Ebook Những danh tướng trong lịch sử Việt Nam: Phần 1 - Trường Đại Học Quốc Tế Hồng Bàng

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.34 MB, 20 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

NHĨM TRÍ THỨC V Ệ T
Biên soạn

VlỆỈNaiĩil

ấtnơớc-Conngơịl v

NHỮNG

DANHTƯ(^G

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2></div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

TỦ SÁCH "VIỆT NAM ĐÁT Nước, CON NGƯỪI"

C1

NHỮNG DANH TƯỚNG

TRONG LỊCH s ử VIỆT NAM

NHĨM TRÍ THỨC VIỆT biên soạn

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

Lịi nói đầu

Troní) suốt chiều dài nhiều nỹhìn năm lịch sử cùa dân tộc Việt
Nam, nhữn0 cuộc chiến tranh ỷiữ nưóc và cứu nưóc là nét nổi bật đặc
ừưnt), hỏi các thể lực nỹoại bang luôn thèm khát mành dất giàu có tài
nguyên thiên nhiên và là cửa ngỏ dể bành trướng về phía Nam, khống
chế dường thuỷ từ Bắc A xuống Nam A. Chính PÌ thế, suốt bao nhiêu
thế kỳ, dân tộc Viêi Nam dã phài gồng mình gánh chịu bao cuộc chiến
tranh xâm lược cùa các lực lượng kè thù phương Bắc hùng mạnh, rồi
sau dó lại phài dương dầu với những kè thù phương T â y mạnh về kinh
tế, được trang bị vù khí tối tân. Dân tộc Việt Nam dã phải trài gua bao
nhiêu dau thương mất mát, nhưng dồng thời gua những cuộc chiến, nghệ

thuật chiến tranh cùa dân tộc ta cũng dược hình thành và phát triển với
nhiều danh tướng xuất chúng và luôn luôn chiến thắng những kẻ thù
hùng mạnh hơn mình gấp nhiều lần.

Lịch sừ vinh guang cùa dân tộc Việt Nam gắn liền vói nhũng danh
tướng dã x â y nên một

cổ

Loa thành kỳ vĩ từ trước Công nguyên, đến
những chiến tích trên sông Bạch Đằng nhuộm dỏ màu kè thù, rồi những
Chi Lăng, Đống Đa vùi chôn xác giặc. Và tự hào thay, từ khi có
Đảng dẫn lối dưa dường, Việt Nam dã làm chấn dộng địa cầu với "chín
năm làm một Điện Biên/ Nên vành hoa thắm nên trang sừ vàng" (T ố
Lỉữu] rồi đến Điện Biền phù trên không ngay tại Thù đô Hà Nội năm

19 72, và kết thúc hằng sự khải hoàn cùa chiến dịch Hồ Chí Minh mùa
xuân 1975 tiĩ dại.

Vì cuốn sách này nằm trong Tti sách "Việt Nam - dất nước con
người", nên nhiều vị tướng lừng danh như L ý Thường Kiệt, Trần Hưng
Đạo, Trịnh Tùng, M ạc Kính Điển, Quang Trung v.v... dã có trong
cuốn "Các danh thần...", "Đại công thần..." nên không dưa vào dây,
mong dộc già tìm dọc về họ trong những cuốn sách khác cùng trong Tủ
sách này..

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

Nhùng dạnh tướng trong ỈỊL

''

sứ Việt Nam 1

NGUYỄN BẶC - M Ộ T VỊ TƯ Ớ N G

TRU N G QUÂN ÁI

Quóc

N guycn Bặc (924-979) là công thần khai quốc, T ể tướng
nhà Đ in h , có cịng giúp Đ in h T iê n H oàng đánh dcp, chấm
dứt loạn 12 sứ quân ở giữa thế k ỷ X .

N g u ycn Bặc người động H oa Lư, châu H ại H oàng (N in h
B ìn h ). T ừ thuở nhỏ, ông đã cùng kct bạn với Đ in h -ộ L ĩn h ,
Đ in h L )icn , T r ịn h T ú và Lưu C ơ .

T h ầ n phả còn ghi ỏng C() 2 người anh là N guyễn Bồ và
N guyễn Phục, dều là tưcỉng đi theo Đ in h Bộ Lĩn h hùng cứ ở
H o a L ư thời nhà N gô. C ả Đ in h Ỉ2ién T r ;n h T ú và Lưu C ơ
cũng tham gia vào lực lượng này. K h i Nam T ấ n V ương N gô
Xương V ăn tử trận (9 6 5 ), các sứ quân nổi dậy. A n h em
N guyễn Bặc theo Đ in h Bộ L ĩn h đánh dẹp. T h e o thần phả,
kh i đánh dẹp một sứ quân mạnh là N guyễn Siêu, thì N guyến
Bồ và N guyễn Phục cùng 2 tưctng khác bị tử trận. V ạn Th ắ n g
V ư ơng liền sai N guyễr. Bậc, LOinh Đ iề và Lê H oàn mang
quân đánh báo thù, kết quả diệt được N g uyên Siêu (9 6 7 ).

N goài trận đánh N guyễn Siêu, LJguycn Bặc đórig góp
nhiều cơng lao trong việc đánh dẹp các sứ quân, thcmg nhất
toàn quốc dưcti tay vua Đ in h .

Năm 968, D in h Bộ Lĩn h lên ngôi, tức là D in h T iê n
H o àn g , N guyễn Bặc đưc;c phong làm D ịn h Q u ố c công, Đ in h
Đ iề n đưctc phong làm N goại giáp. C h ín h sử khơng nói rõ
'hưng các gia phả họ N guyễn có giải th ích .thêm răng:
N guyễn Bặc làm Q u ố c công, cọi việc nội giáp, tức là việc nội
c h ín h , ccdn Đ in h ỉ)iề n làm N goại giáp C O ' vigc b ê n ngoài.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

Liễn bị sát hại. C h i hậu nội nhân là Đ ỗ T h íc h bị nghi là thủ
phạm hàng đầu, sụ hãi ân trốn. T h e o Đọi Việt Sử ký Toàn thư,

ba n g ty sau, Đ ỗ 1 h ích khát quá thò tay ra hứng nước mưa
uốnj,, bj cung nữ phát hiện đi báo. N guyễn Bặc lập tức bắt
giết ngay ỉ ) ỗ T h íc h , ô n g cùng các đại thần tơn phị con nhỏ
của Đ in h T iê n H oàng là V ệ V ương Đ in h T o à n lên ngôi, tiYc
là Đ in h Phế ỉ^c. M ẹ Phế Đ ế là D ương V ân Nga trờ thành
thái hậu

1 uy nhiên một số ý kiến của cac nhà nghiên cứu hiện
nay lại cho rằng D o T h íc h là người bị oan và chù mưu ch ính
là Lê H oàn và Dưtm g hậu.

T h e o Khâm định Việt sừ Thơnt) íỊiám cươnc) mục, N guyễn Hặc,
Đ in h D iể n làm phụ ch ín h cho Phế Đ ế , nhưng lúc đó Dirơng
thái hậu t..f thông với T h ậ p đạo tướng quân Lê H oàn , cho Lê
H oàn làm Phó vương, nắm quyền ch ỉ huy quân đội, chuyên
quyền, tự do ra vào cung cấm. N guyễn Bặc lo lắng bàn với
các tưóng:

"Lê H ồn sẽ bất lợi cho nhụ tử*” , chúng chiu ơn dày
của ni'óc, nếu khơng tính trước đi, giữ cho xã tắc được yên
ih ì cịn mặt mũi nào trông thấy T iê n đế ở suối vàng nữa.^"

Ô n g bèn cu.Tg D in h Đ iề i , Phạm H ạp khỏi b inh, chia hai
đường thủy bộ cùng tiến danh Lê H oàn . N guyễn Bặc và
D in h Đ iề n kéo quân từ châu Á i (T h a n h H o á ), định kéo
thẳng đến kin h đô để g ết Lê H o à n . D ương thái hậu nghe
f' I, bảo Lê H oàn:

"Bọn pậc nổi loạn, >^^ua^ gia*^^ hãy còn thơ ấu, cáng đáng
sao nổi giữa lúc quốc gia lám nạn này! ơ n g nên tính đi".

8

Tủ sách "Việt Nam - đất nước, con người'

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

Những danh tướng trong lịch sứ Việt Nam

9

Lê H o àn thưa:

'T ô i đây làm Phó vương, quyền giữ việc nước, dù sống
chết cũng xin gánh lấy trách nhiệm".

Lê Hơàn liền sắp xếp quân đội, đánh nhau với Nguyễn Bặc,
Đ in h Đ iền ở Ái C hâu. L c H oàn vốn là người giỏi dùng binh,
Nguyễn Bặ và Đ in h lOicn không chống nổi, lại đcm quân thủy
ra đánh. Lê Lloàn theo chiều gió, phóng lửa đốt cả thuyền
chiến. Đ in h Đ iền bị chết tại trận, còn Nguyễn Bặc bị bắt, đưa
về kinh đô. T rư ớ c mặt N guycn Bặc, Lê Hồn kể tội ơng:

"f)ấn g T iê n đe mắc nạn, thần và người đều căm giận,
ngươi lại nhân lúc tang tóc rối ren, đứng đầu làm giặc! Đạơ
tôi con đâu có như thế?"

Rồi Lê H o àn giết hại ơng. Năm đó ơng 56 tuổi, cùng
sinh một năm và chết một năm với ỉ^inh 1 iên H oàng.

C á c đạo quân chống đối bị tiêu diệt, Lê H oàn được sự
hỗ trợ của D ương thái hậu và tướng quân Phạm C ự Lạng,
liền phế Đ in h T o à n làm V ệ vương như cũ, giành lấy ngai
vàng, tức là vua Lê hDại H à n h , lập ra nhà T iề n Lê.

/

N g ày nay ở N in h Bình cịn rất nhiều đền thò N guyễn
Bặc và Đ in h Đ iề n . T h e o các nhà nghiên cứu, số đền thờ các
trung thần nhà Đ in h nhiều hơn số đền thờ Lê H oàn và
D ương thái hậu phản ánh tình cảm của dân chúng đối vói
các ơng.

Lê H o àn chết khơng được triều đình tôn miếu hiệu, cứ
gọi tạm mãi là Lê Đ ạ i H à n h , chẳng đáng lạ sao?

T ro n g Đại Việt Sừ ký Toàn thư, N gô S ĩ Liên nhận định về
ông như sau:

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

10

Tủ sách 'Việt Nam - đất nuác, can nguài'

I.è H oàn là đại thần k h á t họ, nắm giữ binh quyền, làm tô n g
v iệ t như C h u C ô n g , thường tình tị n ngờ v ự t, huống là
N guyễn iỉặ t ỏ t h ứ t thủ tướng và Đ in h Đ iề n là đại thần tù n g
họ hay sao? Bọn họ khỏi bm h khống phải làm loạn, mà là
một lòng phù tá nhà Đ in h , vì giết H ồn khơng đ ư ợ t mà phải
th ế t, ấy là th ế t đúng th ỗ . N a y xem lời Đ ại H àn h kê tội
N guyễn Bặt tựa như v ạ th tội m ình. K h i B ặ t th ế t, ắt phải tó
nói một lời đê bày tỏ th ín h nghĩa, nhưng không thấy sử
th é p , thế là bỏ sót.

Sử ghi, ton Nguyễn Bặt là Nguyễn Đ ê (hay Độ^ lầm I,uan
nhà 1 iền Lê và tham gia tùng Đ ào Cam M ộ t đưa L ý C ô n g
Uẩn lên ngôi sau khi Lê Ngọa T riề u th ết. Một số nguồn tài liệu
gia phả kh át tòn ghi trong số tháu th ắt tủa ơng tó tả Nguyễn
T liu y ê n (? - 1282), Nguyễn T rã i (1 380-1442).

C o n tháu tủ a N guyễn Đ ê di tư vào làng G ia M iêu,
huyện T ố n g Sơn, T h a n h H óa và sinh ra nhiều th i họ
N guyễn, trong đó tó N guyễn K im (1 5 3 3 -1 5 4 5 ) - tổ tủ a t á t
th ú a N guyễn. S á th Tiên nỹuỵên tốt yếu phơ tủa T ô n T h ấ t Llân
th o biết một số hậu duệ tù a N guyễn B ặt là N guyễn N ộn
(khởi nghĩa khi T rầ n T h ủ Đ ộ tư ớ p ngôi nhà L ý ), N guyễn
C ô n g Duân (tô n g thần khỏi nghĩa Lam S ơ n ), N gưyễn Đ ứ t
1 rung (đại thần tham gia đưa Lê 1 h a.'h Lông lên ngô;) ..

Lăng N guyễn Bặt táng ở th ô '' V ĩ''h N in h , làng Đ ại Hữu
(G ia V iê n , N in h B ìn h ). Lăng đưự^ rùng tu lần mói nhất vào
năm K ỷ T ỵ (1 9 8 9 ).

V e đền thờ, ông d ư ợ t thờ ở nhiều nơi;

C h ín h th ú t là ngôi từ đ ư ờ rg N guyễn T ộ t tại thôn V ĩn h
N in h (G ia V iễ n , N in h B ìn h ).

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

Những danh tng trong lịch sứ Việt Nam

ngoài !à bái đường, tòa giữa gụi là T h iê n H ương thờ tứ trụ
triều đình cùa nhà Đ in h : Đ in h F)iồn, N guyễn Bặc, 1 lịn h T ú ,
Lưu C ơ . T o à trong cùng là c h ín h cung thờ Đ in h T iê n
H oàn g , Đ in h L iễ n , Đ in h T o à n và ỉ) in h H ạng Lang.

T ạ i thôn V ân H à làng Đ ại H ữu (G ia V iễ n , N in h Bình)
có ngôi đền thờ 3 vị anh hùng đào viên kết nghĩa là Đ in h Bộ
L ĩn h , N guyễn Bặc và Đ in h H iề n .

T ạ i làng T h a n h T r ì ngoại thành H à N ộ i, có ngôi đền
chung của 3 xã: C ư ơ n g N gô, C ố H iế n, L)ồng T r ì thờ chung
hai anh cm N guyễn Bặc và N guyễn Bơ, ngoài ra ỏ mỗi xã đều
có đình riêng thờ hai ơng.

T ạ i huyện H o a L ư (N in h B ìn h ) có hon thơn đều có đình
thờ ơng làm T h à n h hoàng, trong đỏ thôn N gô H ạ thờ
tượng. Năm C a n h T h â n (1 9 8 0 ) chi họ N guyễn H ìn h rước
tượng ngài về thờ ờ từ đường của chi họ (cùng thôn).

H cn thờ H ịn h Q u ố c công N g u ycn Bậc tại làng Phú C ố c ,
xã T h a n h L ợ i, huyện V ụ Bản, tinh Nam H ịn h .

T ạ i kin h thành l’ hú Xuân (H u ế ) vua M in h M ệnh cho xây
miếu L ;v h H ại H ế V ư ơ n g đc thờ các vj vua và các danh
tướng qua các triều đại trong đó có N guyễn Bặc.

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

12

Tủ sách ‘ Việt Nam

-

đắt nuớc con nguôi'

NGOẠI GIÁP ĐINH ĐIÊN

Đ in h Đ iề n (92 4 -9 7 9 ) quê ỏ làng i)ạ i H ữ u , cùng làng vổi
Vua Đ in h , nay là xã G ia 1’ huơng, huyện G ia V ic n , tinh N in h
Bình. T h â n phụ ông là Đ in h T h â n , mẹ là Du(Jng T h ị Liễu,
quê ở Yê n Bạc, nay là xã Yên Phú, huyện Yên M ô , tỉnh N in h
Bình. K h i mới sinh D in h Đ iề n có tên gọi là P9inh T rà o (Đ in h
D iền là tên ch ữ ), ô n g với Vua Đ in h cùng tuổi (sinh năm
G iáp T h â n , 9 2 4 ). K h i còn là trẻ nhỏ, đi chăn trâu ỏ Th u n g '
Lau (G ia V iễ n ), Đ in h Đ iề n đã cùng lũ trè lấy hoa lau làm cờ,
khoanh tay làm kiệu, suy tôn và ruỏc Đ in h Bộ L ĩn h làm

C húa. Sau ông là một trong số những công thần khai quốc và
là nguôi tận trung với nhà Đ in h .

Lớn lên, D in h Đ iề n cùng N guyễn Bặc, Luu C ơ , T r ịn h T ú
theo phò Đ in h Bộ L ĩn h trấn giũ động H o a L u chống lại nhà
N gơ, trong đó ơng cùng N guyễn Bặc làm tuớng võ , còn Luu
C ơ và T r ịn h T ú làm tuớng văn.

Năm 965, nhà N gô mất. ô n g cùng các ch iến hữu giúp
D in h Bộ Lĩn h đánh dẹp loạn 12 sứ quân trong 3 năm, thống
nhất giang sơn về một mối.

T h e o sử sách, Đ in h D iền đuợc vua D in h cử giũ chức
Ngoại giáp, nghĩa là coi việc bên ngoài, theo T h ầ n phả thì
ơng giữ chức N hập nội Kiểm giáo Đ ạ i T u đồ, Bình chuơng
trọng sự.

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

Nhũng danh tướng trong lịch sử Việt Nam

1 3

Sau đó, Lê H o àn lại tự xư n ịỉ là Phó vương, mọi việc trọng sự
đều do tay Lê H t)àn sắp đặt.

Đ in h Đ iề n ch o rằng Lê H ồn có ý đồ thốt đoạt, ô n g
bàn với N guyễn Bặc và Phạm H ạp cùng một số trung thần
kh ác, bỏ quan về ỏ ẩn đc mưu tính đại sự. ơ n g tập kết các
anh hào, tướng sĩ trung thành với nhà D in h để chuẩn bị đánh
L c H o àn .

T h e o sách "D in h T ư D ồ sự tích" ỏ đền thờ D in h D iền
bên cạnh chùa T h á p , thôn Yên Liên H ạ, xã K h á n h T h ịn h ,

huyện Y ê n M ô, thì sau khi bất hịa với Lê H o àn , D in h D iền
đem vợ là T h ư ợ n g T râ n trưởng công chúa về với Kiều M ộc
T h iề n sư rút về làng Lều (Y ê n Liêu H ạ ) dựng chùa để tu
hành, nhưng thực chất là xây dựng căn cứ, chiêu mộ binh mã
chống lại Lê H o àn ô n g lập ra ch ín doanh trại, sau là chín
làng thờ ơng là: Yê n Lưu Th ư ợ n g , Yên Lưu H ạ, Phúc M ỹ ,
Y ê n T h ịn h , Y ê n Bắc, Yên Phó, V ăn G iá p ,. Yê n Lữ , (Y ê n
X u y ê n ). D in h Đ iề n thường ớ làng Lều và Yê n Lữ , quê mẹ của
ông. C ò n N guyễn Bặc rút quân vào C h â u A i (T h a n h H ó a ),
kết hợp với D in h D iề n , chuẩn bị tấn công thành H oa Lư

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

14

Tú sách 'Việt Nam - đất nước con ngí'

M ơ ). L c H oàn đã nhiều lần cho mời Đ in h Đ iề n về triều nhận
chức, n h ư ns ônị’ không vc. T h á i hậu Í3ương V ân Nga lo
lắng trước việc H ìn h D iề n , N guyễn Bặc "nổi loạn" liền bảo
với Lê H oàn rằng: "Bọn Bặc dấy quân nổi loạn làm kin h động
N hà nưóc ta, vua cịn nhỏ yếu không cáng đáng nổi hoạn
nạn, bọn ông mau tính thế nào, ch ớ để mang họa về sau". Lê
Lh)àn nói: "Th ần làm phó vưong nhiếp ch ín h , dù sống chết,
họa biến thô nào đều phải chịu trách nhiệm ". Rồi Lê H oàn
xuất quân vào C h â u A i (T h a n h H ó a ) đánh Đ in h Đ iề n ,
N guyễn Bặc. Tư ơ n g truyền quân hai bên đánh nhau 3 ngày,
lực lượng của Đ in h Đ iề n , N guyễn Bặc quá mỏng, không đủ
sức chống lại quân cùa triều đ ình . Lê H oàn lọi dụng sức gió,
đánh một trận hỏa công, đốt sạch thuyền bè của Đ in h Đ iề n ,
N guyễn Bặc. Đ in h íOicn bị chết trận ngày 27-4 năm C a n h
T h â n (9 8 0 ). Bấy giờ vợ ông được K iề u M ộc thiền sư đưa lên
Yên T ử tu hành, nghe tin D in h Đ iề n tử trận cũng tuấn tiết.
Kiều M ộng thiền sư thiêu xác bà và đưa ve chôn cùng xá lỵ

D in h Đ iề n ỏ tháp V ĩn h Báo (vĩn h viễn báo đáp) bên cạnh
chìia. Đ ến triều L ý , vua L ý T h á i T ổ sắc phong cho Đ in h
D iề n là "Lịch đại tiết nghĩa chủ long thần" và ch ứ c: "N hập
nội Kiểm giáo T ư đồ Bình chương sự/ T ổ n g Q u ố c ch ín h đại
vương". D o đó, dân gian thường gọi ông là Đ in h T ư Đ ồ .

Sau đó khơng lâu, N guyễn Bặc và Phạm H ạp cũng bị Lê
LT)àn đánh bại, bị bắt và b| xừ tử.

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

Nhũng danh tưởng trong lịch sứ Việt Nam

1 5

tháng I 1 âm Ik h nàm 979 chứ không phải ông bị tử trận.
Nhân dân vơ cùng thưtíng xót, coi ông là bậc trung thần, vì
nghĩa cả quên mình nên đã thu nhặt hài cốt ông đcm về chùa
Trúc Lâm , noi ông tu hành trưc>c để an táng. Ngày nay c’j nhiều
làng tại G ia V iễ n, H oa Lư C () đền thờ ()ng và Nguyễn Bặc.

Đ m h Đ iề n đưcK pV '•g làm T h à n h hoàng của nhiều làng
ỏ Tiiền Bắc, đồn tbờ ông có nhiều c’j N in h Bình và H ưng Yê n,
ticu biểu như:

Đ ề n K im Đ ằn g ỏ phường Lam Sơn, thị xã H ưng Y c n , là
nơi Đ in h Đ iể n đã đỏng quân

Đ c n Đ in h Đ iề n ồ thị trấn huyện K iư . Đ ộ n g , tỉnh LTrng
Y ê n .

ỈOcn th() Đ m h Đ iề n ỏ xã K h á n h T h ịn h huyện Yên Mc")
tỉnh N in h Bình.

M ộ và đcn thờ tại T r ú c Lâm (Y ê n T ử , Q uảng N in h ), ncú
đây là quc mẹ của ông và cũng là nơi ơng tu hành.

N gồi ra ()ng còn được tht'j ỏ Phù Khcm g thuộc khu
hang động T rà n g A n , C(*) đ() H oa Lư, quê hương C)ng ả xã
G ia Phương (G ia V iễ n , N in h B ìn h ) v .v ...

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

16 Tu

sách 'Việt Nam - dắt nuác, con người'

ĐẠĨ THẮNG VƯ Ơ N G NGUN NỘN^*^

Khi nhị Trồn mói ilược thành lập, NíỊuyễn Nộn và Đoàn Tbượn0 là

hai thế lực lân nhất chếnt) lại triều đình, plĩị nhị Lý.

V ì kh ơ n ịí thc đối phó cù n ịĩ lúc với cà hai kc đ ịch , T h á i
sư T rầ n T h ủ D ộ đã sắp đật gả C ô n g chúa Ngoạn T h iề m \;h o
N guyễn N ộn đc có thc dụ hàng thế lực chống đối này

N guyễn N ộn là ngưdi xã Phù I^ực, huycn T iê n Du nay là
xã Phù f)ổ n g , G ia Lâm , H à N ộ i. T h c ‘o phả hệ họ N guyễn,
N guyễn N ộn là cháu năm đời của D ịn h Q u ố c còng N guyễn
Rặc thời nhà Đ in h

T h e o những tư liệu được ghi lại trong "D ại V iệ t sừ lược"
thì N guyễn Nộn là người có gương mặt đẹp trai lại có lịng
bao dung, tính bình thản, thanh thốt C h o đen nay, sừ sách
chép không thống nhất về xuất thế cùa N guyễn Nộn

T h e o các sách "V iệt sử T iê u án", "Đ ại V iệ t Sử k ý To àn
thir", "Khâm định V iệ t sử T h ô n g giám C ư ơ n g mục" th'i

N guyễn N ộn vốn là cư sĩ ờ hương Phù Đ ổ n g .

T h á n g 8/1218, N guyễn Nộn bắt được vàng và ngọc mà
không đem dâng vua L ý Lluẹ T ô n g . C h ín h bởi vậy, triều
đình xuống chiếu bắt giam N guyễn N ộ n .

T h á n g 2/1219, quyền thần T rầ n T ự K h á n h thấy N guyễn
Nộn có tài, bèn tâu vua H uệ T ô n g xin tha cho ông và cho đi
theo quân đánh giặc đê chuộc tội.

Vua I luệ T ô n g bằng lịng vì thế N guyễn Nộn được tha
tội, không bị giam cầm nữa. T h á n g 10 năm 1219, T rầ n T ự

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

Những danh tướng trong lịch sú Việt Nam

1 7

K h á n h sai N guyễn N ộn đcm quân đi đánhi ng rời M an ở
Q u ản g O a i.

T h á n g 3/1220, N guyễn N ộn nhân cầm quân trong tay
không trở vồ triều, giữ hương Phù Đ ổ n g , tự xưn Ị là H oài
D ạo V ư o n g , dâng bicu xưng thần, xin đi dẹp loan dc chuộc
tội. Vua L ý H u ệ T ô n g sai người đem sắc thư đến tuy m d’ i.

Song vì vua L.ý H uệ T ô n g mang bệnh, khôi g thể chế
ngự dược N guyễn N ộn. C ù n g lúc dó, họ T rầ n cũng dang
mưu tính đoạt ngôi của nhà L ý nên chưa (Ịuan tâm nhiều tói
N guyễn N ộn.

T u y nhiên, theo như "D ại V iệ t sử Iưọc" chép ại thì
N guyễn N ộn vốn là bộ tướng cùa tướng 1 rần 1 ự K h án h .

O n g đã theo T ự K h á n h tham gia vào những CIIIK ch inh
chiến với các sứ (Ịuân và chống lại cả nhà L ý từ đầu thời L ý
1 luệ T ô n g chứ khơng phải tói năm 1218 mói xuất hiện trên
ch ín h trường.

C ũ n g theo "Dại V iệ t sử lược" thì vào năm 1213, T rầ n T ự
K h á n h sai người sang nắc G ia n g lừa mòi N guyễn N ( n về
triều. N guyễn Nộn về dến noi, T rầ n l ự K h án h dùng dây
thép trói lại 5 vịng, giam cầm ông.

T u y nhiên, chưa rỏ vì lý do gì mà N guyên N ộn bị T ự
K h á n h bắt giam.

D ến tháng 9 năm dó, T rầ n T ự K h á n h mỏ trói dây thép
cho N guyễn N ô n . T u y ở trong cảnh ngục tù mà N guyễn
N ộn thần sắc vẫn tự nhiên T h ầ n sắc và k h í phách của
N guyễn N ộn khi còn bị giam cầm trong tù được thể hiện qua
một câu chuyện.

C h u y ê n rằng khi thấy bọn dũng sĩ nhảy', N guyễn Nộn
bèn mang theo cà cái dây xíc h sắt mà nhảy.

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

18

Tú sách 'Việt Nam - dất nuớc, con người'

thậm c h í là có phần hơn. T rầ n l ự K h á n h vơ tình trơng thấy,
iấy làm lạ, bèn thả N guyễn N ộn ra.

T rầ n l ự K h á n h lại chơ N guyễn N ộn làm tướng và đcm
người cơn gái cùa bà dì mà gà chơ. Sau đó T ự K h án h lại trao
cho ông hai ấp là 1 lần K h ê và C à Lũ.

f)c n năm 1 2 I.T N guyễn N ộn cầm một cánh quân họ
T ra n chống lại (]iiân triều đình do đích thân l,ý H u ệ T ô n g và
T h á i sư f)à m D ĩ M òng ch ì huy. ơ n g cùng các tướng họ T rầ n
đánh bại quân nhà L ý .

Êm họ Trần T ư Khánh là Trần T h ù O ộ cùng T rầ n H iến

Sâm ỏ tà ngạn tiến dánh thắng quân triều đình. N guycn Nộn từ
Q uốc O ai tiến đến chợ Dừa cùng Phan Lân đánh thắng các
tướng ở H ồng Châụ là Đ oàn cấm , V ũ 1 lốt.

L ý H uệ T ô n g thất thế phải ch ạy lên Lạng C h â ũ . Sau trận
đó, ông được T rầ n T ự K h án h giao giữ vùng Bắc G ian g

T rầ n T ự K h á n h lên Lạng C h â u rước H u ệ T ô n g không
được liền lập hoàng thân khác lên ngôi, tức là vua C à n N in h .
Năm 1214, anh cm họ Dơàn tấn công đất Bắc G ian g .

H ai bên đánh nhau ỏ núi Đ ô n g C ứ u , G ia Lương, Bắc
N in h . N guyễn N ộn giết chết được Đ oàn N guyễn nhưng
cũng bị thương ở lưng.

T u y nhiên, lúc đó nội bộ phc T ự K h á n h xảy ra phản
loạn lớn. lư ỡ n g (’| Cam G iá , Sơn T â y là Đ ỗ B| lại nổi lên
chống cự.

N hân thời cư đó, N guyễn N ộn cũng phản lại T ự K h á n h ,
xây dựn*g một thế lực rất lớn. D ơ việc cát cứ của Đ ỗ Bj,
N guyễn N ộ n , kìn h thành Th ă n g Long bị uy hiếp.

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

Những danh tướng trong lịch sứ Việt Nam

19

cung L ý N hân, H à Nam N guyễn N ộn đcm binh đến T h ă n g
Long đánh nhau với T ự K h án h .

H u ệ T ô n g và thái hậu đang ỏ Nam Sách trờ về T h ă n g
Long, phong cho N guyễn N ộn tước hầu đê mượn tay Nộn
chống họ T rầ n .

T ừ đó cục diộn trong niróc lúc này đại thể hình thành ba
thc lực: phía Bắc là N guyổn N ộn, phía Đ ơ n g là Đ oàn
Th ư ợ n g , phía Nam là T rầ n l ự Kh án h .

T h á n g 1/1215, hai tướng của T rần l ự K h án h là N guyễn
Đ ư ờ ng và N guyễn Ciiai thông đồng với N guyễn N ộn đánh
T rầ n T ự K h á n h .

T u y nhiên, N guyễn f)ư ờ n g và N guyễn G ia i lại hàng
T rầ n T ự K h á n h . T h á n g 2/1215 N guyễn N ộn được phong
tước V ương.

T h á n g 3/1215, N g u ycn N ộn đánh thắng N guyễn Đ ường
và N guyễn G ia i. Sau đ('), một loạt lực lượng cát cứ khác nổi
dậy chiếm cứ các nơi. Sau nhiều lần bôn tẩu, cuối cùng năm
1216, L ý H u ệ T ô n g buộc phải dựa vào anh vợ là T rầ n T ự
K h á n h là lực lượng mạnh hơn cả

T h á n g 6/1219, T rầ n T ự K h án h sai tướng V ư ơng Lê đem
binh ve N am Sách đánh N guyễn N ộn. Q uân hai bên giằng

co, T rầ n T ự K h á n h không thắng nổi quân của N ộn.

Năm 1220, trong khi các sứ quân khác bị dẹp thì
N guyễn N ộn và Đ o àn T h ư ợ n g vẫn là hai sứ quân tồn tại
chống lại triều đình lúc này dã r(Ji vào tay họ T rầ n .

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

20

Tủ sách 'Việt Nam - đất nước, con nguùi'

Năm 1225, 1 rần T hù 1)0 th ủ xướng viộc nhà 1 rần thay
nhà L ý và lo v iệ t đánh dẹp.

I uy nhiên, bấy giờ N guyễn Nộn và Đ oàn I hượng binh
thế còn mạnh, thưa dc hàng p h ụ t dirợ t, d rần T h ủ Đ ộ bèn
phong th o Nộn làm H o ài D ạo V ưong, th ia t h (í t á t huyện
hắt G ian g T hượng, B ắt G ia n g I lạ, D ông N gạn.

V ậ y là , N guycn N ộn tùng VỚ I một người khác là D oàn
Lhượng trờ thành hai lụ t lượng hìing mạnh đối đầu mãnh
liệt vói nhà T rầ n .

Biết rõ điều này, Trần T h ù D ộ tìm kế sáth dc tó thể ticu diệt
từng thế lụt một. Dang k ít lo lắng nuai toan thì tơ may đến.

T h á n g 12/1228, N guyễn N ộn đánh bại gict th ế t Doàn
Th ư ợ n g . N hân đó ơng gộp tà quàn tủa T hượng, tu ó p bắt
con trai, to n gái, tài sân, trâu ngựa dất H ồ n g C h âu .

C o n tủa Th ư ợ n g là V ăn dcm gia ih u ộ t dcn hàng. T h ế là
trong chỗ không ngờ, kè thù N guyễn Nộn dã giúp triều T rầ n
tiêu diệt bớt đối thủ m ạnh. T u y nh icn , từ buổi đó, thanh thế

của N guyễn Nộn rất lừng lẫy.

Tran TTiù D ộ lo lắng, chia quân chống giữ và sai sứ đcm thư
đến chúc mừng, gia phong Nộn làm Hoài D ạo Hiếu V ũ Viatng.
Dồng thời, T rần Th ủ D ộ cũng quvết đinh dcm Còng chúa
Ngoạn TTiềm gà cho Nguyễn Nộn nhăm tìm cách liêu diột.

T h e o "V iệt sù giai thoại" thì sú mạng tủ a C ô n g th ú a
Ngoạn Th iỏm lú t này rất lớn.

N hiệm vụ tủ a tò n g th ú a là phài làm sao de vừa từng
hướt lung lạ t N guyễn N ộn vừa thường xuyên cung cấp tin
túc về tình hình thố lự<- N guyễn Nộn th o triều đình rõ đê có
thể có cách tiến hành đối phó th ích hơp. T u y nhiên, nhiệm
vụ này tủa tô n g chúa Ngoạn rhiềm không hề de thục hiện

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

Những danh tướng trong lịch sử Việt Nam

21

N ộn vẫn rất tỉnh táo và hết sức cảnh giác đối với công chúa
Ngoạn [h iề m .

T h e o những gì mà sách "Đ ại V iệ t sử ký tồn thư" chép
thì N guyễn N ộn cho xây noi ỏ riêng cho Ngoạn T h iề m .

K h ô n g những thế, ơng cịn cắt cử quân lính đê’ canh
phòng một cách rất cẩn mật. Đ iều này khiến cho công chúa
Ngoạn T h iề m không sao thu thập được tin tức của N guyễn
Nộn về báo cáo với triều (ím h.

nể

xoay chuyển tình thế, thay vì tiến hành thu thập

thông tin mật gửi cho triều đ ình , công chúa Ngoạn T h iề m
phải thực hiện cách thức làm tiêu hao sinh lực địch.

V ậ y là, công chúa N goạn T h iề m cùng một toán người
hầu xin h đẹp đã triệt để tận dụng sắc đẹp, khiến viên tướng
háo sắc này mê mệt trong nhục dục.

1 háng 3 năm 1229, N guyễn N ộn tự xưng là Đ ại Th ắ n g
V ưưng, ham choi buông thả, chè chén choi bời bừa bãi.

T uy nhiên, N guyễn N ộn cũng tự Iưựng sức biết thế
m ình khơng thể cùng đối lập với nhà T rầ n , định đến tháng

10 sẽ vào chầu, song còn do dự chưa quyết.

C u ố i năm đó N guyễn N ộn ốm nặng, triều đình sai nội
nhân tói hỏi thăm , N guyễn N ộn cố gượng ăn com , phi ngựa
để tỏ ra còn khoẻ mạnh N hưng không bao lâu thì ơng qua
địi. Lự c lượng của N guyễn N ộn cũng nhanh chóng tan rã.

Sau khi N guyễn N ộn mất thì các lực lượng chống đối
nhà T rầ n cũng dần dần bị triều đinh tiêu diệt.

T u y nhiên, cũng từ thời điểm N guyễn N ộn mất thì mọi
thơng tin về công chúa Ngoạn T h iề m cũng không còn được
kru lai.

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

22

Tù sách 'Việt Nam - đất m úc, con ngucn'

PHẠM NGŨ LÃO

-DANH TƯ Ớ N G NƠNG DÂN^’^

Vuoití) triều Trầu, mội vươuíỊ triều ưới lỉhiều võ cơnỹ hiểu bách, có
ubữuỊ] đóuỊ) ỹóp (ỊĨU trọuỊ) về võu hiếu trouỊl tiếu trìuh phát triều cùíi
dâu tộc Việt Nnm. A1ộ( trouỊ) uhữut) uét ắậc sắc của triều Trầu là việc
xuất hiệu uhữuỊ) vị tuóu(j vău võ SOỊ tồu ị mọi tằug lớp, mà nỹười
tiêu hiểu ubắt là ThuợuỊ) tuóuỹ cỊuâu Phạm Tlỹũ Lão, mội danh tưốU(J
xuất thâu từ tằurl lóp utj dâu.

Hồuh sóc ỹiauỊ) sau cáp kỷ thu
Tam (Ịuân tỳ ho khí thơu uỊjưu
Nam nhi vị liễu CƠU0 dauh trái
Tu thíuh nhâu ỹiau thuyết Vũ Hầu

( T h u ậ t ho à i - Phạm Ngũ Lão )
[S ơ lược tiểu sử

T h e o Tôy\ỹ phà K ỳ yếu Tân biêu của Phạm C ô n Sơn, dẫn
gia phả họ Phạm thì Phạm Ngũ Lão là cháu 8 đời của Phạm
H ạp , một bộ tướng và là một cận thần của vua Đ in h T iê n
H oàng. N hưng đến đời Phạm Ngũ Lão, gia cảnh đã rất sa
sút. Bố mất sớm, mẹ bịnh yếu, nhà khô ng có ruộng đất gì cả,
Phạm Ngũ Lão kiếm sống bằng nghề đan sọt. ô n g là người
con c h í hiếu ln phụng dưỡng mẹ chu đáo. D ù gia cảnh neo
đơn và cuộc sống rất lam lũ cực nhọc nhưng Phạm N gũ Lão
vẫn nổi tiế rg là người hiếu học, thông m inh, ham đọc sách
và siêng năng rèn luyện võ nghệ.

Sin h ra và lớn lên .rong thời ch iế n , Phạm Ngũ Lão luôn

</div>