Giáo án bồi dưỡng Ngữ văn 8 - Phần 11

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Ngµy so¹n. Ngµy d¹y. TuÇn 29 – Bµi 28, tiÕt 114. TiÕng ViÖt Lùa chän trËt tù tõ trong c©u Kết quả cần đạt: 1. Kiến thức: HS nắm được mối quan hệ giữa việc thay đổi trật tự từ trong câu với ý nghÜa cña v¨n b¶n. 2. Tích hợp với các văn bản đã học, với phần TLV qua bài Tìm hiểu các yếu tố miêu t¶ vµ tù sù trong v¨n nghÞ luËn. 3. Kỹ năng: rèn kỹ năng thay đổi trâ tự từ để tăng hiêu quả khi giao tiếp.. Tiến trình thực hiện các bước lên lớp: Hoạt động 1: Hình thành khái niệm về trật tự từ: GV viÕt ®o¹n v¨n cña Ng« TÊt Tè lªn b¶ng. C©u v¨n in ®Ëm được viết thành 4 băng giấy để cã thÓ di chuyÓn dÔ dµng khi thùc hµnh. GV gäi 1 häc sinh lªn b¶ng, y/c chuyển vị trí các băng giấy để t¹o ra mét trËt tù míi mµ ý nghÜa vµ cÊu t¹o ng÷ ph¸p cña câu không thay đổi. ? Ngoµi trËt tù b¹n võa t¹o ra, cßn cã thÓ t¹o ra ®­îc nh÷ng c©u v¨n nµo kh¸c n÷a? GV cã thÓ cho c¸c em chia nhóm, lên bảng để thực hành việc thay đổi. KÕt qu¶ cã ®­îc, GV yªu cÇu HS ghi vµo vë.. HS đọc đoạn văn.. I. T×m hiÓu chung. 1. XÐt vÝ dô.. …Gâ ®Çu roi xuèng đất, cai lệ thét bằng HS lªn b¶ng, thùc hiÖn yªu cÇu giäng khµn khµn cña cña GV. người hút nhiều xái cò.. HS tù viÕt vµo vë c¸c trËt tù cã thÓ. (1) Cai lÖ thÐt b»ng giäng khµn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất. (2) Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thÐt b»ng giäng khµn khµn… (3) ThÐt b»ng giäng…, cai lÖ gâ đầu roi xuống đất. (4)B»ng giäng khµn khµn…, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét. (5) B»ng giäng khµn khµn.., gâ đầu roi xuống đất, cai lệ thét. ? Với một câu văn cho trước (6) Gõ đầu roi xuống đất, bằng nh­ trªn, chóng ta cã thÓ s¾p giäng…, cai lÖ thÐt. xÕp thµnh bao nhiªu trËt tù tõ kh¸c nhau? Gv tổ chức hoạt động theo cặp HS quan sát lại đoạn văn có câu ngåi cïng bµn. v¨n in ®Ëm vµ th¶o luËn, tr¶ lêi: ? V× sao t¸c gi¶ NTT l¹i lùa chän trËt tù tõ nh­ c©u v¨n in ®Ëm? ( Gîi ý: Cụm từ “gõ đầu roi…” đứng + Cụm từ được đặt lên trước trước có tác dụng gì trong việc nhằm thể hiện thái độ hống hách, dụng ý uy hiếp người khác của lét t¶ tÝnh c¸ch cai lÖ? Lop8.net. + Cụm từ: thái độ hèng h¸ch. + roi: liªn kÕt c©u trước. + thÐt: liªn kÕt c©u.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> + Từ “roi” có liên hệ gì đến câu văn đứng trước đó? + Tõ nµo trong côm tõ thø t­ cã liên quan đến câu văn tiếp theo?. ? Trong sè c¸c c¸ch s¾p xÕp l¹i sau nµy, em h·y thö nhËn xÐt vÒ tác dụng của sự thay đổi ấy? TiÕp tôc cho hoc sinh th¶o luËn, tr¶ lêi. Sau khi c¸c em ph¸t biÓu, gi¸o viên có thể treo bảng sơ đồ thể hiÖn t¸c dông.. cai lÖ. sau. + tõ “roi” t¹o tÝnh liªn kÕt víi câu văn đứng trước. + Tõ “thÐt” t¹o tÝnh liªn kÕt víi câu văn đứng sau. => C¸ch s¾p xÕp nh­ vËy võa đảm bảo được tính liên kết giữa c¸c c©u v¨n võa kh¾c ho¹ ®­îc tÝnh c¸ch nh©n vËt. Hs tiÕp tôc th¶o luËn vµ nªu lªn ý kiÕn. B¶ng kÕt qu¶. NhÊn LK LK sau mạnh… trước 2 + + 3 + 4 5 + 6 + 7 + +. Y/c c¸c em rót ra nhËn xÐt: Hiệu quả diễn đạt của các cách HS rút ra kết luận. s¾p xÕp trËt tù tõ cã gièng nhau kh«ng? Tõ ®©y em rót ra kinh Nh¾c l¹i ghi nhí trong SGK. nghiệm gì cho việc đặt câu?. 2. Ghi nhí: SGK 111. Hoạt động 2: Hướng dẫn tìm hiểu tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ: GV gọi HS đọc đoạn văn (a) HS đọc đoạn văn (a) môc 1/II. ? Trật tự từ của các bộ phận câu Trật tự từ này thể hiện thứ tự + Thứ tự trước sau. in ®Ëm thÓ hiÖn ®iÒu g×? trước sau của các hoạt động và tr¹ng th¸i. ? Trong ®o¹n v¨n (b), trËt tù tõ + ThÓ hiÖn thø bËc x· héi cao + thø bËc cao thÊp. l¹i nh»m thÓ hiÖn ®iÒu g×? thÊp cña c¸c nhËn vËt. TrËt tù tõ cßn ph¶n ¸nh thø tù xuÊt hiÖn cña c¸c nh©n vËt. ? Tính chất tương ứng giữa con người và đồ vật đi theo được thể hiÖn ra sao trong trËt tù “Roi song, tay thước và dây thừng”? GV trao b¶ng phô cã ®o¹n v¨n cña ThÐp Míi. Y/c HS th¶o luËn theo nhãm.. + Cai lÖ mang theo roi song. + Tr×nh tù quan s¸t… + Người nhà lý trưởng mang theo dây thừng và tay thước. HS đọc, thảo luận theo nhãm.Tr×nh bµy kÕt qu¶ th¶o luận của nhóm mình trước lớp. + Tác giả đã đặt sóng đôi từng cặp sự vật: làng – nước; mái nhà tranh - đồng lúa chín. + Nhịp điệu cân đối, hài hoà về mÆt b»ng tr¾c: nhÞp 2/2 lu©n Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> phiên bằng trắc, nhịp 4/4 cũng + đảm bào sự hài hoà luËn phiªn b»ng tr¾c. vÒ ng÷ ©m. => C¸ch viÕt cña ThÐp Míi cã hiệu quả diễn đạt cao hơn vì nó t¹o ®­îc sù c©n xøng hµi hoµ vÒ nhÞp ®iÖu vµ h×nh ¶nh cña c©u v¨n. ? Trong ®o¹n v¨n trªn, chóng ta đã nhắc đến những tác dụng nào cña trËt tù tõ? VËn dông nhËn xÐt hai vÝ dô sau?. T¸c dông liªn kÕt c¸c c©u trong đoạn văn và nhấn mạnh đặc điểm của sự vật, hiện tượng. + Cïng l¾m, nã cã gië quÎ, h¾n cũng chỉ đến đi ở tù. ở tù thì hắn coi là thường. => Liªn kÕt c¸c c©u. + Lom khom dưới núi tiều … Lác đác bên sông chợ mấy nhà” => Nhấn mạnh các từ tượng hình gîi t¶ vÎ tiªu s¬ hoang v¾ng cña cảnh vật nơi đèo Ngang. ? Từ các ví dụ đã được tìm hiểu, HS dựa vào các ý đã chốt trên cã thÓ rót ra ®­îc mét sè t¸c b¶ng, nh¾c l¹i. dông c¬ b¶n cña trËt tõ s¾p xÕp HS đọc ghi nhớ SGK 112. tõ lµ g×?. + Liªn kÕt c©u…. + Nhấn mạnh đặc ®iÓm… 2. Ghi nhí: SGK112. Hoạt động 3: Hướng dẫn luyện tập: Chia bèn côm tõ cho 4 nhãm th¶o luËn. đại diện mỗi nhóm trình bày kết quả: (a) Côm tõ trong c©u v¨n cña HCM: KÓ tªn c¸c vÞ anh hïng d©n téc theo thø tù xuÊt hiÖn cña c¸c vÞ trong thêi gian lÞch sö. (b) Cụm từ “đẹp vô cùng” đặt trước hô ngữ nhằm nhấn mạnh vẻ đẹp của TQ và thể hiện niềm xúc động, vui sướng của tác giả khi được ngắm nhìn đất nước trọn vẹn trong ngày gi¶i phãng. (c) Cụm từ “hò ô tiếng hát” được đảo để bắt vần với “sông Lô” đứng trước tạo cảm giác kéo dài ngân nga của tiếng hò trên mênh mang sông nước, đồng thời đảm bảo sự bắt vần cho câu dưới với câu trên (ngạt – hát) => tạo sự hài hoà về ngữ âm. (d) Câu văn của NCH lặp lại các cụm từ để tạo sự liên kết. GV chốt lại kiến thức. HS đọc cả hai phần ghi nhớ của bài học. Về nhà, có thể tự viết một đoạn văn ngắn về chủ đề mùa hè trong đó giải thích tác dông s¾p xÕp trËt tù tõ cña mét c©u.. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Ngµy so¹n. Ngµy d¹y. TuÇn 29 – Bµi 28, tiÕt 116. TËp lµm v¨n T×m hiÓu c¸c yÕu tè tù sù vµ miªu t¶ trong v¨n nghÞ luËn. Kết quả cần đạt: 1. KiÕn thøc:Gióp HS n¾m ®­îc tù sù vµ miªu t¶ lµ nh÷ng yÕu tè rÊt cÇn thiÕt trong bài văn nghị luận, vì chúng có khả năng giúp người nghe (người đọc) nhận thức nội dung nghị luận một cách dễ dàng, sinh động, cụ thể hơn. Nắm được những yêu cầu và cách thức ®­a nh÷ng yÕu tè tù sù vµ miªu t¶ vµo bµi v¨n nghÞ luËn mét c¸ch hiÖu qu¶. 2. Tích hợp với các văn bản đã học, và phần Tiếng Việt những nội dung có liên quan. 3. Kỹ năng: Rèn kỹ năng bước đầu biết vận dụng các yếu tố miêu tả và tự sự trong bài v¨n nghÞ luËn.. Tiến trình thực hiện các bước lên lớp: Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ: GV có thể treo bảng phụ một đoạn trích trong Chiéu dời đô hoặc Hịch tướng sỹ có chøa yÕu tè biÓu c¶m. ? Ngoài phương thức chính là nghị luận, đoạn văn trên còn có sự tham gia của yếu tố nµo? Nã cã t¸c dông ra sao? -Yếu tố biểu cảm, có tác dụng bày tỏ cảm xúc đối với ý kiến mà người viết nêu ra và khơi dậy tình cảm tương tự ở người đọc. Hoạt động 2: Dẫn vào bài: Bªn c¹nh yÕu tè biÓu c¶m, søc hÊp dÉn vµ thuyÕt phôc cña bµi v¨n nghÞ luËn cßn cã nh÷ng yÕu tè nµo kh¸c n÷a, vµ sù cã mÆt cña chóng trong bµi v¨n nghÞ luËn cã t¸c dông g×, thế nào là vừa đủ. Chúng ta sẽ cùng… Hoạt động 3: Hướng dẫn tìm hiểu các yếu tố miêu tả và tự sự trong văn nghị luận. Y/c HS đọc to đoạn văn (a) HS đọc. trong SGK 113. ? Trong đoạn văn này, tác Kể về những cách thức xoay xở để bắt giả bài viết đã kể cho người lính và để làm tiền của bọn quan lại. đọc nghe về sự việc gì? Khẳng định cho ý kiến của người viết: ? Theo em, việc kể lại chi tiết việc mộ lính “tình nguyện” đã gây ra mét kiÓu b¾t lÝnh kú quÆc vµ nh÷ng sù nhòng l¹m hÕt søc tr¾ng tµn ¸c nh­ vËy nh»m lµm trîn. s¸ng tá ®iÒu g×? Y/c HS đọc đoạn văn (b) HS đọc đoạn văn. ? Người viết đã tái hiện cảnh + Tốp thì bị xích tay điệu về tỉnh lỵ, tượng những người lính An tốp thì trước khi xuống tàu …có lính Nam bị bắt lính bằng những Pháp canh gác, lưỡi lê tuốt trần… chi tiết miêu tả sinh động nh­ thÕ nµo? Sự trái ngược được thể hiện sinh động ? Những cảnh tượng được đã chứng tỏ sự giả dối, bịp bợm của miêu tả ấy trái ngược với nhà cầm quyền thực dân về chế độ bắt c¶nh do nhµ cÇm quyÒn rªu lÝnh mµ chóng gäi lµ t×nh nguyÖn. rao “ các bạn đã tấp nập đầu Lop8.net. 1. Vai trß cña tù sù vµ miªu t¶ trong bµi v¨n nghÞ luËn. 1. VÝ dô: a. Tù sù.. b. Miªu t¶.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> quân…” đã chứng tỏ được nhận xét gì mà người viết muốn chuyển đến người đọc? ? Hai đoạn văn đều có mặt phương thực tự sự và miêu tả, t¹i sao chóng ta kh«ng xÕp chóng vµo lo¹i v¨n b¶n miªu t¶ hay tù sù? GV treo b¶ng phô cã hai đoạn văn đã được tước bỏ c¸c yÕu tè miªu t¶ vµ tù sù. ? NÕu kh«ng ®­a c¸c yÕu tè tù sù vµ miªu t¶ vµo trong néi dung nghÞ luËn, liÖu cã ảnh hưởng gì không? ? Tõ ®©y, cã thÓ thÊy ®­îc tù sù vµ miªu t¶ cã vai trß ra sao trong nghÞ luËn?. Vì miêu tả hay tự sự ở đây chỉ được Mục đích: hỗ trợ dïng nh­ mét yÕu tè hç trî cho môc cho nghÞ luËn. đích chính của văn bản là làm sáng tỏ téi ¸c d· man vµ sù lõa bÞp gi¶ dèi cña chính quyền thực dân đối với người b¶n xø. HS đọc hai đoạn văn còn lại, nhận xÐt: Nếu tước bỏ các yếu tố tự sự và miêu t¶ ®o¹n nghÞ luËn sÏ trë nªn rÊt kh« khan, mất hẳn sự sinh động và tính thuyÕt phôc cña luËn ®iÓm còng ¶nh hưởng rất nhiều. HS rót ra nhËn xÐt. Ghi nhí: Bµi v¨n nghÞ luËn Ghi nhí thø nhÊt. thường cần yếu tố tự sù vµ miªu t¶. Hai yÕu tè nµy gióp cho viÖc tr×nh bµy luËn cø trong bµi v¨n ®­îc râ rµng, sinh động, do đó tăng søc thuyÕt phôc cho nghÞ luËn.. Hoạt động 4: Tìm hiểu cách thức sử dụng miêu tả và tự sự trong bài văn nghị luận. Gọi HS đọc to đoạn văn bản HS đọc đoạn văn. II. C¸ch sö dông trong SGK 115. yÕu tè tù sù vµ ? T×m c¸c yÕu tè miªu t¶ vµ ChØ ra c¸c yÕu tè tù sù vµ miªu t¶. miªu t¶ trong bµi tù sù cã trong ®o¹n v¨n trªn. v¨n nghÞ luËn. ? Nêu tác dụng của các yếu Làm rõ cho luận điểm: Sự gần gũi đẹp 1. Ví dụ: tố ấy trong đoạn nghị luận đẽ giữa các truyện anh hùng của các + Mục đích: làm nµy? d©n téc ViÖt Nam. s¸ng tá luËn ®iÓm chÝnh. ? Vì sao tác giả không kể lại Vì mục đích không phải kể lại chuỗi trình tự chi tiết đầy đủ hai sự việc hay tái hiện đặc điểm, hình truyÖn Chµng Tr¨ng vµ Nµng ¶nh cña nh©n vËt d©n gian mµ môc Han, thậm chí truyện Tháng đích là chỉ dùng các chi tiết trọng tâm Giãmg hoµn toµn kh«ng kÓ thÓ hiÖn sù gÇn gòi víi truyÖn Th¸nh l¹i chi tiÕt nµo? Gióng để làm sáng tỏ luận điểm chÝnh. + TruyÖn Th¸nh Giãng v× rÊt phæ biÕn quen thuộc với đông dảo người dân ViÖt nªn kh«ng cÇn kÓ l¹i, hai truyÖn kia v× lµ nh÷ng truyÒn thuyÕt c¸c téc ít người nên có người không biết vì Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> vËy cÇn tãm t¾t qua. ? NÕu kÓ l¹i cô thÓ tr×nh tù Kh«ng kÓ l¹i hoÆc t¶ chi tiÕt ®­îc v× diÔn biÕn truyÖn h¹¬c ®i s©u tù sù vµ miªu t¶ lÊn ¸t nghÞ luËn sÏ miêu tả vẻ đẹp của diện mạo làm vỡ mạch nghị luận của bài. hoặc hành động nhân vật thì có ảnh hưởng gì đến bài văn nghÞ luËn kh«ng? T¹i sao? ? Từ đó cần rút ra bài học thế nµo vÒ viÖc sö dông hai yÕu tè tù sù vµ miªu t¶ trong v¨n nghÞ luËn?. HS thÊy ®­îc: + ChØ sö dông khi nã cÇn thiÕt cho luËn ®iÓm, gãp phÇn lµm s¸ng tá luËn ®iÓm. + Không lạm dụng vì sẽ dẫn đến việc ph· vì m¹ch lËp luËn cña bµi v¨n.. HS đọc Ghi nhớ 2. Ghi nhí 2: C¸c yÕu tè tù sù vµ miªu t¶ ®­îc dïng lµm luËn cø ph¶i phôc vô cho viÖc lµm s¸ng râ luËn ®iÓm, kh«ng ph· vì m¹ch nghÞ luËn cña bµi v¨n.. Hoạt động 5: Hướng dẫn luyện tập: Bµi tËp 1: ChØ ra c¸c yÕu tè tù sù vµ miªu t¶ trong ®o¹n v¨n nghÞ luËn vµ nªu lªn t¸c dông cña chóng: HS ph¸t hiÖn. NhËn xÐt: YÕu tè tù sù vµ miªu t¶ rÊt dåi dµo, phong phó, trong miªu t¶ cßn kÕt hîp c¶ c¸c yÕu tố biêu cảm. Nhưng đây không phải là đoạn văn tả cảnh đêm trăng, cũng không phải kể chuyện người tù sống trong nhà ngục hay bày tỏ cảm xúc suy nghĩ về đêm trăng đẹp. Các yếu tố tự sự , miêu tả và biểu cảm kết hợp cùng nhau trong đoạn đều nhằm phục vụ cho lời bình luận của tác giả về vẻ đẹp của tâm hồn người tù trong đêm trăng sáng, khẳng định ý kiến của người viết về tâm hồn dào dạt yêu trăng của HCM ngay trong hoàn cảnh lao tù. Bµi tËp 2: Hs tr¶ lêi c©u hái. Cã thÓ nªu lªn mét sè yÕu tè tù sù vµ miªu t¶ mµ theo ý c¸c em cã thÓ ®­a vµo ®o¹n v¨n nghÞ luËn. HS đọc đoạn văn tham khảo của Huy Cận.. Lop8.net.

<span class='text_page_counter'>(7)</span>