Tài liệu vương quốc champa

Thực hành:
Tìm hiểu một số công
trình kiến trúc của người
ChămPa cổ

Tháp Chăm, hay còn gọi là tháp
Chàm, là một dạng công trình thuộc thể
loại kiến trúc đền tháp Champa, thuộc
kiến trúc tôn giáo tín ngưỡng của dân
tộc Chàm (còn gọi là dân tộc Chăm,
sinh sống ở miền Nam Trung Bộ Việt
Nam ngày nay. Có thể thấy vị trí phân
bố các đền tháp là những nơi từng là
nơi ở của người Champa, xa hơn nữa
còn có những ngôi tháp có thể coi là
tháp Champa trên đất nước
Camphuchia như tháp Damray Krap.
Ngược lại, những yếu tố Java hay
Khmer cũng được thấy trên các tháp
Champa như ở Khương Mỹ, Hưng
Thanh, Dương Long, hay có cả những
ngôi tháp còn được người Champa gọi
là "tháp Khmer" như tháp Champa Hoà
Lai.

Các tháp Chăm là một khối
kiến trúc xây dựng bằng gạch
nung màu đỏ sẫm lấy từ đất địa
phương, phía trên mở rộng và
thon vút hình bông hoa. Mặt bằng

tháp đa số là hình vuông có
không gian bên trong chật hẹp
thường có cửa duy nhất mở về
hướng Đông (hướng Mặt Trời
mọc). Trần được cấu tạo vòm
cuốn, trong lòng tháp đặt một bệ
thờ thần bằng đá. Nghệ thuật
chạm khắc, đẽo gọt công phu
hình hoa lá, chim muông, vũ nữ,
thần thánh thể hiện trên mặt
tường ngoài của tháp. Các viên
gạch liên kết với nhau rất rắn
chắc, bền vững tới hàng chục thế
kỷ.

Đặc trưng của các ngôi tháp Chăm
•
Mọi ngôi tháp đều được xây bằng gạch hoặc chủ yếu bằng
gạch. Gạch có màu đỏ hồng, đỏ sẫm, được nung trước với độ
xốp cao, được xây không có mạch vữa và có thể có điêu khắc
trực tiếp trên gạch.
•
Có chiều cao lớn hơn vài ba lần so với chiều ngang thân tháp.
Tỷ lệ các phần của tháp có tính nhân bản, nghĩa là nó được xuất
phát từ con người.
•
Tháp có phần ngọn được thu nhỏ dần hoặc giật cấp.
•
Các trang trí kiến trúc, điêu khắc có tính nhịp điệu, tính lặp lại
và đồng dạng, đăng đối.

•
Đa phần các tháp có cửa quay ra hướng Đông, các phía còn
lại là cửa giả, được bố trí đăng đối với cửa chính.
•
Trong tháp theo nguyên mẫu có thờ thần Siva, biểu trưng là bộ
ngẫu tượng Yoni và Linga được làm bằng sa thạch.
•
Tháp thường được đặt tại các vị trí thoáng, gò đồi cao, không
gần chỗ người dân sinh sống.

Các phong cách kiến trúc Champa
Phong cách Hoà Lai và phong cách Đồng Dương (thế kỷ thứ 9)
Những ngôi đền tháp theo hai phong cách này có những hàng cột
ốp và những cửa vòm khoẻ khoắn. Những băng trang trí cho công
trình có rất nhiều họa tiết. Yếu tố tiêu biểu nhất cho phong cách
Hoà Lai (nửa đầu thế kỷ thứ 9) là các vòm cửa nhiều mũi tròn
trùm lên các cửa thật, cửa giả và các khám. Các cột ở khung cửa
hình bát giác bằng sa thạch được trang trí bằng một đường các
hình lá uốn cong. Khoảng giữa hai cột trụ ốp có trang trí hình thực
vật. Ở bên dưới các cột trụ ốp là các hình kiến trúc thu nhỏ trong
đó có hình người đắp nổi. Tất cả tạo cho các tháp Hoà Lai một vẻ
đẹp trang trọng và tươi mát. Còn ở phong cách Đồng Dương (nửa
sau thế kỷ thứ 9) thì các trang trí cây lá được biến thành những
hình hoa hướng ra ngoài. Cái nhận thức cổ điển của nét lượn và
tỷ lệ ở phong cách Hoà Lai đã bị biến mất và các tháp Đồng
Dương trở nên mạnh mẽ hơn.