Giáo án môn Ngữ văn khối 11 - Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Trường THPT Lấp Vò 3. Lớp 10CB. PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT I/ Muïc tieâu baøi hoïc: Giuùp Hs: - Nắm được khái niệm ngôn ngữ nghệ thuật, phong cách ngôn ngữ nghệ thuật với các đặc trưng cô baûn cuûa noù. - Có kĩ năng phân tích và sử dụng ngôn ngữ theo phong cách ngôn ngữ nghệ thuật. II/ Chuaån bò: 1/ Giáo viên: Nghiên cứu tài liệu + Sọan giáo án. 2/ Học sinh: SGK + Sọan bài trước khi lên lớp. III/ Phương pháp: Vấn đáp, kết hợp trao đổi thảo luận, làm bài tập, trả lời các câu hỏi. IV/ Tieán trình daïy hoïc: 1/ Ổ n định lớp: 2/ Kieåm tra baøi cuõ: (5’) NOÃI THÖÔNG MÌNH 3. Bài mới: 3.1/ Vào bài: Ngôn ngữ là một phương tiện giao tiếp quan trọng bậc nhất, là công cụ của tư duy. Bên cạnh đó, ngôn ngữ còn là công cụ xây dựng hình tượng nghệ thuật văn chương, ngôn ngữ mang phong cách là ngôn ngữ nghệ thuật. 3.2/ Nội dung bài mới: TG HÑ CUÛA GV HÑ CUÛA HS NOÄI DUNG 7’ HĐ1:HD TÌM HIỂU NGÔN Học sinh đọc sgk và I. NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT: 1. Khaùi nieäm: NGỮ NGHỆ THUẬT: trả lời: Là ngôn ngữ gợi hình, gợi cảm được dùng  Thế nào là ngôn ngữ  Khái niệm: trong vaên baûn ngheä thuaät. ngheä thuaät. Là ngôn ngữ gợi 2. Phân loại:  Có mấy loại ngôn ngữ hình, gợi cảm được nghệ thuật. Giữa chúng có sự dùng trong văn bản - Ngôn ngữ tự sự (văn xuôi): truyện, tiểu thuyết, bút kí, kí sự, phóng sự,... ngheä thuaät. khaùc nhau ntn.  Các loại NN- - Ngôn ngữ thơ (văn vần): ca dao, vè, lục bát, song thất lục bát, hát nói, thơ tự do,... NT: - Ngôn ngữ sân khấu: (văn bản) kịch nói, - NN tự sự: cheøo, tuoàng,...  Ngôn ngữ nghệ thuật - NN thơ: 3. Chức năng: - NN SK: thực hiện chức năng gì.  Chức năng: - Chức năng thông tin. GV: choát yù. thông tin,thẩm mĩ … - Chức năng thẩm mĩ (biểu hiện cái đẹp và khơi gợi, nuôi dưỡng cảm xúc thẩm mĩ ở  Hs ghi nhaän. người nghe, người đọc) HĐ2: HD HS TÌM HIỂU PC  HS thảo luận, II. PC NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT: 1. Tính hình tượng: 8’ NN –NT: trả lời. a. Tìm hiểu ngữ liệu: Gv yeâu caàu hs thaûo luaän, phaân tích Khaùi nieäm: laø khaùi so saùnh caùc ví duï: niệm chỉ ra cách - VD1: + Cách miêu tả của Xuân Diệu: gợi tả VD1:+ Xuân Diệu tả liễu: Lá liễu diễn đạt cụ thể, cây liễu như một sinh thể sống, khi mang daøi nhö moät neùt mi; Raëng lieãu ñìu hàm súc và gợi dáng hình thanh xuân xinh đẹp của người hiu đứng chịu tang. thiếu nữ, khi lại mang dáng u buồn của một caûm. + Liễu (dương liễu): cây nhỡ, cành thieáu phuï. meàm ruû xuoáng, laù hình ngoïn giaùo + Từ điển: gợi tả đặc điểm sinh học đơn thuần Giaùo vieân Phan Minh Nghóa. 1 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Trường THPT Lấp Vò 3 có răng cưa nhỏ, thường trồng làm cảnh ở ven hồ (theo từ điển). VD2: Đối chiếu đoạn thơ: “Ta lớn lên rồi trong khói lửa/ Chúng nó chẳng còn mong được nữa/ Chặn baøn chaân moät daân toäc anh huøng/ Những bàn chân từ than bụi, lầy bùn/ Đã bước dưới mặt trời cách mạng” với đoạn văn xuôi: “Dân tộc ta đã trưởng thành trong chiến tranh. Kẻ thù ko còn hi vọng để ngăn cản sự phát triển mạnh mẽ, to lớn của một dân tộc từng bị áp bức nặng nề nay đã được giác ngộ con đường cách mạng”.. Lớp 10CB. . Theá naøo laø tính hình tượng? Và tính hình tượng có bieåu hieän ntn..  GV: choát yù.. 6’. . Theá naøo laø tính truyeàn caûm? ChoVD? Phaân bieät tính truyeàn caûm (PCNN-NT) vaø tính caûm xuùc (PCNN-SH)? Gv nhaän xeùt, boå sung: + Tính caûm xuùc (ñaëc tröng cuûa phong cách ngôn ngữ sinh hoạt): bieåu hieän saéc thaùi caûm xuùc, tình cảm của người nói qua các yếu tố ngôn ngữ (từ, câu, cách nói, giọng ñieäu,...) + Tính truyeàn caûm (ñaëc tröng cuûa ngôn ngữ nghệ thuật): thể hiện ở việc người nói (viết) bộc lộ cảm xúc của mình đồng thời làm cho người đọc cũng vui, buồn, tức giận, yêu thương,... như chính người nói (vieát)..  GV: choát yù. 8’.  HS ghi nhaän..  Khaùi nieäm: Thể hiện ở việc người nói (viết) sử dụng ngôn ngữ ko chỉ để diễn đạt cảm xúc của mình maø coøn gaây hieäu quaû lan truyeàn cảm xúc tức là làm cho người đọc cũng vui, buồn, tức giận, yeâu thöông,...nhö chính người noùi (vieát)..  Ví duï: caûm veà thời gian: Ôi những cánh đồng quê chảy máu Daây theùp gai đâm nát trời chiều.  HS ghi nhaän.. . Thế nào là tính cá thể  Hs trao đổi, suy trong PC NN-NT. Biểu hiện của nghĩ trả lời.. Giaùo vieân Phan Minh Nghóa. cuûa caây lieãu. - VD2: + Thơ Tố Hữu: sử dụng hoán dụ “bàn chân” chỉ dân tộc VN, những người công nhân và noâng daân. + Đoạn văn: diễn đạt trực tiếp.  Thơ Tố Hữu cụ thể, sinh động và hàm súc hôn, bieåu caûm hôn. b. Khaùi nieäm: laø khaùi nieäm chæ ra caùch dieãn đạt cụ thể, hàm súc và gợi cảm. c. Biểu hiện của tính hình tượng: cách diễn đạt thông qua một hệ thống các hình ảnh, màu sắc, biểu tượng,... để người đọc dùng tri thức, vốn sống của mình liên tưởng, suy nghĩ và rút ra những bài học nhân sinh nhất định. VD: Mùa thu đến với cõi đời như một cô gái xưa đi về nhà chồng; nàng thu bước rất khoan thai, tà áo thướt tha, chân ko có tiếng. Thân hình naøng uoán eùo raát thanh quyù, maët ngoïc cuûa nàng che sau cánh quạt mở, thỉnh thoảng cánh quạt khẽ chệch, để lộ đôi mắt êm như trời xanh buoåi chieàu. (Thu- Xuaân Dieäu) 2. Tính truyeàn caûm: - Thể hiện ở việc người nói (viết) sử dụng ngôn ngữ ko chỉ để diễn đạt cảm xúc của mình maø coøn gaây hieäu quaû lan truyeàn caûm xúc tức là làm cho người đọc cũng vui, buồn, tức giận, yêu thương,...như chính người nói (vieát). - VD: Ôi đau đớn! Thời gian ăn cuộc đời. (Boâ-ñô-le) Xuân đương tới nghĩa là xuân đương qua Xuaân coøn non nghóa laø xuaân seõ giaø Maø xuaân heát nghóa laø toâi cuõng maát... (Xuaân Dieäu) Cảm thức thời gian. Ôi những cánh đồng quê chảy máu Dây thép gai đâm nát trời chiều. (Nguyeãn Ñình Thi)  Caûnh queâ höông bò chieán tranh taøn phaù vaø nỗi đau xót của tác giả. Người đọc thấu hiểu và nảy sinh xúc cảm tương tự như tác giả. 3. Tính caù theå: - Thể hiện ở khả năng vận dụng các phương 2. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Trường THPT Lấp Vò 3. tính caù theå cuûa NN-NT. Cho VD?  Phân biệt với tính cá thể cuûa NNSH. Gv cho theâm ví duï: + Thơ Xuân Diệu có vốn từ giàu hình aûnh, nhaïc ñieäu, phaäp phoàng hơi thở của sự sống; thơ Chế Lan Viên sử dụng nhiều ngôn từ chỉ sự héo úa, tàn lụi, cõi chết... Gv nhaän xeùt, boå sung:. Lớp 10CB.  Khái niệm tính tiện diễn đạt chung (ngữ âm, từ vựng, cú pháp, tu từ,...) của cộng đồng vào việc xây caù theå hoùa: Tính cá thể hóa như dựng hình tượng nghệ thuật của mỗi nhà văn, là một tính chất tự nhà thơ. nhiên của người nói - Thể hiện trong vẻ riêng trong lời nói của (ñaëc ñieåm caáu aâm, từng nhân vật trong tác phẩm nghệ thuật. giọng nói, từ ngữ, VD: +Ngôn ngữ của Chí Phèo du côn, của Bá cách nói) để ta có thể nhận biếtngười này Kiến khôn ngoan, cáo già; ngôn ngữ nhún nhường, mềm mỏng của chị Dậu và những lời với người khác. hách dịch của lí trưởng;... + Ngôn ngữ thơ Hồ Xuân Hương cá tính, góc cạnh; ngôn ngữ thơ của Nguyễn Khuyến lại thâm trầm, kín đáo, sâu sắc. - Thể hiện ở nét riêng trong cách diễn đạt từng sự việc, hình ảnh, từng tình huống khác nhau trong taùc phaåm.. + Tính cá thể của ngôn ngữ sinh hoạt: mang tính chất tự nhiên, biểu hiện ở đặc điểm riêng về giọng điệu, ngôn ngữ diễn đạt của từng người giúp chúng ta nhận biết được người này với người khác. + Tính caù theå cuûa phong caùch ngoân ngữ nghệ thuật: góp phần thể hiện phong caùch rieâng cuûa moãi nhaø vaên, nhaø thô. VD cuøng vieát veà traêng nhöng moãi taùc giaû laïi coù moät caùch nhìn, cách diễn đạt khác: Trăng saùng, traêng xa, traêng roäng quaù/ Hai người nhưng chẳng bớt bơ vơ (Xuân Diệu); Trăng vào cửa sổ đòi thơ/ Việc quân đang bận xin chờ hôm sau (Hoà Chí Minh);... - Traêng trong Truyeän Kieàu: Vaàng trăng vằng vặc giữa trời/ Đinh ninh hai mặt một lời song song; Tuần traêng khuyeát, ñóa daàu hao/ Maët ngô ngaån maët, loøng ngao ngaùn loøng; Vầng trăng ai xẻ làm đôi/ Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường,...  Ghi nhaän.. 10’. GV: choát yù.. HÑ3: HD LAØM BAØI TAÄP – LUYEÄN TAÄP: SGK Gv chia nhoùm thaûo luaän, laøm bài tập, sau đó hs trình bày keát quaû, Gv nhaän xeùt cho điểm, sửa chửa..  Hs thaûo luaän nhoùm laøm baøi taäp.  Vaø trình baøy keát quaû, nhoùm khaùc yù kieán boå sung.. Giaùo vieân Phan Minh Nghóa. III. LUYEÄN TAÄP:. 1. Baøi 1: Các biện pháp tu từ tạo tính hình tượng: so sánh, ẩn dụ, nhân hóa, tượng trưng,... đặc biệt là cách nói hàm ẩn trong những ngữ cảnh tu từ.. VD: - So saùnh: + Soùng nhö ngaøn tröa xanh tan xanh ra thành bể và thôi ko trở lại làm trời. (Cheá Lan Vieân) + Áo chàng đỏ tựa ráng pha/ Ngựa chàng sắc traéng nhö laø tuyeát in. (Chinh phuï ngaâm) - AÅn duï:+ Con coø aên baõi rau raêm/ Ñaéng cay 3. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Trường THPT Lấp Vò 3. Lớp 10CB. chịu vậy đãi đằng cùng ai. (ca dao) + Bàn tay ta làm nên tất cả/ Có sức người sỏi đá cũng thành cơm. (Hoàng Trung Thông). 2. Bài 2 : Tính hình tượng : cơ bản vì :. GV: choát yù..  Ghi nhaän.. - Laø phöông tieän vaø laø muïc ñích saùng taïo ngheä thuaät. - Trong hình tượng ngôn ngữ đã có những yếu tố gaây caûm xuùc vaø truyeàn caûm. - Cách lựa chọn từ ngữ, sử dụng câu để xây dựng hình tượng nghệ thuật thể hiện cá tính sáng tạo ngheä thuaät. 3. Baøi 3 : - Từ ngữ có nét nghĩa cảm xúc. - Phải sát nghĩa và đảm bảo luật thơ.. V/ Cuûng coá, vaän duïng vaø daën doø: (1’) 1/ Cuûng coá -vaän duïng: Luyeän taäp – sgk. 2/ Dặn dò: + Về học bài, làm tiếp các bài tập. Soạn bài CHÍ KHÍ ANH HÙNG (Nguyễn Du) VI/ Đánh giá và rút kinh nghiệm tiết dạy sau: …………………………………………..………… …………………………………………………………………………………………………. Giaùo vieân Phan Minh Nghóa. 4 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span>