnh bắc ninh và bắc giang

Bộ giáo dục và đào tạo
Trờng đại học nông nghiệp hà nội
-------------***-------------

đoàn phơng thuý

đánh giá khả năng sản xuất của tổ hợp lai
Giữa đực duroc với nái lai landrace và
yorkshire nuôi tại tỉnh bắc ninh và bắc giang

Luận văn thạc sĩ nông nghiệp

Chuyên ng nh: Chăn nuôi
MÃ số

: 60.62.40

Ngời hớng dẫn khoa học: gs.Ts. đặng vũ bình

hà nội - 2010

Tr ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ……………. i


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn này là
trung th c và chưa t ng s d ng ñ b o v m t h c v nào.
Tơi cũng xin cam đoan m i s giúp ñ ñ th c hi n lu n văn ñã đư c
c m ơn và m i thơng tin trích d n ñã ñư c ch rõ ngu n g c.

Tác gi lu n văn

ðoàn Phương Thúy

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ……………. i


L I C M ƠN
Nhân d p hoàn thành lu n văn này, cho phép tơi đư c bày t lịng bi t
ơn sâu s c nh t đ n GS.TS ð ng Vũ Bình, ngư i hư ng d n khoa h c đã giúp
đ nhi t tình và có trách nhi m đ i v i tơi trong su t q trình th c hi n đ
tài và hồn thành lu n văn t t nghi p.
Tơi xin chân thành c m ơn các th y cô trong B môn Di truy n - Gi ng
v t nuôi, Khoa Chăn nuôi - Nuôi tr ng thu s n, Vi n ñào t o Sau ñ i h c,
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i đã giúp đ và đóng góp nhi u ý ki n
quý báu trong quá trình th c hi n ñ tài.
Cho phép tôi ñư c bày t l i c m ơn t i Ban lãnh ñ o, cùng tồn th
anh ch em cơng nhân trong Xí nghi p Gi ng l n L c V , tr i Cao Xá, tr i
Trư ng Cao ð ng Nông Lâm và ch lò m Nguy n Th An v s h p tác
giúp đ b trí thí nghi m, theo dõi các ch tiêu v sinh s n, năng su t, ch t
lư ng th t và thu th p s li u làm cơ s cho lu n văn này.
Nhân d p này, tơi xin đư c bày t lòng bi t ơn sâu s c t i Ban giám
hi u nhà trư ng, các Th y Cô giáo nơi tơi cơng tác, gia đình cùng b n bè
đ ng nghi p đã giúp đ đ ng viên tơi trong su t th i gian qua.
Tác gi lu n văn

ðồn Phương Thúy

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ……………. ii

M CL C
Trang
L i cam ñoan………………………………………………………………….i
L i c m ơn……………………………………………………………………ii
M c l c………………………………………………………………………iii
Danh m c vi t t t……………………………………………………………..v
Danh m c b ng…………………………………………………………….....vi
Danh m c ñ th ……………………………………………………………..vii
1. M

ð U ....................................................................................................i

1.1 ð t v n đ ................................................................................................1
1.2 M c đích ..................................................................................................2
2. T NG QUAN TÀI LI U .........................................................................3
2.1 Cơ s lý lu n v lai gi ng .........................................................................3
2.1.1 Tính tr ng s lư ng và các y u t

nh hư ng.........................................3

2.1.2 Lai gi ng và ưu th lai ...........................................................................9
2.2 Các ch tiêu sinh s n và các y u t

nh hư ng ñ n kh năng sinh s n c a

l n nái .......................................................................................................... 15
2.2.1 Các ch tiêu năng su t sinh s n
2.2.2 Các y u t

l n nái.............................................. 15

nh hư ng ñ n kh năng sinh s n c a l n nái..................... 16

2.3 Các ch tiêu ñánh giá sinh trư ng, năng su t, ch t lư ng th t
y ut

l n và các

nh hư ng.......................................................................................... 24

2.3.1 Các ch tiêu ñánh giá sinh trư ng, năng su t và ch t lư ng th t
2.3.2 Các y u t

l n .. 24

nh hư ng ñ n năng su t và ch t lư ng th t ....................... 25

2.4 Tình hình nghiên c u

ngồi nư c và trong nư c.................................. 32

2.4.1 Tình hình nghiên c u

nư c ngồi ..................................................... 32

2.4.2 Tình hình nghiên c u

trong nư c...................................................... 36

3. V T LI U, N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U.......... 41

3.1 V t li u nghiên c u................................................................................. 41
3.2 ð a ñi m nghiên c u............................................................................... 41
3.3 Th i gian nghiên c u.............................................................................. 41

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….iii


3.4 N i dung và các ch tiêu nghiên c u ....................................................... 41
3.4.1 ðánh giá kh năng sinh s n c a 2 nái F1(LxY) và F1(YxL) ph i gi ng
v i ñ c Duroc............................................................................................... 41
3.4.2 ðánh giá kh năng sinh trư ng ........................................................... 42
3.4.3 ðánh giá năng su t, ch t lư ng th t...................................................... 42
3.5 Phương pháp nghiên c u ........................................................................ 43
3.5.1 Kh năng sinh s n................................................................................ 43
3.5.2 Tiêu t n th c ăn c a các nái lai LY và YL/kg cai s a .......................... 44
3.5.3 Phương pháp nghiên c u kh năng sinh trư ng .................................... 44
3.5.4 Phương pháp nghiên c u năng su t, ch t lư ng th t ............................ 46
3.6 X lý s li u ........................................................................................... 48
4. K T QU VÀ TH O LU N ................................................................ 49
4.1 Kh năng sinh s n c a l n nái F1(Landrace x Yorkshire) và F1(Yorkshire
x Landrace) .................................................................................................. 49
4.1.1 Năng su t sinh s n chung c a l n nái F1(Lx Y) và F1(Yx L) .............. 49
4.1.2 Năng su t sinh s n c a hai nái lai qua các l a ñ ................................. 62
4.2 K t qu theo dõi v tiêu t n th c ăn /kg cai s a...................................... 75
4.3 Kh năng sinh trư ng và tiêu t n th c ăn c a l n th t ............................. 77
4.3.1 Kh năng sinh trư ng và tiêu t n th c ăn c a l n th t .......................... 77
4.3.2 ðo siêu âm tính ñ dày m lưng và t l n c c a t h p lai D×(L×Y) và
D×(Y×L) ...................................................................................................... 81
4.4 Năng su t và ch t lư ng th t c a hai t h p lai D(LY) và D(YL)............ 83
4.4.1 Năng su t thân th t c a con lai ............................................................. 83

4.4.2 Các ch tiêu v ch t lư ng th t ............................................................ 88
5. K T LU N VÀ ð NGH ..................................................................... 94
5.1 K t lu n .................................................................................................. 94
5.1.1 Kh năng sinh s n................................................................................ 94
5.1.2. Sinh trư ng, năng su t, ch t lư ng th t ............................................... 94
5.2 ð ngh ................................................................................................... 95

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….iv


DANH M C CÁC CH

VI T T T

CTV

C ng tác viên

D

Gi ng l n Duroc

D(LY)

T h p lai gi a ♂Duroc x ♀(Landrace x Yorkshire)

D(YL)

T h p lai gi a ♂Duroc x ♀(Yorkshire x Landrace)

DFD

Dark, Firm, Dry

KHKT

Khoa h c k thu t

KL

Kh i lư ng

L

Gi ng l n Landrace

LW

Gi ng l n Large White

LxY

♂ Landrace x ♀ Yorkshire

NXB

Nhà xu t b n

P

Pietrain

Pidu

♂ Pietrain x ♀ Duroc

PSE

Pale, Soft, Excudative

PTNT

Phát tri n nông thôn

TĂ

Th c ăn

TTTĂ

Tiêu t n th c ăn

TT

Tăng tr ng

Y

Gi ng l n Yorkshire

YxL

♂ Yorkshire x ♀ Landrace

Cu

ð ng

Zn

K m

Mg

Magie

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….v


DANH M C B NG
Trang
B ng 2.1: H s di truy n c a m t s tính tr ng c a l n .................................8
B ng 3.1: B ng b trí thí nghi m s d ng th c ăn l n nái và l n con ........... 44
B ng 4.1: Kh năng sinh s n c a nái lai LY và YL ...................................... 50
B ng 4.2: Kh năng sinh s n c a nái lai LY và YL l a 1.............................. 63
B ng 4.3: Kh năng sinh s n c a nái lai LY và YL l a 2.............................. 64
B ng 4.4: Kh năng sinh s n c a nái lai LY và YL l a 3.............................. 65
B ng 4.5: Kh năng sinh s n c a nái lai LY và YL l a 4.............................. 66
B ng 4.6: Kh năng sinh s n c a nái lai LY và YL l a 5.............................. 67
B ng 4.7: Tiêu t n th c ăn/kg cai s a........................................................... 76

B ng 4.8: Sinh trư ng, tiêu t n th c ăn c a l n th t...................................... 77
B ng 4.9: ð dày m lưng, ñ dày cơ thăn và t l n c ................................ 81
c a con lai D(LY) và D(YL) ......................................................... 81
B ng 4.10: Năng su t th t D(LY) và D(YL).................................................. 84
B ng 4.11: Ch t lư ng th t DLY và DYL..................................................... 88

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….vi


DANH M C ð

TH
Trang

Bi u ñ 4.1. S con trong m t l a ñ ............................................................ 55
Bi u ñ 4.2. Kh i lư ng sơ sinh và cai s a c a l n con................................ 57
Bi u ñ 4.3. S con ñ ra/ qua các l a ñ .................................................... 68
Bi u ñ 4.4. S con cai s a/ qua các l a ñ ............................................... 70
Bi u ñ 4.5. Kh i lư ng sơ sinh/con qua các l a ñ ..................................... 72
Bi u ñ 4.6. Kh i lư ng cai s a/con qua các l a ñ ..................................... 73
Bi u ñ 4.7. T l th t móc hàm, t l th t x , t l n c c a con lai ............... 86
Bi u ñ 4.8. Giá tr pH45 và pH24 c a các con lai......................................... 89
Bi u ñ 4.9. T l m t nư c các con lai D(LY)và D(YL) ............................. 92

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….vii


1. M

ð U

1.1 ð t v n ñ
Vi t Nam là m t nư c có n n nơng nghi p phát tri n v i trên 80% dân
s làm nông nghi p. Cùng v i s phát tri n tr ng tr t, chăn ni có vai trị
quan tr ng trong vi c phát tri n kinh t . Trong nh ng năm g n đây ngành
chăn ni

nư c ta có nh ng bư c phát tri n khá m nh, trong đó chăn ni

l n chi m m t v trí đ c bi t quan tr ng trong cung c p th c ph m tiêu th
trong nư c cũng như ph c v xu t kh u.
h u h t các cơ s chăn nuôi l n hi n nay vi c nhân gi ng và lai t o
gi ng ñã tr thành khâu quan tr ng trong phương hư ng phát tri n chăn nuôi
l n, nh đó đã t o ra các cơng th c lai cho ra ñ i các th h con lai có kh
năng sinh s n t t, tăng tr ng nhanh, s c ch ng ñ v i b nh t t t t, chi phí th c
ăn gi m và t l n c cao, ñáp ng nhu c u nuôi l n hư ng n c ph c v cho
tiêu dùng trong nư c và xu t kh u.
Nh ng năm g n ñây, khi n n kinh t ngày càng phát tri n, thu nh p c a
ngư i dân tăng cao, nhu c u v th c ph m ch t lư ng cũng theo ñó tăng lên,
ñ c bi t là th t l n nhi u n c. Vì v y, ngành chăn ni đã và đang m r ng
theo hư ng tăng năng su t và tăng t l n c. Chính vì v y, l n lai 3 – 4 máu,
l n ngo i đư c đưa vào ni ph bi n trong các nông h và trang tr i chăn
nuôi cơng nghi p.
Theo k t qu đi u tra

các trang tr i chăn nuôi t i m t s t nh phía B c

cho th y, vi c s d ng nái lai (51% trong t ng s nái gi ng) và ñ c lai (36%
trong t ng s ñ c gi ng) là khá cao trong cơ c u đàn gi ng (Vũ ðình Tơn và
c ng s , 2007)[51].

T i hai t nh B c Ninh và B c Giang, các gi ng l n ngo i ñã ñư c nuôi và
nhân gi ng ph bi n

các cơ s chăn nuôi t p trung. Vi c theo dõi, ñánh giá

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….1


kh năng s n xu t thông qua các ch tiêu v sinh s n, sinh trư ng và năng su t,
ch t lư ng th t c a các t h p lai là nh ng v n ñ r t c n thi t nh m ñáp ng
nhu c u phát tri n chăn nuôi l n hư ng n c trong nh ng năm ti p theo. ð có
đàn l n th t có t c đ tăng trư ng nhanh và ñ t t l n c t i ña c a ph m
gi ng, bên c nh vi c nâng cao ti n b di truy n, ch n l c t t, c i ti n ch đ
chăm sóc ni dư ng và đi u ki n chu ng tr i... thì vi c t o ra nh ng công
th c lai trên cơ s k t h p ñư c m t s ñ c ñi m c a m i gi ng, dịng cao s n
và đ c bi t là s d ng tri t ñ ưu th lai c a chúng là r t c n thi t.
Xu t phát t tình hình đó, đ góp ph n nâng cao hi u qu ni l n ngo i
trong đi u ki n chăn nuôi hi n nay, chúng tôi ti n hành nghiên c u ñ tài:
“ðánh giá kh năng s n xu t c a t h p lai gi a ñ c Duroc v i nái
lai Landrace và Yorkshire nuôi t i t nh B c Ninh và B c Giang”
1.2 M c đích
- ðánh giá kh năng sinh s n c a l n nái F1(Landrace x Yorkshire) và
F1(Yorkshire x Landrace) ph i gi ng v i ñ c Duroc nh m góp ph n c i ti n
ch t lư ng ñàn gi ng t i t nh B c Ninh và B c Giang.
- ðánh giá kh năng sinh trư ng, tiêu t n th c ăn/kg tăng tr ng, năng
su t và ch t lư ng th t c a các t h p lai trên nh m góp ph n xác đ nh t h p
lai phù h p và có hi u qu trong chăn nuôi l n t i t nh B c Ninh và B c
Giang.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….2

2. T NG QUAN TÀI LI U

2.1 Cơ s lý lu n v lai gi ng
2.1.1 Tính tr ng s lư ng và các y u t

nh hư ng

2.1.1.1 Tính tr ng s lư ng và s di truy n c a tính tr ng s lư ng
Tính tr ng s lư ng là nh ng tính tr ng mà

đó s sai khác gi a các cá

th là s sai khác nhau v m c ñ hơn là s sai khác v ch ng lo i. Darwin ñã
ch rõ: S khác nhau này là ngu n v t li u cho quá trình ch n l c t nhiên
cũng như ch n l c nhân t o (Nguy n Văn Thi n, 1995)[46].
Tính tr ng s lư ng là nh ng tính tr ng do nhi u c p gen có hi u ng
nh quy đ nh, đó là các gen mà hi u ng riêng bi t c a t ng gen thì r t nh ,
nhưng t p h p nhi u gen đó l i thì chúng có nh hư ng rõ r t. Vì th tính
tr ng s lư ng cịn đư c coi là tính tr ng đa gen (H i Chăn ni Vi t Nam,
2004)[29]. Tính tr ng s lư ng đư c coi là tính tr ng đo lư ng vì vi c nghiên
c u các tính tr ng ph thu c vào đo lư ng. Tuy nhiên có nh ng tính tr ng s
lư ng mà giá tr c a chúng thu ñư c b ng cách ñ m, ñó là nh ng tính tr ng s
lư ng đ c bi t.
Tính tr ng s lư ng có các đ c trưng sau:
+ Các tính tr ng s lư ng ch u nh hư ng b i r t nhi u gen, m i gen
ch có m t tác đ ng nh .
+ Các tính tr ng s lư ng ch u nh hư ng r t l n b i ñi u ki n mơi
trư ng.

+ Có th xác đ nh các giá tr c a tính tr ng s lư ng b ng các phép ño.
+ Các giá tr quan sát đư c c a các tính tr ng s lư ng là các bi n thiên
liên t c.
Tính tr ng s lư ng trong s n xu t nông nghi p nói chung và trong
chăn ni nói riêng đư c coi là tính tr ng năng su t. H u h t các tính tr ng có

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….3


giá tr kinh t c a gia súc ñ u là tính tr ng s lư ng. Ph n l n s thay đ i
trong q trình ti n hố c a sinh v t cũng là s thay ñ i các tính tr ng s
lư ng (Tr n Huê Viên, 2001)[61].
ð gi i thích hi n tư ng di truy n các tính tr ng s lư ng Nilson và
Ehle (1908) ñã ñưa ra gi thuy t ña gen v i n i dung sau: Tính tr ng s lư ng
ch u tác ñ ng c a nhi u c p gen, phương th c di truy n c a các c p gen này
tuân theo các quy lu t cơ b n c a di truy n: phân ly, t h p, liên k t gen...
M i gen thư ng có tác d ng m t ph n r t nh đ i v i ki u hình nhưng nhi u
gen có giá tr c ng g p l n hơn. Tác d ng c a nhi u gen khác nhau trên cùng
m t tính tr ng có th là c ng g p cũng có th là khơng c ng g p. Ngồi ra cịn
có ki u tác ñ ng c ch nhau gi a các gen n m

các locus khác nhau.

Có 2 hi n tư ng di truy n cơ b n có liên quan đ n tính tr ng s lư ng
và m i hi n tư ng di truy n này là cơ s lý lu n cho vi c c i ti n di truy n
gi ng v t nuôi. Trư c h t là s gi ng nhau gi a các con v t thân thu c, quan
h thân thu c càng g n, con v t càng gi ng nhau. ðó là cơ s di truy n c a s
ch n l c, th n a là s suy hoá c n thân và hi n tư ng ưu th lai, ñây là cơ s
c a s

ch n ph i ñ nhân thu n và lai t o (T

Quang Hi n và c ng s ,

2005)[28].
Cơ s lý thuy t c a di truy n h c s lư ng ñã ñư c thi t l p vào kho ng
năm 1920 b i các cơng trình c a Fisher (1918), Wright (1926) và Haldane
(1932). Cho ñ n nay, di truy n h c s lư ng ñã ñư c nhi u nhà di truy n h c
và th ng kê b sung, nâng cao và tr thành nhà khoa h c có cơ s khoa h c
v ng ch c, đư c ng d ng r ng rãi vào vi c c i ti n di truy n các gi ng v t
nuôi (Nguy n Văn Thi n, 1995[46], Petrop, 1984[38]).

2.1.1.2 Các y u t

nh hư ng tính tr ng s lư ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….4


Theo Lasley (1974)[31] và Nguy n Văn Thi n (1995)[46], bi u hi n
b ngồi ho c các đ c tính khác c a m t s cá th đư c g i là ki u hình c a cá
th đó đ i v i tính tr ng s lư ng cũng như tính tr ng ch t lư ng.
Giá tr ki u hình c a b t kỳ m t tính tr ng nào cũng đư c bi u th thông
qua giá tr ki u gen và sai l ch mơi trư ng:
P=G+E
Trong đó:
P: Giá tr ki u hình (Phenotypic Value)
G: Giá tr ki u gen (Genotypic Value)
E: Sai l ch môi trư ng (Enviromental Deviation)
Tuỳ theo phương th c tác ñ ng c a các gen, alen mà giá tr ki u gen có

th bao g m các thành ph n khác nhau: G = A + D + I
Trong đó:
A (Additive Value): Giá tr c ng g p ho c giá tr gi ng.
D (Dominant Deviation): Sai l ch tr i
I (Interactive Deviation): Sai l ch tương tác
+ Giá tr c ng g p (giá tr gi ng):
ðây là thành ph n quan tr ng c a ki u gen vì nó c đ nh và có th di
truy n đư c, nó chính là cơ s di truy n c a vi c ch n gi ng.
Chúng ta ñã bi t trong di truy n b m ch truy n cho con cái các gen
c a chúng ch khơng ph i truy n đ t ki u gen, do v y ki u gen ph i ñư c
sáng t o l i

m i th h . Giá tr gen truy n ñ t t b m cho ñ i con g i là

“hi u ng trung bình’’ c a các gen. Hi u ng trung bình c a m t gen là s sai
l ch trung bình c a các cá th so v i trung bình c a qu n th mà nó nh n ñư c
gen ñó t m t b ho c m nào đó, cịn gen kia nh n đư c t m ho c b khác
trong qu n th . T ng các hi u ng trung bình c a các gen mà nó mang đư c
g i là giá tr c ng g p ho c giá tr gi ng c a cá th .

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….5


+ Sai l ch tr i:
Sai l ch tr i sinh ra t tác ñ ng qua l i gi a các c p alen trong cùng
m t locus (ñ c bi t là c c p alen d h p t ). T i m t locus, n u khơng có sai
l ch tr i thì giá tr gi ng và giá tr ki u gen là trùng h p v i nhau.
+ Sai l ch tương tác ho c sai l ch át gen
Là tác ñ ng át ch c a các alen không cùng locus khi ki u gen đó t 2
locus tr lên c u thành thì giá tr ki u gen có th thêm s sai l ch do s tương

tác thu c các locus khác nhau.
M i lo i gia súc s ng trong m t mơi trư ng nh t đ nh s hình thành và
ho t đ ng c a các tính tr ng không nh ng ch u s chi ph i c a các gen mà
còn ch u nh hư ng r t l n c a môi trư ng.
E = Eg + Es.
Trong đó:
Eg (Sai l ch mơi trư ng chung)
Es (Sai l ch môi trư ng riêng)
+ Sai l ch môi trư ng chung:
Là các sai l ch do mơi trư ng tác đ ng lên tồn b cá th trong m t
nhóm v t ni (như tồn b l n trong m t ñàn l n) ho c tác ñ ng lên c ñ i
con v t ho c tác đ ng lên tồn thân con v t. Như v y các tác đ ng này có tính
ch t thư ng xun và khơng c c b như các đi u ki n chung v tình hình th c
ăn, khí h u... gây ra. Do đó, sai l ch môi trư ng chung là sai l ch gi a các
nhóm, gi a các cá th .
+ Sai l ch môi trư ng riêng:
Là sai l ch do mơi trư ng tác đ ng riêng r lên t ng cá th trong m t
nhóm v t ni (như t ng con l n khác nhau trong cùng m t ñàn l n) ho c
tác ñ ng lên m t giai đo n nào đó trong đ i con v t (như các l a ñ khác
nhau c a v t ni) ho c tác đ ng lên các thành ph n khác nhau c a m t con

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….6


v t (như các ph n vai, lưng, mông c a m t con v t) như v y các tác đ ng
này có tính ch t khơng thư ng xuyên và c c b như các thay ñ i v th c
ăn, khí h u, tu i tác, tr ng thái sinh lý... gây ra. Do đó sai l ch mơi trư ng
riêng là sai l ch trong nhóm, trong cá th

(H i chăn ni Vi t Nam,

2004)[29].
Tóm l i, khi m t ki u hình c a m t cá th ñư c c u t o b i hai locus tr
lên thì giá tr ki u hình c a nó đư c bi u th như sau:
P = A + D + I + Eg + Es
Qua vi c nghiên c u các y u t

nh hư ng t i tính tr ng s lư ng

trên

có th th y mu n nâng cao năng su t c a v t ni c n ph i tác đ ng nh ng
bi n pháp sau:
- Tác ñ ng v m t di truy n (G): ðây là nhi m v c a nhà làm cơng
tác gi ng.
+ Tác đ ng vào hi u ng c ng g p (A) b ng cách ch n l c.
+ Tác ñ ng vào các hi u ng tr i (D) và át gen (I) b ng cách lai gi ng.
- Tác ñ ng v m t môi trư ng (E) b ng cách c i ti n đi u ki n chăn
ni như th c ăn, chu ng tr i, v sinh, chăm sóc, thú y...
2.1.1.3 H s di truy n
ð xác ñ nh nh hư ng c a h s di truy n ñ i v i giá tr ki u hình,
Lush (1949) (trích t

Lasley, 1974)[31] đưa ra khái ni m h s di truy n.

Giá tr c a h s di truy n cho ta m t khái ni m v m c ti n tri n có th
đ t ñư c khi ti n hành ch n l c ñ i v i m t tính tr ng nh t ñ nh.
Theo Phan C

Nhân và c ng s

(1985)[37], Nguy n Văn Thi n

(1995)[46], các tính tr ng có h s di truy n th p hi u qu ch n l c s th p,
hi u qu lai gi ng l i cao. Ngư c l i, các tính tr ng có h s di truy n cao,
hi u qu ch n l c s cao, hi u qu lai gi ng l i th p.
l n h u h t các tính tr ng năng su t sinh s n có h s di truy n th p
cịn các tính tr ng có liên quan đ n ch t lư ng s n ph m và s sinh trư ng có
h s di truy n cao.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….7


Thơng qua h s di truy n ta có th quy t ñ nh phương pháp tác ñ ng
nh m c i ti n năng su t chăn nuôi. ð i v i tính tr ng có h s di truy n th p
thì ti n b di truy n r t ch m và khó c i t o, không nên thông qua phương
pháp ch n l c mà nên thông qua bi n pháp nuôi dư ng chăm sóc ho c chú
tr ng t p giao đ nâng cao năng su t c a chúng.
B ng 2.1: H s di truy n c a m t s tính tr ng c a l n
(Nguy n Văn Thi n, 1995)[46]
Tính tr ng

h2

Kh i lư ng tồn khi cai s a

0,17

Kh i lư ng trung bình l n con lúc 2 tháng tu i

0,21

Kh i lư ng trung bình l n con lúc 5- 6 tháng tu i

0,30

Tăng tr ng t cai s a ñ n 5 tháng tu i

0,45

Ph m ch t th t

0,46 - 0,63

ð dày m lưng

0,50 – 0,66

Kh năng sinh s n

0,15

S con trong m t l a ñ

0,13

S l n cai s a trong m t l a

0,12

Lo i th ch t

0,29

Dài thân

0,59

S ñ t xương s ng

0,74

Tiêu t n th c ăn

0,31 – 0,58

Kh i lư ng sơ sinh

0,05

Di n tích m t th t

0,45

T l n c

0,45

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….8

Theo Phan C

Nhân và c ng s

(1985)[37], Nguy n Văn Thi n

(1995)[46] đ i v i các tính tr ng có h s di truy n th p, hi u qu ch n l c
thu n ch ng th p, còn hi u qu t p giao l i cao. ð i v i các tính tr ng có h
s di truy n th p nên chú tr ng t p giao ñ nâng cao năng su t c a chúng.
2.1.2 Lai gi ng và ưu th lai
2.1.2.1 Lai gi ng
Theo Lerner (1976)[34], th c ti n nhân gi ng ñ ng v t trong m y ch c
năm g n ñây ñã di n ra m t s thay ñ i l n, ñó là vi c áp d ng các h th ng
lai khác gi ng và khác dòng.
Lai gi ng là cho giao ph i gi a nh ng ñ ng v t thu c hai hay nhi u
gi ng khác nhau. Lai khác dòng là cho giao ph i gi a nh ng ñ ng v t thu c
các dòng khác nhau trong cùng m t gi ng. M c dù lai khác gi ng xa nhau v
huy t th ng hơn lai khác dòng, song hi u ng di truy n c a c hai ki u lai l i
tương t nhau (Lasley,1974[31]; Nguy n H i Quân và c ng s , 1995[41]).
Lai gi ng làm cho t n s ki u gen ñ ng h p t
t n s ki u gen d h p t

th h sau gi m đi, cịn

th h sau tăng lên.

Lai gi ng là phương pháp ch y u nh m khai thác bi n ñ i di truy n
c a qu n th gia súc. Lai gi ng có nh ng ưu vi t vì con lai thư ng có ưu th
lai đ i v i m t s tính tr ng nh t đ nh.

2.1.2.2 Ưu th lai
Ưu th lai là thu t ng bi u th s c s ng c a con lai vư t tr i hơn cha
m , khi cha m là nh ng cá th khơng có quan h huy t th ng. Ưu th lai
không ch th hi n

s c ch u đ ng mà cịn bao g m c ưu th v s c s ng,

t c ñ sinh trư ng, kh năng cho s a, kh năng sinh s n và t l ch t (Lasley,
1974[31, tr.2 - 360]; Lebedev, 1972[33, tr.5 - 230]).

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….9


Ưu th lai hay s c s ng con lai hồn tồn ngư c v i suy hố c n huy t
và s suy gi m s c s ng do c n huy t ñư c kh c ph c khi lai gi ng (Falconer,
1993)[94, tr. 254 – 261].
Thu t ng ưu th lai ñư c nhà di truy n h c ngư i M Shull (1914) ñưa
ra và ñư c Snell (1961) th o lu n trong nhân gi ng (Nguy n Văn Thi n,
1995[46], Nguy n H i Quân và c ng s , 1995[41]) như sau: Ưu th lai là s
hơn h n c a ñ i con so v i trung bình c a đ i b m . Có th ưu th lai là s c
s ng, s c mi n kháng ñ i v i b nh t t và tính tr ng s n xu t c a con lai ñư c
nâng cao, kh năng l i d ng th c ăn t t.
Theo Dickerson (1974)[87], khi lai gi a hai gi ng thì con lai ch có ưu
th lai cá th . Khi lai 3 gi ng, n u dùng ñ c c a gi ng thu n giao ph i v i nái
lai, con lai có c ưu th lai cá th và ưu th lai c a m , do m là con lai F1.
N u dùng ñ c lai giao ph i v i nái c a gi ng th ba, con lai có ưu th lai cá
th và ưu th lai c a b , do b là con lai F1.
S d ng các phương pháp c a Dickerson (1972)[86] đưa ra phương
trình d tính năng su t

con lai v i các công th c lai như sau:

- Lai 2 gi ng:
♂A♀B = HIAB + 1/2(gMB + gMA + gPA + gPB)
- Lai 3 gi ng:
♂C♀AB = 1/2(HICA+ HICB) + HMAB + 1/4 rIAB + 1/2(gMAB + gMC + gPC + gPAB)
Trong đó, I: cá th ; H: ưu th lai; P: b ; M: m ; r: hi u qu tái t h p; g:
năng su t c a các gi ng s d ng ñ lai.
C n phân bi t 3 bi u hi n sau ñây c a ưu th lai, ð ng Vũ Bình (2000)[3]:
- Ưu th lai cá th (ký hi u HI): Là ưu th lai do ki u gen c a chính con
v t gây nên.
- Ưu th lai c a m (ký hi u HM): Là ưu th lai do ki u gen mà m con
v t gây ra thơng qua đi u ki n ngo i c nh cung c p cho nó (ngo i c nh m ).

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….10


Ch ng h n, n u b n thân m là con lai, thông qua s n lư ng s a, kh năng
ni con khéo... mà con lai có đư c ưu th lai này.
- Ưu th lai c a b (ký hi u HB): Là ưu th lai do ki u gen mà b con
v t gây ra thông qua ñi u ki n ngo i c nh cung c p cho nó (ngo i c nh b ).
Ưu th lai c a b không quan tr ng b ng ưu th lai c a m . Có r t ít tính tr ng
có đư c ưu th lai c a b , song cũng có th th y r ng, kh năng th thai, tình
tr ng s c kho c a con ñ c lai t o nên ưu th lai cho đ i con c a nó.
N u như giao ph i c n huy t làm tăng m c ñ ñ ng h p, gi m m c ñ
d h p c a các ki u gen thì ngư c l i, lai gi ng l i làm tăng m c ñ d h p,
gi m m c ñ ñ ng h p c a các ki u gen. Vì v y, nguyên nhân c a ưu th lai
g n li n v i tác ñ ng c a các th d h p

các locus. Trong m t qu n th v t

nuôi, n u cho giao ph i gi a nh ng con v t có quan h h hàng s gây ra suy
hố c n huy t, nhưng sau đó n u cho giao ph i không c n huy t gi a nh ng
con v t ñã b c n huy t ta s có đư c ưu th lai. Trong trư ng h p này, nh ng
gì đã b m t đi do giao ph i c n huy t s ñư c bù ñ p l i khi lai gi a các cá
th c n huy t v i nhau. Do v y, khi nhân gi ng t o các dòng c n huy t qu n
th v t nuôi s ch u nh hư ng c a suy hoá c n huy t, nhưng sau đó lai gi a
các dịng c n huy t này qu n th v t ni l i đư c bù l i b ng ưu th lai

con

lai thương ph m.
Các tính tr ng liên quan đ n kh năng ni s ng và kh năng sinh s n
có ưu th lai cao nh t. Các tính tr ng có h s di truy n th p thư ng có ưu th
lai cao, vì v y đ c i ti n các tính tr ng này, so v i ch n l c, lai gi ng là m t
gi i pháp nhanh hơn, hi u qu hơn.
Hai qu n th v t nuôi càng khác bi t v i nhau v di truy n bao nhiêu thì
ưu th lai thu đư c khi lai gi a chúng càng l n b y nhiêu. Ưu th lai cao nh t
th h F1, ưu th lai

th h F2 (giao ph i gi a F1 v i F1, ho c gi a F1 v i

gi ng ho c dịng b , m kh i đ u) ch b ng 1/2 ưu th lai c a F1.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….11


Nh ng ngư i làm công tác gi ng nh n th y khi lai gi a hai dòng ho c
gi ng nh t đ nh s có đư c ưu th lai cao nh t, ngư i ta g i hi n tư ng này là
“kh năng ph i h p ñ c bi t” ho c hi n tư ng “nicking”.

ð gi i thích hi n tư ng ưu th lai có th nêu ra ba gi thuy t sau ñây:
- Thuy t tr i: Gi thi t này cho r ng m i bên cha m có nh ng c p gen
tr i ñ ng h p t khác nhau. Khi t p giao

th h F1 s có các gen tr i

t tc

các locus. N u b có ki u gen AAbbCCDDee và m có ki u gen aaBBccddEE
thì th h F1 có ki u gen là AaBbCcDdEe.
Do tính tr ng s lư ng đư c quy t ñ nh b i nhi u gen, nên xác su t
xu t hi n m t ki u gen ñ ng h p hoàn toàn là th p. Ngoài ra, vì s liên k t
gi a các gen tr i và l n trên cùng m t nhi m s c th nên xác su t t h p ñư c
ki u gen t t nh t cũng th p. Jones (1917) ñã ch ng minh ñư c hi n tư ng này
và thuy t tr i ñã ñư c b sung thông qua gi thi t s liên k t c a các gen.
- Thuy t siêu tr i: M i alen trong m t locus s th c hi n ch c năng
riêng c a mình.

tr ng thái d h p t thì c hai ch c năng này ñ ng th i ñư c

bi u l . M i gen có kh năng t ng h p riêng, q trình này đư c th c hi n
trong nh ng đi u ki n mơi trư ng khác nhau. Do v y, ki u gen d h p t s có
kh năng thích nghi t t hơn v i nh ng thay đ i c a mơi trư ng.
Ưu th lai có th do hi n tư ng siêu tr i c a m t locus, trư ng h p tr i
t h p nhi u locus ho c do các nguyên nhân khác gây ra. Kh năng thích ng
v i mơi trư ng c a các th d h p t t o nên hi n tư ng siêu tr i là cơ s c a
ưu th lai (Lerner và c ng s , 1976)[34].
- Tương tác gen: Tương tác gi a các gen trong cùng m t locus d n t i
hi n tư ng tr i khơng hồn tồn. Tương tác gi a các gen trong các locus khác
nhau, bao g m vô s các ki u tương tác ph c t p, ña d ng, phù h p v i tính

ch t ph c t p, ña d ng c a sinh v t.
Cơ s th ng kê c a ưu th lai:

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….12


Ưu th lai

F1: HF1 = dy2, trong đó d là giá tr c a ki u gen d h p, y là

sai khác v t n s gen gi a hai qu n th b , m . Ưu th lai sinh ra b i nh
hư ng ñ ng th i c a t t c các giá tr riêng r c a t ng locus: H F = ∑ dy 2
1

Như v y, ưu th lai

F1 ph thu c vào giá tr c a các ki u gen d h p

và s khác bi t gi a hai qu n th .
Cơ s th ng kê này cho phép tính tốn đư c ưu th lai
khác nhau. Ưu th lai

các th h lai

F2: HF2 = 1/2dy2, do đó HF2 = 1/2 HF1.

Thay đ i trung bình t F1 đ n F2 cũng ñư c coi là hi n tư ng suy hoá
c n huy t. Theo Falconer (1993)[94], ưu th lai

F1, F2 có th ph c t p do

nh hư ng c a m .
nh hư ng c a m bao g m t t c nh ng đóng góp, nh ng nh hư ng
t t x u do ki u hình m gây ra đ i v i ki u hình c a đ i con.

nh hư ng c a

m đ i v i ki u hình c a đ i con có th do s khác nhau v di truy n, v
ngo i c nh ho c s ph i h p gi a di truy n và ngo i c nh. nh hư ng c a m
có th đư c th c hi n trong q th tinh, có ch a, ti t s a và ni con. Các
nh hư ng này ch có th xu t hi n t c th i, song cũng có th kéo dài su t ñ i
c a con v t và ñư c th hi n
2.1.2.3 Các y u t

nhi u cơ ch sinh h c khác nhau.

nh hư ng đ n ưu th lai

- Cơng th c lai
Ưu th lai đ c trưng cho m i cơng th c lai. Theo Tr n ðình Miên và
c ng s (1994)[36], m c ñ ưu th lai ñ t ñư c có tính cách riêng bi t cho
t ng c p lai c th . Theo Tr n Kim Anh (2000)[1], ưu th lai c a m có l i
cho ñ i con, ưu th lai c a l n nái nh hư ng ñ n s con/ và t c ñ sinh
trư ng c a l n con. Ưu th lai cá th
c a l n con, ñ c bi t

nh hư ng ñ n sinh trư ng và s c s ng

giai ño n sau cai s a. Ưu th lai c a b th hi n tính

hăng c a con ñ c, k t qu ph i gi ng, t l th thai. Khi lai hai gi ng, s l n
con cai s a/nái/năm tăng 5 - 10%, khi lai 3 gi ng ho c lai tr ngư c thì s l n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….13


con cai s a/nái/năm tăng t i 10 - 15%, s con cai s a/ nhi u hơn 1,0 - 1,5
con và kh i lư ng cai s a/con tăng ñư c 1kg

28 ngày tu i so v i gi ng

thu n (Colin, 1998)[82].
- Tính tr ng
Ưu th lai ph thu c vào tính tr ng, có nh ng tính tr ng có kh năng di
truy n cao nhưng cũng có tính tr ng có kh năng di truy n th p. Nh ng tính
tr ng liên quan đ n kh năng nuôi s ng và kh năng sinh s n có ưu th lai cao
nh t. Các tính tr ng có h s di truy n th p thư ng có ưu th lai cao. Vì v y
đ c i ti n tính tr ng này, so v i ch n l c, lai gi ng là bi n pháp nhanh hơn,
hi u qu hơn.
M t s tính tr ng

l n có ưu th lai khác nhau: s con ñ ra/ có ưu th

lai cá th là 2%, ưu th lai c a m là 8%; s con cai s a có ưu th lai cá th là
9%, ưu th lai c a m là 11%; kh i lư ng c

21 ngày tu i có ưu th lai cá

th là 12%, ưu th lai c a m là 18% (Richard, 2000)[142].
- S khác bi t gi a ngu n g c di truy n c a b và m

Ưu th lai ph thu c vào s khác bi t gi a hai gi ng ñem lai, hai gi ng
càng khác bi t v i nhau v di truy n bao nhiêu thì ưu th lai thu đư c khi lai
gi a chúng càng l n b y nhiêu. Lasley (1974)[31] cho bi t: n u các gi ng hay
các dịng đ ng h p t đ i v i m t tính tr ng nào đó thì m c d h p t cao nh t
F1, v i s phân ly c a các gen trong các th h sau m c ñ d h p t s gi m
d n.
Các gi ng càng xa nhau v ñi u ki n đ a lý thì ưu th lai càng cao. Ưu
th lai c a m t tính tr ng nh t ñ nh ph thu c ñáng k vào ngo i c nh. Có
nhi u y u t ngo i c nh nh hư ng ñ n gia súc, cũng như nh hư ng ñ n bi u
hi n c a ưu th lai.
- ði u ki n nuôi dư ng: n u ch đ chăm sóc ni dư ng khơng đ m
b o thì ưu th lai có ñư c s th p và ngư c l i.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….14


2.2 Các ch tiêu sinh s n và các y u t

nh hư ng ñ n kh năng sinh s n c a

l n nái
2.2.1 Các ch tiêu năng su t sinh s n

l n nái

M t yêu c u quan tr ng c a chăn nuôi l n nái là ph i tăng kh năng sinh
s n nh m ñáp ng yêu c u c v s lư ng và ch t lư ng l n cho khâu s n xu t
l n th t.
Có nhi u ch tiêu sinh h c ñánh giá năng su t sinh s n c a l n cái,
nhưng các nhà di truy n ch n gi ng l n ch quan tâm t i m t s tính tr ng

năng su t nh t ñ nh mà theo h là các ch tiêu có t m quan tr ng kinh t trong
chăn nuôi l n nái sinh s n.
Ian Gordon (2004)[108, tr.21 - 266], Legault (1980)[120, tr. 2-4]
cho r ng: trong các tr i chăn ni hi n đ i, s l n con cai s a do m t
nái s n xu t trong m t năm là ch tiêu ñánh giá ñúng ñ n nh t năng su t sinh s n
c a l n nái. Tác gi cũng cho bi t t m quan tr ng c a các thành ph n c u thành
nh hư ng ñ n ch tiêu s l n con cai s a do m t nái s n xu t trong m t năm l n
lư t là: s con ñ ra trong , t l ch t c a l n con t sơ sinh ñ n cai s a, th i
gian bú s a, tu i ñ l a ñ u và th i gian t cai s a ñ n khi th thai l a sau.
Nhi u tác gi khác cũng có quan đi m tương t (Bolet và c ng s , 1980[72],
Vandersteen (1986)[158, tr.4-10], De Vries (1989) (trích t Rothschild và c ng
s , 1998)[145, tr.313 - 344]).
Theo Ducos (1994)[89] thì các thành ph n đóng góp vào ch tiêu s con
còn s ng khi cai s a g m s tr ng r ng, t l l n con s ng lúc sơ sinh và t l
l n con s ng t i lúc cai s a là các thành ph n quan tr ng nh t ñánh giá năng
su t sinh s n c a l n nái. Do v y vi c nâng cao ch tiêu s con ñ ra s ng và
s con cai s a là m t v n ñ ñư c quan tâm hàng đ u trong chăn ni l n nái
sinh s n.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….15


Mabry và c ng s (1997)[126, 123 - 133] cho r ng các tính tr ng năng
su t sinh s n ch y u c a l n nái bao g m: s con ñ ra, s con cai s a, kh i
lư ng 21 ngày/ và s l a ñ /nái/năm. Các tính tr ng năng su t sinh s n ch
y u này có t m quan tr ng v m t kinh t và nh hư ng l n ñ n l i nhu n c a
ngư i s n xu t l n gi ng cũng như ngư i nuôi l n thương ph m.
Theo tiêu chu n Vi t Nam (TCVN 1280 - 81 thay th TCVN 1280 - 72)
thì năng su t sinh s n l n nái gi ng đư c tính trên 4 ch tiêu:
- S con đ ra cịn s ng: Là s con sau khi l n nái ñ xong con cu i

cùng, khơng tính nh ng con có kh i lư ng t

0,2 kg tr xu ng ñ i v i l n n i

và 0,5 kg tr xu ng ñ i v i l n ngo i và l n lai có máu ngo i.
- Kh i lư ng toàn

lúc 21 ngày tu i: Là t ng kh i lư ng l n con ni

đ n 21 ngày tu i (k c con đư c ghép vào ni).
- Kh i lư ng toàn lúc 60 ngày tu i.
- Tu i ñ l a ñ u ñ i v i l n nái ñ l a th nh t ho c kho ng cách l a
ñ ñ i v i l n nái ñ t l a th 2 tr lên (Trương Lăng, 2003) [32].
2.2.2 Các y u t

nh hư ng ñ n kh năng sinh s n c a l n nái

Năng su t sinh s n c a l n nái có m i quan h ch t ch và ph thu c
vào 2 y u t : di truy n và ngo i c nh.
2.2.2.1 Y u t di truy n
Gi ng là y u t quan tr ng nh hư ng ñ n các ch tiêu sinh s n c a l n
nái (Matousek và c ng s , 1997[129], Kosovac và c ng s , 1997[114],
Venanzi và c ng s , 1997[159], ð ng Vũ Bình, 1999[4], Tr n Ti n Dũng và
c ng s , (2002)[14], Hamann và c ng s , 2004[104]).
Y u t di truy n ph thu c vào ñ c tính con gi ng, các gi ng l n khác
nhau thì có tính năng s n xu t khác nhau.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….16

Theo Legault (1985, trích t Rothschild và c ng s , 1998)[145, tr.313344], căn c vào kh năng sinh s n và s c s n xu t th t, các gi ng l n ñư c
chia làm b n nhóm chính như sau:
- Các gi ng đa d ng như Yorkshire, Landrace và m t s dòng nguyên
ch ng ñư c x p vào lo i có kh năng s n xu t th t và sinh s n khá.
- Các gi ng chuyên d ng “dòng b ” như Pietrain, Landrace c a B ,
Hampshire, Poland China có kh năng sinh s n trung bình nhưng kh năng s n
xu t th t cao.
- Các gi ng chuyên d ng “dịng m ”, đ c bi t m t s gi ng chuyên s n
c a Trung Qu c như Taihu (đi n hình là Meishan) có kh năng sinh s n ñ c
bi t cao nhưng kh năng cho th t kém.
- Các gi ng ñ a phương có đ c tính chung là kh năng sinh s n và s c
s n xu t th t kém, song có kh năng thích nghi t t v i mơi trư ng.
- Các gi ng “dịng b ” thư ng có kh năng sinh s n th p hơn so v i các
gi ng đa d ng, ngồi ra chúng có chi u hư ng hơi kém v kh năng nuôi con,
t l l n con ch t trư c khi cai s a c a các gi ng này cao hơn so v i L và
Large white (Blasco và c ng s , 1995)[70, tr.17-38].
Gi ng Meishan (Trung Qu c) có kh năng sinh s n đ c bi t cao, ñ t 1418 l n sơ sinh, trên 12 l n con cai s a/

l a ñ th 3 ñ n l a ñ 10 (Vũ

Kính Tr c, 1998)[52]. Ngư i ta đã khơng phát hi n th y trong qu n th l n
Meishan có ki u gen halothan nn. Trong khi đó, các gi ng chuyên d ng “dòng
b ” như P và L B có kh năng sinh s n bình thư ng song r t nh y c m v i stress
do t n s gen halothan nn cao.
Lengerken và c ng s (1987)[173] cho bi t l n nh y c m v i stress có
kh năng cho n c cao, song kh năng sinh s n b h n ch , gi m th i gian s
d ng ñ i v i gia súc gi ng, k t qu th thai th p và t l hao h t cao trong q
trình chăn ni và v n chuy n.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c sĩ nông nghi p ………….17