Gián án 2134560

Tiến bộ trong điều trị nhũn não món quà cho người cao tuổi (00:00:00 Ngày 02/10/2009)
Thành tựu trong công tác điều trị các bệnh mãn tính, nhất là trong 3 bệnh gây tử vong hàng đầu cho người già (tai
biến mạch máu não, bệnh lý tim mạch và bệnh ung thư) cùng các di chứng sau khi bị tai biến đã góp phần làm
giảm tỷ lệ tử vong và kéo dài tuổi thọ. Nhiều kỹ thuật mới trong lĩnh vực điều trị tai biến mạch máu não, hy vọng
được áp dụng ở nước ta trong thời gian tới sẽ rút ngắn khoảng cách chuyên môn với các nước tiên tiến trên thế
giới.
Tai biến mạch máu não thường gặp ở người cao tuổi
Tai biến mạch máu não là tình trạng cung cấp máu nuôi cho một phần của não bị gián đoạn, làm tế bào não bị huỷ
hoại (chết đi), sau đó hoạt động của cơ thể và khả năng tư duy sẽ mất đi. Bệnh tai biến mạch máu não có thể gặp
bất kỳ ở lứa tuổi nào nhưng chiếm tỷ lệ cao nhất ở người cao tuổi, 75% các trường hợp xảy ra ở tuổi trên 65. Sau
50 tuổi, cứ mỗi 10 năm, nguy cơ tai biến mạch máu não tăng gấp đôi. Đây có thể xem là một bệnh do tích tụ của
tuổi già, tuổi càng cao thì khả năng bị tai biến càng nhiều. Trong trường hợp nặng, có thể dẫn đến tử vong, tuổi
càng cao, tỉ lệ tử vong càng nhiều.
Nhóm các yếu tố nguy cơ kiểm soát được
- Tăng huyết áp: tăng huyết áp là một yếu tố nguy cơ quan trọng, ảnh hưởng đến thành động mạch
(thành động mạch mỏng đi, hẹp lại làm ngăn cản dòng chảy, rối loạn chức năng nội mạc mạch
máu; thành động mạch yếu dễ tạo ra các phình mạch, dễ phát triển mảng xơ vữa. nguy cơ cao tạo
thành cục máu đông gây bít tắc, sự tích tụ mỡ ở thành mạch).
- Bệnh lý tim mạch: phát triển những mảng xơ vữa ở thành động mạch não (kết hợp với hình thành
cục máu đông do tình trạng rối loạn nhịp tim, bệnh mạch vành, suy tim…)
- Hút thuốc lá: làm tăng nguy cơ tạo thành mảng xơ vữa, tăng sự đông máu. Nicotin trong thuốc lá
làm co thắt mạch máu. Ngừng hút thuốc lá là một lựa chọn thông minh cho những người có nguy
cơ.
- Cơn thiếu máu não thoáng qua: đây là một tình trạng cấp cứu, nếu không điều trị nguyên nhân
gây ra sẽ có khả năng bị tai biến đến 20% trong vòng 90 ngày.
- Đái tháo đường: đái tháo đường kiểm soát kém làm tăng tuần suất và độ nặng của xơ vữa động
mạch, tăng đông máu. Đái tháo đường cũng hay đi kèm với béo phì và tăng huyết áp.
- Rối loạn về máu: đó là tình trạng rối loạn về đông và chảy máu (đa hồng cầu, thiếu máu hồng cầu
liềm…).
- Dùng chất kích thích (amphetamin, cocain), thuốc ngừa thai (đặc biệt trên người hút thuốc lá).
Có hai loại tai biến mạch máu não: tai biến thiếu máu (gọi là nhũn não, chiếm 80%) và tai biến xuất huyết. Loại

đầu này xảy ra do mạch máu cung cấp cho mô não bị tắc hoặc do tình trạng giảm huyết áp toàn thân (rất ít gặp).
Riêng tình trạng tắc mạch máu não thường có hai tình huống: cục máu đông hình thành tại mạch máu não do tình
trạng xơ vữa động mạch (giống trong nhồi máu cơ tim) và cục máu đông từ nơi khác chạy đến làm tắc mạch máu.
Tai biến xuất huyết là do mạch máu não bị vỡ, gồm xuất huyết nội sọ và xuất huyết dưới màng cứng.
Có hai nhóm yếu tố nguy cơ gây tai biến mạch máu não. Nhóm không kiểm soát được: tuổi và tiền sử gia đình bị
tai biến mạch máu não; nhóm có thể kiểm mạch máu não. Những tiến bộ trong điều trị nhóm não trong tai biến
mạch máu não, nhũn não chiếm số lượng lớn, trong đó vai trò của cục máu đông rất quan trọng nên người ta tập
trung vào nghiên cứu, cải tiến kỹ thuật điều trị nhằm giảm tỉ lệ tử vong và di chứng về sau. Điều trị cổ điển là
điều trị triệu chứng, kiểm soát yếu tố nguy cơ và hạn chế tối đa di chứng. Điều quan trọng là trong tình trạng tắc
mạch máu não, không thể giải quyết y như tắc mạch vành (thực hiện tái tưới máu mạch vành).
Dùng thuốc tiêu sợi huyết để phá huỷ cục máu đông
Hiện nay, các trung tâm điều trị lớn ở Việt nam đã bắt đầu áp dụng phương pháp điều trị này cho bệnh nhân nhũn
não. Riêng tại TPHCM có chương trình liên kết các trung tâm đột quị để điều trị bằng thuốc tiêu sợi huyết. Người
ta tiêm thuốc tiêu sợi huyết vào tĩnh mạch nhằm phá huỷ cục máu đông gây bít tắc lòng mạch máu não. Kết quả
mang lại rất ngoạm mục: cục máu đông tan đi và lưu thông mạch máu được tái lập, mô não được cung cấp máu
trở lại. Nếu điều trị thành công, bệnh nhân hồi phục nhanh và không để lại di chứng (hoặc di chứng rất nhẹ). Tuy
nhiên, phương pháp này rất khó áp dụng vì yêu cầu về “thời gian vàng”, bệnh nhân phải đến để dùng thuốc trong
vòng 3 - 6 giờ kể từ khi xuất hiện triệu chứng (tuỳ cục máu đông ở tĩnh mạch hay động mạch) và có nhiều chống
chỉ định do tác dụng phụ của thuốc. Chính vì vậy nên dù triển khai phương pháp này ở TPHCM khoảng 2 - 3 năm
nay nhưng số lượng bệnh nhân nhũn não được dùng thuốc rất ít (không đến 3%).
Phá cục máu đông bằng phương pháp cơ học
Đây là một phương pháp mới được thế giới áp dụng từ đầu năm 2008 và ở TPHCM chuẩn bị áp dụng; nếu áp
dụng được, Việt Nam là nơi đầu tiên ở Đông Nam Á thực hiện kỹ thuật tiên tiến này. Phương pháp này chỉ áp
dụng ở những nơi có máy chụp mạch máu xoá nền (DSA): người ta khảo sát nơi mạch máu não bị tắc để đưa
dụng cụ vào lấy cục máu đông nhằm đưa lưu thông máu trở lại bình thường. đã có hai cuộc hội thảo ở Hà Nội và
TPHCM vào giữa năm 2008. Hệ thống hút cục máu đông có tên là Penumbra gồm 3 bộ phận: ống thông hút máu
đông, dây phá cục máu đông, và máy hút áp lực âm. Sau khi cục máu đông được hút xong, mạch máu não sẽ được
chụp hình để đánh giá mức độ tái lưu thông, nếu máu được tái lưu thông thì mô não sẽ được cung cấp máu trở lại
và các triệu chứng sẽ hồi phục một cách nhanh chóng. Thiết bị Penumbra đã được FDA (Hoa Kỳ) công nhận độ
an toàn và hiệu quả từ tháng 12 – 2007. Ưu điểm của các ứng dụng cơ học này cho phép điều trị cho bệnh nhân

nhũn não đến muộn trong vòng 8 giờ đầu (mở rộng khoảng thời gian điều trị so với phương pháp dùng thuốc tiêu
huyết khối).
BS Bùi Minh Trạng, Thuốc & Sức khoẻ, số 365, 1 - 10 - 2008, tr 7
Khuyến cáo phòng ngừa tai biến
mạch máu não
- Theo chế độ ăn khoẻ mạnh ít mỡ,
muối, nhiều rau xanh…
- Không hút thuốc lá.
- Kiểm soát cân nặng (tương xứng
với chiều cao).
- Tập thể dục đều đặn mỗi ngày.
- Theo dõi huyết áp và thử
cholesterol định kỳ nếu có nguy cơ.
- Phụ nữ có nguy cơ cao thì không
dùng thuốc ngừa thai (loại uống).
- Kiểm soát đường huyết ở người đái
tháo đường.
- Uống aspirin liều thấp và thuốc
giảm mỡ máu nhóm statin ở người
có nguy cơ.