Thực trạng và giải pháp chế độ bảo hiểm hưu trí tại VN.doc.DOC

Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Lời nói đầu
Bảo hiểm xã hội
là một chính sách lớn của mỗi Quốc gia, mang trong nó bản
chất nhân văn sâu sắc, vì cuộc sống an lành hạnh phúc của mọi ngời lao động. Chính
sách bảo hiểm xã hội thể hiện trình độ văn minh, tiềm lực và sức mạnh kinh tế, khả
năng tổ chức và quản lý của mỗi Quốc gia. Việc tổ chức và thực hiện tốt chính sách
bảo hiểm xã hội ( BHXH ) sẽ là động lực to lớn phát huy tiềm năng sáng tạo của ngời
lao động trong quá trình phát triển kinh tế xã hội của đất nớc.
Trong hệ thống BHXH, chế độ hu trí đóng một vai trò rất quan trọng. Đây là chế
độ bảo hiểm dài hạn, bảo hiểm tuổi già cho ngời tham gia. Nó chiếm phần quan trọng
nhất cả về qui mô thực hiện, nội dung chuyên môn và nhu cầu tham gia của ngời lao
động trong xã hội. ở hầu hết các Quốc gia trên thế giới đều coi trọng chế độ này và
coi đó là một trong lĩnh vực có ảnh hởng tác động nhiều mặt đến đời sống kinh tế, xã
hội của đất nớc. Chính vì thế, nó luôn đợc quan tâm để làm sao cho việc tổ chức,
quản lý, thực hiện có hiệu quả nhất.
ở Việt Nam, qua 40 năm thực hiện, chế độ hu trí luôn có vị trí quan trọng đặc biệt
đối với ngời tham gia BHXH. Chế độ hu cùng với các chế độ BHXH khác đã góp phần
rất to lớn vào việc ổn định đời sống của công nhân viên chức, lực lợng vũ trang
(CNVC, LLVT) và gia đình họ làm cho họ yên tâm lao động sản xuât, thực hiện thắng
lợi các nhiệm vụ chính trị của đất nớc trong thời kỳ vừa qua. Nhờ có chế độ hu trí mà
ngời lao động sau khi hết tuổi lao động hoặc sau một số năm công tác nhất định đã đ-
ợc nghỉ hu và đợc nhận tiền hu để ổn định cuộc sống. Tuy nhiên, do điều kiện lịch sử
chế độ hu trí thời kỳ bao cấp cha thể hiện đúng bản chất của mình mà thể hiện tính u
đãi bao cấp của Nhà nớc cho một bộ phận dân c là CNVC, LLVT. Nhng trong thời kỳ
đó chế độ hu trí cũng đã góp phần rất lớn vào việc ổn định đời sống cho ngời lao
động. Đến nay, khi nền kinh tế chuyển sang cơ chế thị trờng nhu cầu về BHXH đa
dạng ngày càng tăng, số lợng ngời về hu cũng ngày càng tăng thì đời sống của họ luôn
luôn là mối quan tâm lơn của Đảng và nhà nớc ta. Do đó đặt ra yêu cầu là thực hiện
BHXH đối với ngời về hu nh thế nào để đạt đợc hiệu quả cao nhât, đồng thời phù

hợp với hoàn cảnh đất nớc trong thời kỳ đổi mới.. Để đáp ứng đợc yêu cầu này thì
việc xây dựng và hoàn thiện chế độ hu trí cho phù hợp với cơ chế quản lý mới là hết
sức cần thiết.
Nhận thức đợc tầm quan trọng và tính cấp thiết của vấn đề này, cùng với quá trình
thực tập tốt nghiệp tại BHXH Việt Nam, đợc sự đính hớng và hớng dân nhiệt tình của
1
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

thầy giáo PGS.TS Nguyễn Cao Thờng , chú Nguyễn Hùng Cờng_phó phòng tổng hợp
thuộc Ban quản lý chế độ chính sách của BHXH Việt Nam, em chọn đề tài :
Thực
trạng và giải pháp về chế độ bảo hiểm xã hội hu trí tại Việt Nam
.
Mục tiêu chủ yếu của đề tài nhằm :
Làm rõ nội dung của chế độ bảo hiểm hu trí cũng nh vai trò và tác dụng của
nó trong quá trình phát triển kinh tế xã hội.
Tìm hiểu thực trạng của chế độ bảo hiểm hu trí trong từng giai đoạn phát
triển vừa qua ở nớc ta.
Đa ra kiến nghị và định hớng cho việc hoàn thiện và phát triển chế độ bảo
hiểm hu trí ở Việt Nam.
Để làm rõ và giải quyết đợc những vấn đề nêu trên, đề tài đợc thể hiện cụ thể
trong ba chơng.
Chơng I : Lý luận chung về chế độ bảo hiểm hu trí.
Chơng II : Thực trạng chế độ bảo hiểm hu trí tại BHXH Việt Nam.
Chơng III : Một sô kiến nghị nhằm hoàn thiện chế độ hu trí ở nớc ta.
Đây là một đề tài tơng đối khó, hơn nữa do thời gian và kinh nghiệp thực tế có hạn
nên bài viết khó có thể tránh khỏi sai sót. Vì vậy, em rất mong đợc sự góp ý, xây
dựng của thầy cô giáo và bạn đọc.
Em xin chân thành cảm ơn !
Hà Nội , ngày 9 tháng 5 năm 2002

Sinh viên : Ngô Hoàng Hng
2
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Chơng I : Lý luận chung về chế độ bảo hiểm hu trí
I - Sự tất yếu khách quan hình thành chế độ bảo hiểm hu trí
1 . Sự phát triển của bảo hiểm xã hội trên thế giới.
BHXH là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập đối với
ngời lao động khi họ gặp phải những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng lao
động , mất việc làm trên cơ sở hình thành và sử dụng một quỹ tiền tệ tập trung
nhằm dảm bảo đời sống cho ngời lao động và gia đình họ , góp phần đảm bảo
an toàn xã hội .
Cùng với sự phát triển kinh tế xã hội đặc biệt là sự phát triển của lực lợng sản
xuất trên thế giới, BHXH ngày càng trở thành nhu cầu thờng xuyên, tự nguyện và
chính đáng của ngời lao động. Ngay từ thế kỷ XVI những ngời nông dân ở vùng
Anper đã nhận thấy để trợ cấp cho trờng hợp một số ngời bị ốm đau hay tai nạn.
Họ đã thành lập hội tơng hỗ với cách thức mỗi ngời đều trích ra một phần thu nhập
để đóng góp chung vào một quỹ, phòng khi có ai bị đau ốm hay tai nạn thì dùng
quỹ đó để giúp đỡ. Hình thức sơ khai này đợc BHXH phát triển dần nên, phạm vi
đợc mở rộng ra để có thêm nhiều ngời tham gia, mở thêm các loại trợ cấp bổ sung.
Nguyên tắc chung trong hoạt động bảo hiểm này là gắn liền quyền lợi đợc h-
ởng với nghĩa vụ đóng góp. Tuy vậy BHXH chỉ thực sự trở thành một lĩnh vực hoạt
động mang tính chất và ý nghĩa xã hội sâu sắc từ đầu thế kỷ 19. Quá trình đó gắn
liền với sự phát triển sản xuất công nghiệp, của nền kinh tế thị trờng và thị trờng
sức lao động mà trong đó có quan hệ chủ thợ trong lao động đợc trở nên phổ biến.
Một bộ luật đầu tiên về chế độ bảo hiểm trong lịch sử đợc hình thành ở nớc
Anh vào năm 1819. Bộ luật này có tên là bộ luật nhà máy. Nội dung cơ bản trong
luật này là bảo hiểm cho lao động trong các xởng thợ. ở một nớc công nghiệp
khác, nớc Đức đã ban hành luật bảo hiểm ốm đau vào năm 1883, luật tai nạn lao
động năm 1884 và luật bảo hiểm ngời già và ngời tàn tật do lao động vào năm

1889. Sự ra đời các bộ luật chính thức đầu tiên đó phản ánh một yêu cầu tất yếu
khách quan của BHXH.
Sang thế kỷ 20, hầu hết các nớc trên thế giới mà trớc hết là các nớc công
nghiệp phát triển ở một trình độ cao đều ban hành và thực hiện điều luật về BHXH
đối với ngời lao động. Với sự phát triển nh vậy, BHXH đã trở thành một lĩnh vực
mang tính quốc tế rộng lớn. Hiện nay có hơn 160 quốc gio trên thế giới thực hiện
BHXH
2 . Cơ sở hình thành chế độ hu trí trong hệ thống các chế độ BHXH :
Để đáp ứng nhu cầu tồn tại và phát triển, con ngời phải lao động để tạo ra của
cải vật chất. Nhng cùng với thời gian, con ngời sẽ bị già đi, sức khoẻ của họ bị
3
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

giảm sút không còn khả năng lao động, không còn khả năng tự đáp ứng nhu cầu
cho cuộc sống.Lúc đó khoản thu nhập mà họ có thể sinh sống hoặc là do tích góp
trong quá trình lao động hoặc do con cháu nuôi dỡng... Những nguồn thu nhập này
không thờng xuyền và phụ thuộc vào điều kiện của từng ngời. Để đảm bảo lợi ích
cho ngời lao động khi họ hết tuổi lao động và giúp họ có nguồn thu nhập thờng
xuyên, ổn định, nhà nớc đã thực hiện chế độ BHXH hu trí.
Vậy bảo hiểm hu trí là hình thức bảo đảm thu nhập cho ngời lao động khi
hết tuổi lao động. Ngời lao động tạo ra thu nhập để nuôi sống chính họ trong quá
trình lao động. Quá trình này diễn ra ngay trong các nhà máy, xí nghiệp, đơn vị
kinh tế, hành chính s nghiệp trong lĩnh vực quốc doanh và ngoài quốc doanh.
Trong quá trình đó, họ cống hiến sức lao động để xây dựng đất nớc bằng cách tạo
ra thu nhập cho xã hội và cho cả chính họ nữa. Do đó đến khi họ không còn khả
năng lao động nữa thì họ phải đợc sự quan tâm ngợc lại từ phía xã hội. Đó chính là
khoản tiền trợ cấp hu trí hàng tháng phù hợp với số phí BHXH mà họ đã đóng góp
trong suốt quá trình lao động. Nguồn trợ cấp này tuy ít hơn so với lúc đang làm
việc nhng nó rất quan trọng và cần thiết giúp cho ngời về hu ổn định về mặt vật
chất cũng nh tinh thần trong cuộc sống, tạo cho họ có thêm điều kiện để cống hiến

cho xã hội những kinh nghiệm quý báu trong quá trình lao động sản xuất mà họ đã
tích luỹ đợc nhằm xây dựng đất nớc ngày càng phồn vinh hơn.
Bảo hiểm hu trí bảo đảm quyền lợi cho ngời lao động giúp họ tự bảo vệ mình
khi hết tuổi lao động, tự lo cho chính mình một cách hợp lý nhất nhờ vào việc họ
đã cống hiến sức lao động của mình để tạo ra của cải vật chất cho xã hội trớc đó.
Ngời lao động chỉ cần trích ra một tỷ lệ % tiền lơng tơng đối nhỏ khi còn đang làm
việc trong một thời gian nhất định. Đến khi hết tuổi lao động phải nghỉ việc họ sẽ
có đợc sự bảo đảm của xã hội làm giảm bớt phần nào khó khăn về mặt tài chính
do thu nhập thấp vì không còn lao động đợc nữa.
Nh vậy bảo hiểm hu trí là một chế độ mang tính xã hội hóa cao đợc thực hiện
một cách thờng xuyên và đều đặn, kế tiếp từ thế hệ này sang thế hệ khác. Nói cách
khác, chế độ bảo hiểm hu trí lấy đóng góp của thế hệ sau chi trả cho các thế hệ tr-
ớc. Vì vậy, nó tạo ra sự ràng buộc và đoàn kết giữa các thế hệ, làm cho mọi ngời
trong xã hội quan tâm và gắn bó với nhau hơn thể hiện mối quan tâm sâu sắc giữa
ngời với ngời trong xã hội .
3 . Vai trò của chế độ hu trí trong hệ thống các chế độ BHXH
4
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Trong một hệ thống BHXH thờng bao gồm nhiều chế độ khác nhau. Số lợng
các chế độ BHXH đợc xây dựng và thực hiện phụ thuộc vào trình độ phát triển và
mục tiêu cụ thể của hệ thống BHXH trong từng thời kỳ của mỗi nớc. Tuy nhiên,
trong bất cứ hệ thống BHXH nào cũng có những chế độ chính thể hiện đặc trng
những mục tiêu chủ yếu của hệ thống bảo hiểm xã hội. Một trong những chế độ đó
là chế độ hu trí hay chế độ bảo hiểm tuổi già cho ngời lao động .
Có thể khẳng định rằng chế độ hu trí là một trong những chế độ bảo hiểm đợc
thực hiện sớm nhất trong lịch sử phát triển của bảo hiểm xã hội. Theo quy định của
ILO thì chế độ này là một trong những chế độ bắt buộc, là chế độ chính sách khi
mỗi quốc gia muốn xây dựng cho mình một hệ thống bảo hiểm xã hội. Theo thống
kê của ILO, trong tổng số 163 nớc trên thế giới có hệ thống BHXH (1993) thì có

tới 155 nớc có thực hiện chế độ hu trí chiếm tỷ lệ 95,1%. Điều đó chứng tỏ chế độ
hu trí rất đợc các nớc cũng nh ngời lao động quan tâm
Trên thực tế, tất cả những ngời tham gia vào BHXH đều có mong muốn tham
gia vào chế độ hu trí. Trong phần đóng góp phí BHXH nói chung thì phần chủ yếu
là đóng cho chế độ này. Đối với hệ thống BHXH thì hoạt động của ngành này tập
trung chủ yếu vào chế độ hu trí cho ngời lao động. Điều này đợc thể hiện cụ thể
trong các hoạt động nghiệp vụ của bảo hiểm xã hội. Chẳng hạn ở Việt Nam, chế độ
hu trí có vị trí đặc biệt quan trọng với ngời tham gia bảo hiểm xã hội. Chế độ này
đợc quy định và đa vào thực hiện ngay từ khi hệ thống BHXH mới đợc thành lập
( 1947). Theo các quy định hiện hành thì tỷ lệ giành cho bảo hiểm hu trí và các chế
độ khác có liên quan tới ngời về hu là 75% ( phí bảo hiểm là 20% tổng quỹ tiền l-
ơng thì giành tới 15% đóng cho hu trí ). Do đó thu cho chế độ hu trí cũng chiếm tỷ
trọng chủ yếu trong tổng thu của bảo hiểm xã hội, khoảng từ 60-80%. Tơng tự nh
vậy trong tổng chi của BHXH thì việc chi cho chế độ này cũng rất lớn. Trong
những năm gần đây tiền chi cho chế độ hu trí chiếm khoảng trên 70% tổng chi cho
BHXH . Nh vậy, hoạt động thu chi của chế độ hu trí có ảnh hởng sống còn tới toàn
bộ hoạt động của hệ thống bảo hiểm xã hội, ảnh hởng đến sự ổn định của BHXH
nói riêng cũng nh cả xã hội nói chung.
Một vấn đề nữa đặt ra là xu hớng già hoá của dân số thế giới dẫn đến số lợng
ngời nghỉ hu ngày càng tăng. Điều đó cho thấy rõ vai trò ngày càng quan trọng của
chế độ hu trí trong đời sống kinh tế xã hội của mỗi quốc gia. Hơn nữa, chế độ bảo
hiểm hu trí còn thể hiện đợc sự quan tâm chăm sóc của Nhà nớc, ngời sử dụng lao
5
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

động đối với ngời lao động, và nó còn thể hiện đạo lý của dân tộc đồng thời còn
phản ánh trình độ văn minh của một chế độ xã hội .
4. Tác dụng và đặc trng của bảo hiểm hu trí :
4.1 Tác dụng của bảo hiểm hu trí :
bảo hiểm hu trí giúp đảm bảo đời sống cho ngời lao động khi họ về hu do đó

giúp cho xã hội ổn định và gắn bó. Ngày nay, tỷ lệ ngời già trong dân số càng tăng
do đó ổn định đời sống cho bộ phận này là rất quan trọng. Mặt khác, khi nghỉ hu
ngời lao động đợc sống thoải mái hơn và an nhàn hơn. Đối với ngời có trình độ có
khả năng họ lại tiếp tục cống hiến, truyền đạt kinh nghiệm cho thế hệ sau.
Ngời lao động trong quá trình lao động họ có đợc sự bảo đảm chắc chắn về
phần thu nhập khi họ nghỉ hu, làm cho họ yên tâm chú ý, không lo nghĩ về điều
kiện sống khi nghỉ hu do đó có thể làm việc với năng suất và chất lợng cao hơn.
Giúp ngời lao động tiết kiệm cho bản thân mình ngay trong quá trình lao động
để bảo đảm đời sống khi nghỉ hu, giảm bớt phần nào gánh nặng cho ngời thân, gia
đình và xã hội .
4.2 Đặc trng của chế độ bảo hiểm hu trí :
bảo hiểm hu trí là một chế độ BHXH dài hạn nằm ngoài qúa trình lao động.
Đặc trng này thể hiện cả trong quá trình đóng và hởng bảo hiểm hu trí. Ngời lao
động tham gia đóng phí BHXH trong một thời gian khá dài. Thời gian đó liên tục
đủ lớn theo quy định thì sẽ đủ một trong những điều kiện để đợc hởng bảo hiểm hu
trí. Khi đã đủ các điều kiện thì ngời lao động sẽ đợc hởng trợ cấp hu trí trong
khoảng thời gian tính từ lúc về hu cho đến khi ngời lao động chết. Quá trình hởng
này dài ngắn bao nhiêu tuỳ thuộc vào tuổi thọ của từng ngời và những ngời hởng
bảo hiểm hu trí là những ngời đã kết thúc quá trình làm việc của mình mà theo quy
định đợc nghỉ ở nhà và hởng lơng hu.
Trong chế độ hu trí có sự tách biệt giữa đóng và hởng. Vì đây là một chế độ
nằm ngoài quá trình lao động, cho nên để đợc hởng chế độ hu trí khi về hu thì ngời
lao động phải tham gia đóng phí ngày trong quá trình lao động. Trong suốt quá
trình lao động, số tiền ngời lao động đóng góp vào quỹ bảo hiểm hu trí dùng để chi
trả lơng hu ( trợ cấp tuổi già ) cho thế hệ trớc. Nh vậy có sự kế thừa giữa các thế hệ
lao động trong việc hình thành quỹ bảo hiểm hu trí, qua đó thể hiện nguyên tắc lấy
số đông bù số ít của bảo hiểm .
6
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Phụ thuộc chặt chẽ vào quan hệ sử dụng lao động. Ngời lao động và ngời sử
dụng lao động có mối quan hệ với nhau. Ngời sử dụng lao động muốn ổn định và
phát triển sản xuất kinh doanh thì ngoài việc đầu t cho thiết bị máy móc hiện
đại ,còn phải chăm lo tới đời sống ngời lao động mà mình đang sử dụng, tạo cho
họ việc làm, đảm bảo cuộc sống cho họ khi hết tuổi lao động bằng việc đóng
BHXH cho ngời lao động. Từ những tác dụng và đặc trng trên, quỹ bảo hiểm hu trí
chiếm tỷ trọng tơng đối lớn trong quỹ bảo hiểm hu trí. Do đó bộ phận quản lý quỹ
có thể sử dụng phần quỹ bảo hiểm hu trí nhàn rỗi để đầu t sinh lời nhằm ổn định,
bảo đảm cân bằng và tăng trởng quỹ. Từ đó góp phần thúc đẩy đầu t tăng trởng vào
nền kinh tế quốc dân, tạo ra nhiều việc làm cho ngời lao động, góp phần hạn chế
nạn thất nghiệp hiện nay.
II. Nội dung cơ bản của chế độ hu trí
Hu trí là một chế độ nhằm bảo đảm thực hiện quyền lợi hợp pháp của công dân
sau khi đã hoàn thành nghĩa vụ lao động đối với xã hội. Chế độ này nhằm bảo đảm
ổn định cuộc sống cho ngời lao động khi họ đã hết tuổi lao động( không còn khả
năng lao động ) về nghỉ hu an dỡng lúc tuổi già. Nh vậy, chế độ hu trí là một chế
độ có liên quan đến rất nhiều mặt trong quá trình tổ chức thực hiện. Do vậy, có rất
nhiều yếu tố ảnh hởng đến quá trình nghiên cứu để đi đến xác lập một chế độ bảo
hiểm hu trí. Sau đây là một số nội dung cơ bản:
1 . Điều kiện để hởng bảo hiểm hu trí.
Độ tuổi hởng chế độ BHXH dài hạn nói chung và chế độ hu trí nói riên đóng
một vai trò quan trọng trong việc xác định chi phí của hệ thống chế độ. Tuổi hởng
chế độ hu trí có thể đợc ấn định theo một loạt các cân nhắc nh:
- Khả năng làm việc tổng thể của ngời cao tuổi
- Vị thế của ngời cao tuổi trong thị trờng lao động
- Khả năng kinh tế của chế độ hu trí
Điều quan trọng là phải cân đối từ giác độ mức hởng thoả mãn đóng và chi phí
liên quan đến tuổi thọ bình quân của ngời cao tuổi. Mặc khác, khi quy định tuổi về
hu còn phải dựa vào quy luật sinh -lão - tử và điều kiện kinh tế xã hội của mỗi nớc.
Ngoài ra, tuổi nghỉ hu còn đợc quy định hạ thấp so với độ tuổi bình quân đối với

những ngời làm những công việc trong điều kiện lao động và môi trờng nặng nhọc,
7
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

nguy hiểm đã có ảnh hởng nhất định làm suy giảm một phần khả năng lao động so
với bình thờng hay những ngời có thể chất yếu không đủ sức đảm đơng công việc .
2 .Thời gian đóng bảo hiểm để đợc hởng chế độ hu trí
Thời gian đóng bảo hiểm hu trí là tổng số đơn vị thời gian có đóng phí bảo
hiểm để đợc hởng chế độ này. Việc quy định thời gian đóng phí BHXH nhằm xác
định sự cống hiến về mặt lao động của mỗi ngời với xã hội nói chung và phần
đóng góp và BHXH nói riêng. Thời gian đóng BHXH là một trong những căn cứ để
đãi ngộ ( chi trả ) đối với ngời lao động nh theo luật định nhằm bảo đảm sự công
bằng, bình đẳng giữa những ngời tham gia bảo hiểm xã hội, thực hiện một trong
những nguyên tắc cơ bản của BHXH .
Việc xác định thời gian đóng phí BHXH đợc dựa trên căn cứ: độ tuổi về hu, tỷ
lệ đóng góp , tuổi thọ của những ngời về hu, mức đợc hởng... tóm lại tuỳ thuộc vào
khả năng tài chính về chế độ hu trí nói riêng và BHXH nói chung... Về nguyên tắc
nếu xuất phát từ việc đóng BHXH để hình thành quỹ sử dụng cho chế độ hu trí thì
phải tính đến tổng số thời gian đóng phí BHXH thực tế. Còn trong trờng hợp ngời
lao động làm việc trong những trờng hợp đặc biệt nh ngời lao động làm việc ở nơi
độc hại, vùng sâu, vùng xa... đợc pháp luật BHXH quy định số thời gian này đợc
làm căn cứ để giảm tuổi đời khi nghỉ hu.
Trong các chế độ BHXH bắt buộc, đối với chế độ hu trí hầu hết các nớc đều
quy định điều kiện để đợc hởng chế độ phụ thuộc hai yếu tố đó là độ tuổi xác định
và số năm đóng BHXH .
3 . Phí bảo hiểm hu trí
Cũng nh tất cả các chế độ bảo hiểm khác, chế độ hu trí liên quan đến mức phí
thu cho chế độ này. Trong thực tế có mức thu cho chế độ này đợc xác định riêng
theo một tỷ lệ nào đó so với thu nhập hay tiền lơng dùng để tính BHXH và bảo
hiểm hu trí. Đối với ngời lao động làm công ăn lơng thì thu nhập này thờng là tiền

lơng. Trong một số trờng hợp mức thu cho chế độ hu trí không xác định riêng mà
đợc gộp chung vào một mức thu gọi là thu BHXH nói chung. ở Việt Nam hiện nay
thực hiện thu chung một mức phí BHXH cho tất cả các chế độ BHXH đang đợc
thực hiện mặc dù trong đó có định lợng phần giành cho các chế độ bảo hiểm dài
hạn bảo hiểm hu trí.
8
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Trong trờng hợp nh vậy phí hu trí đợc xác lập riêng thì phí đợc xác định theo
công thức sau đây:
P = T * TBH * L
Trong đó : P : Mức phí đóng cho chế độ hu trí
TBH : Tỷ lệ thu BHXH tính theo thu nhập hay tiền lơng
L : Tiền lơng hay thu nhập dùng để tính phí BHXH và chế độ
hu trí
T : Tỷ lệ % đóng BHXH hu trí nói chung
Việc xác định phí nộp cho chế độ hu trí riêng ra hay gộp chung nh nói ở trên
tuỳ thuộc điều kiện và mô hình hay phơng thức tổ chức hoạt động ở từng nớc. Nếu
phí cho chế độ hu trí đợc xác định riêng thì sẽ tạo thuận lợi cho việc tính toán và
quản lý cho chế độ này, nhất là khi nó đợc mở rộng ra những khu vực khác nhau
mà ngời lao động ở đó có hình thức thu nhập không đồng nhất nh thu nhập bằng
tiền. Tách riêng nh vậy cũng tạo ra sự linh hoạt hơn cho ngời tham gia chế độ này.
Tuy nhiên, nếu tách riêng nh vậy cũng có nghĩa là các chế độ khác cũng đợc
tách riêng ra điều này làm cho hoạt động quản lý BHXH nói chung phải phức tạp
hơn. Còn trong trờng hợp không xác định riêng mức thu phí cho từng chế độ thì có
thể công việc quản lý ít phức tạp hơn nhng lại phức tạp khi phải xác định phí đóng
cho bảo hiểm khi áp dụng cho ngời lao động có các hình thức thu nhập khác nhau.
4 . Mức hởng hay tiền lơng hu
Mức hởng là số tiền mà một ngời về hu nhận đợc hàng tháng kể từ khi nghỉ hu.
Hiện nay đang có những quan điểm khác nhau về mức hởng. Về cơ bản có hai

quan điểmm chính. Quan điểm thứ nhất cho rằng tiền lơng hu là để bảo đảm mức
sống tối thiểu của ngời nghỉ hu theo tiêu chuẩn sống của quốc gia. Còn theo quan
điểm thứ hai thì lại là tiền lơng hu phải có giá trị bảo đảm cho ngời về hu có mức
sống cao, thậm chí trên mức trung bình của xã hội. Sự khác nhau này tất nhiên sẽ
dẫn đến mức đóng tơng ứng trớc khi đợc hởng cũng khác nhau.
Trong thực tế, khuynh hớng nào cũng có lý khi giải thích những nếu xét về mức
sống của ngời về hu và đặt trong quan hệ với sự phát triển và ý nghĩa về sự hấp dẫn
của BHXH đối với ngời lao động thì khuynh hớng thứ hai có sức thuyết phục hơn.
Những dù là mức hởng đợc xác định theo quan điểm nào thì vẫn phải đảm bảo yêu
cầu có tính nguyên tắc là tiền lơng hu phải thấp hơn tiền lơng khi làm việc.
Tiền lơng đợc tính theo công thức sau: LH = T * L
9
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Trong đó: LH : Tiền lơng hu đợc hởng
T : Tỷ lệ % dùng để tính lơng hu
L : Tiền lơng hay thu nhập dùng để tính lơng hu
Ngoài ra, tuỳ theo luật pháp của từng nớc về chế độ này mà ngời nghỉ hu đợc h-
ởng thêm các quyền lợi nh trợ cấp một lần khi nghỉ hu, hay đối với những ngời lao
động nghỉ việc cha đủ tuổi để hởng chế độ hu hàng tháng cũng nhận đợc trợ cấp
một lần và ngoài lơng hu hàng tháng, ngời nghỉ hu còn đợc bảo hiểm y tế do quỹ
BHXH đài thọ , khi chết gia đình đợc hởng chế độ tử tuất.
5 . Thời gian hởng chế độ hu trí
Thời gian hởng chế độ hu trí đợc hiểu là thời gian kể từ khi nghỉ hu cho đến khi
qua đời. Với mỗi ngời thì thời gian hởng lơng hu thông thờng là có khác nhau vì
tuổi nghỉ hu và tuổi thọ không giống nhau. Và do một trong những vấn đề có tính
xã hội, tính bù trừ ... trong BHXH nên trong quản lý thờng lấy số bình quân chung
thời gian hởng tiền lơng hu của ngời nghỉ hu trong cùng một hệ thống BHXH để
tính toán cho các chỉ tiêu khác.
Thời gian hởng tiền hu phải ngắn hơn thời gian đóng BHXH cho chế độ hu trí.

Tuy vậy, thời gian nghỉ hu để hởng tiền lơng hu có thể khác nhau trong khi thực
hiện chế độ bảo hiểm này.Điều đó phụ thuộc vào các yếu tố nh tuổi đời khi nghỉ h-
u theo quy định của pháp luật, tuổi thọ bình quân của ngời nghỉ hu. Những yếu tố
này lại phụ thuộc vào chính sách lao động và BHXH trong từng giai đoạn, vào mức
sống và điều kiện sống của dân c.
Trong thực tế, tuổi nghỉ hu theo quy định của pháp luật thờng ổn định trong
một thời gian dài và nếu có thay đổi thì cũng ở trong khoảng từ 55 đến 60 tuổi đối
với ngời lao động bình thờng trong xã hội. Trong trờng hợp đặc biệt có thể có
những điều chỉnh nhng cũng dựa trên những độ tuổi đó. Khi tuổi thọ bình quân
ngày càng tăng lên thì thời gian hởng chế độ hu trí cũng có xu hớng tăng lên. Vấn
đề có tính quy luật này buộc các nhà nghiên cứu các chế độ chính sách về lao động
và BHXH phải tính đến để điều chỉnh tuổi về hu cho phù hợp.
6 . Các chỉ tiêu đánh giá hoạt động của chế độ hu trí .
BHXH nói chung cũng nh chế độ hu trí nói riêng là những phạm trù kinh tế
tổng hợp, phản ánh rất nhiều mặt trong đời sống xã hội. Do vậy, việc hình thanh hệ
10
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

thống các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả là hoàn toàn không đơn giản vì khó có thể có
đợc một hệ thống chỉ tiêu phản ánh đầy đủ tất cả các khía cạnh của lĩnh vực này.
Tuy nhiên việc xây dựng các chỉ tiêu này thực sự cần thiết và đó là cơ sở cho
việc đánh giá trình độ phát triển và kết quả của BHXH trong đời sống xã hội.
Thông thờng việc đánh giá kết quả hay hiệu quả của mỗi hoạt động nào đó chúng
ta phải so sánh với định hớng, mục tiêu đề ra. Tính hiệu quả do vậy phản ánh trong
mức độ đạt đợc so với các mục tiêu đặt ra đó
Trong BHXH nói chung và chế độ hu trí nói riêng , mục tiêu cao nhất là đạt đợc
sự phát triển của ngành BHXH và bảo đảm đời sống ngời về hi trên cơ sở của tiền
lơng hu trí ( còn gọi là thu nhập thay thế ) mà ngời lao động nhận đợc từ quỹ bảo
hiểm xã hội. Góp phần bảo đảm an sinh và ổn định xã hội. Các chỉ tiêu đánh giá
hiệu quả cũng phải xoay quanh mục tiêu này. Trong chế độ hu trí, do tính phức tạp

của chế độ này mà hệ thống các chỉ tiêu phải bao gồmất cả các chỉ tiêu định tính
và các chỉ tiêu định lợng
Theo quan điểm về hiệu quả nh trên ta thấy có thể có ba nhóm chỉ tiêu hiệu
quả của hoạt động BHXH đó là :
Nhóm 1: Các chỉ tiêu hiệu quả của hoạt động bảo hiểm hu trí
Nhóm 2 : Các chỉ tiêu đánh giá về sự phát triển của bảo hiểm hu trí
Nhóm 3 : Các chỉ tiêu đảm bảo lợi ích về kinh tế xã hội của ngời về hu
Sau đây là sự xác định cụ thể trong từng nhóm chỉ tiêu
6.1. Các chỉ tiêu hiệu quả trong hoạt động của bảo hiểm hu trí
BHXH tập trung vào ba hoạt động chính đó là thu BHXH, quản lý quỹ BHXH
và chi trả BHXH. Trong mỗi hoạt động đó có các chỉ tiêu cụ thể để đánh giá mức
độ hiệu quả cụ thể:
Thu bảo hiểm hu trí
11
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Thu bảo hiểm hu trí là một chỉ tiêu tổng hợp và hiệu quả của nó đợc đánh giá
trên các mặt chủ yếu sau:
- Tỉ lệ về số ngời đóng BHXH
Số ngời đóng
Tỉ lệ % ngời đóng = * 100
Số ngời phải đóng.
Thực chất là thực hiện thu đúng và đủ số ngời đóng bảo hiểm hu trí. Thu đúng ở
đây chủ yếu là thu đúng đối tợng phải thu. Số đối tợng phải thu hiện nay là số ngời
lao động thuộc diện đóng BHXH bắt buộc, đăng kí tham gia đóng bảo hiểm hu trí.
Họ phải đóng BHXH trong đó có chế độ hu trí. Số ngời này thờng thay đổi do có
sự thay đổi của các doanh nghiệp trong quá trình kinh doanhà nớc, nhất là số ngời
lao động làm việc ở khu vực ngoài quốc doanh. Việc thu đúng thu đủ là rất cần
thiết để BHXH vừa đảm bảo lợi ích cho ngời lao động, vừa đảm bảo có những tác
dụng tích cực với các hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp cũng nh với nền

kinh tế nói chung. Mục tiêu thu ở đây là đảm bảo thu 100% đối tợng thuộc diện
phải đóng BHXH và hu trí.
Chỉ tiêu này có thể áp dụng mở rộng ra cho tất cả số ngời lao động có nhu cầu
tham gia bảo hiểm hu trí, và rộng hơn nữa là toàn bộ số ngời lao động trong xã hội.
- Thu đủ số tiền theo quy định cho chế độ hu trí.
Số tiền thu đợc
Tỷ lệ % tiền thu đợc = * 100
Số tiền phải thu
Số tiền thu đợc này phụ thuộc vào mức thu theo luật định và số lợng ngời mà
các cơ quan BHXH đã thu đợc, hay số ngời trực tiếp đóng bảo hiểm xã hội. Thu đủ
là rất quan trọng không chỉ vì nh đã đề cập ở trên mà đó còn là bảo đảm một sự
chủ động về nguồn tài chính, làm cho nguồn quỹ BHXH đợc ổn định, giúp duy trì
các hoạt động bình thờng và ngày cáng phát triển của chế độ hu trí
- Thu đúng thời gian :
Đó là thời gian mà các đơn vị và cá nhân phải đóng BHXH theo quy định của
pháp luật hiện hành. Nếu không thu đúng thời gian sẽ ảnh hởng đến kế hoạch tài
chính trực tiếp của chế độ hu trí. Nhất là trong điều kiện chế độ hu trí áp dụng theo
cơ chế thu của ngời đóng trả cho ngời hởng. Còn trong chế độ hu trí theo cơ chế
của đầu t ứng trớc thì thu kịp thời là một điều kiện quan trọng để ổn định và phát
triển quỹ hu trí trong tơng lai trên cơ sở các kế hoạch sử dụng quỹ để đầu t sinh lời
12
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Chi trả BHXH
Trong hoạt động chi trả, các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả cũng tập trung vào các
nội dung chủ yếu sau đây:
- Chi trả đúng đối tợng
Đảm bảo tiền hu phải đến đúng ngời đợc hởng.Đó phải là những ngời hội đủ
đợc điều kiện ràng buộc để đợc hởng chế độ hu trí. Điều này có liên quan đến công
tác quản lý đối tợng hởng chế độ hu trí. Khác với ngời lao động khi tham gia đóng

bảo hiểm xã hội, sự di chuyển hay thay đổi nơi ở của từng ngời về hu phụ thuộc
vào khả năng và điều kiện sống mà họ lựa chọn. Khi đó công tác quản lý phải có
sự linh hoạt tốt để không chỉ quản lý tốt mà còn đợc thực hiện chi trả thuận lợi
đúng đối tợng đợc hởng chế độ này.
- Chi trả đủ về số lợng
Chỉ tiêu chi trả đủ về số lợng phản ánh về số tiền chi trả đủ cho mọi đối tợng đ-
ợc hởng hu trí theo quy định. Đây là yêu cầu pháp lý, đợc luật định thành các mức
tiền hu đợc hởng. Chi trả đủ cho ngời về hu phải đợc đảm bảo trên cơ sở số tiền mà
quỹ hu trí có đợc dùn để thanh toán và sự an toàn của số tiền này trong quá trình
chi trả cho các đối tợng đợc hởng chế độ hu trí
- Chi trả kịp thời gian
Chi trả kịp thời gian chính là việc bảo đảm ngời về hu phải đợc nhận lơng hu
đúng theo thời gian quy định. Đây là điều rất quan trọng vì tiền hu là một loại thu
nhập thờng xuyên của ngời về hu. Đối với các đối tợng này việc nhận lơng hu đúng
hạn sẽ giúp cho họ có thể ổn định đợc đời sống. Đối với các cơ quan bảo hiểm
điều này có ý nghĩa rất lớn trong quản lý nói chung và thanh quyết toán cho chế độ
hu trí nói riêng.
Các chỉ tiêu rất quan trọng trong quản lý quá trình thực hiện BHXH ở Việt Nam
trong điều kiện hiện nay khi mà BHXH đang còn có nhiều thay đổi cho phù hợp
với quá trình đổi mới nền kinh tế xã hội ở nớc ta.
Quản lý quỹ hu trí
Chỉ tiêu của hoạt động này phản ánh qua quản lý số lợng tiền hay quy mô quỹ
bảo hiểm hu trí nhằm bảo toàn giá trị của quỹ hu trí cả về giá trị danh nghĩa và giá
trị thực tế. Đồng thời đó còn là việc sử dụng quỹ này vào các hoạt động khác nhau,
làm phát triển không ngừng và nâng cao khả năng thanh toán của quỹ hu trí. Đó
13
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

chính là sự tăng cờng nguồn lực tài chính của chế độ hu trí. ở đây có nhiều chỉ tiêu
cụ thể:

- Bảo toàn giá trị của quỹ bảo hiểm hu trí
Chỉ tiêu về bảo toàn giá trị của quỹ bảo hiểm hu trí là bảo toàn giá trị thực tế
của quỹ hu trí trong các thời kỳ quyết toán tránh đợc những tác động làm cho giá
trị của quỹ này giảm đi. Trong quá trình quản lý quỹ, có thể có các trờng hợp làm
cho quỹ hu trí giảm đi nh:
+ Tiền quỹ bị tổn thất, mất mát
+ Tiền quỹ bị mất giá do lạm phát
+ Tiền quỹ đầu t không thu hồi đợc
+ Tiền quỹ không thu hồi đợc ( nợ, nộp chậm... )
+ Các thất thoát khác...
- Mức và tỷ lệ tăng của quỹ hu trí qua các thời kỳ
Mức và tỷ lệ tăng của quỹ hu trí qua các thời ký là một trong những chỉ tiêu
quan trọng nhất trong quản lý quỹ bảo hiểm hu trí hiện nay. Để bảo đảm cho một
tiềm lực tài chính ổn định và vững mạnh, quỹ hu trí phải tăng lên không ngừng. Sự
tăng lên này chủ yếu từ hai nguồn là :
+ Tăng thêm số ngời tham gia vào chế độ hu trí
+ Sử dụng quỹ hu trí đầu t vào các hoạt động mang lại lợi nhuận một cách
an toàn
Tốc độ tăng thực tế của quỹ hu trí nh vậy phải cao hơn tốc độ tăng của số ngời
tham gia vào chế độ hu trí và tất nhiên phải tăng với tốc độ cao hơn tốc độ tăng của
chi trả cho chế độ này. Có nh vậy mới tạo đợc sự vững chắc, ổn định và phát triển
không ngừng của chế độ hu trí
- Khả năng cân đối thu chi của quỹ BHXH
Chỉ tiêu khả năng cân đối thu chi quỹ bảo hiểm hu trí phản ánh độ an toàn của
quỹ hu trí nói riêng và sự tồn tại chế độ hu trí nói chung. Để bảo đảm tránh những
rủi ro, thì quỹ tiền hu phải đủ đảm bảo chi trả các khoản chi của chế độ này chủ
yếu bao gồm chi tiền lơng hu cho ngời nghỉ hu và chi cho hoạt động quản lý. Đây
là điều kiện cần thiết bất kể áp dụng phơng pháp cụ thể nào để tạo lập quỹ
Tổng thu và tổng chi trong biểu thức điều kiện trên đợc xác định và so sánh tại
một thời điểm tính toán. Tổng thu và tổng chi có thể đợc xác định khác nhau tuỳ

14
Tổng thu thực tế > Tổng chi
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

theo phơng pháp tạo quỹ đợc áp dụng trong hệ thống hu trí. Vì theo các phơng
pháp khác nhau có thể cơ cấu thu và chi cũng sẽ khác nhau
6.2. Các chỉ tiêu đánh giá sự phát triển của chế độ hu trí
Mở rộng phạm vi đối tợng tham gia chế độ bảo hiểm hu trí
Chỉ tiêu mở rộng phạm vi đối tợng tham gia chế độ bảo hiểm hu trí đợc tính
qua tỷ lệ ngời lao động trong xã hội thực hiện vào chế độ hu trí trong tổng số lao
động nói chung. Đây là chi tiêu phản ánh kết quả thực hiện mục tiêu mở rộng
phạm vi hoạt động của chế độ hu trí. Trong điều kiện ở các nớc có nền kinh tế kém
phát triển, số ngời tham gia vào chế độ hu trí không nhiều thì chỉ tiêu này đợc sử
dụng để đánh giá quy mô và sự phát triển của chế độ hu trí qua các thời kỳ.
Theo đuổi mục tiêu mọi ngời đều có quyền và đợc tham gia vào BHXH để hởng
chế độ hu trí nên trong quá trình phát triển và mở rộng phạm vi hoạt động số ngời
tham gia vào chế độ này phải tăng nhanh hơn tốc độ tăng nguồn lao động xã hội.
Tỷ lệ tăng số lợng ngời tham gia chế độ hu trí đợc xác định trên cơ sở mục tiêu mở
rộng của chế độ này. ở đây có thể lợng hoá chỉ tiêu này qua tỷ lệ phần trăm số ng-
ời tham gia vào chế độ bảo hiểm hu trí và tốc độ tăng của tỷ lệ này qua các năm.
Ngoài ra, cũng có thể tính thêm chỉ tiêu tỷ lệ tăng tơng đối so với tỷ lệ tăng lao
động xã hội .
Mở rộng các hình thức tham gia chế độ hu trí
Mở rộng các hình thức tham gia chế độ hu trí là chỉ tiêu chủ yếu phản ánh sự
tăng thêm các hình thức mới trong việc đóng phí bảo hiểm và hởng chế độ hu. Chỉ
tiêu này phản ánh sự phát triển về tổ chức hệ thống và các hoạt động của chế độ hu
trí, qua đó tăng cơ hội và khả năng để mọi ngời có thể tham gia vào chế độ này.
Hiện nay ở Việt Nam chúng ta mới áp dụng một hình thức đóng để hởng chế độ hu
trí trong đó dựa chủ yếu vào thời gian đóng và tuổi đời khi nghỉ hu.
Tuy nhiên sự khống chế về số năm đóng tối thiểu nh luật định hiện nay là 15

năm kèm với điều kiện tuổi đời chỉ thích hợp với ngời có công việc làm và thu
nhập ổn định để đóng bảo hiểm xã hội, nhất là lao động làm việc trong các doanh
nghiệp thuộc sở hữu Nhà nớc Việc linh hoạt về thời gian đóng BHXH làm cho
nhiều ngời có nhu cầu có thêm cơ hội để tham gia vào chế độ này .
Xét trên một góc độ khác, mức đóng cố định chỉ phụ thuộc vào mức thu nhập
hay tiền lơng để tính BHXH cũng sẽ làm giảm sức hấp dẫn của chế độ này khi
15
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

nhiều ngời muốn đóng thêm trên mức bình thờng để sau đó đợc hởng mức tiền cao
hơn .
6.3. Các chỉ tiêu bảo đảm quyền lợi kinh tế và xã hội của ngời về hu
Quyền lợi về kinh tế xã hội cho ngời về hu phải đợc phản ánh trong thực tế đời
sống kinh tế xã hội . Có thể dùng các chỉ tiêu sau đây để đánh giá :
Mức bảo đảm các tiêu chuẩn sống của ngời về hu
Chỉ tiêu này phản ánh qua mức lơng của ngời về hu nhận đợc và mức bảo đảm
thực tế cho cuộc sống của ngời về hu qua tiền hu. Khi tính toán cụ thể , mức bảo
đảm của tiền lơng hu phải đợc tính đến các mặt nh :
- Mức tiền lơng : mức tiền lơng phải bảo đảm đầy đủ duy trì cuộc sống của ngời
hởng lơng hu. ở đây vừa phải bảo đảm giá trị tiền lơng danh nghĩa vừa bảo đảm cả
giá trị thực tế là sức mua của tiền lơng. Nghĩa là khi có những tác động làm mất
giá trị của tiền lơng hu nh tác động của lạm phát thì cần phải đợc điều chỉnh kịp
thời .
- Tiền lơng hu hợp lý:
Tiền lơng hu hợp lý muốn nói đến tơng quan so sánh giữa lơng ha với các loại l-
ơng khác trong xã hội. Về nguyên tắc thì tiền lơng hu không thể cao hơn tiền của
ngời về hu khi đang còn làm việc, trừ trờng hợp ngời về hu tham gia thêm hình
thức bảo hiểm tuổi già khác ngoài các hình thức và chế độ hu trí thông thờng. Nh-
ng tiền lơng hu không thể thấp hơn tiên lơng tối thiểu. Sự so sánh đó nhằm đánh
giá tơng quan về mức sống giữa những ngời về hu với các tầng lớp khác trong xã

hội .
Đảm bảo sự công bằng xã hội giữa những ngời nghỉ hu
Đảm bảo sự công bằng xã hội giữa những ngời nghỉ hu phải đợc so sánh đánh
giá giữa đóng góp và hởng thụ, theo nguyên tắc đóng nhiều hởng nhiều, đóng ít h-
ởng ít. Khác với các chế độ bảo hiểm ngắn hạn, điều này rất cần đối với chế độ hu
trí vì việc đóng phí và hởng trong chế độ hu trí liên quan đến những khoản tiền rất
lớn trong thu và chi trả. Và có ảnh hởng rất lớn đến cuộc sống của các đối tợng
16
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

tham gia cả trong khi đóng và hởng theo chế độ này. Sự công bằng cũng có nghĩa
tham gia chế độ hu trí nh nhau thì quyền lợi đợc hởng cũng phải nh nhau .
Tăng sự tác động tích cực của chế độ hu trí đến phát triển kinh tế và sử
dụng có hiệu quả lực lợng lao động xã hội
Sự tác động tích cực của chế độ bảo hiểm hu trí đến sự phát triển kinh tế và ổn
định xã hội là một chỉ tiêu mang tính định tính khó lợng hoá. Nhng đây là một chỉ
tiêu rất quan trọng vì có tác dụng trực tiếp đến không chỉ ngời về hu mà bản thân
ngời lao động đang làm việc đã và có thể sẽ tham gia vào chế độ hu trí. Chế độ hu
trí phải góp phần ổn định kinh tế xã hội thông qua việc sử dụng có hiệu quả lực l-
ợng lao động đang làm việc trong xã hội. Chẳng hạn một chế độ hu trí tốt làm cho
lao động trong xã hội đợc điều hoà hợp lý, cân đối hơn giữa các khu vực và thành
phần kinh tế, qua đó nguồn lực lao động đợc khai thác và huy động đúng mục
đích. Việc sử dụng lực lợng lao động sẽ hiệu quả hơn. Đảm bảo tái sản xuất sức lao
động xã hội, an toàn xã hội ...
III - Kinh nghiệm xây dựng các chế độ BHXH đối với ngời
nghỉ hu.
1. Về điều kiện tuổi đời
ở các nớc khác nhau, tuỳ theo các nhân tố dân số và kinh tế xã hội mà có sự
quy định tuỏi đời khác nhau giữa các nhóm nớc và khác nhau giữa nam và nữ trong
cùng một nớc. Có thể có một số nớc quy định độ tuổi nam và nữ nh nhâu nhng có

một số nớc khác lại quy định tuổi nghỉ hu của nữ thấp hơn nam. Xác định tuổi nghỉ
hu phụ thuộc rất nhiều yếu tố kể cả phụ thuộc vào nớc có dân số già hay trẻ. Đối
với nớc có dân dố già, số ngời nghỉ hu lớn, vì vậy họ phai nâng tuổi nghỉ hu thờng
cao hơn so với các nớc đang phát triển. Theo số liệu của văn phòng lao động quốc
tế trong 24 nớc thuộc tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế và trong 40 nớc đang
phát triển thì tuổi nghỉ hu đối với nam nữ nh sau :

Bảng 1: Cơ cấu tuổi nghỉ hu ở một số nớc
Độ tuổi
nghỉ hu
OCDE Nớc dang phát triển
Số nớc % Số nớc %
50 0 - 1 25
55 1 417 13 325
57 0 - 1 25
60 3 125 18 45
17
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

65 16 6667 7 175
67 4 166 0 -
Tổng 24 100 40 100
( Nguồn: BHXH Việt Nam )
Ngoài ra các nớc còn quy định hạ tuổi nghỉ hu so với tuỏi nghỉ hu bình thờng
đối những ngời làm những ngành nghề công việc trong điều kiện lao động nặng
nhọc, độc hại, nguy hiểm...

Điều kiện về tuổi đời ở một số nớc đợc thể hiện :
- Nhóm Tây Âu và Bắc Mỹ.
+ Mỹ, Canada : 65 tuổi ( chung cho cả hai giới ).

+ Anh : 65 tuổi (nam) và 60 tuổi (nữ).
+ Pháp : 60 tuổi ( tối đa là 65 tuổi).
+ Đức : 65 tuổi (nam) và 63 tuổi (nữ).
- Nhóm các nớc Châu á ( Ngoài ASEAN ).
+ Trung Quốc : 60 tuổi (nam) và 55 tuổi (nữ).
+ Nhật Bản : 60 tuổi(nam) và 55 tuổi (nữ)
+ ấn độ : 55 tuổi(chung cho cả hai giới).
- Nhóm các nớc ASEAN.
+ Indonesia: 55 tuổi (cho cả hai giới).
+ Malaysia : 55 tuổi(cho cả hai giới).
+ Xingapo : 55 tuổi (cho cả hai giới).
+ Philipin : 60 tuổi (cho cả hai giới).
Nh vậy có thể thấy tuổi nghỉ hu của các nớc giao động trong khoảng từ 55 đến
65 tuổi và có phân biệt giới tính. Qua thống kê cho thấy chỉ có 34.62% số nớc có
quy định tuổi nghỉ hu ở cả nam và nữ là nh nhau. Đa số các nớc ASEAN quy định
tuổi nghỉ hu chung cả nam và nữ là 55 tuổi.
2 . Về việc xác định số năm đóng góp BHXH
Số năm dóng góp BHXH có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong công việc xác lập
chế độ hu trí. Vì vậy số thời gian đóng BHXH là một trong các điều kiện để đợc h-
ởng trợ cấp hu. ở nhiều nớc có quy định phải có một số năm đóng tối thiểu. Qua
thống kê cho thấy số năm đóng BHXH dao động từ 15 đến 45 năm. Một nguyên
tắc đặt ra trong chế độ hu là độ tuổi đợc hởng chế độ hu xác định cao thì đòi hỏi số
năm bắt buộc phải đóng BHXH phải cao. Số năm đóng BHXH thấp (nhng không
đợc thấp hơn số năm tối thiểu) thì mức trợ cấp thấp hơn.
18
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Quy định thời gian đóng BHXH (tối thiểu) của một số nớc nh sau :
- Mỹ, Anh : Đóng góp 52 tuần liên tục cộng với 9/10 tổng số năm làm việc.
- Pháp : ngời tham gia BHXH phải đóng góp 150 quỹ.

- Đức : 15 năm đến 35 năm.
- Liên Xô : Nam(20 năm), Nữ(20 năm).
- Ba Lan : Nam(20 năm), Nữ(15 năm).
- Hungari : 20 năm(cho cả hai giới)
- ấn độ : 15 năm.
- Trung quốc : 10 năm liên tục.
- Nhật : 20 năm.
- Philipin : 120 tháng liên tục.
ở một số nớc ở Đông Nam á không quy định cụ thể thời gian đóng phí BHXH.
3 . Về mức trợ cấp hu trí.
Có rất nhiều cách xác định mức trợ cấp hu trí. Một số nớc xác định mức đồng
đều, coi là mức tối thiểu thích hợp với mặt bằng chung của quốc gia. Nhiều nớc
xác định mức trợ cấp theo thu nhập đã từng có của ngoiừ lao động khi nghỉ hu.
Một số nhóm nớc khác kết hợp cả hai cách.
Trong phần trợ cấp có phần nền(cơ bản) là một mức đồng nhất cộng thêm phần
tỷ lệ thu nhập. Tuy nhiên xu hớng chung là trợ cấp theo mức thu nhập đã từng có
của ngời lao động trớc khi nghỉ hu, phù hợp với đa ssố trờng hợp là đóng góp
BHXH theo thu nhập.
Mức trợ cấp hu của một số nớc:
- Mỹ : Mức trợ cấp hu đồng nhất, tối đa là 11280USD/tháng, tính trên thu
nhập đợc bảo hiểm cho tới khi nghỉ hu.
- Anh : 32.85 Bảng/tuần cộng 12% thu nhập đợc bảo hiểm trong nớc.
- Pháp : 50% thu nhập bình quân trong vòng 10 năm cao nhất. Lơng đợc tính
theo các lần thay đổi lơng.
- Đức : 1,5% lơng ớc tính là tỷ lệ giữa thu nhập của ngời lao động so với
múc lơng trung bình của cả nớc nhân với cơ sở tính toán chung
hiện thời.
- Ba lan : 100% thu nhập bình quân của mức dới 3000 ZLOTY một tháng của
12 tháng gần nhất cộng với 55% của phần còn lại và tăng 4% trợ
cấp tính theo trợ cấp cơ bản cho mỗi năm công tác trên 20 năm.

- Trung quốc : 60 đến 90% thu nhập trong tháng cuối, phụ thuộc vào thời gian
công tác.
- ấn độ: Trả một lần tơng ứng với số đóng góp của chủ và thợ đã trả cộng với
7.58& lãi.
19
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

- Indonexia : Ngời nghỉ hu đợc nhận một khoản trợ cấp một lần tơng đơng với
mức mà ngời sử dụng lao động và ngời lao động đã đóng góp
trong suốt quá trình tham gia BHXH, cộng với khoản tiền lãi
tăng thêm.
- Malaysia : Tơng tự nh INDONEXIA.
- Philipines : 1.5% lơng bình quân của 120 tháng cuối cộng với từ 42 đến
102% của tiền lơng bình quân của 10 tháng lơng.
4 . Về mức đóng góp
Mức đóng góp cho chế độ hu cũng có sự khác nhau giữa các nhóm nớc. Tuy
nhiên ở hầu hết các nớc đều có sự phân chia đóng góp giữa giới chủ và giới thợ và
đóng riêng cho chế độ hu chứ không gộp vào các chế độ khác chẳng hạn:
- Mỹ: Ngời lao động đóng 6.2% tiền lơng ( nếu là lao động độc lập phải đóng
12.4% ), ngời sử dụng lao động đóng 6.2 % tổng quỹ lơng. Tiền lơng
cao nhất đợc dùng làm căn cứ để đóng BHXH là 57000 USD/ năm .
- Anh : Ngời lao động đóng 2 % của 54 Bảng / tuần đầu tiên cộng thêm 9% l-
ơng tuần của tiền lơng từ 54 đến 405 Bảng. Ngời sử dụng lao động
đóng từ 4.6 % đến 10.4 % .
- pháp : Ngời lao động đóng 6.54 % trong thu nhập đợc tính BHXH của mình,
ngời sử dụng lao động đóng 8.2 % tiền lơng tối đa để đóng BHXH là
12360 FRANCS một tháng .
- Đức : Ngời lao động đóng 8.75 % tiền lơng, nếu ngời lao động có thu nhập
dới 610 DM / tháng thì không phải đóng BHXH. Ngời lao động độc
lập phải đóng 15.7%. Ngời sử dụng lao động đóng 8.75 % quỹ lơng

và đóng 7.5% nếu trong doanh nghiệp có ngời lao động có thu nhập
thấp hơn 610 DM / tháng .
5. Một số kinh nghiệm rút ra từ việc thực hiện chế độ hu trí ở một số nớc
trên thế giới.
Qua nghiên cứu về quá trình tổ chức và thực hiện hệ thống hu trí của một số nớc
trên thế giới có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm sau:
- Trong tất cả nớc, vai trò của nhà nớc của chính phủ trong hệ thống hu trí là rất
quan trọng. Nhà nớc với t cách là ngời đề ra định hớng cho sự hoạt động hu trí và
là một sự bảo trợ rất quan trọng cho sự tồn tại và phát triển của hệ thống này. Đặc
biệt là bảo trợ về tài chính ở các mức độ và hình thức khác nhau .
- Xu hớng đa dạng hoá về tổ chức thực hiện, về nội dung và phơng thức tiến hành
trong chế độ hu trí là phổ biến. Mặc dù vai trò của nhà nớc là rất quan trọng nh đã
20
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

nêu ở trên nhng tham gia hoạt động trong hệ thống hu trí không chỉ có các tổ chức
của nhà nớc, các tổ chức khác ngoài khu vực nhà nớc cũng có thể tham gia với điều
kiện tuân thủ đúng những quy định trong luật BHXH và hu trí. Đây là một trong
những điều kiện quan trọng nhất để mọi thành viên trong xã hội có nhu cầu đều có
thể tham gia vào chế độ hu trí .
- BHXH cũng nh bảo hiểm hu trí là vấn đề của con ngời nói chung và đều tuân
thủ những nguyên tắc phổ biến của lĩnh vực này. Tuy nhiên mỗi nớc có những đặc
trng riêng về tình hình phát triển kinh tế xã hội, tình hình dân số và lao động mà có
những vận dụng cụ thể vào xây dựng cho mình một hệ thống hu trí phù hợp về nội
dung và hình thức thực hiện. Các yếu tố quan trọng để xác lập chế độ hu trí ở các
nớc khác nhau cũng khác nhau chẳng hạn tuổi đời, mức sống, mức đóng góp...
Trong đó phải đảm bảo đợc lợi ích chính đáng của ngời tham gia chế độ hu trí và
duy trì sự ổn định, đảm bảo cho hệ thống hu trí phát triển .
- Trong tất cả các nớc, hệ thống hu trí là cốt lõi của hệ thống BHXH nói chung.
Trong khi các hệ thống BHXH khác có thể thực hiện bởi các tổ chức bảo hiểm

khác nhau, (nh bảo hiểm thơng mại về con ngời ) thì bảo hiểm hu trí chỉ có thể đợc
thực hiện trong hệ thống BHXH. Cải cách hệ thống BHXH chủ yếu và thực chất là
cải cách chế độ hu trí.
- Hệ thống hu trí theo phơng pháp PAYGO đã từng đợc thực hiện trên hầu
hết các nớc có hệ thông BHXH nhng đến nay hệ thóng này bộc lộ nhiều nh-
ợc điểm và cần phải đợc thay thế bằng hệ thống khác. Hệ thóng mới nà các
nớc thực hiện nay đang chuyển sang thực hiện là hệ thống hu trí thực hiện
theo phơng pháp đầu t ứng trớc. Nhng đó là quá trình chuyển đổi trong một
thời gian dài.
- Trớc khi hệ thống cũ đợc thay thế hoàn toàn bằng hệ thống mới thì có tồn
tại sự song song hoạt động của hai hệ thống trong thời kỳ quá độ.
Nh vậy có thể nói BHXH và chế độ hu trí đang là một trong những vấn đề xã
hội quan tâm rất lớn, có ý nghĩa kinh tế và chính trị rất quan trọng. Nhận thức đúng
về bản chất chức năng của BHXH và chế độ hu trí đang còn là một quá trình. Chế
độ hu trí đã đợc thực hiện từ rất lâu và có vai trò ngày càng quan trọng trong xã hội
nhng quá trình phát triển cũng là quá trình tiếp tục nghiên cứu và đổi mới, hoàn
thiện không ngừng .
Để có đợc một chế độ hu trí thì nhận thức đúng bản chất của chế dộ này là điều
rất quan trọng . Cùng với đó phải hiểu và vận dụng đúng những nguyên tắc của chế
độ này trong quá trình thiết kế những nội dung của chế độ và tổ chức hệ thống hoạt
động . Trong đó có các yếu tố cơ bản nh mức phí đóng bảo hiểm, thời gian đóng
cần thiết, tuổi đời khi nghỉ hu, các mức lơng... phải đợc nghiên cứu có căn cứ khoa
học mới có thể đảm bảo cho chế độ này phát triển đợc. Một hệ thống hu trí phát
triển phải đảm bảo lợi ích của các bên tham gia trớc hết là ngời lao động với t cách
21
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

là đối tợng tham gia và hởng bảo hiểm hu trí, sau đó là các tổ chức, các doanh
nghiệp và toàn xã hội trong đó có Nhà nớc.
Chơng II : Thực trạng chế độ bảo hiểm hu trí tại

BHXH Việt Nam
I . Thực trạng về chế độ chính sách bảo hiểm hu trí
Chế độ hu trí là một chế đọ có vai trò to lớn trong hệ thống BHXH của mỗi
quốc gia , bởi lẽ chế độ hu trí có ảnh hởng lớn nhất đến cuộc đời những ngời tham
gia BHXH . Chế độ hu trí cũng là một phơng tiện có thể ổn định đợc phần nào đời
sống ngời về hu , đặc biệt trong số đó là hu cô đơn không nơi lơng tựa hoặc những
ngời đã có những đóng góp đặc biệt cho xã hội. Thực hiện tốt chế độ hu trí trong
22
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

hệ thống BHXH sẽ góp phần nâng cao đời sống xã hội giảm bớt khó khăn cho ngời
về hu cũng nh khó khăn chung cho bộ phận dân c khác, nâng cao uy tín của BHXH
và các chế độ khác. Có thể nói trong hệ thống các chế độ BHXH, chế độ hu trí là
chế độ quan trọng hàng đầu. Nó đã, đang và sẽ là một chế độ BHXH có quy mô
hoạt động to lớn về cả số lợng và chất lợng.
Chính sách BHXH nói chung và chế độ hu trí nói riêng khi áp dụng ở nớc ta đã
có vai trò rất to lớn nhng cũng bộc lộ một số nhợc điểm qua các thời kỳ.
1. Giai đoạn trớc năm 1995.
Điều lệ tạm thời về BHXH năm 1961
Ngay sau cách mạng tháng tám năm 1945 , nhà nớc Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa
Việt Nam, lúc đó là nhà nớc Việt Nam dân chủ cộng hoà đã thực hiện các chế độ
BHXH cho công nhân viên chức. Điều đó đợc thể hiện qua việc ban hành sắc lệnh
số 29/SL ngày 12/3/1947 thực hiện bảo hiểm ốm đau, bảo hiểm tai nạn lao động và
bảo hiểm hu trí .Cùng với sắc lệnh 29/SL, một số sắc lệnh khác nh sắc lệnh 76/SL
ngày 20/5/1950 và sắc lệnh 77/SL ngày 22/5/1950 cũng đợc ban hành sau đó,
nhằm thực hiện tốt hơn các chế độ cho ngời tham gia bảo hiểm xã hội.
Các chế độ này đợc thực hiện đối với những ngời làm việc trong các cơ quan
của chính phủ và chính quyền các cấp trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân
Pháp (1945-1954). Song các chế độ này vãn còn nhiều hạn chế , một phần do thực
hiện trong thời kỳ kháng chiến , điều kiện kinh tế còn khó khăn thiếu thốn , tất cả

mọi ngời cha quan tam đến việc hởng chế độ , ttất cả phải lo cho tình hình kháng
chiến .
Sau này khi hoà bình lập lại trên miền Bắc, các chế độ đó mới chỉ đáp ứng cục
bộ những đòi hỏi trong từng giai đoạn và từng ngành hoạt động , chỉ nhằm giải
quyết các nhu cầu trớc mắt nên cha đồng bộ , toàn diện và lâu dài .
Trớc tình hình kinh tế , chính trị có những bớc phát triển nhất định cùng với
việc thay đổi lại chế độ tiền lơng . Quán triệt dần nguyên tắc phân phối theo lao
động Thủ tớng Chính phủ đã ban hành Nghị định số 218/CP ngày 27/12/1961 về
Điều lệ tạm thời thực hiện các chế độ BHXH thống nhất trong cả nớc . Các chế
độ này đợc chính thức thi hành từ ngày 1/1/1962 trên cơ sở hình thành và sử dụng
quỹ BHXH tập trung, do sự đóng góp của các nhà máy, xí nghiệp và các cơ quan
Nhà nớc. Quỹ BHXH đợc quản lý và sử dụng vì lợi ích của công nhân viên chức
làm việc trong khu vực Nhà nớc. Việc quản lý BHXH do hai cơ quan quản lý đó là:
Tổng liên đoàn lao động Việt Nam quản lý 3 chế độ ngắn hạn là: ốm đau, thai sản,
tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, còn Bộ Lao động - Thơng binh - Xã hội
23
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

quản lý 3 chế độ dài hạn là hu trí, tử tuất, mất sức lao động. Điều lệ này thực hiện
6 chế độ BHXH cho ngời lao động trong đó có quy định cụ thể về chế độ hu trí .
Trong điều lệ, từ điều 42 đến điều 53 có quy định cụ thể về chế độ hu trí nh quy
định về thời gian công tác, tuổi đời và điều kiện lao động của công nhân viên chức
Nhà nớc. Cụ thể :
- Quy định tuổi nghỉ hu đối với nam là 60 tuổi và nữ là 55 tuổi. Số năm công tác
quy định chung là 25 năm, đối với những ngời lao động làm việc ở những
ngành nghề độc hại nguy hiểm thì giảm 5 năm so với quy định .
- Những ngời làm việc trong điều kiện làm việc đặc biệt, hoặc ở trong quân ngũ
thì thời gian công tác của họ đợc quy đổi theo hệ số.
Chế độ hu trí trong giai đoạn này chỉ đợc thực hiện cho cán bộ công nhân viên
chức làm việc trong các doanh nghiệp Nhà nớc và quân nhân trong lực lợng vũ

trang.
Qua đó ta có thể thấy : việc ban hành nghị định 218/CP kèm theo điều lệ tạm
thời về BHXH là một bớc ngoặc lớn trong sự nghiệp BHXH ở nớc ta. Lần đầu tiên
quyền lợi và nghĩa vụ của ngời lao động đợc quy định cụ thể trong chế độ hu trí.
Từ đây, bảo hiểm hu trí đợc thống nhất và có đầy đủ tính pháp lý. Điều lệ đã giải
quyết đợc vấn đề tính toán thời gian của ngời lao động cho phù hợp với tình hình
thực tế. Từ đó đánh giá đúng mức đóng góp của ngời lao động cho xã hội và đa ra
các mức lơng tơng ứng.
Tuy nhiên bên cạnh đó vẫn còn một số điểm tồn tại:
- Thời gian công tác nói chung là tất cả thời gian mà ngời công nhân viên
chức làm việc lấy lơng hay sinh hoạt phí. Nếu thời gian công tác nói chung
đối với nam là 25 năm và với nữ là 20 năm mà không có thời gian công tác
liên tục trong 5 năm thì họ không đợc hu trí trợ cấp hu trí. Nh vậy thì rất
thiệt thòi cho ngời lao động. Đối với lao động nữ khi đủ 5 năm công tác liên
tục và có thời gian công tác nói chung nhiều hơn 25 năm nhng họ cũng chỉ
đợc hởng 45% lơng chính. Ngoài ra, do việc quy đổi hệ số thời gian công tác
lên đã dẫn đến tình trạng số ngời về hu có độ tuổi về hu thực tế thấp hơn
nhiều so với quy định. Thậm chí có ngời số năm công tác quy đổi gần bằng
tuổi đời.
- Điều lệ này vẫn còn nhiều hạn chế trong chính sách BHXH nói chung và
chế độ hu trí nói riêng. Nh trong quy định về thu chi thì điều lệ không gắn
thu với chi. Thu chi đều do quy ớc không có quỹ BHXH riêng mà chỉ có quỹ
24
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

BHXH độc lập trong ngân sách. Trên thực tế khi bắt đầu thực hiện điều
lệ này, cơ quan chủ quản về BHXH đã phải tiến hành chi ngay cho chế độ h-
u trí đối với nhiều ngời từ trớc năm 1962. Do đó ngân sách dành cho chi lại
càng cao. Chính vì vậy, điều lệ năm 1961 cần đợc sửa đổi, bổ sung nhiều .

Nghị định 236/HĐBT và chế độ hu trí đối với ngời lao động.
Sau nhiều năm thực hiện chính sách BHXH trên cơ sở điều lệ tạm thời về
BHXH , Đảng và Nhà nớc đã nhận thấy rõ những điểm tồn tại và hạn chế của điều
lệ . Đồng thời trong hoàn cảnh đó tình hình kinh tế xã hội nớc ta có nhiều thay đỏi
quan trọng , đất nớc đã thống nhất , nền kinh tế chuyển sang giai đoạn mới theo xu
hớng nhieeuf thành phần giảm bớt tập trung và bao cấp . Cuộc sống của ngời la
động có nhiều biến đổi đặc biệt là cải cách tiền lơng kéo theo đó là đời sống của
ngời nông dân và dân c nói chung đặc biệt là đời sống của ngời lao động ngày càng
caovà các nhu cầu về đảm bảo xã hội cũng tăng lên .
Trớc tình hình thực tế đó , trên cơ sở kế thừa các u việt trong điều lệ tạm thời về
BHXH ban hành kèm theo NĐ 218/CP , Nhà nớc đã ban hành NĐ 236/HĐBT ngày
18/9/1985 với nội dung nh sau :
- Về tuổi đời: Nghị định quy định nam công nhân viên chức đủ 60 tuổi( nếu là
quân nhân thì đủ 55 tuổi ) và có đủ 30 năm quy đổi, nữ công nhân viên chức
có đủ 55 tuổi ( nếu là quân nhân thì đủ 50 tuổi ) và có đủ 25 năm công tác
quy đổi thì đợc hởng chế độ hu trí. Tuỳ theo điều kiện lao động, chiến đấu,
thời gian công tác mà có hệ số quy đổi khác nhau, ngời về hu đợc hai khoản
là: trợ cấp một lần đầu tiền và tiền lơng hàng tháng.
- Cơ sở để tính lơng hu hàng tháng là lơng chính và phụ cấp thâm niên( nếu
có ) ở tháng cuối cùng trớc khi nghỉ hu. Trong trờng hợp sức khoẻ giảm sút
hoặc do yêu cầu công tác phải chuyển sang công tác khác hoặc hởng lơng
thấp hơn mức cũ thì lấy mức lơng cao nhất trong 10 năm trớc khi nghỉ hu.
- Về mức trợ cấp một lần trớc khi nghỉ hu tính trên tiền lơng chính cộng với
tất cả các khoản trợ cấp đang hởng của công nhân viên chức và quân nhân
sau thời gian nghỉ nguyên lơng. Cụ thể là :
+ Có đủ 25 năm công tác đợc hởng trợ cấp 2 tháng lơng
+ Có đủ 30 năm công tác đợc hởng trợ cấp 3 tháng lơng
+ Có đủ 35 năm công tác đợc hởng trợ cấp 4 tháng lơng
Lơng hu hàng tháng đối với nam có đủ 30 năm công tác, nữ có đủ 25 năm công

tác thì đợc tính bằng 75% lơng chính và phụ cấp thâm niên ( nếu có ) ngoài ta cứ
25