Sách hướng dẫn giáo viên chưng cất dầu thô

1

BỘ LAO ĐỘNG - THƢƠNG BINH VÀ XÃ HỘI
TỔNG CỤC DẠY NGHỀ
Dự án giáo dục kỹ thuật và dạy nghề (VTEP)



Logo


Sách hƣớng dẫn giáo viên


Mô đun: CHƢNG CẤT DẦU THÔ
Mã số: HD B

Nghề: VẬN HÀNH THIẾT BỊ HÓA DẦU
Trình độ: lành nghề




Hà Nội - 2004

2

Tuyên bố bản quyền:

Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình.
Cho nên các nguồn thông tin có thể đƣợc
phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng
cho các mục đích về đào tạo và tham
khảo.

Mọi mục đích khác có ý đồ lệch lạc hoặc
sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu
lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
Tổng cục dạy nghề sẽ làm mọi cách để
bảo vệ bản quyền của mình.

Tổng cục dạy nghề cám ơn và hoan
nghênh các thông tin giúp cho chúng tôI
sửa chữa,hiệu đính và hoàn thiện tốt hơn
tàI liệu này.

Địa chỉ liên hệ:

Dự án giáo dục kỹ thuật và nghề nghiệp
Tiểu ban Phát triển Chƣơng trình Học liệu
.........................................
…………………………….




Mã tài liệu:.............................
Mã quốc tế ISBN:..................




3
Lời tựa

(Vài nét giới thiệu xuất xứ của chƣơng trình và tài liệu)

Tài liệu này là một trong các kết quả của Dự án GDKT-DN …..

(Tóm tắt nội dung của Dự án)


(Vài nét giới thiệu quá trình hình thành tài liệu và các thành phần tham gia)

(Lời cảm ơn các cơ quan liên quan, các đơn vị và cá nhân đã tham gia …)

(Giới thiệu tài liệu và thực trạng)

Sách hƣớng dẫn giáo viên là tàI liệu hƣớng dẫn giảng dạy cho từng mô
đun/mô đun trong hệ thống mô đun và mô đun đào tạo cho
nghề..............................................................…ở cấp độ……..
Các thông tin trong tài liệu có giá trị hƣớng dẫn giáo viên thiết kế và tổ chức
các bài dạy cho mô đun/mô đun một cách hợp lý. Giáo viên vẫn có thể thay
đổi hoặc điều chỉnh cho phù hợp với điều kiện và bối cảnh thực tế trong quá
trình đào tạo.
Đây là tài liệu thử nghiệm sẽ đƣợc hoàn chỉnh để trở thành Sách hƣớng
dẫn giáo viên chính thức trong hệ thống dạy nghề.


Hà nội, ngày …. tháng…. năm….
Giám đốc Dự án quốc gia


4
MỤC LỤC

Đề mục trang

Lời tựa ................................................................................................................3
GIỚI THIỆU VỀ MÔ ĐUN ...................................................................................7
Vị trí, ý nghĩa, vai trò mô đun ..............................................................................7

Mục tiêu của mô đun ..........................................................................................7
Mục tiêu thực hiện của mô đun ..........................................................................7
Nội dung chính/các bài của mô đun ...................................................................8
CÁC HÌNH THỨC DẠY/ HỌC.............................................................................9
LIỆT KÊ CÁC NGUỒN LỰC CẦN THIẾT ĐỂ DẠY VÀ HỌC MÔ ĐUN ............10
GỢI Ý CÁC NỘI DUNG CHO TỪNG BÀI ........................................................11
Bài 1. TÁCH NƢỚC TỪ DẦU THÔ ..................................................................11
1. GIẢNG GIẢI VÀ ĐƢA RA CÁC VÍ DỤ MINH HỌA CÁC NỘI DUNG ...........11
1.1. Nguồn gốc của nƣớc trong dầu thô ...........................................................11
1.2. Phƣơng pháp để lắng để tách nƣớc .........................................................11
1.3. Kiểm tra thiết bị tách nƣớc ........................................................................13
1.4. Vận hành thiết bị tách nƣớc ......................................................................13
2. TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU TÀI LIỆU VÀ THẢO LUẬN NHÓM......................16
3. GIỚI THIỆU SƠ ĐỒ CÔNG NGHỆ TÁCH NƢỚC BẰNG ĐIỆN VÀ VẬN
HÀNH SƠ ĐỒ MÔ HÌNH CÔNG NGHỆ ...........................................................17
4. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA TOÀN BÀI: .......................................18
5. CÁC CÂU HỎI VÀ ĐÁP ÁN ..........................................................................18
Bài 2. TÁCH MUỐI TỪ DẦU THÔ ....................................................................20
1. GIẢNG GIẢI VÀ ĐƢA RA CÁC VÍ DỤ MINH HỌA CÁC NỘI DUNG ...........20
1.1.Hàm lƣợng muối trong dầu thô ...................................................................20
1.2.Các phƣơng pháp tách muối ......................................................................20
1.3.Kiểm tra thiết bị tách muối ..........................................................................20
1.4. Vận hành thiết bị tách nƣớc ......................................................................21
2. TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU TÀI LIỆU VÀ THẢO LUẬN NHÓM......................22
3. GIỚI THIỆU SƠ ĐỒ CÔNG NGHỆ TÁCH NƢỚC, MUỐI BẰNG ĐIỆN
VÀ VẬN HÀNH SƠ ĐỒ MÔ HÌNH CÔNG NGHỆ .............................................23
4. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA TOÀN BÀI: .......................................23
5. CÁC CÂU HỎI VÀ ĐÁP ÁN ..........................................................................24
Bài 3. CHƢNG CẤT DẦU THÔ Ở ÁP SUẤT THƢỜNG...................................26

5
1. GIẢNG GIẢI VÀ ĐƢA RA CÁC VÍ DỤ MINH HỌA CÁC NỘI DUNG ...........26
1.1. Các sản phẩm thu đƣợc khi chƣng cất dầu thô ........................................26
1.2. Nguyên lý chƣng cất. Các loại tháp chƣng cất ..........................................28
1.3. Kiểm tra thiết bị chƣng cất dầu thô và các van đồng hồ trên thiết bị.........41
1.4.Qui trình vận hành thiết bị chƣng cất ở áp suất thƣờng ............................48
2.GIỚI THIỆU CÁC CÁC LOẠI THÁP CHƢNG CẤT VÀ SƠ ĐỒ CHƢNG
CẤT DẦU THÔ Ở ÁP SUẤT KHÍ QUYỀN ........................................................50
3.THẢO LUẬN VỀ CÁC SẢN PHẨN DẦU VÀ TÍNH CHẤT CỦA CHÚNG. ......51
4.ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA TOÀN BÀI .........................................52
5. CÂU HỎI VÀ ĐÁP ÁN ...................................................................................52
Bài 4. CHƢNG CẤT DẦU THÔ Ở ÁP SUẤT CHÂN KHÔNG ..........................56
1.GIẢNG GIẢI VÀ ĐƢA RA CÁC VÍ DỤ MINH HỌA CÁC NỘI DUNG ............56
1.1.Đặc điểm của quá trình chƣng cất chân không ..........................................56
1.2.Thiết bị chƣng cất chân không ...................................................................58
1.3. Các sản phẩm thu đƣợc khi chƣng cất dầu thô trong chân không ...........65
1.4. Kiểm tra thiết bị chân không ......................................................................65
1.5. Vận hành cụm chƣng cất chân không .......................................................66
2. GIỚI THIỆU CÁC THIẾT BỊ TẠO CHÂN KHÔNG VÀ SƠ ĐỒ CHƢNG
CẤT DẦU THÔ Ở ÁP SUẤT CHÂN KHÔNG ...................................................67
3. THẢO LUẬN QUÁ TRÌNH CHƢNG CẤT DẦU THÔ TRONG CHÂN
KHÔNG VÀ SẢN PHẨN THU. ..........................................................................68
4. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA TOÀN BÀ .........................................69
5. CÁC CÂU HỎI VÀ ĐÁP ÁN ..........................................................................69
Bài 5. KIỂM TRA CHẤT LƢỢNG CỦA SẢN PHẨM DẦU ...............................72
1. GIẢNG GIẢI VÀ HƢỚNG DẪN CÁC THÍ NGHIỆM PHÂN TÍCH .................72
1.1. Lấy mẫu dầu thô trong thiết bị ...................................................................72
1.2. Kiểm tra hàm lƣợng nƣớc .........................................................................77
1.3. Kiểm tra hàm lƣợng muối ..........................................................................79

1.4. Xác định tỷ trọng dầu thô sau khi tách muối và nƣớc ...............................80
2.TỔ CHỨC THẢO LUẬN TÀI LIỆU .................................................................81
3.THẢO LUẬN CÁCH SỬ DỤNG CÁC THIẾT BỊ PHÂN TÍCH ........................82
4.THỰC HÀNH PHÂN TÍCH CÁC TÍNH CHẤT DẦU. ......................................83
BÀI TẬP THỰC HÀNH .....................................................................................84
5. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP...................................................................91
CÁC TÀI LIỆU ĐI KÈM CHO MÔ ĐUN.............................................................93
TÓM TẮT NỘI DUNG MÔ ĐUN .......................................................................94


6
ĐÁP ÁN CÁC CÂU HỎI VÀ BÀI KIỂM TRA .....................................................98
BÀI KIỂM TRA MẪU .......................................................................................102
BÀI THÍ NGHIỆM MẪU ...................................................................................106
KẾ HOẠCH VÀ CÁCH THỨC ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔ ĐUN.....108
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................110


7
GIỚI THIỆU VỀ MÔ ĐUN

Vị trí, ý nghĩa, vai trò mô đun
Chƣng cất dầu là quá trình đầu tiên trong công nghệ chế biến dầu. Nội
dung của mô đun Chƣng cất và chế biến dầu thô bao gồm những lý thuyết cơ
bản về công nghệ sơ chế dầu thô (tách nƣớc, muối, bụi) và chƣng cất dầu thô
ở áp suất khí quyển và chân không thành các sản phẩm dầu. Nội dung mô
đun cũng cung cấp cho ngƣời học các hiểu biết về tính chất cơ bản của các
sản phẩm dầu và phƣơng pháp phân tích một số tính chất cơ bản của dầu thô
và sản phẩm dầu. Ngoài ra, giáo trình cũng cung cấp cho kỹ sƣ và kỹ thuật
viên kỹ thuật vận hành, kiểm tra và điểu chỉnh các tham số công nghệ trong

nhà máy lọc dầu.
Mục tiêu của mô đun
Mô đun nhằm đào tạo cho học viên có đủ kiến thức và kỹ năng để làm
việc trong các nhà máy lọc dầu và chế biến dầu và hiểu các tài liệu kỹ thuật
của các quá trình chƣng cất và chế biến dầu, khí tiếp theo. Học xong mô đun
này học viên đƣợc trang bị các kiến thức sau:
1. Nắm đƣợc các phƣơng pháp tách muối và nƣớc từ dầu thô.
2. Hiểu biết đƣợc bản chất và mục đích của quá trình chƣng cất dầu
thô ở áp suất thƣờng và áp suất chân không.
3. Vận hành đƣợc sơ đồ tách muối, nƣớc và tháp chƣng cất dầu thô
trên sơ đồ thí nghiệm.
Mục tiêu thực hiện của mô đun
Học xong mô đun này học viên có khả năng:
1. Mô tả phƣơng pháp thu hồi dầu thô từ nơi khai thác.
2. Kiểm tra đƣợc số lƣợng và chất lƣợng của dầu thô trƣớc khi xuất đi.
3. Hiểu đƣợc bản chất của quá trình chƣng cất dầu thô, tách muối và
nƣớc.
4. Vận hành thiết bị chƣng cất dầu thô ở áp suất thƣờng và áp suất
chân không ở mô hình thực nghiệm.
5. Kiểm tra đƣợc chất lƣợng sản phẩm sau khi chƣng cất.


8
Nội dung chính/các bài của mô đun
Danh mục các bài học
Thời lƣợng
(tiết)
Các hoạt
động
khác

LT TH
Bài 1. Tách nƣớc từ dầu thô
Bài 2. Tách muối từ dầu thô
Bài 3. Chƣng cất dầu thô ở áp suất thƣờng
Bài 4. Chƣng cất dầu thô ở áp suất chân không
Bài 5. Kiểm tra chất lƣợng của sản phẩm dầu
9
9
9
9
9
9
9
9
9
9




9
CÁC HÌNH THỨC DẠY/ HỌC

Học trên lớp về
- Lý thuyết cơ bản về các quá trình sơ chế dầu thô: tách muối, nƣớc.
- Nguyên lý về chƣng cất dầu và các loại tháp chƣng cất
- Công nghệ các quá trình lọc dầu ở áp suất khí quyển và chân không
và các công nghệ sơ chế dầu thô.
- Các sản phẩm dầu thu đƣợc trong quá trình chƣng cất dầu.
- Cơ sở lý thuyết của các phƣơng pháp phân tích dầu và sản phẩn

dầu.
Tự nghiên cứu tài liệu liên quan đến các quá trình chƣng cất và chế biến
dầu do giáo viên hƣớng dẫn.
Xem trình diễn và thực hành:
- Kiểm tra thiết bị tách muối, nƣớc và thiết bị chƣng cất dầu ở áp suất
khí quyển và trong chân không.
- Vận hành các thiết bị tách nƣớc, muối, thiết bị chƣng chất dầu ở áp
suất khí quyển và trong chân không trên sơ đồ trong phòng thí
nghiệm.
Thực hành thí nghiệm
- Thực hành lấy mẫu dầu thô và sản phẩm dầu.
- Phân tích một số tính chất cơ bản của dầu thô và sản phẩm dầu
trong phòng thí nghiệm.
Tham quan cơ sở lọc và chế biến dầu và các phòng thí nghiệm chuyên
ngành chƣng cất và chế biến dầu.



10
LIỆT KÊ CÁC NGUỒN LỰC CẦN THIẾT ĐỂ DẠY VÀ HỌC MÔ ĐUN

1. Dụng cụ và trang thiết bị
- Các dụng cụ thông thƣờng phòng thí nghiệm
- Các thiết bị chuyên dùng nhƣ bình lấy mẫu dầu, thiết bị tách muối,
nƣớc
- Các mô hình tháp chƣng cất khác nhau
- Các sơ đồ công nghệ tách nƣớc, muối và chƣng cất dầu ở áp suất
khí quyển và trong chân không.
- Các thiết bị và dụng cụ phân tích dầu và sản phẩm dầu:
+ Thiết bị phân tích hàm lƣợng nƣớc;

+ Thiết bị phân tích hàm lƣợng muối;
+ Thiết bị chƣng cất phân đoạn dầu;
+ Thiết bị xác định tỷ trọng dầu.
2. Vật tƣ hóa chất
- Các hóa chất và dụng cụ phòng thí nghiệm đƣợc liệt kê cụ thể trong
các bài.
- Các mẫu dầu thô, sản phẩm dầu và dung môi.



11
GỢI Ý CÁC NỘI DUNG CHO TỪNG BÀI

Bài 1. TÁCH NƢỚC TỪ DẦU THÔ
Mã bài: HD B1

1. GIẢNG GIẢI VÀ ĐƢA RA CÁC VÍ DỤ MINH HỌA CÁC NỘI DUNG
1.1. Nguồn gốc của nƣớc trong dầu thô
- Nguồn gốc của nƣớc chứa trong dầu, hàm lƣợng nƣớc thay đổi
theo thời gian khai thác;
- Vấn đề tạo nhũ dầu - nƣớc
- Thành phần muối chứa trong nƣớc tách, lấy thí dụ thành phần nƣớc
tách trong dầu thô Bạch Hổ và Rồng (bảng 1.1).
- Sự phụ thuộc của việc phân lớp nƣớc vào điều kiện vận chuyển
dầu.
- Tác hại của nƣớc chứa trong dầu.
1.2. Phƣơng pháp để lắng để tách nƣớc
- Hai loại nhũ tƣơng – dầu trong nƣớc và nƣớc trong dầu.
- Đặc điểm tách nƣớc trong dầu thô.
- Giới thiệu các phƣơng pháp tách nƣớc:

Lắng
- Lĩnh vực ứng dụng;
- Mô hình thiết bị (hình 1.1).
- Giảng chế độ công nghệ của thiết bị:
+ Nhiệt độ dầu thô: 60
o
C
+ Gia nhiệt đến 120-160
o
C và áp suất 8-15 atm,
+ Thời gian: 2-3 giờ.



12
Hình 1.1. Sơ đồ thiết bị nung nóng- lắng nƣớc
Lọc
- Ứng dụng
- Vật liệu sử dụng trong lọc nƣớc
Phƣơng pháp hóa học
- Đặc điểm của phƣơng pháp
- Vẽ sơ đồ công nghệ phá nhũ nhiệt hóa (hình 1.2).
- Giới thiệu họat động của sơ đồ

Hình 1.2. Sơ đồ công nghệ phá nhũ nhiệt hóa
Phƣơng pháp phá nhũ tƣơng dầu bằng điện trƣờng
- Nguyên lý của phƣơng pháp
- Sơ đồ công nghệ loại nƣớc điện trƣờng (EDW) (hình 1.3).

Hình 1.3. Sơ đồ cụm làm khan bằng điện

- Ứng dụng:
+ Phá nhũ không bền tiến hành hai bậc
+ Phá nhũ bền vững tiến hành 3 bậc


13
- Vẽ sơ đồ hình 1.4, giới thiệu thiết bị loại nƣớc bằng điện dạng nằm
ngang và điều kiện của quá trình.
- Giới thiệu sơ đồ và điều kiện của quá trình:
+ Điện trƣờng điện thế 32-33 kW
+ Nhiệt độ 120-130
o
C
+ Áp suất 8-10 atm.
+ Chất lƣợng dầu sau xử lý: chứa 5-10 mg muối/l.

Hình 1.4. Sơ đồ loại nƣớc- muối bằng điện với thiết bị loại nƣớc nằm ngang
1.3. Kiểm tra thiết bị tách nƣớc
- Giới thiệu sự cần thiết của việc kiểm tra thiết bị tách nƣớc;
- Giới thiệu qui trình kiểm tra các thiết bị tách nƣớc bằng điện.
- Giải thích mục đích của từng bƣớc kiểm tra và yêu cầu.
1.4. Vận hành thiết bị tách nƣớc
Giảng ba công đọan vận hành thiết bị tách nƣớc:
a. Chuẩn bị thiết bị:
- Giới thiệu qui trình chuẩn bị thiết bị tách nƣớc;
- Giảng qui trình tiếp nhận dầu thô vào sơ đồ.
b. Tuần hòan lạnh
- Giới thiệu sơ đồ vận hành tuần hòan lạnh
- Các lƣu ý khi vận hành.
c. Vận hành cụm lắng nƣớc

- Vẽ sơ đồ cụm loại muối, nƣớc bằng điện theo hình 1.5.
- Giảng cách vận hành cụm loại muối, nƣớc bằng điện đƣợc trình bày
trong hình 1.5.


14
I. Địa điểm, môi trƣờng
Tại giảng đƣờng. Yêu cầu có sẵn các trang thiết bị, bảng viết và ghế ngồi
cho học viên và các thiết bị chiếu.


15

Hình 1.5. Sơ đồ công nghệ loại muối, nƣớc bằng điện.
A1-A5- thiết bị loại nƣớc, muối nằm ngang của bậc nhất;
B1-B5- thiết bị loại nƣớc, muối nằm ngang của bậc hai;
T- trao đổi nhiệt; E- bể chứa; H- máy bơm


16
Tại phòng thí nghiệm, yêu cầu có các mô hình sơ đồ công nghệ tách nƣớc.
II. Gợi ý các khía cạnh và mức độ
- Phải làm cho học viên nắm vững nguồn gốc của nƣớc trong dầu,
thành phần nƣớc tách từ dầu và tác hại của chúng.
- Phải làm cho học viên nắm vững nguyên lý của 4 phƣơng pháp tách
nƣớc từ dầu thô (lắng, lọc, hóa chất và điện trƣờng) và lĩnh vực ứng
dụng của chúng.
- Học viên phải biết các sơ đồ công nghệ tách nƣớc trong dầu thô và
nguyên lý hoạt động của chúng.
- Học viên nắm đƣợc các khái niện cơ bản về các quá trình chế biến

dầu.
III. Chiến thuật giảng dạy và nguồn lực hỗ trợ
- Giới thiệu kỹ về nguyên lý và kiến thức cơ bản. Đƣa ví dụ cụ thể cho
học viên phân biệt rõ các khái niệm.
- Phân tích nguyên lý hoạt động của từng phƣơng pháp tách nƣớc.
- Tổ chức cho học viên quan sát các hình ảnh về các mô hình hoạt
động của các cụm tách nƣớc trong nhà máy chế biến dầu.
- Tổ chức tham quan nhà máy nếu có điều kiện.
IV. Cách thức kiểm tra đánh giá
- Đánh giá sự hiểu biết cơ bản của học viên đối với:
+ Nguồn gốc, thành phần, tính chất nƣớc chứa trong dầu,
+ Các phƣơng pháp tách nƣớc
+ Phân biệt các quá trình tách nƣớc
- Học viên trả lời trực tiếp qua thi vấn đáp hoặc trả lời câu hỏi trên
lớp.
- Đánh giá qua kết quả kiểm tra.
2. TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU TÀI LIỆU VÀ THẢO LUẬN NHÓM
- Tổ chức thảo luận về tác hại của nƣớc chứa trong dầu.
- Hƣớng dẫn học viên phân biệt các phƣơng pháp tách nƣớc chứa
trong dầu.
I. Địa điểm, môi trƣờng
Tiến hành tại phòng học. Yêu cầu có bảng viết và ghế ngồi cho học viên.
Yêu cầu có một số thiết bị chiếu, hình ảnh minh họa và mô hình.


17
II. Gợi ý các khía cạnh và mức độ
- Phải làm cho học viên nắm vững các yếu tố quyết định đến việc
chọn phƣơng pháp tách nƣớc từ dầu;
- Các học viên phải nắm đƣợc nguyên lý hoạt động của từng phƣơng

pháp tách nƣớc.
- Cho học viên thảo luận đƣa ra nhận xét về phƣơng pháp tách nƣớc
trong các ví dụ cụ thể.
- Cho học viên vẽ hoặc sử dụng mô hình sơ đồ tách nƣớc trong
phòng thí nghiệm, dựa vào đó mô tả qui trình hoạt động của chúng.
III. Cách thức kiểm tra đánh giá:
Đánh giá kiến thức của học viên qua:
- Kết quả đọc và tổng hợp tài liệu về nhà máy lọc dầu, các quá trình
tách nƣớc trong nhà máy chế biến dầu.
- Kết quả quan sát thí dụ, hình ảnh minh họa.
- Các vấn đề lý thuyết cơ bản
- Cách trình bày, thuyết trình các vấn đề lý thuyết cơ bản và các kết
quả thu đƣợc.
- Cho từng nhóm lên trình bày chuyên đề đƣợc giao, các nhóm khác
hỏi lại và cho điểm. Dựa vào kết quả trung bình để tính điểm cho
từng cá nhân.
3. GIỚI THIỆU SƠ ĐỒ CÔNG NGHỆ TÁCH NƢỚC BẰNG ĐIỆN VÀ VẬN
HÀNH SƠ ĐỒ MÔ HÌNH CÔNG NGHỆ
- Giới thiệu các mô hình công nghệ tách nƣớc bằng điện.
- Hƣớng dẫn học viên biết đặc điểm và nguyên tắc hoạt động sơ đồ
công nghệ (hình 1.5).
- Phân tích chế độ công nghệ của sơ đồ công nghệ.
- Cho học viên vận hành hoặc mô tả trên sơ đồ hoạt động của cụm
công nghệ loại nƣớc, muối bằng điện.
I. Địa điểm, môi trƣờng
Tiến hành tại phòng học và phòng thí nghiệm. Yêu cầu có bảng viết và
ghế ngồi cho học viên và các thiết bị mô phỏng.
II. Gợi ý các khía cạnh và mức độ
- Phải làm cho học viên nắm vững về công nghệ loại nƣớc, muối
bằng điện.

- Học viên phải nắm vững đặc điểm thiết bị, chế độ hoạt động của
từng sơ đồ công nghệ.


18
- Các học viên biết cách vận hành thiết bị và có khả năng theo dõi
hoạt động của thiết bị trên thực tế.
III. Cách thức kiểm tra đánh giá:
- Cho học viên vẽ và thuyết trình sơ đồ công nghệ loại nƣớc, muối
bằng điện.
- Nếu có điều kiện cho học viên vận hành hoạt động của các mô hình
sơ đồ công nghệ và thuyết trình.
4. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA TOÀN BÀI:
Trong quá trình đào tạo có các dạng bài tập, kiểm tra đánh giá sau:
- 1 bài kiểm tra: Các phƣơng pháp tách nƣớc từ dầu thô.
- Bài thảo luận nhóm, báo cáo, trả lời câu hỏi và cho điểm
- Trả bài lý thuyết hoặc viết báo cáo theo các chuyên đề nhỏ.
- Cần chú ý đến trọng điểm của mỗi thể loại và nhận biết đƣợc sự cố
gắng riêng biệt của mỗi học viên để từ đó cho điểm đƣợc chính xác.
Đối với những bài có kết quả cụ thể thì lƣu kết quả điểm. Còn những bài
khác yêu cầu học viên hoàn thiện theo yêu cầu nhƣng không lấy điểm.
5. CÁC CÂU HỎI VÀ ĐÁP ÁN
Câu 1. Hãy vẽ và trình bày sơ đồ công nghệ tách nƣớc trong nhà máy chế
biến dầu thô.
Đáp án
- Vẽ sơ đồ công nghệ loại muối, nƣớc bằng điện (hình 1.5).
- Mô tả hoạt động của sơ đồ nhƣ trong bài học
Bài mẫu kiểm tra 15’
Câu hỏi. Hãy trình bày các phƣơng pháp tách nƣớc từ dầu thô.
Đáp án

- Lắng: ứng dụng cho nhũ tƣơng mới, không bền, có khả năng tách
lớp dầu và nƣớc. Loại nƣớc bằng phƣơng pháp lắng đƣợc thực
hiện trong thiết bị nung nóng-loại nƣớc dạng hình trụ đứng có
đƣờng kính 1,5-2 m và chiều cao 4-5 m, trong đó dầu đƣợc hâm
nóng đến 60
o
C (2 điểm).
- Lọc: dựa vào sự thấm ƣớt lựa chọn các chất lỏng khác nhau. Để
làm khan dầu sử dụng bông thuỷ tinh, mùn cƣa. Lọc ứng dụng trong
trƣờng hợp khi nhũ tƣơng đã bị phá nhƣng những giọt nƣớc còn giữ
ở trạng tháp lơ lửng và không lắng xuống đáy. (2 điểm)
- Phƣơng pháp hóa học: sử dụng các chất hoạt động bề mặt
(CHĐBM) có tác dụng nhƣ chất phá nhũ. Phƣơng pháp này có đặc


19
điểm là mềm dẻo và đơn giản. Để tăng nhanh phá nhũ cần hâm
nóng dầu. (2 điểm)
- Phƣơng pháp phá nhũ tƣơng dầu bằng điện trƣờng.
- Khi đƣa nhũ tƣơng dầu vào điện trƣờng xoay chiều các hạt nƣớc
tích điện âm bắt đầu di chuyển bên trong giọt nƣớc, tạo cho nó dạng
hình trái lê. Dƣới tác dụng của lực kéo các hạt nƣớc riêng lẻ hƣớng
về cực dƣơng, chúng va chạm với nhau và tạo các đám mây điện
môi, nhờ đó các giọt nƣớc nhỏ sẽ lớn lên. (2 điểm)
- Để phá nhũ không bền loại nƣớc tiến hành hai bậc: I- chế biến nhiệt
–hóa; II - xử lý điện. Để phá nhũ bền vững quá trình loại nƣớc tiến
hành 3 bậc: I- nhiệt hóa; II và III- điện. Trong quá trình làm khan hai
bậc kết hợp nhiệt hóa và điện mức loại nƣớc đạt 98% hoặc cao
hơn. (2 điểm)

20
Bài 2. TÁCH MUỐI TỪ DẦU THÔ
Mã bài: HD B2

1. GIẢNG GIẢI VÀ ĐƢA RA CÁC VÍ DỤ MINH HỌA CÁC NỘI DUNG
1.1. Hàm lƣợng muối trong dầu thô
- Giới thiệu các thành phần muối chứa trong dầu;
- Giảng về tác hại của tạp chất cơ học và muối
- Giới thiệu về tiêu chuẩn hàm lƣợng muối trong dầu thô đƣa đi chế
biến.
1.2. Các phƣơng pháp tách muối
- Giới thiệu các phƣơng pháp tách muối
- Giảng về quá trình tách nƣớc, muối trong các hình 3,4,5.
- Giới thiệu chi tiết sơ đồ hình 1.4,
- Chế độ công nghệ của sơ đồ loại muối-nƣớc bằng điện dạng nằm
ngang hình1. 4:
+ Điện trƣờng điện thế 32-33 kW, nhiệt độ 120-130
o
C và áp suất
8-10 atm.
+ Hàm lƣợng muối trong dầu sau khi xử lý: 5-10 mg muối/l
1.3. Kiểm tra thiết bị tách muối
- Vẽ thiết bị loại muối- nƣớc bằng điện nằm ngang (xem hình 2.1)

Hình 2.1. Mặt cắt của thiết bị loại nƣớc bằng điện nằm ngang


21
- Giới thiệu họat động của thiết bị

- Giới thiệu các thông số kỹ thuật của thiết bị:
+ Nguồn cấp điện: điện thế: 0,38/11-16,5-22kV, công suất 50
kVA.
+ Công suất của biến áp: ở hiệu thế 11 là 22 kVA, và ở hiệu thế
16,5 kB là 40kVA.
- Những lƣu ý trong hoạt động an toàn điện
- Giới thiệu các loại thiết bị trao đổi nhiệt;
- Vẽ và giới thiệu thiết bị trao đổi nhiệt đầu di động (hình 2.2).
- Nêu đặc điểm và ƣu điểm của thiết bị trao đổi nhiệt đầu di động.


Hình 2.2. Trao đổi nhiệt dạng vỏ bọc có đầu chùm ống di động.

- Giảng về các qui định an toàn lao động trong cụm loại muối- nƣớc
bằng điện (EDWS).
1.4. Vận hành thiết bị tách nƣớc
- Giới thiệu điều kiện tối ƣu để loại muối của cụm loại muối - nƣớc,
nêu thí dụ với cụm EDWS cho dầu loại Romasky của Nga: hàm
lƣợng muối trƣớc và sau xử lý, các thông số công nghệ.
I. Địa điểm, môi trƣờng
Tại giảng đƣờng. Yêu cầu có sẵn các trang thiết bị, bảng viết và ghế ngồi
cho học viên và các thiết bị chiếu.
Tại phòng thí nghiệm, yêu cầu có các mô hình sơ đồ công nghệ tách
nƣớc
II. Gợi ý các khía cạnh và mức độ
- Phải làm cho học viên nắm vững thành phần muối có trong dầu thô
và tác hại của chúng.


22

- Phải làm cho học viên nắm vững nguyên lý của các phƣơng pháp
loại muối từ dầu thô.
- Học viên phải biết các sơ đố công nghệ tách nƣớc-muối bằng điện
và hoạt động của nó.
- Học viên nắm đựơc các khái niện cơ bản về các quá trình chế biến
dầu.
III. Cách thức kiểm tra đánh giá
- Đánh giá sự hiểu biết cơ bản của học viên đối với:
+ Thành phần và hàm lƣợng muối chứa trong dầu,
+ Các phƣơng pháp tách muối tiên tiến,
+ Các thiết bị chính trong cụm tách muối,
- Học viên trả lời trực tiếp qua thi vấn đáp hoặc trả lời câu hỏi trên
lớp.
- Đánh giá qua kết quả kiểm tra.
2. TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU TÀI LIỆU VÀ THẢO LUẬN NHÓM
- Tổ chức thảo luận về thánh phần và tác hại của muối chứa trong
dầu.
- Hƣớng dẫn học viên phân biệt các loại thiết bị tách muối trong công
nghiệp lọc dầu.
I. Địa điểm, môi trƣờng
Tiến hành tại phòng học. Yêu cầu có bảng viết và ghế ngồi cho học viên.
Yêu cầu có một số thiết bị chiếu, hình ảnh minh họa và mô hình.
II. Gợi ý các khía cạnh và mức độ
- Phải làm cho học viên nắm vững yêu cầu về hàm lƣợng muối chứa
trong dầu;
- Các học viên phải nắm đƣợc nguyên lý hoạt động của từng thiết bị
loại muối.
- Cho học viên vẽ hoặc sử dụng mô hình sơ đồ tách nƣớc-muối trong
phòng thí nghiệm, dựa vào đó mô tả qui trình hoạt động của nó,
trình bày chế độ công nghệ của thiết bị.

III. Cách thức kiểm tra đánh giá
Đánh giá kiến thức của học viên qua:
- Kết quả đọc và tổng hợp tài liệu về nhà máy lọc dầu, các quá trình
loại muối trong nhà máy chế biến dầu.
- Kết quả quan sát thí dụ, hình ảnh minh họa.


23
- Các vấn đề lý thuyết cơ bản
- Cách trình bày, thuyết trình các vấn đề lý thuyết cơ bản và các kết
quả thu đƣợc.
- Cho từng nhóm lên trình bày chuyên đề đƣợc giao, các nhóm khác
hỏi lại và cho điểm. Dựa vào kết quả trung bình để tính điểm cho
từng cá nhân.
3. GIỚI THIỆU SƠ ĐỒ CÔNG NGHỆ TÁCH NƢỚC, MUỐI BẰNG ĐIỆN VÀ
VẬN HÀNH SƠ ĐỒ MÔ HÌNH CÔNG NGHỆ
- Giới thiệu các mô hình công nghệ tách nƣớc-muối bằng điện.
- Giới thiệu cấu tạo và nguyên lý hoạt động của thiết bị tách muối,
nƣớc bằng điện.
- Hƣớng dẫn học viên biết đặc điểm và nguyên tắc họat động sơ đồ
công nghệ và thiết bị (hình 1.5).
- Phân tích chế độ công nghệ của sơ đồ công nghệ.
- Cho học viên vận hành hoặc mô tả trên sơ đồ hoạt động của cụm
công nghệ loại nƣớc, muối bằng điện.
I. Địa điểm, môi trƣờng
Tiến hành tại phòng học và phòng thí nghiệm. Yêu cầu có bảng viết và
ghế ngồi cho học viên và các thiết bị mô phỏng.
II. Gợi ý các khía cạnh và mức độ
- Phải làm cho học viên nắm vững về công nghệ loại nƣớc, muối
bằng điện.

- Học viên phải nắm vững đặc điểm thiết bị, chế độ họat động của
từng sơ đồ công nghệ.
- Các học viên biết cách vận hành thiết bị và có khả năng theo dõi
hoạt động của thiết bị trên thực tế.
III. Cách thức kiểm tra đánh giá
- Cho học viên vẽ và thuyết trình sơ đồ công nghệ loại nƣớc, muối
bằng điện.
- Nếu có điều kiện cho học viên vận hành họat động của các mô hình
sơ đồ công nghệ và thuyết trình.

4. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA TOÀN BÀI:
Trong quá trình đào tạo đã có các dạng bài tập, kiểm tra đánh giá sau:
- 1 bài kiểm tra: Công nghệ tách nƣớc- muối từ dầu thô bằng điện.
- Bài thảo luận nhóm, báo cáo, trả lời câu hỏi và cho điểm.


24
- Trả bài lý thuyết hoặc viết báo cáo theo các chuyên đề nhỏ.
- Cần chú ý đến trọng điểm của mỗi thể loại và nhận biết đƣợc sự cố
gắng riêng biệt của mỗi học viên để từ đó cho điểm đƣợc chính xác.
Đối với những bài có kết quả cụ thể thì lƣu kết quả điểm. Còn những bài
khác yêu cầu học viên hoàn thiện theo yêu cầu nhƣng không lấy điểm.
5. CÁC CÂU HỎI VÀ ĐÁP ÁN
CÂU HỎI
Câu 1. Mô tả cấu tạo của thiết bị tách nƣớc-muối bằng điện loại nằm ngang
Đáp án.
- Vẽ hình 6
- Mô tả cấu tạo của nó nhƣ trong bài học.
Câu 2. Hãy trình bày các qui định về an toàn lao động trong cụm loại muối-
nƣớc bằng điện (EDWS).

Đáp án.
- Không gian trên của diện tích cụm EDWS, trong đó có thiết bị điện,
cần có rào ngăn. Trên rào có ghi “ điện thế cao- nguy hiểm chết
ngƣời”.
Cửa vào khu EDWS hay cầu thang phải đóng, chỉ trƣởng xƣởng
EDWS đƣợc quyền mở.
- Trên mỗi tháp của từng thiết bị EDWS gần cầu thang phải đƣợc
đánh số, trong đó có chỉ bảng điều khiển tƣơng ứng.
- Trên bảng điều khiển thiết bị EDWS phải có đèn hiệu để kiểm soát vị
trí tiếp xúc ở xƣởng chính.
- Nạp điện vào thiết bị EDWS chỉ tiến hành sau khi ngƣời có trách
nhiệm đã ghi vào sổ làm việc về trạng thái sẵn sàng của thiết bị
EDWS.
- Trong thời gian cụm EDWS đang họat động, trên cầu thang phải ghi
“Không vào- điện giật”.
- Sửa chữa thiết bị cụm loại nƣớc- loại muối phải do thợ điện đƣợc
phép làm việc dƣới điện thế trên 1000V thực hiện.
- Sửa chữa thiết bị đặt trên diện tích và bên trong thiết bị loại nƣớc
bằng điện, đƣợc coi là hoàn tất sau khi nhận đƣợc điện thế cho sản
xuất khí và cho an toàn cháy nổ và cho sản xuất trên trạm điện.
- Trong thời gian có một chuyên gia điện – hóa làm việc bên trong
cụm EDWS thì một trong các công nhân phải đứng gần cửa của
thiết bị EDWS. Để tránh trƣờng hợp cửa ngăn có thể bị đóng khi có


25
ngƣời lên làm việc ở trên cụm EDWS cần phải chốt để đảm bảo cửa
ở vị trí mở.
- Trên thiết bị EDWS phải trù định bộ gá hoặc cực để nối đất. Bộ gá
này đƣợc bố trí ở vị trí thuận tiện và có ghi” tiếp đất”.

- Mỗi khi ngắt điện thiết bị EDWS không trong lịch trình kiểm tra,
không đƣợc phép bật điện lại.
- Kiểm tra và sửa chữa thiết bị EDWS đƣợc thực hiện theo bảng
hƣớng dẫn và đƣợc ngƣời phụ trách kỹ thuật của nhà máy cho
phép.
Bài kiểm tra mẫu 15’
Câu hỏi. Hãy trình bày các qui định về an toàn lao động trong cụm loại muối-
nƣớc bằng điện (EDWS).
Đáp án.
Nêu đƣợc đủ 10 mục nhƣ phần đáp án trên, mỗi mục 1 điểm.