Bài soạn Ngữ văn 11 tiết 21: Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc (Nguyễn Đình Chiểu)

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Tuaàn:6 Tieát ppct:21 Ngày soạn:10/09/10 Ngaøy daïy:13/09/10. V¨n tÕ nghÜa sÜ cÇn giuéc (nguyễn đình chiểu). A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT - Bài Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc là khúc cac những người anh hùng thất thế nhưng vẫn hiên ngang: “sống đánh giặc, thác cũng đánh giặc muôn kiếp nguyện được trả thù kia”. B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ 1. Kiến thức: Nắm được những nét chính về cuộc đời, nghị lực, nhân cách và giá trị thơ văn của Nguyễn §×nh ChiÓu. N¾m ®­îc nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ th©n thÕ, sù nghiÖp vµ gi¸ trÞ néi dung, nghÖ thuËt cña th¬ v¨n N§C. 2. Kĩ năng: Hình thành kĩ năng tóm tắt văn bản và kĩ năng đọc hiểu văn bản văn học. Hiểu được những nét cơ bản về thể văn tế và thấy được giá trị nghệ thuật đặc sắc của bài văn tế. 3. Thỏi độ: Trân trọng tài năng của Nguyễn Đình Chiểu và tấm lòng biết ơn đối với những nghĩa sĩ đã xả thân cứu nước. Tình yêu nước qua niềm tự hào với truyền thống dân tộc. C. PHƯƠNG PHÁP: Phương thức thuyết trình, nêu vấn đề, giảng giải, đọc sáng tạo, gợi tìm, tái hiện, thuyết trình, kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. … D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số 2. Kieồm tra: Kieồm tra baứi cuừ – sửù chuaồn bũ baứi mụựi: Phân tích vẻ đẹp của phong cảnh Hương Sơn và tâm tình của tác giả khi được đến nơi đây? Em haừy neõu vaộn taột cuoọc ủụứi – sửù nghieọp cuỷa Nguyeón ẹỡnh Chiểu. Trong đoạn trích “ Lẽ ghét thương “ , ông Quán yêu ai , ghét ai , nguyên nhân của lẽ ghét thương ? Qua đó em hiểu gì về tính cách , quan niệm sống của nhân vật. 3. Bài mới: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI DẠY I. GIỚI THIỆU CHUNG - Học sinh suy nghĩa câu hỏi, bổ A. PhÇn I: T¸c gi¶ sung, ghi chép. Học sinh thảo luận 1. Cuộc đời: NĐC (1822- 1888), tự là Mạnh Trạch, hiệu Trọng nhóm, nhận xét trình bày ý kiến cá Phñ, Hèi Trai. Sinh ra ë quª mÑ: tØnh Gia §Þnh nhân để trả lời câu hỏi theo định Hoµn cảnh xuất thân: trong một gia đình nhà nho, - Năm 1833 hướng của GV. - Hãy kể hai giai đoạn chính trong được cha đưa ra Huế để ăn học - Năm 1843 vào Gia Định thi đỗ tú tài. 1846 lại ra Huế để chẩn bị cuộc đời của NĐC. thi tiÕp - Qua các chi tiết cuộc đời NĐC, em - N¨m 1849 s¾p thi th× ®­îc tin mÑ mÊt, «ng bá thi vÒ nam chÞu thấy ông là người ntn. GV chốt lại. tang mẹ. Dọc đường vất vả lại thương mẹ khóc nhiều, ông bị đau Lòng yêu nước thương dân ? nÆng vµ mï c¶ hai m¾t - GV gọi HS đọc phần cuộc đời tác - Ông học nghề thuốc sau đó về quê vừa dạy học vừa bốc thuốc giả sau đó tóm tắt ý chính. Nội dung thơ văn l í tưởng đạo đức nhân nghĩa ? vừa làm thơ, sống giữa tình thương và lòng hâm mộ của bà con cô - làng Tân Thới, phủ Tân Bình, huyện bác. Chứng tỏ ông vừa là một người con có hiếu, vừa là người Bình Dương, tỉnh Gia Định( nay thuộc giàu nghị lực, dù gặp phải số phận oan nghiệt nhưng vẫn giúp ích cho đời. thµnh phè HCM) - Khi giặc Pháp tấn công, ông đứng vững trên tuyến đầu chống Cha lµm th­ l¹i trong dinh tæng chÊn ngo¹i x©m, cïng c¸c l·nh tô khëi nghÜa bµn m­u tÝnh kÕ vµ s¸ng Lª V¨n Duyet tác các vần thơ sục sôi ý chí chiến đấu. Giặc Pháp tìm mọi cách - GV hướng dẫn HS tìm hiểu sự mua chuộc nhưng ông khước từ, giữ trọn lòng trung với nước cho nghiÖp th¬ v¨n đến lúc qua đời. Ông xứng đáng là một trí sĩ yêu nước kiên trung. - H·y kÓ tªn nh÷ng t¸c phÈm chÝnh Năm1888 Ông từ trần, cánh đồng Ba Tri rợp khăn tang khóc cña N§C thương Đồ Chiểu - GV ph¸t vÊn HS tr¶ lêi - Những nội dung chính trong thơ văn => NĐC là người con có hiếu, là một người thầy mẫu mực, một Nguyễn Đình Chiểu ? Nghệ thuật thơ chiến sĩ yêu nước với nghị lực và ý chí phi thường, một trí sĩ yêu nước kiên trung và một nhà văn lớn, tiêu biểu cho VHTĐVN. v¨n NguyÔn §×nh ChiÓu ? Ở đời này luôn luôn có hiểm nguy dành cho kẻ sợ nguy hiểm. Anon. Lop11.com. 1.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> - Một tấm guơng sáng ngời về nghị lực và đạo đức sống cao cả, suốt đời vì nuớc vì dân. - Cho VD veà Dïng v¨n chu¬ng biÓu hiện đạo lí và chiến đấu cho sự nghiệp - Một thầy giáo mẫu mực, lấy việc dạy ngời cao hơn dạy chữ. - Mét thÇy lang lÊy viÖc ch¨m lo søc khoÎ cho nh©n d©n lµm y chÝnh nghÜa ? đức. - HS chia nhãm nhá (theo bµn) trao đổi thảo luận cử người trình bày trước - Một chiến sĩ trên mặt trận văn hoá và tu tuởng - lá cờ đầu của v¨n häc yªu nuíc chèng thùc d©n Ph¸p x©m luîc. líp. 2. Sù nghiÖp th¬ v¨n - Nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ nghÖ thuËt a. Nh÷ng t¸c phÈm chÝnh: S¸ng t¸c cña N§C chia lµm hai th¬ v¨n NguyÔn §×nh ChiÓu giai ®o¹n chÝnh: - HS chia 6 nhóm trao đổi thảo luận + Trước khi thực dân Pháp xâm lược, ông viết các truyện thơ dài tr¶ lêi như Truyện Lục Vân Tiên, Dương Từ - Hà Mậu, nhằm truyền bá VD * đạo lí làm người. + Trời đông mà gió Tây qua Hai h¬i Êm m¸t ch¼ng hoµ, ®au d©n. => Lµ khóc ca chiÕn th¾ng cña nh÷ng nguêi kiªn quyÕt v× chÝnh nghĩa mà chiến đấu (LVT, KNN, VTT, HM, Ông Ng, Ông Nhí c©u v¹n bÖnh håi xu©n. Đòi ngày luống đợi Đông Quân cứu Quán..). Là bản án kết tội những kẻ bất nhân phi nghĩa (TH, BK, VC, TS). Truyền dạy những bài học về đạo làm nguời. đời + Sau khi Pháp xâm lược, ông trở thành lá cờ đầu của thơ văn yêu + Phạt cho đến ngời hèn kẻ khó, nước nửa cuối XIX, với các tác phẩm như Chạy giặc, Văn tế th©u cña quay treo; téi ch¼ng tha con nghÜa sÜ CÇn Giuéc, Th¬ ®iÕu Phan Tßng: nít đàn bà, đốt nhà bắt vật. Kể mời "Làm người trung nghĩa đáng bia son, mấy năm trời khốn khổ, bị tù, bị đày, §øng gi÷a cµn kh«n tiÕng ch¼ng mßn. bị giết, trẻ già nghe nào xiết đếm tên. Cơm áo đền bồi ơn đất nước, §em ba tÊc h¬i män bá liÒu, hoÆc R©u mµy gi÷ vÑn phËn t«i con, s«ng, hoÆc biÓn, hoÆc nói, hoÆc rõng, Tinh thần hai chữ phau sương tuyết, quen lạ thảy đều rơi nớc mắt (Văn tế KhÝ ph¸ch ngµn thu rì nói non...." nghÜa sÜ trËn vong Lôc tØnh) - Dùng văn chuơng biểu hiện đạo lí và - Duơng Từ – Hà Mậu: Bỏ tà đạo, trở về chính đạo (Nho) Cùng nhau bàn luận việc đời. Theo đuờng nhân nghĩa bỏ vời dị đoan chiến đấu cho sự nghiệp chính nghĩa: => Phản ánh thảm hoạ mất nuớc. Lên án mạnh mẽ quân xâm lChở bao nhiêu đạo thuyền không uợc. Phê phán triều đình nhu nhuợc. Ngợi ca tinh thần nghĩa khí kh¼m và những tấm gơng chiến đấu của nhân dân. Nêu cao tinh thần bất §©m mÊy th»ng gian bót ch¼ng tµ hợp tác. Nuôi dỡng niềm tin và ý chí chiến đấu: VD * (Du¬ng Tõ – Hµ MËu) - Văn chuơng phải là những sáng tạo => Văn chuơng = vũ khí chiến đấu cho độc lập, tự do. khích lệ lßng nguêi. nghệ thuật có tính thẩm mĩ, để phát b. Néi dung th¬ v¨n huy c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn: - Lí tưởng đạo đức nhân nghĩa: Những bài học về đạo làm người Häc theo ngßi bót chÝ c«ng Trong thơ cho ngụ tấm lòng Xuân Thu mang tinh thần nhân nghĩa của đạo nho nhưng lại rất đậm đà tính (Ng Tiều y thuật vấn đáp) nhân dân và truyền thống dân tộc. mang tinh thần nhân nghĩa của đạo Nho nhưng lại đậm đà tính nhân dân và truyền thống dân tộc. - Thơ văn yờu nước của Nguyễn Đỡnh Mẫu người lí tưởng của ông là những người có phẩm chất cao đẹp Chiểu, khúc ca hùng tráng của phong nh­ chung thuû, dòng c¶m, nh©n ¸i, t×nh nghÜa (TruyÖn Lôc V©n trào yêu nước chống bọn xâm lược Tiªn). - Lòng yêu nước thương dân: Thơ văn yêu nước chống Pháp của Pháp lúc chúng đến bờ cõi nước ta NĐC ghi lại chân thực một thời dau thương của đất nước, kích lệ cách đây 100 năm”. lòng căm thù giặc và ý chí cứu nước của nhân dân ta (Chạy giặc), - Nguyễn Đỡnh Chiểu là một nhà thơ đồng thời nhiệt liệt biểu dương những anh hùng nghĩa sĩ đã chiến yờu nước mà tỏc phẩm là những trang đấu hi sinh vì tổ quốc. bất hủ ca ngợi cuộc chiển đấu oanh - Tè c¸o téi ¸c giÆc x©m l¨ng (V¨n tÕ nghÜa sÜ CÇn Giuéc), dï liệt của nhõn dõn ta chống bọn xõm vẫn ghi nhớ hai chữ trung quân nhưng vì đại nghĩa dân tộc dám lược phương Tây. chống lại chiếu chỉ thiên tử để đánh giặc. - Thơ văn cũn ghi lại tõm hồn trong - Dùng văn chuơng biểu hiện đạo lí và chiến đấu cho sự nghiệp sáng và cao quí của Nguyễn Đình chÝnh nghÜa: Chiểu. Thơ văn ghi lại lịch sử thời Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm khổ nhục nhưng vĩ đại. §©m mÊy th»ng gian bót ch¼ng tµ Sự đời thà khuất đôi tròng thịt. (Du¬ng Tõ – Hµ MËu) Lòng đạo xin tròn một tấm gương - V¨n chu¬ng ph¶i lµ nh÷ng s¸ng t¹o nghÖ thuËt cã tÝnh thÈm mÜ, Ở đời này luôn luôn có hiểm nguy dành cho kẻ sợ nguy hiểm. Anon. 2 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> để phát huy các giá trị tinh thần: Häc theo ngßi bót chÝ c«ng Trong th¬ cho ngô tÊm lßng Xu©n Thu (Ng Tiều y thuật vấn đáp) - Huíng tíi sù phãng kho¸ng, ®a d¹ng vÒ h×nh thøc. => Quan điểm văn chuơng tải đạo, giúp đời, có tính chiến đấu tích cực. Đuợc ý thức tự giác, sâu sắc, đợc thực thi bền bỉ trong suốt cuộc đời sáng tạo nghệ thuật của nhà thơ: V¨n chu¬ng ai ch¼ng muèn nghe Phun ch©u nh¶ ngäc b¸u khoe tinh thÇn (Ng Tiều y thuật vấn đáp) c. NghÖ thuËt th¬ v¨n - Văn chương trữ tình đạo đức: vẻ đẹp thơ văn tiềm ẩn trong tầng s©u c¶m xóc, suy ngÉm. - Bót ph¸p tr÷ t×nh xuÊt ph¸t tõ câi t©m trong s¸ng, nhiÖt thµnh... - Đậm đà sắc thái Nam bộ: Lời ăn tiếng nói mộc mạc..... - Lối thơ thiên về kể mang màu sắc diễn xướng rất phổ biến trong VHDG Nam bé - Vẻ đẹp thơ văn NĐC không phát lộ rực rỡ ra bề ngoài mà tiềm Èn trong tÇng s©u cña c¶m xóc, suy ngÉm. - T hơ văn NĐC đậm đà sắc thái Nam Bộ, nhân vật ông đặc trưng cho người dân nơi đây từ lời ăn tiếng nói mộc mạc bình dị đến tâm hồn nồng nhiệt, chất phác, hồn nhiên, khoáng đạt... Lối thơ thiên về kể chuyện của ông cũng mang màu sắc diễn xướng rất phæ biÕn trong v¨n häc Nam Bé. - Các sáng tác tiêu biểu của NĐC xứng đáng là những tác phẩm xuất sắc của văn học VN cuối thời trung đại. - Thµnh c«ng trªn nhiÒu thÓ lo¹i: th¬ §uêng luËt, v¨n tÕ, truyÖn th¬ N«m.. B×nh dÞ, méc m¹c, giµu lêi ¨n tiÕng nãi cña quÇn chóng nh©n d©n (kÕt hîp víi tÝnh cæ ®iÓn: tÒ chØnh, trang nh·, hàm súc). Mang đậm tính chất đạo đức – trữ tình. Mang đậm sắc thái Nam Bộ độc đáo. => Th¬ v¨n Ng §×nh ChiÓu lµ “v× sao d. LuyÖn tËp cã ¸nh s¸ng kh¸c thêng…con m¾t cña - LÇm l¹c thay viÖc ®em so Lôc V©n tiªn víi TruyÖn KiÒu trªn chúng ta phải chăm chú nhìn thì mới những tiêu chuẩn đồng nhất ! Truyện Kiều là một tiểu thuyết b»ng th¬. Lôc V©n Tiªn lµ mét truyÖn kÓ, cha xa l¾m víi truyÖn thÊy vµ cµng nh×n cµng thÊy s¸ng” kÓ d©n gian. TruyÖn kÓ cã cèt truyÖn, cã t×nh tiÕt hÊp dÉn, chi tiÕt (Ph¹m V¨n §ång) ch©n thùc, diÔn biÕn logic, kÕt cÊu s¸ng râ theo thø tù thêi gian, - HS dựa một phần vào cuộc đời, và còn nhân vật thì bộc lộ bằng hành động, ít bằng nội tâm, diễn chủ yếu là sự nghiệp thơ văn để làm biÕn t©m lÝ kh«ng cÇn phanh phui kÜ luìng, v¨n chó träng tù sù bµi h¬n tr÷ t×nh, lêi v¨n chuéng gi¶n dÞ dÔ hiÓu, cã tÝnh quÇn chóng nhan dan ở cửa miệng đàn bà con trẻ. (Lê Trí Viễn) III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC - Nh÷ng t¸c phÈm chÝnh. Néi dung th¬ v¨n. NghÖ thuËt th¬ v¨n. HS lµm bµi tËp… - Gv dặn dò, hướng dẫn Hs chuẩn bị bài: Hoaứn caỷnh saựng taực baøi vaên teá . Nieàm tieác thöông voâ haïn cuûa taùc giaû . Hình aûnh người nông dân nghĩa sĩ Cần Giuộc . D. Rút kinh nghiệm………………………………………………………………………………………. - Ông khinh miệt những kẻ lợi dụng văn chương để làm việc phi nghĩa: Thấy nay cũng nhóm văn chương Vóc dê da cọp khôn lường thực hư - Vẻ đẹp đáng trân trọng, kính phục con người và thơ văn Nguyễn Đình Chiểu. Bởi lẽ Nguyễn Đình Chiểu là nhà nho yêu nước tiêu biểu, tấm gương sáng ngời về lòng yêu nước, trọng đạo lí. Thơ văn Nguyễn Đình Chiểu là vũ khí chiến đấu chống bọn xâm lược và là bài ca chính nghĩa, ca ngợi đạo đức ở đời - Lục Vân Tiên, Kiều Nguyệt Nga, Vương Tử Trực, Hớn Minh, Tiểu Đồng là những người đáng kính, đáng yêu, trọng nghĩa khinh tài, mặc dầu khổ cực gian nguy, quyết phấn đấu vì nghĩa lớn. Trong thơ văn yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu còn có những đoá hoa, hòn ngọc rất đẹp (Xúc cảnh): “Hoa cỏ… trời chung” - Lục Vân Tiên là tác phẩm lớn nhất của Nguyễn Đình Chiểu rất phổ biến trong dân gian nhất là ở miền Nam. - HS trả lời, bổ sung , ghi chép thảo luận nhóm, trả lời các câu hỏi trong SGK theo định hướng của GV.. Ở đời này luôn luôn có hiểm nguy dành cho kẻ sợ nguy hiểm. Anon. Lop11.com. 3.

<span class='text_page_counter'>(4)</span>