Sáng kiến kinh nghiệm Kết hợp phương pháp dạy học truyền thống và phương pháp dạy học tích cực trong giảng dạy môn GDCD lớp 10 ở trường THPT qua thực tế ở trường THPT chuyên Hùng Vương - Việt Trì

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Líp §H GD ChÝnh trÞ II. Dương Thị Minh Hằng Môc lôc Më ®Çu 1.Tính cấp thiết của đề tài 2.Mục đích nhiệm vụ 3.Đối tượng và giới hạn 4.Phương pháp nghiên cứu 5.CÊu tróc Néi dung. Chương 1: Những vấn đề lý luận dạy môn GDCD 1.1. Vị trí nhiệm vụ và những vấn đề đặt ra của việc giảng dạy môn GDCD hiÖn nay 1.1.1. VÞ trÝ nhiÖm vô m«n GDCD 1.1.2. NhiÖm vô 1.1.3. Những vấn đề đặt ra của việc giảng dạy môn GDCD 1.2. Các phương pháp dạy học 1.2.1. Phương pháp thuyết trình 1.2.2. Phương pháp đàm thoại 1.2.3. Phương pháp trực quan 1.2.4. Phương pháp giải quyết vấn đề 1.2.5. Phương pháp củng cố hệ thống hóa khắc sâu kiến thức 1.2.6. Phương pháp dạy học tích cực trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT. 1 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Dương Thị Minh Hằng Líp §H GD ChÝnh trÞ II Chương 2: Thực trạng giảng dạy môn GDCD ở trường THPT chuyên Hùng Vương- Việt Trì - Phú Thọ 2.1. Một số nét về địa phương 2.2. Thùc tr¹ng viÖc d¹y m«n GDCD 2.3. Nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng 2.4. Những vấn đề đặt ra Chương 3: Thử vận dụng kết hợp phương pháp dạy học truyền thống và phương pháp dạy học tích cực để giảng dạy môn GDCD lớp 10 3.1. Phương hướng giải pháp 3.2.1. Nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ 3.2.2. Nâng cao chất lượng giảng dạy 3.2.3. Thử vận dụng kết hợp phương pháp dạy học truyền thống và phương pháp dạy học tích cực để giảng dạy 1 số bài cụ thể. Bài 11: Một số phạm trù cơ bản của đạo đức học TiÕt 1 TiÕt 2 Bài 12: Công dân với tình yêu, hôn nhân và gia đình. TiÕt 1 TiÕt 2 KÕt luËn. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Phô lôc. 2 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Líp §H GD ChÝnh trÞ II. Dương Thị Minh Hằng Më ®Çu. 1. Tính cấp thiết của đề tài - Lý luËn Đất nước ta đang vững bước tiến vào thời kỳ đẩy mạnh CN hóa, HĐH nhằm thực hiện mục tiêu "Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ văn minh" biến mục tiêu cao cả của CNXH thành hiện thực trên đất nước Việt Nam. Trong các điều kiện kinh tế, XH hiện đại khi mà khoa học công nghệ phát triển hết sức nhanh chóng, khi mà xu thế toàn cầu hóa đã và đang trở thành hiện thực, đứng trước những thách thức của xu thế hội nhập, giáo dục thế kỷ 21 đã và đang đặt ra nhiều vấn đề cần giải quyết. Trong đó, yếu tố cơ bản là cần phải chăm lo phát triển nhân tố con người. Bởi con người là chủ thÓ cña mäi sù s¸ng t¹o, mäi nguån cña c¶i, vËt chÊt vµ v¨n hãa cña toµn nh©n lo¹i. Trong chiến lược con người, giáo dục giữ vai trò đặc biệt quan trọngvà có ý nghĩa quyết định đối với việc hình thành những con người mới, phù hợp và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự phát triển xã hội. Mục đích của hệ thộng giáo dục Việt Nam là phát triển, bồi dưỡng nhân tài, đào tạo nguồn nhân lực có trình độ cao cho XH đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa- hiện đại hóa đất nước, để từng bước hòa nhập và tiến kịp trình độ trong khu vực và trên thế giới. Mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài được đặt trên cơ sở phát triển nhân c¸ch cña thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam. Mỗi công dân Việt Nam phải là người lao động có lý tưởng, có năng lực chuyên môn và có bản lĩnh làm chủ đất nước mình. Đất nước ta đang cần một lớp thanh niên có ý chí vươn lên làm giàu vì sự thành đạt của bản thân, vì hạnh phúc gia đình, cộng đồng và sự phồn vinh của đất nước. 3 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Dương Thị Minh Hằng Líp §H GD ChÝnh trÞ II Nhà trường trong hệ thống giáo dục quốc dân là nơi thực hiện nhiệm vụ đặc biệt quan trọng đó. Trong đó mục đích của giáo dục Việt Nam được cô thÓ hãa thµnh c¸c môc tiªu gi¸o dôc trong tõng cÊp häc, nghµnh häc: Môc tiªu cña gi¸o dôc THPT " Nh»m gióp häc sinh cñng cè vµ ph¸t triÓn nh÷ng kÕt qu¶ cña gi¸o dôc THCS hoµn thiÖn häc vÊn phæ th«ng vµ nh÷ng hiÓu biÕt thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp, học nghề và đi vào cuộc sống lao động". Thực hiện mục tiêu đó nhà trường phổ thông phải có chương trình, nội dung giáo dục, giáo dưỡng phù hợp với thời đại, với đất nước, con người Việt Nam. Yêu cầu kết quả đó được quán triệt trong tất cả các chương trình và nội dung học tập của toàn bộ các môn học trong nhà trường nói chung và ở các trường THPT nói riêng. Mỗi môn khoa học được giảng dạy trong trường THPT đều thực hiện nhiệm vụ chung đó là giáo dục tri thức, giáo dục phẩm chất chính trị, tư tưởng đạo đức cho học sinh. Cùng với các môn khoa học khác, môn GDCD góp phần đào tạo những người lao động mới, vừa có tri thức khoa học, vừa có đạo đức, vừa có năng lực hoạt động thực tiễn, vừa có phẩm chất đạo đức tư tưởng chính trị, có ý thức trách nhiệm với cộng đồng, gia đình và chính bản th©n.Th«ng qua m«n häc GDCD häc sinh THPT kh«ng chØ tiÕp thu nh÷ng tri thức khoa họcmà còn được hình thành về phương pháp suy nghĩ và hành động phù hợp những điều kiện, hoàn cảnh cụ thể trong từng giai đoạn tri thức của từng môn khoa học, đặc biệt là môn GDCD là những tri thức rất cơ bản và thiết thực, trực tiếp chuẩn bị cho học sinh hành trang cụ thể để bước vào đời tự tin, vững vàng. - Thùc tiÔn Dạy học là một hoạt động của một quá trình đào tạo có tính đặc thù riêng và chức năng riêng. Muốn có hiệu quả trong quá trình dạy học, trước hết người giáo viên phải xác định đúng mục đích, nội dung của môn học từ đó lựa chọn và sử dụng tốt các phương pháp dạy học để đạt được mục đích đề ra của từng môn học. Trong hoạt động dạy học thì phương pháp dạy học 4 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Dương Thị Minh Hằng Líp §H GD ChÝnh trÞ II có tầm quan trọng đặc biệt trong việc truyền thụ tri thức của người thầy đến từng học sinh. Cố thủ tướng Phạm Văn Đồng đã từng viết: " Trong nhà trường điều chủ yếu không phải là nhồi nhét cho học trò một mớ kiến thức hỗn độn, tuy rằng kiến thức là cần thiết. Điều chủ yếu là giáo dục cho học sinh phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận, phương pháp diễn tả, rồi đến phương pháp nghiên cứu, phương pháp học tập, phương pháp giải quyết vấn đề.ở nhà trường chủ yếu không phải là rèn trí nhớ mà là rèn thông minh ...". Trên thực tế tuy rằng môn GDCD đã được xác định là môn khoa học xã hội song môn học này ở các trường THPT nói chung và ở trường THPT chuyên Hùng Vương nói riêng chưa được nhìn nhận đúng như vai trò và nhiệm vụ của nó. ở đây có độ "vênh" giữa lý luận và thực tiễn. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này song một trong những nguyên nhân cơ bản là trình độ chuyên môn của đội ngũ giáo viên chưa đáp ứng được đầy đủ yêu cầu của nhiệm vụ bộ môn. Về phía học sinh còn coi nhẹ bộ môn này, đại đa số học sinh cho rằng đây là môn phụ, thời lượng đầu tư cho môn học còn ít, chủ yếu tập trung vào các môn thi đại học nên học sinh chưa cã høng thó häc tËp. V× vËy, kÕt qu¶ häc tËp cña bé m«n nµy kh«ng cao nh­ mét sè m«n häc kh¸c. Xuất phát từ những cơ sở lý luận và thực tế trên đây nên tôi đã lựa chọn đề tài "kết hợp phương pháp dạy học truyền thống và phương pháp dạy học tích cực trong giảng dạy môn GDCD lớp 10 ở trường THPT qua thực tế ở trường THPT chuyên Hùng Vương - Việt Trì" Tường THPT chuyên Hùng Vương nằm ở trung tâm thành phố Việt Trì, học sinh nhà trường rất đa dạng. Vì là trường chuyên nên tuyển chọn đầu vào khá khắt khe, đòi hỏi có chất lượng cao nên con em ở các thành phần: con cán bộ- công nhân viên trong thành phố, con em các gia đình nông dân ở các xã lân cận và các huyện trong toàn tỉnh. Trường thành lập đến nay đã ®­îc 61 n¨m. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®­îc sù quan t©m cña c¸c cÊp ñy 5 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Dương Thị Minh Hằng Líp §H GD ChÝnh trÞ II Đảng, chính quyền địa phương và thành phố đã có những bước tiến không ngừng, chất lượng đào tạo giáo dục của nhà trường không ngừng nâng lên. Đội ngũ giáo viên của nhà trường đang từng bước trẻ hóa, nhiệt tình và có tâm huyết với nghề, không ngừng học tập nâng cao trình độ bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, liên tục trong những năm gần đây tỉ lệ đạt học sinh giỏi cấp tỉnh, cấp quốc gia và tỉ lệ học sinh đỗ vào các trường đại học, cao đẳng ngày càng nhiều. Trường luôn đứng trong tốp đầu của tỉnh về việc thực hiÖn c¸c tiªu chÝ gi¸o dôc. Thực tế, đề tài này đã được nhiều nhà chuyên môn nghiên cứu cũng như nhiều cuộc hội thảo khoa học tiến hành nhưng ở góc độ khác nhau và chỉ dừng ở hình thức những bài trao đổi trên tạp chí, tạp san hoặc có chăng thì chỉ là những đề tài đi sâu nghiên cứu phương pháp giảng dạy cụ thể ở từng kh¸i niÖm, tõng ph¹m trï, tõng quy luËt... cña bé m«n. V× vËy mäi viÖc vÉn không có những thay đổi đáng kể nào cho môn học. Qua một thời gian tiếp xóc thùc tÕ, kÕt hîp víi viÖc nghiªn cøu tµi liÖu liªn quan, em m¹nh d¹n nªu lên thực trạng của bộ môn GDCD ở trường THPT chuyên Hùng Vương. Qua đó đưa ra một số ý kiến về vấn đề này. Hi vọng những ý kiến đó sẽ góp phần nhỏ bé nhằm xác định đúng vị trí vai trò của bộ môn ở mọi cấp, mọi người cả trong nhận thức và hành động. Từ đó từng bước góp phần nâng cao hiệu quả gi¶ng d¹y bé m«n GDCD líp 10 nãi riªng vµ c¶ bé m«n GDCD nãi chung. 2. Mục đích nhiệm vụ: * Mục đích Trên cơ sở nghiên cứu tầm quan trọng của phương pháp dạy học bộ môn này, đề tài chỉ ra một số phương hướng giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng dạy và học môn GDCD lớp 10. * NhiÖm vô : §Ò tµi cã 3 nhiÖm vô - Khái quát những vấn đề lý luận của phương pháp dạy học truyền thống và phương pháp dạy học tích cực.. 6 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Dương Thị Minh Hằng Líp §H GD ChÝnh trÞ II - Nghiên cứu thực trạng giảng dạy môn GDCD ở trường THPT chuyên Hùng Vương - Đề xuất phương hướng- giải pháp chủ yếu và thử vận dụng phương pháp truyền thống kết hợp phương pháp tích cực vào một số baì cụ thể. 3. Đối tượng và giới hạn: - Đề tài nghiên cứu việc giảng dạy GDCD nói chung đặc biệt là GDCD ở lớp 10 ở trường THPT chuyên Hùng Vương- thành phố Việt trì. Những đề xuất của đề tài là căn cứ từ thực trạng ở trường THPT chuyên Hùng Vương. 4. Phương pháp nghiên cứu: Đề tài vận dụng phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử. Quán triệt chủ trương, quan điểm giáo dục của Đảng và nhà nước. Đề tài sử dụng các phương pháp tư duy logic: Ph©n tÝch - tæng hîp Quy n¹p - diÔn dÞch Trừu tượng - cụ thể LÞch sö - Logic So s¸nh §Ò tµi sö dông c¸c nghiªn cøu khoa häc nh­ ®iÒu tra x· héi häc, thèng kª quan s¸t, trß chuyÖn. Để thực hiện đề tài này, em đã sử dụng kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu khoa học khác nhau để quá trình đạt được độ tin cậy và chính xác cao nhất. Do đó trong đề tài này em đã sử dụng kết hợp nhiều phương pháp nh­: - Phương pháp quan sát sư phạm: Đây là phương pháp mà người thực hiện khi tiếp xúc thực tế giáo dục ở các trường THPT đã thu thập được những tư liệu phong phú, đa dạng của đối tượng nghiên cứu. Trên cơ sở đó mà rút ra nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t vÒ thùc tr¹ng cña bé m«n vµ nh÷ng biÖn ph¸p gi¶i quyÕt thực trạng đó.. 7 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Dương Thị Minh Hằng Líp §H GD ChÝnh trÞ II - Phương pháp điều tra giáo dục: Đây là phương pháp người thực hiện tiÕn hµnh b»ng c¸ch víi nh÷ng c©u hái tr¾c nghiÖm, c©u hái pháng vÊn miệng để thu thập những số liệu và ý kiến khác nhau về thực trạng của bộ môn. Từ đó có cách nhìn khác nhau và chính xác về thực trạng này, nhờ vậy mà người thực hiệ coa những biện pháp hữu hiệu để giải quyết thực trạng trªn. - Phương pháp nghiên cứu, tổng kết sư phạm: Trên cơ sở tiếp xúc thực tế giáo dục ở trường THPT chuyên Hùng Vương- Việt Trì, bằng nhiều biện pháp khác nhau, người thực hiện hệ thống hóa, khái quát hóa những kinh nghiệm và những hiểu biết của bản thân để đối chiếu với thực tiễn. Từ đó rút ra nh÷ng bµi häc gi¸ trÞ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn cho b¶n th©n. - Phương pháp lấy ý kiến của chuyên gia: Đây là phương pháp sử dụng trí tuệ của đội ngũ chuyên gia giáo dục có trình độ cao của các nhà quản lý, các giáo viên giảng dạy lâu năm... để đưa ra những nhận xét, những đánh giá cña m«n häc. - Phương pháp nghiên cứu tài liệu và sản phẩm hoạt động sư phạm: Đây là phương pháp mà người thực hiện tiến hành việc nghiên cứu tài liệu liên quan và những sản phẩm của hoạt động sư phạm. Đó chính là việc nghiªn cøu d¹y vµ häc cña gi¸o viªnvµ häc sinh nh»m ph¸t hiÖn ®­îc vÒ trình độ nhận thức, về thái độ, về phương pháp, về chất lượng của họ. Từ đó tìm ra những giải pháp để nâng cao chất lượng của quá trình giáo dục.Ngoài ra người thực hiện còn sử dụng nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết như : Phân tích, tổng hợp lý thuyết, phân loại hệ thống lý thuyết và phương ph¸p gi¶i quyÕt 5. CÊu tróc : Ngoµi phÇn më ®Çu- kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o phô lục nội dung của đề tài gồm: 3 chương, 4 tiết.. 8 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Líp §H GD ChÝnh trÞ II. Dương Thị Minh Hằng Chương 1. Một số vấn đề lý luận về kết hợp phương pháp dạy học truyÒn thèng vµ d¹y häc tÝch cùc trong bé m«n GDCD ở trường THPT chuyên Hùng Vương- Việt Trì 1.1. Vị trí nhiệm vụ và những vấn đề đặt ra của việc giảng dạy môn GDCD hiÖn nay 1.1.1. VÞ trÝ nhiÖm vô cña m«n GDCD M«n GDCD lµ mét bé m«n thuéc khoa häc x· héi. C¸c tri thøc khoa häc x· héi. C¸c tri thøc khoa häc trong m«n GDCD lµ tri thøc vÒ triÕt häc, kinh tế chính trị học, CN xã hội khoa học, đạo đức học, pháp luật học, đường lối chính sách của Đảng cộng sản Việt Nam dưới dạng phổ thông hóa. Môn GDCD vừa có vị trí thông thường của một môn học, vừa có vị trí đặc biệt của nã. Còng nh­ c¸c m«n häc kh¸c, m«n GDCD trang bÞ tri thøc, gi¸o dôc t­ tưởng, tình cảm, rèn luyện kỹ năng kỹ xảo, phát triển trí tuệ học sinh. Môn GDCD có những đặc điểm riêng, những nhiệm vụ khác biệt so với những m«n häc kh¸c. Đã và đang tồn tại những quan niệm không đúng về vị trí môn học: Coi đây lµ m«n chÝnh trÞ thuÇn tóy chØ nãi vÒ yÕu tè giai cÊp cßn phít lê yÕu tè vÒ khoa häc, rÊt nhiÒu ý kiÕn cho ®©y lµ m«n phô . Môn GDCD ở trường THPT đề cập và giải quyết một cách toàn diện hệ thống kiến thức cơ bản cần thiết của một công dân Việt Nam trong thời đại mới. Đúng như tên gọi của nó, môn GDCD dạy và học để làm người công dân, trở thành người công dân đúng và chuẩn mực xác định. Bên cạnh đó môn GDCD còn mang tính định hướng giá trị sâu sắc vì nó trực tiếp đề cập giải quyết vấn đề chính trị, tư tưởng của giai cấp công nhân, của Đảng ta, trực tiếp xác lập , củng cố định hướng XHCN cho học sinh. Trong toàn bộ 9 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Dương Thị Minh Hằng Líp §H GD ChÝnh trÞ II nội dung chương trình từ lớp 10 đến lớp 12 bộ môn đẫ tập trung vào việc xây dùng cho häc sinh phæ th«ng thÕ giíi quan khoa häc, nh©n sinh quan Céng sản và phương pháp luận đúng đắn bằng nhiều biện pháp, hình thức khác nhau. Đồng thời môn GDCD cũng trực tiếp đề cập đến những vấn đề đường lối, chính sách của Đảng cộng sản Việt Nam. Đó là những vấn đề chính trị, kinh tế, xã hội nóng bỏng của đất nước và thế giới. Với những phương pháp luận đã được trang bị học sinh bước đầu tìm hiểu, phân tích , đánh giá và tự rút ra kết luận cần thiết đúng đắn với thế giới nói chung. Việc dạy và học môn GDCD gắn liền một cách trực tiếp, cụ thể với đời sống, với việc rèn luyện tư tưởng của mỗi học sinh. Đó là vai trò giáo dục phẩm chất chính trị, tư tưởng đạo đức nhờ đó mà học sinh sẽ phát triển hài hòa nhân cách của con người mới: có thế giới quan khoa học, lý tưởng và đạo đức XHCN, có lòng yêu nước và tinh thần quốc tế chân chính, có ý thức trách nhiệm với bản thân Gia đình và xã hội, sống và làm việc theo Hiến pháp và Pháp luật, có thị hiếu thẩm mỹ lành mạnh, có động cơ hoài bão và hành vi tốt đẹp. Đó là vị trí đặc biệt quan trọng của môn GDCD nhất là trong thời đại ngày nay, thời đại của kinh tế tri thức, thời đại mà thế giới luôn diễn ra một cách nhanh chóng và khó lường. 1.1.2. NhiÖm vô ở mỗi giai đoạn phát triển của lịch sử loài người và lịch sử đất nước, nhiệm vụ của môn GDCD có những đặc trưng và biến chuyển phù hợp. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, nhiÖm vô cô thÓ cña m«n GDCD cã thÓ kh¸i qu¸t nh­ sau: - Một là: Trang bị cho học sinh một cách tương đối có hệ thống tri thøc khoa häc phæ th«ng c¬ b¶n, cÇn thiÕt cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng, của CNTB và CNXH, về nhà nước và pháp quyền, về đạo đức và lối sống có đạo đức, có quan điểm về xây dựng đất nước ngày càng giàu đẹp, văn minh, con người ngày càng ấm no, hạnh phúc. Những tri thức này giúp cho học 10 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> Dương Thị Minh Hằng Líp §H GD ChÝnh trÞ II sinh có thêm điều kiện để học tốt các môn học khác đặc biệt là giúp học sỉnhèn luyện tư tưởng đạo đức. - Hai là: Trên cơ sở những tri thức khoa học, môn GDCD bước đầu gi¸o dôc cho häc sinh nh÷ng quan ®iÓm khoa häc vµ c¸ch m¹ng, t­ duy míi về thế giới, về thời đại, về con người và cộng đồng, về các quá trình diễn ra trên thế giới và trên đất nước ta, về cuộc đấu tranh trên tất cả các lĩnh vực cả đời sống xã hội giữa cái tiến bộ và cái lạc hậu bảo thủ. Trên cơ sở đó hình thành niềm tin có cơ sở khoa học về lý tưởng cao đẹp mà con người luôn vươn tới và tất thắng của cái chân, cái thiện, cái mỹ. Đồng thời bộ môn sẽ củng cố lý tưởng của học sinh với lý tưởng CSCN và sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, không ngừng động viên tính tích cực của học sinh trong học tập, tu dưỡng, hành động thực tiễn... - Ba là: Từng bước bồi dưỡng cho học sinh những phương pháp tư duy biện chứng, biết phân tích và đánh giá các hiện tượng xã hội theo quan điểm khoa học, tiến bộ, ủng hộ những cái đúng, cái mới tích cực, đấu tranh chống c¸i sai, c¸i cò lçi thêi, c¸i tiªu cùc vµ l¹c hËu, biÕt kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng truyền thống giá trị tốt đẹp của dân tộc. - Bốn là: Từng bước hình thành ở học sinh thói quen và kỹ năng vận dụng những tri thứcđã học vào cuộc sống học tập, lao động và sinh hoạt, giúp họ định hướng đúng đắn về chính trị, tư tưởng, đạo đức trong các hoạt động xã hội, trong cuộc sống hiện tại và tương lai. Những nhiệm vụ trên của bộ môn có quan hệ mật thiết, tác động qua lại với nhau và đều được thực hiện đồng bộ trong các giờ lên lớp. Trong quá trình giảng dạy, người giáo viên phải thực hiện những nhiệm vụ đó nếu kh«ng thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn kh«ng tèt chóng ta sÏ kh«ng thÓ gãp phÇn trực tiếp vào việc đào tạo những công dân tốt cho Tổ quốc. Trong quá trình giảng dạy, người giáo viên sẽ tránh được khuynh hướng tách rời lý luận với thực tiễn và thực tiễn với lý luận, những hiểu biết không đúng trong việc vận dụng những tri thức lý luận của môn học vào 11 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Dương Thị Minh Hằng Líp §H GD ChÝnh trÞ II cuộc sống xã hội như tri thức của môn GDCD. Chính vì vậy, hơn ai hết người giáo viên dạy môn GDCD phải thẳng thắn đấu tranh chống lại những quan niệm đó, phải bằng trình độ chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm cao, bằng niềm tin, lương tâm, trách nhiệm và nhiệt tình của bản thân để cảm hóa và thuyết phục. Có như vậy, người giáo viên mới khẳng định được vai trò địa vị cña m×nh vµ vai trß vÞ trÝ cña bé m«n, b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn ®­îc nh÷ng quan điểm khoa học và cách mạng của chủ nghĩa Mác- Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối cách mạng của Đảng và nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghÜa ViÖt Nam. Môn GDCD với tư cách la môn khoa học xã hội trong trường THPT, mà đã là môn khoa học thì tính thuyết phục của bộ môn phải bằng ch©n lý khoa häc cña nã, tÝnh ch©n lý cña m«n häc ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng tri thức khoa học mà môn học cung cấp. ở đây chương trình học nhằm cung cấp thÕ giíi quan vµ nh©n sinh quan céng s¶n cho häc sinh. Trong thÕ giíi mäi sinh vật hiện tượng đều không ngừng vận động, không ngừng phát triển theo những quy luật khách quan. Nguồn gốc, động lực của mọi quá trình phát triển là mâu thuẫn tồn tại trong các sinh vật hiện tượng. Quá trình phát triển từ sự tích lũy dần dần về lượng, đến một độ nhất định thì xảy ra nhảy vọt về chất, thay thế sự vật cũ bắng sự vật mới. Trong sự phủ định biện chứng như vËy, tinh hao cña sù vËt cò ®­îc sù vËt míi tiÕp thu vµ c¶i t¹o cho hoµn thiÖn hơn. Đó là những quan điểm khoa học, là phương pháp tư duy biện chứng. Đây chính là nhiệm vụ, chức năng trang thiết bị thế giới quan và phương pháp luận của bộ môn GDCD đối với học sinh PTTH. Để có được những quan điểm khoa học này, Mác đã kế thừa những tư tưởng triết học thời trước, đồng thời phải dựa vào thành tựu khoa học cụ thể để khái quát những quan ®iÓm triÕt häc cña m×nh. Mèi quan hÖ ë ®©y lµ: TriÕt häc lµ thÕ giíi quan, phương pháp luân cho các khoa học chuyên ngành, ngược lại khoa học chuyên ngành với việc đi sâu khám phá sinh vật, hiện tượng là tài liệu sinh động minh họa cho những quan điểm triết học. 12 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> Dương Thị Minh Hằng Líp §H GD ChÝnh trÞ II M«n GDCD cßn cã vai trß hÕt søc quan träng vµ lµ sù kh¸c biÖt lín đối với các môn khoa học khác là nó giáo dục cho học sinh đạo đức trong sáng, hình thành thế giới quan và phương pháp luận. Nếu như thông qua các h×nh thøc gi¸o dôc kh¸c, phÈm chÊt cña häc sinh còng ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch gi¸n tiÕp th× m«n GDCD trùc tiÕp t¹o nªn thÕ giíi quan khoa häc, nh©n sinh quan tiên tiến và đạo đức học trong sáng. Đó là những phẩm chất cần có và nhất thiết phải có ở những công dân XHCN. Nếu con người chỉ có tri thức khoa học thì chưa thể hoàn thiện được như Bác Hồ đã từng nói: "Người có tài mà không có đức là vô dụng, người có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó". Cái đức là gốc của con người, thể hiện bản chất của con người và chỉ có ở xã hội loài người. Thực hiện nhiệm vụ này, chương trình GDCD đã giành cả một phần lớn là những tri thức về đạo đức học XHCN. §Æc thï cña m«n GDCD ë THPT lµ: "trùc tiÕp h×nh thµnh thÕ giíi quan, phương pháp luận đạo đức, lý tưởng cộng sản chủ nghĩa cho học sinh" Tất cả các môn học đều thông qua dạy chữ để dạy người nhưng ở môn GDCD giảng dạy trực tiếp cho học sinh hiểu bản chất của vấn đề. Ví dụ: lượng là gì? Chất là gì? Thế giới này có vận động hay không? Vận động là gì?... Môn GDCD có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc hình thành nhân cách cho học sinhnhằm tạo ra những người công dân tốt có ích cho xã hội, đáp ứng yêu cầu của công cuộc xây dựng CNXH ở nước ta. Song trên thực tế vÞ trÝ vai trß cña m«n häc nµy kh«ng ph¶i lµ ai ai còng hiÓu vµ nhËn thøc đúng và đầy đủ về nó. Ngay cả trong giáo viên vẫn còn một bộ phận không nhỏ cũng có nhận thức và hành động không đúng với vai trò của bộ môn mà m×nh gi¶ng d¹y. 1.1.3. Những vấn đề đặt ra của việc giảng dạy môn GDCD hiện nay - Néi dung cña s¸ch GDCD líp 10 GDCD là môn học bắt buộc trong chương trình phổ thông của nước ta hiện nay, có vai trò to lớn trong việc hình thành nhân cách học sinh- người 13 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Dương Thị Minh Hằng Líp §H GD ChÝnh trÞ II công dân phù hợp với yêu cầu của xã hội ta mà cốt lõi là lý tưởng và thế giới quan. Sách GDCD lớp 10 mới có cấu trúc logic, hệ thống đảm bảo sự kết hợp giữa logic môn học và logic nhận thức, có nghĩa là đảm bảo logic sư phạm cña mét cuèn s¸ch gi¸o khoa. Hình thức trình bày trong sách đã có sự kết hợp kênh chữ và kênh h×nh ( tuy kªnh h×nh cßn Ýt) nh­ng còng cã t¸c dông t¨ng tÝnh hÊp dÉn. S¸ch đã dùng nhiều kiểu chữ khác nhau để nhấn mạnh các nội dung cần thiết có ý nghÜa giíi thiÖu träng t©m, võa cã ý nghÜa kÝch thÝch sù chó ý cña häc sinh. S¸ch GDCD líp 10 ®­îc tr×nh bµy 2 phÇn: + Phần thứ nhất: Công dân với việc hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học gồm 9 bài với thời lượng 15 tiết. + Phần thứ 2: Công dân với đạo đức gồm 7 bài: 11 tiết. Mỗi bài đều ®­îc cÊu tróc thèng nhÊt thµnh 4 môc: - Më ®Çu: Giíi thiÖu bµi häc vµ môc tiªu cña bµi häc thÓ hiÖn c¸c chuẩn kiến thức, thái độ và kỹ năng - Néi dung bµi häc: Giíi thiÖu c¸c tri thøc c¬ b¶n cña bµi häc - T­ liÖu tham kh¶o - C©u hái vµ bµi tËp * Phần thứ nhất: Với mục tiêu chủ yếu là hình thành thế giới quan, phương pháp luận khoa học, phần thứ nhất đã giới thiệu 9 bài với những nội dung triết học một cách đặc biệt. Nói đặc biệt bởi lẽ các tri thức triết học ở đây ®­îc tr×nh bµy kh«ng ph¶i víi tÝnh c¸ch lµ bé m«n triÕt häc mµ ®­îc chän läc nh÷ng g× c¬ b¶n nhÊt lµm c¬ së, nÒn t¶ng h×nh thµnh thÕ giíi quan, phương pháp luận duy vật biện chứng- lịch sử. Dưới góc độ tâm lý học, thế giới quan bắt đầu được hình thành vào độ tuổi đầu thanh niên( tương ứng với học sinh THPT). Thực ra các thành phần cấu tróc thÕ giíi quan ®­îc h×nh thµnh tõ sím h¬n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña học sinh, song đến lứa tuổi này các em mới có nhu cầu xuyên ghép chúng lại để trở thành hệ thống quan niệm, quan điểm của mình về thế giới tự nhiên, 14 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(15)</span> Dương Thị Minh Hằng Líp §H GD ChÝnh trÞ II x· héi vµ t­ duy. Do vËy ®©y ®­îc cho lµ løa tuæi b¾t ®Çu h×nh thµnh thÕ giíi quan. ThÕ giíi quan lµ cèt lâi cña nh©n c¸ch, lµ kim chØ nam cña mäi suy nghĩ hành động của con người. Vì vậy, việc cung cấp những tri thức triết học khoa häc cho häc sinh líp 10 lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Cã thÓ nªu cô thÓ c¸c néi dung cña phÇn thø nhÊt cña s¸ch lµm minh chøng. Bài 1: Thế giới quan duy vật và phương pháp luận biện chứng Bµi 2: ThÕ giíi vËt chÊt tån t¹i kh¸ch quan Bài 3: Sự vận động và phát triển của thế giới quan vật chất Bài 4: Nguồn gốc vận động phát triển của sự vật, hiện tượng Bài 5: Cách thức vận động phát triển của sự vật, hiện tượng Bài 6: Khuynh hướng phát triển của sự vật, hiện tượng Bài 7: Thực tiễn và vai trò của thực tiễn đối với nhận thức Bµi 8: Tån t¹i x· héi vµ ý thøc x· héi Bài 9: Con người là chủ thể của lịch sử, là mục tiêu phát triển của xã hội Những nội dung vô cùng trừu tượng và khái quát ở trên đã được các tác giả diễn đạt giản dị, trong sáng nhưng vẫn bảo đảm tính chính xác khoa häc. Theo kÕt qu¶ cña c¸c nhµ nghiªn cøu t©m lý häc ph¸t triÓn, ë løa tuæi đầu thanh niên, khả năng tư duy trừu tượng của các em đã hình thành và phát triÓn m¹nh mÏ. C¸c em cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn kh¸ thµnh thôc nh÷ng thao t¸c tư duy cơ bản- phân tích, tổng hợp, so sánh, trừu tượng hóa và khái quát hóa để nắm bản chất của sự vật hiện tượng. Những khái niệm vật chất, ý thức, vận động phát triển... nếu được giới thiệu một cách sinh động, chính xác với nh÷ng vÝ dô thùc tiÔn gÇn gòi th× ch¾c ch¾n häc sinh sÏ tiÕp thu kh«ng mÊy khã kh¨n. * Phần thứ hai: Sách GĐC lớp 10 bao gồm 7 bài về giáo dục đạo đức, cụ thể nh­ sau: Bài 10: Quan niệm về đạo đức Bài 11: Một số phạm trù cơ bản của đạo đức học 15 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(16)</span> Dương Thị Minh Hằng Líp Bài 12: Công dân với tình yêu, hôn nhân và gia đình. §H GD ChÝnh trÞ II. Bài 13: Công dân với cộng đồng Bµi 14: C«ng d©n víi sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc Bài 15: Công dân với những vấn đề toàn cầu Bµi 16: Tù hoµn thiÖn b¶n th©n Với cách tiếp cận tích hợp, đồng tâm và phát triển, 7 bài giáo dục đạo đức nêu trên đã giới thiệu hệ thống các khái niệm đạo đức, các quy tắc ứng xử đạo đức của xã hội ta trên cơ sở kế thừa mở rộng các tri thức học sinh đã được học trước đây. Những nội dung này phù hợp với đặc điểm tâm lý lứa tuæi ®Çu thanh niªn. Nội dung các bài học đều hướng tới mục tiêu xây dựng, củng cố ý thức và hành vi đạo đức trong quan hệ với những ngưỡi xung quanh với cộng đồng, Tổ quốc và với bản thân, trên cơ sở đó giúp học sinh hình thành động cơ mang tính đạo đức của hành vi, ý thức trách nhiệm trước bản thân và xã héi, tiÕn tíi tù gi¸o dôc, tù hoµn thiÖn b¶n th©n. DÔ dµng nhËn thÊy ë c¸c néi dung có sự tích hợp các giá trị đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc với phát huy những tinh hoa văn hóa nhân loại trong nền đạo đức mới, tiến bộ phù hợp với yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại háo đất nước. Để giúp học sinh tiếp thu môn học tốt hơn thì điều quan trọng liên quan đến vấn đề này là phương pháp giảng dạy của giáo viên. 1.2. Các phương pháp dạy học 1.2.1. Phương pháp thuyết trình( Khái niệm, yêu cầu, ưu nhược điểm) Là phương pháp cổ truyền được sử dụng ở hầu như tất cả các môn khoa học ở trường THPT, nhất là các môn khoa học xã hội. Đối với môn GDCD nó giữ vai trò rất quan trọng đòi hỏi giáo viên phải dùng lời nói sinh độnh, gợi cảm, đầy tính thuyết phục để truyền thụ hệ thống tri thức cho học sinh theo chủ đích nhất định, nhờ vậy học sinh tiếp thu bài một cách có ý thøc.. 16 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> Líp §H GD ChÝnh trÞ II. Dương Thị Minh Hằng 1.2.2. Phương pháp đàm thoại. Là phương pháp dạy học truyền thống từ thời xa xưa. Đàm thoại trong môn GDCD là phương pháp dạy học trong đó giáo viên tổ chức thực hiện quá trình hỏi và đáp giữa giáo viên và học sinh nhằm sáng tỏ những tri thức mới, rút ra được những kết luận cần thiết từ tài liệu đã học hoặc từ kinh nghiệm trong thực tiễn. Yếu tố quyết định trong sử dụng phương pháp này là hệ thèng c¸c c©u hái bao gåm c©u hái t¸i hiÖn, gîi më, c©u hái cñng cè kiÕn thøc c©u hái «n tËp hÖ thèng hãa kiÕn thøc... Đối với môn GDCD, đàm thoại giúp học sinh tiếp cận và từng bước nắm vững kiến thức, mang tính phổ biến, khái quát và trừu tượng cao. Đồng thời dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh sẽ hình thành phát triển năng lực tư duy độc lập, sáng tạo, biết khái quát lập luận một cách lôgic, biết sử dông ng«n ng÷ khoa häc. 1.2.3. Phương pháp trực quan: Cùng với phương pháp đàm thoại, thuyết trình trong giảng dạy môn GDCD trực quan là phương pháp giảng dạy trong đó giáo viên sử dụng các phương tiện dạy học tác động trực tiếp đến các cơ quan cảm giác của học sinh nhằm đạt hiệu quả cao. Phương pháp này được sử dụng rộng rãi trong nhà trường. Đối với các tri thức khoa học phổ biến và trừu tượng của môn GDCD, khi n¨ng lùc t­ duy cña häc sinh phæ th«ng cßn h¹n chÕ th× viÖc sö dụng phương tiện dạy học trực quan là rất cần thiết. Sử dụng tốt phương pháp trùc quan trong m«n GDCD lµ h×nh thµnh, cñng cè con ®­êng biÖn chøng cho häc sinh, gióp häc sinh ph¸t triÓn t­ duy l«gic khoa häc. Song trong giảng dạy môn GDCD phương pháp trực quan phải được kết hợp với các phương pháp dạy học khác đặc biệt là kết hợp với phương pháp thuyết trình và đàm thoại thì mới mang lại hiệu quả cao. Tri thức của môn GDCD lớp 10 hết sức mới mẻ đối với học sinh. Vì thế, người giáo viên phải tìm cách dẫn dắt học sinh đến chân lý. Do đó người thầy phải có sự sáng tạo đổi mới và vận dụng các phương pháp dạy học vào 17 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> Dương Thị Minh Hằng Líp §H GD ChÝnh trÞ II quá trình truyền thụ tri thức đến cho học sinh. Khi đã tiếp thu tốt tri thức của m«n häc th× häc sinh sÏ biÕt vËn dông nã vµo cuéc sèng hµng ngµy, h×nh thành được các hành vi, thái độ tốt, biết yêu và trân trọng cái đúng, cái chân lý, biết phê phán, căm ghét cái sai, cái độc ác. 1.2.4. Phương pháp giải quyết vấn đề Bản chất của dạy học nêu vấn đề và giải quyết vấn đề là tạo nên một chuỗi những tình huống có vấn đề và điều khiển học sinh giải quyết vấn đề học tập đó. Các loại tình huống có vấn đề: Tình huống nghịch lý, tình huống lùa chon, t×nh huèng b¸c bá, t×nh huèng "T¹i sao". §ßi hái ph¶i lý gi¶i, gi¶i thÝch. Giải quyết vấn đề là quá trình xem xét, phân tích những vấn đề đang tồn tại và xác định các bước nhằm cải thiện tình hình nhằm giúp học sinh vạch ra những cách thức giải quyết vấn đề, tình huống cụ thể gặp phải trong đời sống hàng ngày. Dạy học giải quyết vấn đề nhằm phát triển tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề của học sinh. Học sinh được đặt trong một tình huống có vấn đề, thông qua việc giải quyết vấn đề giúp học sinh lĩnh hội kiến thức, kỹ năng và phương pháp nhận thức. 1.2.5. Phương pháp củng cố hệ thống hóa khắc sâu kiến thức: Mục đích nhằm củng cố, ôn tập hệ thống hóa lại các tri thức đã học, vạch ra mối liên hệ, quan hệ giữa chúng để hình thành nên kỹ năng, kỹ xảo. Việc kiểm tra tri thức kỹ năng, kỹ xảo để đánh giá kết quả học tập của học sinh, mức độ nắm được kiến thức của học sinh. Kiểm tra là quá trình giáo viªn thu thËp th«ng tin vÒ kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh. C¸c th«ng tin nµy giúp cho giáo viên kiểm soát được quá trình dạy học, phân loại và giúp đỡ học sinh. Những thông tin thu được so sánh với những tiêu chuẩn nhất định. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp bao gåm qu¸ tr×nh thu thËp th«ng tin, qu¸ tr×nh xö lý thông tin về trình độ, khả năng thực hiện mục tiêu đã xác định của học sinh nhằm tạo cơ sở cho những quyết định sư phạm của giáo viên, cho nhà trường và cho bản thân học sinh để giúp họ học tập tiến bộ. Kết quả của việc 18 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> Dương Thị Minh Hằng Líp §H GD ChÝnh trÞ II đánh giá được thể hiện chủ yếu bằng điểm số theo thang điểm đã được quy định, ngoài ra việc đánh giá thể hiện bằng lời nhận xét của giáo viên. Kiểm tra và đánh giá là hai quá trình có quan hệ chặt chẽ với nhau. Kiểm tra là để đánh giá, đánh giá dựa trên cơ sở của kiểm tra. Kiểm tra, đánh giá phải được tiến hành công khai, kết quả phải được công bố kịp thời để học sinh thấy được những ưu nhược điểm của bản thân để phấn đấu vươn lên trong häc tËp. 1.2.6. Phương pháp dạy học tích cực trong giảng dạy môn GDCD ở trường THPT Mục tiêu giáo dục tổng quát trong nhà trường hiện nay là đào tạo con người lao động tự chủ, năng động và sáng tạo, có năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn, có năng lực tự học sáng tạo. Muốn đào tạo được con người khi vào đời là con người năng động, tự chủ và sáng tạo thì phương pháp giáo dục cũng phải hướngvào việc khỏi dạy rèn luyện và phát triển khả năng nghĩ, làm một cách tự chủ, năng động, sáng tạo ngay trong việc học tập và lao động ở nhà trường. Đó là phương pháp dạy học tích cực. Vậy thế nào là phương pháp d¹y häc tÝch cùc? Đây là phương hướng dạy học trong đó học sinh được tham gia nhiều nhÊt vµo qu¸ tr×nh lÜnh héi tri thøc. V× c¨n cø vµo thùc tr¹ng t×nh h×nh d¹y học hiện nay là học sinh vẫn thụ động nắm kiến thức dẫn đến tư duy không phát triển. Trong khi đó môn GDCD là môn học trừu tượng, mang tính khái qu¸t cao nªn t­ duy cÇn ph¶i ph¸t triÓn th× míi cã kh¶ n¨ng n¾m kiÕn thøc. Phương pháp dạy học tích cực xác định mối quan hệ biện chứng TròLớp- Thầy, trong đó Trò là chủ thể của hoạt động giáo dục. Người học không học thụ động bằng việc nghe thầy giảng và truyền đạt kiến thức mà học tích cực bằng hành động của chính mình: " hành để học" nhằm mục đích " Học để hành", " Học với hành phải đi đôi, học mà không hành thì học vô ích, hành mà không học thì hành không trôi chảy"- Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kết luËn nh­ vËy. Nhµ triÕt häc §øc Kant( 1724- 1804) còng tõng nãi: "C¸ch tèt 19 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Dương Thị Minh Hằng Líp §H GD ChÝnh trÞ II nhất để hiểu là làm" hay J. Piaget, nhà tâm lý học và giáo dục Thụy Sĩ đã từng đúc kết: "Suy nghĩ tức là hành động" .Cho nên người học hãy làm việc đi và thông qua việc làm của chính mình mà trưởng thành. Người học không phải là đối tượng thụ động tiếp thu những kiến thức có sẵn chỉ cần học thuộc lòng do người thầy truyền đạt hay áp đặt. Đứng trước những sự việc, tình huống có vấn đề cụ thể thực tế của cuộc sống vô cùng phong phú, người học thấy có nhu cầu hay hứng thú giải quyết những khó khăn, mâu thuẫn trong nhận thức của mình để tìm cái chưa biết, cần khám phá. Trước một tình huống có vấn đề đối với mình, người học quan sát, tìm hiểu, tra cứu, thí nghiệm, đặt giả thiết... để cuối cùng tự mình tìm ra "Cái chưa biết" cái cần khám phá- chân lý "Học một biết mười" Chính là cách học, cách làm, cách đặt và giải quyết vấn đề xử lý tình huống, tìm ra chân lý, học nguyên tắc và phương pháp hành động. Tri thức người học tìm ra có thể mang tính chủ quan, phiến diện và lúc đó xuất hiện vai trò ở lớp học. Lớp học là cộng đồng các chủ thể, là thực tiễn xã hội ngày nay và cả ngày mai của người học trong nhà trường. Lớp học được tổ chức nhằm mục đích giáo dục, làm môi trường trung gian giữa thầy và trò. Thầy giáo lúc này không còn là người chỉ có một việc là thuyết trình, là truyền đạt kiến thức có sẵn, mà phải là người định hướng đạo diễn cho học sinh tự mình khám phá kiến thức cùng với cách tìm ra kiến thức. " Người thầy tồi truyền đạt chân lý, người thầy giỏi dạy cách tìm chân lý" ( Nhà giáo dôc §øc Disterverg) C¨n cø vµo kÕt qu¶ thùc nghiÖm khoa häc cho ta kÕt qu¶ nh­ sau: - Nếu người học chỉ nghe thầy sẽ nhớ được: 10% - Nếu người học chỉ nhìn thì sẽ nhớ được: 20% - Nếu người học chỉ nghe và nhìn thì sẽ nhớ được: 30% - Nếu người học chỉ nói sẽ nhớ được: 80% - Nếu người học nói và làm thì sẽ nhớ được: 90%. 20 Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(21)</span>