Hoàn cảnh lịch sử khi Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc về nước và chọn Cao Bằng xây dựng căn cứ địa cách mạng

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>HOAN CANH LjCH SUT </b>

<b>KHI LANH TU</b>

<b> N G U Y I N</b>

<b> AI QUOC VE NUdC </b>

<b>VA CHON CAO BANG XAY DUNG CAN CUfDjA CACH MANG </b>

PGS, TS NGUYEN TRONG PHUC*

<i>Bd con Pac Bd, Cao Bdng vd cimg xuc dong duac gap lai Chu tich Ho Chi Minh </i>
<i>sau 20 nam xa cdch (20-2-I96I) </i>

Cao Bang la vimg dat chien luge dia dau
ciia T6 qu6c da dugc xac dinh tir thai Thue
Phan - An Duong Vuong ra doi nuac Au
Lac thi ky III truac Cong nguyen. Day
ciing la noi diln ra nhieu phong trao dau
tranh bao ve ehii quyIn lanh th6, tieu bieu
nhu Niing Chi Cao thai Ly the ky XI. The
* Nguyen Vien truang Vien Lich sir Dang

ky XVI Nguyen Binh Khiem timg khuyen
nha Mae nen chgn Cao Bang la noi dimg
chan de bao ton ea nghiep.

Ke thira truyen th6ng ve vang trong lich
sir, sau khi lanh tu Nguyen Ai Quoc sang
lap Dang Cgng san Viet Nam (3-2-1930),
tinh Cao Bang som xay dung to ehirc Dang
lam hat nhan lanh dao phong trao each
mang o dia phuang va noi kit phong trao

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

ea nuoc. Phong trao each mang Viet Nam
nhimg nam 30 dien ra trong hoan canh lich
sir rat kho khan phirc tap. Tren the giai. chii
nghia phat xit xuat hien, tien e6ng vao
phong trao hoa binh, dan chii, tien bg. Dai
hoi VII QuIe tl Cgng san (7-1935) eo su
ehuyin huong chi dao, chii trgng tap hgp
lire lugng each mang. dan ehu, xay dung
mat tran dan tgc, dan chu vai nhirng hinh
thire diu tranh thich hgp de chong chu
nghia phat xit. Ngay 1-9-1939, phat xit Dire
tin eong Ba Lan mo dau chien tranh the
gioi thir hai. Ngay 23-9-1939, Lien X6 ky
voi Diic ban Hiep uae bat xam pham. Ban
hiep uae do la buac di can thiet nham lam
that bai am muu eiia phuang Tay mu6n
dimg the lire phat xit de tieu diet Lien X6.
Ky hiep uae. Lien X6 eo them thai gian
hoa hoan vai Diic de ehuan bi lire lugng ve
mgi mat. 6 chau A, chu nghia quan phiet
Nhat Ban hinh thanh tir nam 1932. day
manh chien tranh xam luge Trung Quoc va
cac nuoc khae.

0 Dong Duong, tir thang 9-1939, ehinh
quyen thuc dan Phap da thii tieu eac quyen
dan sinh, dan chii, tang cuo'ng dan ap phong
trao each mang. Tir ngay 6 den ngay

8-11-1939, Trung uong Dang hgp a H6c Mon

(Ba Diem) ngoai thanh Sai Gon, kip thai ra
nghi quyet, neu eao nggn co chong de qu6c,
giai phong dan toe. Dang chuyen lire lugng
va trgng tam eong tac ve n6ng thon.

Dich tang cuong dan ap, khimg b6
phong trao each mang va Dang Cgng san.
Ngay 29-9-1939 ding chi Le H6ng Phong

bi dich bat a Sai Gon. Rang sang
17-1-1940, T6ng Bi thu Nguyen Van Cii' bi dich
bat a Sai Gon eiing mot s6 dong chi khae.

Ngay 22-6-1940, nuac Phap bi quan phat
xit Dire chiem dong, quan dgi Phap dau
hang. Chinh phii Petanh nit ve Visi mien
Nam nuae Phap, tro thanh ehinh phii bii
nhin. Tinh hinh nuoc Phap da anh huong den
tinh than ciia ehinh quyen thugc dia va quan
Phap a Dong Duong.

Thang 9-1940, quan Nhat keo vao Dong
Duong qua bien gioi Viet - Trung chiem
Lang Son va d6 bg len Do Son. Mau thuan
giiia dan tgc Viet Nam vai thuc dan, phat
xit gay gat. nhiem vu giai phong dan tgc
gianh doe lap tra nen bire thiet. Ngay

27-9-1940, Dang bg va nhan dan Bac Son (Lang
Son) da khoi nghia.

Til- thang 7-1940, Xir uy Nam Ky da
hgp ban ve chu truang khai nghia va dan
toi quyet dinh chuan bi lire lugng khoi
nghia tai Hoi nghi Xir iiy tir ngay 21 den
23-9-1940. Ngay 23-11-1940 n6 ra cuge
khai nghia Nam Ky, mac dii Hoi nghi
Trung uong tir ngay 6 den ngay 9-11-1940
da ehii truang hoan khai nghia. Ngay
13-1-1941, binh linh a D6 Luang (Nghe An)
khai nghia. Cae cuge khai nghia da bj ke
thii dan ap dam mau, nhat la Khoi nghia
Nam Ky.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

thanh lire lugng du kich va tiln hanh diu
franh vu trang a khu vue Bic San (Lang
Son), Vu Nhai (Thai Nguyen). Dgi du kich
<i>Bac Son phat trien thanh dgi Ciru quoc </i>
<i>quan (23-2-1941), xay dung va phat triln </i>
can CU' dia Bac Son - Vu Nhai.

Thuc dan Phap va phat xit Nhat khiing
bo da gay t6n that lan doi vai each mang
Viet Nam. Den giiia nam 1940, cac d6ng
chi Uy vien Trung uong Dang lan lugt bi
dich bat, chi con lai d6ng chi Phan Dang
Luu. Cae xir uy, tinh iiy, thanh iiy cung bi
nhieu ton that. Dich bat va ket an nhieu
dong ehi Trung uong va Xii uy. Mau thuan
giai cap va dan tgc thiic day phong trao

each mang huong miii nhgn tien e6ng vao
thuc dan Phap va phat xit Nhat, quyet tam
gianh doc lap eho To quoc.

Thang 11-1940, tai Dinh Bang (Bic
Ninh) da dien ra bgi nghi de lap lai Ban
Chap hanh Trung uong va bau d6ng ehi
Truang - Chinh lam Quyen Tong Bi thu.
Hoi nghi da ehu truang tiep tuc giuong cao
nggn ca giai phong dan toe ciia Hoi nghi
Trung uong 11-1939 da xae dinh. Tir nam
1930 den nam 1940, co quan lanh dao eiia
Trung uong Dang dat a ngi va ngoai thanh
Sai Gon. Tii' eu6i 1940, co quan lanh dao
ciia Trung uong Dang dat o Ha Ngi, hinh
thanh khu an toan cua Trung uong tai ngoai
vi Ha Ngi.

Tinh hinh thi gioi bien chuyen nhanh
chong, dat nhan loai truac thir thaeh
nghiem trgng ciia chien tranh the giai. Van
menh eiia nhilu quIc gia, dan tgc dimg

truac su sing con. Dan toe Viet Nam va
cae dan tgc D6ng Duong cung bi dat truac
thaeh thire mai.

Til- thang 9-1938, lanh tu Nguyin Ai
QuIc tai Trung QuIe tren 16 trinh tra ve
nuoc. Thai gian nay, Nhat Ban da xam

chilm 3 tinh D6ng Bae Trung Quoc (1937),
tang cuong chien tranh de chiem toan bg
Trung Qu6c. Nhan dan Trung Qu6e da
khang chiln chong Nhat, phong trao each
mang do Dang Cgng san Trung Qu6c lanh
dao phat trien manh me. Phong trao each
mang, khang chien a Quang Tay, Van Nam
giap Viet Nam ngay cang phat trien, Viet
kieu va can bg, dang vien Viet Nam da boat
dong tren dia ban nay.

Voi ten mai la Ho Quang, Nguyen Ai
Qu6c tir Tan Cuong qua Lan Chau den Tay
An r6i toi Dien An (tinh Thiem Bae - "dat
thanh each mang" Trung Qu6e). Nguyen Ai
Quoc a Dien An 2 tuan r6i tra lai Tay An.
Sau d6 Ngud'i roi Tay An xuong Quang
Tay, dimg a Que Lam khi do la tinh ly eua
Quang Tay. Nguoi tham gia Bat 16 quan
Trung Qu6c va tim each lien lac ve nuae.
Thang 2-1939, Nguyen Ai Quoc viet mot
<i>loat bai duoi tieu de Thir tir Trung Quoc </i>
giri ve nuac. Cuoi nam 1939, Nguyin Ai
Qu6c den Con Minh (Van Nam) bit lien
lac vai cac t6 chiic Dang. Tir nam 1939, tai
Con Minh, Ban Cong tae hai ngoai eiia
Dang Cgng san D6ng Duang da dugc lap
lai do ding ehi Phimg Chi Kien phu trach.
Thang 2-1940, Nguyin Ai QuIc voi bi
danh "ong Trin" dugc ding chi Trinh

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

Dong Hai (tiic Vii Anh) dua den nha ong
ba T6ng Minh Phuang la Viet kieu, a 76
duang Kim Bich (C6n Minh) de gap d6ng
ehi Phimg Chi Kien. Phimg Chi Kien va
cac dong chi Ban Cong tae hai ngoai ciia
Dang da bao cao vai lanh tu Nguyen Ai
Qu6c tinh hinh trong nuac va tinh hinh
kieu bao a C6n Minh va boat dong eua
Dang tai day. Nguyen Ai Quoc eiing cac
d6ng ehi gay dung va phat trien phong trao
each mang viing bien gioi Viet - Trung,
chuan bi eho phong trao trong nuoc va iing
hg Trung Qu6e chong phat xit Nhat.

Dugc biet lanh tu Nguyen Ai Quoc da
<i>CO mat a Trung Quoc giap bien giai, cac </i>
dong ehi trong nuae da cir cac dong ehi
Pham van D6ng va Vo Nguyen Giap sang
Trung Quoc de lien lac, bao cao tinh hinh
va xin y kien ehi dao. Dau thang 6-1940
vai bi danh la Vuong, tai Thuy H6 (Van
Nam) lanh tu Nguyen Ai Qu6c da gap hai
dong chi Pham Van Dong, V6 Nguyen
Giap. Sau do, Nguai quyet dinh cir cac
d6ng ehi Pham Van Dong, V6 Nguyen
Giap, Cao Hong Lanh di hgc a Dien An.
Ngay 15-6-1940, phat xit Diic tan e6ng
nuoc Phap va 22-6-1940 Phap dau hang.
Lanh tu Nguyen Ai Qu6e quyet dinh hoan

viee di hgc eiia eac d6ng chi de chuan bi ve
nuoc. Nguai cho rang day la ca hoi thuan
Igi cho each mang Viet Nam; phai tim each
tra ve nuae de nam bat thai co each mang.

Cao Bang la tinh eo duong bien giai dai
voi Trung Qu6c va la manh dat eo truyen
th6ng yeu nuac chong ngoai xam va sam

CO CO so each mang khi Dang Cgng san
Viet Nam ra dai. Cao Bang c6 dia the rimg
niii hiem tro, thuan Igi cho xay dung can
cir; tien Igi eho lien lac vai ben ngoai va
nhu cira ngo lien lac phong trao each mang
sau trong ngi dia. Cao Bang co t6 ehirc
Dang, dgi ngii dang vien d6ng dao, can bg
lanh dao each mang c6 uy tin, nhan dan
hang hai each mang. Sau eugc khiing bo ac
liet eiia ke thii nam 1931, tir nam 1932
phong trao each mang Viet Nam timg buac
<i>phuc h6i. Thang 3-1934, Ban Chi huy a </i>
<i>ngoai eua Dang Cgng san D6ng Duong </i>
thanh lap g6m eac dong chi Le Hong
Phong, Ha Huy Tap, Nguyen Van Dirt.
<i>Thang 6-1934, Ban Chi huy a ngoai to </i>
chire Hoi nghi tai Ma Cao, Trung Quoc,
tich cue ehi dao phong trao each mang
trong nuae.

<i>Cae dong chi trong Ban Chi huy a ngodi </i>

da dugc nhan dan cac dan tgc tinh Cao
Bang giup do xay dung co so Dang, phong
trao each mang a trong nuae va ngay tren
dja ban Cao Bing. Culi nam 1934, Cao
Bang da eo 201 dang vien phan Ion la
nhiing nguai tre tu6i. Phong trao each
mang va to ehirc Dang a Cao Bang da g6p
phan tich cue eho boat dong lanh dao, chi
<i>dao eua Ban Chi huy a ngodi va ehuan bj </i>
eho Dai bgi lan thii nhat ciia Dang

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

dugc bau la Uy vien Ban Chip hanh Trung
uong Dang; d6ng chi Hoang Van Ngn dugc
bau la dai bieu di du Dai bgi VII ciia Quoc
tl Cgng san (7-1935). Thang 3-1937 khi tai
lap Xir iiy Bac Ky, d6ng chi Hoang Tu Hun
(tire Hoang Van Ngn, Van Tan) dugc bau
lam Bi thu Xir uy.

Do ehinh la nhung dieu kien thuan igi
de lanh tu Nguyen Ai Quoc chgn la noi
tra ve To qu6c sau 30 nam hoat dong a
nuoc ngoai.

Nhiem vu va yeu cau ciia phong trao
giai ph6ng dan tgc doi hoi phai co dgi ngii
can bg lanh dao va chi dao du manh ca ve
trinh do ly luan va nang luc lanh dao thue
tien. Thang 12-1940, tai Nam Quang. Tinh
Tay (Trung Quoc) lanh tu Nguyen Ai

Qu6e da ma lap huan luyen eho 43 can bg
eiia Cao Bang, trong d6 e6 cac dong chi
Le Quang Ba, Hoang Sam, Bang Giang,
The An... Nguai true tiep giang day cho
lop hgc voi sir trg ly ciia cac d6ng ehi
Phiing Chi Kien, Pham Van D6ng, V6
Nguyen Giap. Tai lieu huan luyen la cu6n
<i>Con duong giai phong do Nguyen Ai </i>
Quoc va cac trg ly bien soan. Ngi dung
hgc tap chii yeu la each dieu tra tinh hinh,
tuyen truyen, to chire va phat trien lire
lugng each mang. Neu ro 5 dieu nen lam
va 5 dieu nen tranh d6i voi can bg trong
van dong phong trao each mang. Day la
lop huan luyen can bg dau tien phuc vu
c6ng eugc giai phong dan tgc. Lop hgc ket
thiic ngay 26-1-1941 (tuc 29 thang Chap
nam Canh Thin).

Sau Dai hoi VII. Qu6e te Cgng san chii
truong, cac ding chi tra ve cac nuoc de cimg
cac dong chi trong nuoc chi dao phong trao
ch6ng nguy co phat xit lan tran. ch6ng chien
tranh bao ve hoa binh, bao ve Lien X6. Klii
chien tranh the giai xay ra, Qu6c te Cgng san
tiep tuc chi dao phong trao each mang a cae
nuoc. Cu6i thang 6-1940, sau khi quyet dinh
ngimg chuyen di ciia eac d6ng chi Cao H6ng
Linh, Pham Van Dong, V6 Nguyen Giap,
Nguyen Ai Qu6c cii' Tran Van Hinh (vira o

Nam Bg ra) di Dien An de thiet lap quan he
voi qu6e te, don nhan nhimg th6ng tin mai
ciia qu6c te giri ve. Nguoi dap may bay len
Triing Khanh gap Trung uong Dang Cgng san
Trung Quoc de trao d6i y kien ve thai eugc.
Truac khi di, Nguai nhieu lan can dan cac
dong chi a C6n Minh phai nghien cim, chgn
huong xay dung can cir dia, tim hieu tinh hinh
trong nuac, chuan bi chu dao ve mgi mat de
khi Nguoi tra ve la co the len duong ve nuoc".
Cuoi thang 7-1940, Nguyen Ai Quoc ciing
cac d6ng chi rod C6n Minh di Que Lam
(Quang Tay) de tim huong moi tro ve nuoc.
Nguyen Ai Quoc rat coi trgng tranh thii sir
d6ng tinh, iing hg eua nhan dan Trung Qu6e
d6i vai each mang Viet Nam.

Thang 12-1940, Nguyen Ai Quoc cimg
cac d6ng chi tir Que Lam xu6ng Tinh Tay.
Sau Tet Duong lich 1941, d6ng chi Hoang
van Thu tir trong nuae sang. Tai day, thay
mat Trung uong Dang, dong chi Hoang
van Thu bao cao vai lanh tu Nguyen Ai
Quoc ve tinh hinh each mang trong nuac.
Nguyen Ai Qu6c eiing cac ding chi thao

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

luan ve tinh hinh the giai va trong nuac,
lira chgn huong ve nuac. D6ng chi Hoang
van Thu de nghi voi Nguai nen chgn
huang Cao Bang de ve nuoc vi Cao Bang

la tinh bien giai e6 phong trao each mang
som, nhan dan giac ngg eao va dgi ngii can
bg virng vang, hen lac quoc te thuan tien.
Nguai phan tich va neu ra hai dieu kien co
ban bao dam cho viee lap can cir dia, do la
c6 quan chung nhan dan bao ve va co
duang riit lui.

Sang mong mot Tet Tan Ty (1941), lanh
tu Nguyen Ai Quoc cimg cac d6ng chi di
chuc Tet nhan dan hai lang Nam Quang va
Ngan Tay (Tinh Tay - Trung Quoc). Ngay
28-1-1941 (mong 2 tet) vai su dan duang
eiia d6ng chi Le Quang Ba, Nguai va cac
d6ng chi ciing di dat chan len manh dat
thieng lieng dia dau T6 qu6c. Sau nay
Nguoi nha lai: "Xa rai T6 quoc da ban 30
nam. Da mat bao nhieu thai gia va sire lire
tim lien lac ma kh6ng dugc. Bao nhieu nam
thuang nha, dgi cha. H6m nay mai buac
chan ve noi non s6ng gam voc ciia minh.
Khi buac qua cai bia giai tuyen, long Bac
v6 cimg cam dgng"^.

Ngay 8-2-1941, lanh tu Nguyen Ai QuIe
den a va lam viee tai hang C6c Bo mot
hang niii thugc th6n Pac Bo, xa Truang Ha,
huyen Ha Quang, tinh Cao Bang. Noi day
tra thanh "dai ban doanh" cua each mang
Viet Nam.

Tai Khuoi Nam (Pac B6) vai tu each la
nguai sang lap Dang, thanh vien Ban Chap
hanh Trung uong Dang tir Dai bgi I

(3-1935) va can bg ciia Qu6c te Cgng san,
lanh tu Nguyin Ai Qu6c da chii tri Hoi
nghi lan thir tam Ban Chap hanh Trung
uong Dang hgp tir ngay 10 den ngay
19-5-1941 voi su tham gia eiia cac dong chi
Truofng - Chinh, Hoang Van Thu, Hoang
Qu6c Viet, Phiing Chi Kien va mot so dong
ehi dai bieu ciia Xu uy Bae Ky, Trung Ky
va dai bieu boat dong a ngoai nuae. Quan
triet tu tuong eiia Nguoi. Hoi nghi Trung
<i>uong da neu eao nggn cb giai phong dan </i>
tgc gianh doc lap, hoan ehinh duang loi
each mang giai phong dan tgc, xay dung
Mat tran Viet Minh (19-5-1941) va kien
toan Ban Chap hanh Trung uong Dang, bau
dong chi Truong - Chinh lam Tong Bi thu.
Hoi nghi chii truang xay dung, phat trien
can cir dia each mang Cao Bang, ehuan bi
lire lugng ve mgi mat de di tai khai nghia
vii trang gianh chinh quyen, gianh doe lap
dan tgc.

Sir kien lanh tu Nguyen Ai Qu6c ve
nuoc (28-1-1941) cimg Trung uong Dang
true tiep lanh dao each mang da ma ra thoi

ky mai, thuc day sir phat trien ve mgi mat
ciia phong trao each mang Viet Nam, chuan
bi nhirng tien de va dieu kien cho thang Igi
eua cuge Cach mang Thang Tam sau nay.

<i>1. Xem: Ho Chi Minh tieu sir, LLCT, H, 2006, </i>
tr. 265

</div>

<!--links-->