Giáo án Ngữ văn lớp 10 - Đọc văn: Nỗi thương mình (trích truyện Kiều – Nguyễn Du)

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Đọc văn : nỗi thương mình (TrÝch TruyÖn KiÒu – NguyÔn Du) (1 tiÕt) A – Mục tiêu cần đạt Gióp HS: – Hiểu được cảnh sống ô nhục của Kiều ở lầu xanh, qua đó cảm nhận được thân phận đau đớn, cô đơn, tủi nhục của Kiều và ý thức nhân phẩm của nàng. – HiÓu ®­îc nghÖ thuËt sö dông ng«n tõ cña t¸c gi¶ trong viÖc miªu t¶ c¶nh sèng n¬i nhµ chøa vµ t©m tr¹ng cña nh©n vËt. B – TiÕn tr×nh d¹y häc I – KiÓm tra bµi cò 1. Néi dung nµo trong nh÷ng néi dung sau kh«ng thuéc ®o¹n trÝch Trao duyªn? a) Cùc t¶ t×nh yªu cao c¶ vÞ tha cña KiÒu b) Cùc t¶ nçi ®au th©n phËn cña KiÒu c) Cùc t¶ bi kÞch t×nh yªu cña KiÒu d) Cùc t¶ t©m tr¹ng cña Thuý V©n. 2. Tõ "cña chung" trong ®o¹n th¬ nghÜa lµ g×? 3. Tìm câu thơ có ý nghĩa tương tự câu "Thấy hiu hiu gió thì hay chị về". II – Bµi míi Lêi vµo bµi: NguyÔn Du viÕt TruyÖn KiÒu dùa theo Kim V©n KiÒu truyÖn cña Thanh T©m Tài Nhân nhưng tác phẩm của Nguyễn Du có sự sáng tạo vượt xa Kim Vân Kiều truyện. Nguyễn Du đã chuyển trọng tâm từ sự kiện sang nội tâm nhân vật. Đoạn trích Nỗi thương mình là một trong nh÷ng ®o¹n tiªu biÓu cho ngßi bót miªu t¶ t©m lÝ cña NguyÔn Du. Hoạt động cña GV. Hoạt động cña HS. Yêu cầu cần đạt. KiÓm tra tri thøc HS tr¶ lêi c©u hái I – VÞ trÝ ®o¹n trÝch đọc - hiểu của HS theo hướng dẫn - Đoạn trích từ câu 1229 đến câu - Tãm t¾t TruyÖn 1. Tóm tắt, xác định 1248, miêu tả tâm trạng của Kiều KiÒu tõ ®o¹n M· vÞ trÝ ®o¹n trÝch. trong c¶nh sèng « nhôc ë lÇu xanh Gi¸m Sinh mua Tó Bµ. Kiều đến đoạn Nỗi thương mình, xác định vị trí đoạn trÝch. - §o¹n trÝch cã 2. Xác định cấu trúc. II – §äc- hiÓu cÊu tróc thÓ chia lµm mÊy 2 ®o¹n:. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> phÇn? T¹i sao l¹i ph©n chia nh­ vËy? Hướng dẫn HS đọc - hiểu nội dung HS hoạt động nhóm vµ nghÖ thuËt + Nhãm 1 + Nhãm 1: t×m hiÓu - T×m tõ ng÷, c©u 4 c©u ®Çu th¬ miªu t¶ c¶nh 1. T×m tõ ng÷ vµ sèng cña KiÒu vµ ph©n tÝch ph©n tÝch hiÖu qu¶ nghÖ thuËt cña 2. So s¸nh chóng. - Trong Kim V©n KiÒu truyÖn nãi thêi gian KiÒu ë lÇu xanh ba n¨m. ë ®o¹n trÝch nµy, NguyÔn Du cã nãi cô thÓ vÒ thêi gian kh«ng? Tõ ng÷ nµo cho em biÕt? H·y chØ ra sù s¸ng t¹o cña NguyÔn Du?. - §ã lµ c¶nh sèng nh­ thÕ nµo? H×nh dung t©m tr¹ng cña KiÒu trong c¶nh sèng Êy?. 1. Đoạn 1 (từ câu 1 đến câu 12): c¶nh sèng vµ t©m tr¹ng cña KiÒu ë lÇu xanh 2. §o¹n 2 (cßn l¹i): Sù thê ¬ cña Kiều trước những thú vui ở lầu xanh. III – §äc- hiÓu néi dung vµ nghÖ thuËt 1. §o¹n 1 a) Bèn c©u ®Çu - DiÔn t¶ c¶nh sèng cña KiÒu ë lÇu xanh. "Biết bao bướm lả ong lơi, Cuộc say đầy tháng, trận cười suốt đêm DËp d×u l¸ giã cµnh chim Sím ®­a Tèng Ngäc, tèi t×m Trường Khanh". + Đó là sự lả lơi, cười cợt với kh¸ch lµng ch¬i: Thành ngữ bướm lả ong lơi: có sù t¸ch tõ, ®an xen tõ diÔn t¶ sù l¶ l¬i víi kh¸ch lµng ch¬i. Các động từ: say, cười được dïng nh­ mét danh tõ: "cuéc say, trận cười", diễn tả sự cười cợt với kh¸ch lµng ch¬i. L¹i thªm c¸c tr¹ng tõ chØ thêi gian "®Çy th¸ng", "suốt đêm" gợi thời gian quá dài, qu¸ l©u, lÆp ®i, lÆp l¹i kh«ng døt, nhµm ch¸n. Tuy c¸c tõ ng÷ kh«ng diÔn t¶ cô thÓ vÒ thêi gian nh­ng những từ ngữ đó cho ta thấy Kiều mÊt c¶m gi¸c vÒ thêi gian, kh«ng 3. B×nh luËn, liªn cßn kh¸i niÖm vÒ n¨m th¸ng mµ tưởng. chØ thÊy c¸c viÖc gièng nhau lÆp ®i lÆp l¹i. + Đó là cảnh đưa đón khách ở lÇu xanh. Các động từ đưa, tìm, dập dìu. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> + Nhãm 2, 3 - Khi nµo KiÒu míi nhËn ra sù thay đổi của chính mình? Tỉnh rượu vµ tµn canh lµ lóc nµo? - Em h·y x¸c định nhịp thơ trong hai c©u 5, 6. Sù x¸o trén nhÞp th¬ cã t¸c dông g×?. vừa diễn tả cảnh đưa đón khách võa gîi ®­îc nçi xãt xa cña KiÒu khi buéc ph¶i tiÕp kh¸ch lµng ch¬i. Cã hiÓu kh¸t väng h¹nh phóc của Kiều trong bước chân "Xăm xăm băng lối vườn khuya một m×nh" h«m nµo ta míi hiÓu ®­îc nçi xãt xa cña KiÒu vÒ cuéc sèng « nhôc ë lÇu xanh. * Bèn c©u th¬ miªu t¶ cuéc sèng tr¨ng giã, ¸i ©n cña KiÒu trong nhµ + Nhóm 2, 3: tìm chứa đồng thời thể hiện nỗi xót xa hiÓu 6 c©u tiÕp theo cña KiÒu khi buéc ph¶i tiÕp kh¸ch 1. Xác định thời ở lầu xanh của Tú Bà. gian b) 6 c©u tiÕp: t©m tr¹ng cña Kiều trước cảnh sống đó - Khi đêm tàn, tỉnh rượu là lúc KiÒu ®­îc sèng víi chÝnh m×nh, 2. Xác định, phân Kiều giật mình nhận ra sự thay tÝch. đổi đến thảm hại của mình.. - Tõ nµo cã t¸c dông diÔn t¶ nçi ®au th©n phËn cña KiÒu? Ph©n tÝch hiÖu qu¶ cña tõ ngữ đó? - T¹i sao ë ®©y l¹i cã sù tù thương?. 3. T×m tõ, ph©n tÝch. - Khi nhËn ra sù thay đổi của rmình, Kiều lại nghĩ đến. 5. LÝ gi¶i. 4. Gi¶i thÝch. + Nhịp thơ 3/3 trong câu lục đều đặn như sự tiến triển từ từ của thời gian. Nhưng đến câu bát, nhịp thơ xáo trộn 2/4/2 không bình thường nh­ mét sù th¶ng thèt, hèt ho¶ng. HÕt thêi gian cña mét ngµy, KiÒu mới thấm thía nỗi cô đơn, sự thay đổi đến khủng khiếp của mình. + Ba ch÷ "m×nh" lÆp l¹i trong dßng th¬ diÔn t¶ tr¹ng th¸i t©m hån ®ang tan n¸t cña KiÒu. + Bốn chữ "thương mình xót xa" xoáy sâu vào nỗi cô đơn tủi cực cña nµng. Câu thơ là lời tự thương, tự xót xa cho chính mình. Trước đó, Kiều đã nghĩ về người yêu, nghĩ đến cha mẹ. Giờ đây trong cảnh ngộ cô đơn, Kiều nghĩ đến mình. Điều đó là hợp lí.. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> ®iÒu g×? ý nghÜ Êy cã lµm cho nµng vui h¬n kh«ng? V× sao?. - Sù ®an xen, xÐ 7. Xác định nội lÎ thµnh ng÷ cã t¸c dung, liªn hÖ víi thùc dông nh­ thÕ nµo? tÕ.. - Xác định nội dung chÝnh cña ®o¹n th¬. GV cho HS liªn hÖ víi thùc tÕ - Thử đặt tiêu đề cho ®o¹n th¬.. 8. Đặt tiêu đề.. + Nhãm 4 + Nhãm 4: t×m hiÓu - §o¹n th¬ miªu ®o¹n 2 t¶ nh÷ng c¶nh s¾c nµo ë lÇu xanh? 1. Xác định, nhận Cảnh đó có đặc xét. - Khi nhận ra sự thay đổi của mình, Kiều nghĩ về sự đối lập giữa quá khứ và hiện tại: quá khứ tươi đẹp (phong gấm rủ là). Hiện tại phò phµng (tan n¸t nh­ hoa gi÷a đường, dày dạn gió sương, bướm chán ong chường). Quá khứ tươi đẹp chỉ được nói tíi trong mét c©u. Nh­ng hiÖn thùc phò phµng nãi tíi ba c©u. Sù đối lập giữa quá khứ và hiện tại, sù lÆp l¹i c¸c c©u hái tu tõ diÔn t¶ nçi ®au th©n phËn, nçi ®au thay đổi giá trị của con người. Con người trong trắng giờ trở nên chai sạn trước thái độ suồng sã của kh¸ch lµng ch¬i, tÊm th©n ngµn vàng giờ để cho kẻ trăng hoa chơi bêi ch¸n chª. ý th¬ thÓ hiÖn sù thương thân, tiếc thân nỗi chán chường của Kiều. + Sù ®an xen, xÐ lÎ tõ trong c¸c thµnh ng÷ mét mÆt lµm cho ý nghÜa ng«n tõ gi¶m bít tÝnh cô thÓ, trë nªn m¬ hå. Sù lÆp ®i lÆp l¹i c¸c thµnh ng÷ phï hîp víi tr¹ng th¸i mÊt c¶m gi¸c cô thÓ vÒ thêi gian cña KiÒu ë nhµ chøa. Mặt khác làm cho lời thơ đăng đối nhÞp nhµng. * §o¹n th¬ diÔn t¶ cuéc sèng tñi cùc, nçi ®au th©n phËn cña KiÒu khi ë lÇu xanh cña Tó Bµ. Qua ®o¹n thơ, ta hiểu thêm vẻ đẹp trong tâm hån nµng §ã lµ sù ý thøc ®­îc nh©n phẩm bị chà đạp. * Tiêu đề: Cảnh sống ở lầu xanh và tâm trạng của Kiều trước cuộc sống đó. 2. §o¹n 2 - C¶nh thiªn nhiªn n¬i lÇu xanh. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> ®iÓm g×?. - Kiều tỏ thái độ trước cuộc sống đó nh­ thÕ nµo? - Từ xuân đứng mét m×nh, cã ý nghÜa g×?. - NÕu thay b»ng hình thức biểu đạt "Nµng nghÜ r»ng", "c¶m thÊy r»ng", nghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ cã bÞ ¶nh hưởng không? Tại sao? - Qua ®o¹n th¬, em hiÓu g× vÒ th¸i độ sống của Kiều?. Hướng dẫn HS đọc - hiểu ý nghĩa - §o¹n trÝch gióp em hiÓu g× vÒ th©n phËn cña KiÒu vµ vẻ đẹp của nàng? - TiÕng lßng cña nhà thơ đối với. cã: giã, hoa, tr¨ng, tuyÕt. §ã lµ nh÷ng h×nh ¶nh ­íc lÖ t¹o nªn bøc tranh thiên nhiên đẹp nhưng buồn vµ l¹nh lÏo. 2. T×m tõ ng÷ - Cảnh sinh hoạt ở lầu xanh đủ nh÷ng thó ch¬i tao nh·: cÇm, k×, thi, ho¹... 3. Gi¶i nghÜa tõ - Thái độ của Kiều. + Thờ ơ: mặc người (kệ người ta, kh«ng quan t©m, kh«ng hay biÕt); nh÷ng m×nh (riªng m×nh, m×nh mình) cô độc, lẻ loi chẳng biết đến xuân là gì. Chữ xuân đứng một mình càng tăng thêm sự đơn độc, lÎ loi. C©u th¬ xo¸y vµo nçi c« đơn của Kiều. + Gượng gạo: vui gượng. Hơn ai hết, Kiều hiểu sự hờ hững, thái độ gượng gạo của mình. Câu thơ 4. Thay thÕ nhËn, NguyÔn Du viÕt còng lµ c©u th¬ xÐt "viết gượng". Do vậy nó phù hợp với tâm trạng, thái độ của Kiều. + Nếu thay hình thức biểu đạt trªn b»ng c¸ch: nµng nghÜ, nµng nãi th× sÏ t¹o nªn kho¶ng c¸ch gi÷a t¸c gi¶ vµ nh©n vËt. Nh­ thÕ sự dẫn dắt người đọc đi vào thế 5. NhËn xÐt. giíi néi t©m cña nh©n vËt còng kh«ng cßn ®­îc tù nhiªn -> d¹ng lêi nöa trùc tiÕp. * §o¹n th¬ dïng lêi nöa trùc tiếp, diễn tả thái độ thờ ơ, lạnh lïng cña KiÒu ë lÇu xanh. HS tr¶ lêi theo . hướng dẫn (hoạt động III – §äc - hiÓu ý nghÜa tËp thÓ) - Đoạn thơ diễn tả sự cô đơn, nỗi đau đớn, tủi nhục của Kiều ở lầu xanh vµ sù ý thøc nh©n phÈm cña nµng. - Qua ®o¹n trÝch, t¸c gi¶ bµy tá sự cảm thông trước nỗi đau đớn, ê. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> KiÒu ? - NhËn xÐt nghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ, nghÖ thuËt kÓ chuyÖn cña t¸c gi¶.. chÒ cña KiÒu dång thêi ngîi ca vÎ đẹp tâm hồn nàng. Dù hoàn cảnh nµo vÉn ý thøc ®­îc nh©n phÈm cña m×nh. - §o¹n trÝch cßn chøng tá nghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ tinh tÕ cña NguyÔn Du: sö dông tõ ng÷ chän läc, s¸ng t¹o, lêi kÓ râ rµng, rµnh m¹ch, viÖc nµo ®i viÖc Êy mµ vÉn cã søc kh¸i qu¸t cao.. III – Cñng cè bµi 1. Néi dung chÝnh cña ®o¹n th¬ trªn lµ g×? a) Nçi ®au khæ cña KiÒu ë lÇu xanh cña Tó Bµ b) Nçi ®au th©n phËn, sù ý thøc nh©n phÈm cña KiÒu c) Thái độ thờ ơ của Kiều trước các thú vui ở lầu xanh d) Nỗi cô đơn, chán chường của Kiều ở lầu xanh. 2. Nghệ thuật đặc sắc nhất của tác giả trong đoạn trích: a) Dïng tõ ng÷ chän läc b) Dïng lêi nöa trùc tiÕp c) Miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt d) §an xen tõ, t¸ch tõ. 3. C©u th¬ nµo trong ®o¹n trÝch, chøng minh cho quan ®iÓm nghÖ thuËt cña NguyÔn Du? * Gîi ý tr¶ lêi 1. b. 2. c. 3.. C¶nh nµo c¶nh ch¼ng ®eo sÇu Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ.. IV – Bµi vÒ nhµ Viết một đoạn văn về vẻ đẹp của Kiều trong đoạn trích “Nỗi thương mình”. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span>