Giáo án Sinh học 10 - Tiết 13, Bài 13: Khái quát về năng lượng và chuyển hóa vật chất - Trần Thị Hồng Sen

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Trường THPT NguyễnTrân Giáo án sinh học 10- cơ bản Ngày soạn: 4/ 11/2009 Tiết dạy: 13 ChươngIII: CHUYỂN HÓA VẬT CHẤTVÀ NĂNG LƯỢNG TRONG TẾ BÀO. BÀI 13: KHÁI QUÁT VỀ NĂNG LƯỢNG VÀ CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT. I/ MỤC TIÊU BÀI HỌC: 1.Kiến thức:  Nắm được khái niệm năng lượng, phân biệt được các trạng thái, các dạng năng lượng trong tế bào.  Mô tả cấu trúc và nêu được chức năng của ATP.  Trình bày được khái niệm chuyển hóa. 2.Kĩ năng:  Rèn kĩ năng quan sát, nghiên cứu, phân tích thông tin.  Tư duy logic. khái quát, tổng hợp, liên hệ thực tế. 3.Thái độ:  Ăn uống hợp lí, đủ chất, đúng theo nhu cầu năng lượng làm việc của cơ thể, tránh bệnh tật. II/ PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC: 1.Giáo viên:  Phóng to H 13.1; H13.2. SGK.  Sơ đồ minh học vai trò của ATP trong các hoạt động sống của tế bào( SGK. Nâng cao) 2.Học sinh:  Xem trước nội dung bài mới.  Ôn lại kiến thức về năng lượng và định luật bảo toàn năng lượng;  Kiến thức về sự tiêu hóa, chuyển hóa các chất trong cơ thể. III/ TIẾN TRÌNH TIẾT DẠY: 1.Ổn định lớp: (1’) Kiểm tra sỉ số 2.Kiểm tra bài cũ: Không. 3.Bài mới: *Giới thiệu bài: (1’)GV giới thiệu nội dung toàn chương. Mỗi cơ thể đều dùng năng lượng để thúc đẩy các quá trình sống. Sự sinh trưởng của tế bào, Sự vận động và dẫn truyền phân tử vật chất qua màng, tất cả các hoạt động của tế bào đều cần năng lượng. Vậy năng lượng là gì? Có những dạng năng lượng nào trong tế bào sống? Chúng chuyển hóa ra sao? Cho HS kể các dạng năng lượng có trong tự nhiên và phát biểu định luật bảo toàn năng lượng.) → Tìm hiểu bài mới. *Tiến trình bài dạy: Hoạt động 1: NĂNG LƯỢNG VÀ CÁC DẠNG NĂNG LƯỢNG TRONG TẾ BÀO Mục tiêu: Nêu khái niệm năng lượng và các trạng thái khác nhau của năng lượng. Nhận biết các dạng năng lượng và liên hệ thực tế. Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Nội dung TL 20’ GV: biểu diễn hiện tượng: dùng sức kéo một sợi dây thun. Vấn đáp HS:  Nếu buông một tay --> có hiện tượng gì? Tại sao?. -HS quan sát hiện tượng, Nghiên cứu thông tin sgk trang 53 kết hợp với kiến thức đã học ở lớp dưới. - Thảo luận nhóm trả lời câu hỏi. Yêu cầu: Hiện tượng: sợi dây thun trở lại trạng thái bình thường: tay còn lại bị đau khi sợi dây thun đập vào -->  Em hiểu năng lượng là gì?  Phân biệt các trạng thái tồn năng lượng. tại của năng lượng? Vì : khi kéo dây, ta cung cấp cho dây một năng lượng; Khi buông -GV: NL có thể là nhiệt năng, tay; lực kéo không còn --> lực quang năng, điện năng, cơ năng, đẩy; đẩy mạnh lực vào tay còn lại hóa năng,...... (công). Giáo viên: Trần Thị Hồng Sen Lop12.net. I. NĂNG LƯỢNG VÀ CÁC DẠNG NĂNG LƯỢNG 1.Khái niệm: - Năng lượng là đại lượng đặc trưng cho khả năng sinh công. - Trạng thái cơ bản: + Động năng: năng lượng sẵn sàng sinh công. + Thế năng: năng lượng dự trữ, có tiềm năng sinh công..

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Trường THPT NguyễnTrân.  Trong tế bào năng lượng tồn tại chủ yếu ở dạng nào? -GV giúp HS khái quát kiến thức. -GV mở rộng: năng lượng có thể chuyển hóa từ dạng này sang dạng khác. Thế năng  động năng. -GV bổ sung kiến thức: +Năng lượng tiềm ẩn trong tế bào dưới dạng các liên kết hóa học trong các phân tử hữu cơ như: cacbonhiđrat, lipit… +Năng lượng này thô giống như than đá, dầu mỏ vì không trực tiếp sinh ra công mà phải qua các hệ thống chuyển hóa năng lượng. +Dạng năng lượng tế bào dùng được phải là ATP (Ađênôzin Triphôtphat) GV treo tranh cấu tạo ATP và hỏi:. Giáo án sinh học 10- cơ bản Năng lượng là khả năng sinh công. 2.Các dạng năng lượng +Động năng: năng lượng sẵn trong tế bào: sàng sinh công. +Thế năng: năng lượng dự trữ, có -Tồn tại dưới nhiều dạng tiềm năng sinh công. khác nhau như hóa năng +Nhiệt năng: Giữ ổn định nhiệt độ ,điện năng, nhiệt năng........ cơ thể, tế bào, kg có khả năng sinh -Năng lượng chủ yếu là công. hóa năng: NL tiềm ẩn trong +Hóa năng: Tiềm ẩn trong các liên các liên kết hóa học . kết hóa học, đặc biệt ATP. +Điện năng: Chênh lệch nồng độ -Năng lượng dùng cho các các ion trái dấu giữa 2 phía màng hoạt động sống từ ATP.  tạo ra sự chênh lệch về điện thế. -Đại diện nhóm trình bày, lớp nhận xét bổ sung.. 3.ATP – đồng tiền năng lượng của tế bào:.  ATP là gì? Được tổng hợp ở đâu?.  Nêu cấu tạo và chức năng của ATP?.  Tại sao ATP được coi là đồng tiền năng lượng?  Năng lượng ATP được sử dụng ntn trong tế bào? Cho ví dụ minh họa? -GV giảng thêm: Các nhóm phôtphat có điện tích âm luôn có xu hướng đẩy nhau làm phá vỡ liên kết: ATP  ADP + Pi GV: Ở trạng thái nghỉ ngơi, trung bình mỗi ngày, mỗi người sản sinh và phân hủy tới 40 kg ATP, mỗi tế bào trong 1 giây tổng hợp và phân hủy tới 10 triệu phân tử ATP. GV liên hệ: Khi lao động năng, lao động trí óc đòi hỏi tiêu tốn nhiều năng lượng ATP  chế độ dinh dưỡng phù hợp cho từng đối tượng lao động.. -HS nghiên cứu sgk và quan sát H 13.1 trang 54. Thảo luận nhóm trả lời câu hỏi: Yêu cầu: ATP là hợp chất cao năng. gồm 3 thành phần. Tổng hợp trong ty thể. +Cấu tạo: Gồm 3 thành phần.( Bazơ nitơ Ađênin, Đường ribôzơ và 3 nhóm phôtphat chứa liên kết cao năng) +Chức năng: *Tổng hợp các chất. *Vận chuyển các chất(Hoạt tải) . *Dẫn truyền xung thần kinh. *Sinh công cơ học: Đặc biệt là sự co cơ, hoạt động lao động. Vì: ATP có 3 nhóm photphat đều mang điện tích âm, nằm gần nhau chúng luôn có xu hướng đẩy nhau ra, vì thế làm liên kết giữa 2 nhóm photphat cuối cùng dễ bị phá vỡ để giải phóng năng lượng. -Đại diện các nhóm trình bày trên tranh vẽ. Lớp bổ sung.. Giáo viên: Trần Thị Hồng Sen Lop12.net. a.Cấu tạo: -ATP là hợp chất cao năng, gồm 3 thành phần: +Bazơ nitơ Ađênin + Đường ribôzơ. +3 nhóm phôtphat chứa liên kết cao năng. -Liên kết giữa các nhóm phôtphat cuối cùng dể bị phá vỡ để giải phóng năng lượng.. b. Sử dụng năng lượng ATP trong tế bào:. + Tổng hợp các chất cần thiết cho tế bào. + Vận chuyển các chất qua màng. + Sinh công cơ học..

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Trường THPT NguyễnTrân Giáo án sinh học 10- cơ bản  Giải thích hiện tượng phát sáng của đom đóm? GV: Nếu đom đóm tạo ra ánh sáng thông thường bằng cách đốt dầu mỡ như chúng ta đốt nến thiệt -HS đọc phần: Em có biết để giải tỏa ra đủ để đốt cháy chúng trước thích. khi chúng gặp con cái. GV tiểu kết. Hoạt động 2: TÌM HIỂU SỰ CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT. Mục tiêu:Trình bày được khái niệm chuyển hóa vật chất, bản chất của quá trình chuyển hóa vật chất Thấy được vai trò của chuyển hóa vật chất. Liên hệ thực tế về chế độ dinh dưỡngđể phòng bệnh. Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Nội dung TL 17’ GV hướng dẫn HS thảo luận câu - HS vận dụng kiến thức về sự tiêu hỏi: hóa và hấp thu các chất đã học ở  Prôtêin được chuyển hóa ntn lớp 8. Quan sát sơ đồ tổng hợp và trong cơ thể? phân giải ATP. Thảo luận nhóm thống nhất ý kiến:  Và năng lượng sinh ra trong Yêu cầu: quá trình chuyển hóa sẽ được Prôtêin thức ăn  axit amin  máu Prôtêin tế bào. dùng vào việc gì? -GV bổ sung: gluxit và lipit cũng Prôtêin tế bào + O2  ATP + sản chuyển hóa như vậy. phẩm thải. +Quá trình chuyển hóa trải qua ATP sinh ra công: cơ cơ, vận nhiều phản ứng với nhiều hoại chuyển các chất, sinh nhiệt… enzim khác nhau. - Đại diện nhóm trình bày. Lớp bổ -Yêu cầu HS trả lời: sung. Thế nào là chuyển hóa vật chất? -HS nghiên cứu thông tin sgk trang Bản chất của quá trình chuyển 55, kết hợp với nội dung trên trả hóa vật chất? lời câu hỏi. Vai trò của quá trình chuyển Yêu cầu: hóa vâït chất? Là tập hợp các phản ứng sinh GV thống nhất kiến thức: QT hóa xảy ra bên trong tế bào. tổng hợp và phân giải ATP xảy ra thường xuyên trong tb sống. ATP Giúp tế bào thực hiện các đặc được sản sinh ra và sử dụng ngay tính đặc trưng của sự sống. mà kg tích trữ trong tế bào. Chuyển hóa vật chất luôn kèm -Ngoài ATP là hợp chất giàu năng theo chuyển hóa năng lượng. lượng ra, thì tg tb còn có NADH, - Đại diện trình bày, lớp nhận xét FADH2 là những coenzim cùng và bổ sung kiến thức. giàu nl nhưng mà là nl dự trữ. * Liên hệ: +ATP truyền năng lượng cho các -Sự chuyển hóa các chất prôtêin, hợp chất thông qua chuyển nhóm gluxit, lipit đều sinh ra năng P cuối cùng cho các chất đó để trở lượng. thành ADP (anđênin điphotphat) -Quá trình chuyển hóa qua nhiều và ngay lập tức ADP gắn thêm phản ứng hoá học với nhiều loại nhóm P để trở thành ATP. Enzim khác nhau. -Nếu ăn quá nhiều thức ăn giàu năng lượng mà không được cơ thể sử dụng hết dẫn đến bệnh béo phì, tiểu đường. Giáo viên: Trần Thị Hồng Sen Lop12.net. II.CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT 1.Khái niệm: Chuyển hóa vật chất là tập hợp các phản ứng sinh hóa xảy ra bên trong tế bào. 2.Bản chất: Bao gồm: +Đồng hóa: Tổng hợp các chất hữu cơ phức tạp từ các chất đơn giản;tích lũy năng lượng dưới dạng hóa năng. +Dị hóa: phân giải các chất hữu cơ phức tạp thành các chất đơn giản; giải phóng năng lượng ATP và năng lượng nhiệt. ATP -Pi ADP + Pi 3Vai trò: -Giúp tế bào thực hiện các đặc tính đặc trưng của sự sống: sinh trưởng, phát triển, cảm ứng và sinh sản. -Chuyển hóa vật chất luôn kèm theo chuyển hóa năng lượng..

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Trường THPT NguyễnTrân -Cần ăn uống hợp lí, kết hợp nhiều loại thức ăn. GV tiểu kết. Hoạt động 3: Củng cố Mục tiêu: Hệ thống kiến thức. Hoạt động của thầy TL 5’. Giáo án sinh học 10- cơ bản. Hoạt động của trò. - Đọc và ghi nhớ kết luận trong khung cuối bài. * Liên hệ: - Sự chuyển hóa các chất : Lipit, Gluxit, Prôtêin đều sinh ra năng lượng. 1. Vì sao nói ATP là đồng tiền năng lượng của tế bào? 2. So sánh dồng hóa và dị hóa? Mối liên hệ của quá trình này.. Nội dung. -HS đọc kết luận SGK.  Vì: ATP có 3 nhóm photphat đều mang điện tích âm, nằm gần nhau chúng luôn có xu hướng đẩy nhau ra, vì thế làm liên kết giữa 2 nhóm photphat cuối cùng dễ bị phá vỡ để giải phóng năng lượng. Giống: Biểu hiện của hoạt động trao đổi chất- xảy ra trong cơ thể và trải qua hàng loạt các phản ứng hóa học. - Khác: + Đồng hóa: Tổng hợp các chất hữu cơ phức tạp( đặc trung cho cơ thể) từ các chất đơn giản: tích lũy năng lượng dưới dạng hóa năng. + Dị hóa: phân giải các chất hữu cơ phức tạp thành các chất đơn giản; giải phóng năng lượng ATP và năng lượng nhiệt. *Mối liên hệ: Sản phẩm của quá trình này trở thành nguyên liệu của quá trình kia.. 4.Dặn dò: (1’)  Học bài, trả lời câu hỏi cuối bài SGK .  Ôn tập kiến thức về Enzim.  Đọc phần em có biết.” Đom đóm sử dụng ATP để tán tỉnh bạn tình”  Đọc trước bài “ Enzim & vai trò của enzim trong quá trình chuyển hóa vật chất” V/ RÚT KINH NGHIỆM: ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................ Giáo viên: Trần Thị Hồng Sen Lop12.net.

<span class='text_page_counter'>(5)</span>